Ολοκληρωμένη Στρατηγική

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΚΑΙ ΤΗ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΕΔΑΦΟΥΣ ΑΠΟ ΤΗ ΔΙΑΘΕΣΗ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΕΛΑΙΟΤΡΙΒΕΙΩΝ ΣΤΙΣ ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΕΣ ΧΩΡΕΣ Ολοκληρωμένη Στρατηγική δράσεων, μέτρων και μέσων κατάλληλων για τις Μεσογειακές Χώρες ΜΑΡΙΑ Κ. ΝΤΟΥΛΑ JOSE LUIS MORENO ORTEGO FEDERICO TINIVELLA ΒΑΣΙΛΗΣ ΙΓΓΛΕΖΑΚΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΣΑΡΡΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΟΜΝΙΤΣΑΣ Το έργο PROSODOL συν-χρηματοδοτείται κατά 50% από την Ευρωπαϊκή Ένωση Επιμέλεια: Μ. Κ. Ντούλα, Κ. Ελαιόπουλος LIFE07/ENV/GR/000280

Ολοκληρωμένη Στρατηγική δράσεων, μέτρων και μέσων κατάλληλων για τις Μεσογειακές Χώρες Ανάλυση των Εθνικών και Ευρωπαϊκών νομοθετικών πλαισίων για τα Απόβλητα του Ελαιόλαδου και την Προστασία του Εδάφους Μ. Κ. Ντούλα, J. L. Moreno Ortego, F. Tinivellla, Β. Ιγγλεζάκης, Α. Σαρρής, Κ Κομνίτσας Επιμέλεια : Μ.Κ.Ντούλα, Κ. Ελαιόπουλος 1/103

Το Πρόγραμμα Στρατηγικές για την προστασία και βελτίωση του εδάφους από τα απόβλητα των ελαιοτριβείων στις Μεσογειακές χώρες PROSODOL Συν-χρηματοδοτήθηκε κατά 50% από την Ευρωπαϊκή Ένωση http://www.prosodol.gr Η παρούσα μελέτη εκτελέστηκε με τη συνεργασία όλων των εταίρων του έργου Επικοινωνία Δρ. Μαρία Ντούλα : Ελληνικός Γεωργικός Οργανισμός ΔΗΜΗΤΡΑ, Ινστιτούτο Εδαφολογίας Αθηνών, Σοφ. Βενιζέλου 1, 14123 Λυκόβρυση, e-mail: mdoula@otenet.gr Καθ. Κωνσταντίνος Κομνίτσας : Πολυτεχνείο Κρήτηε, Τμήμα Μηχανικών Ορυκτών Πόρων, Πλατεία Αγίου Τίτου, Χανιά, e-mail: komni@mred.tuc.gr Dr. Federico Tinivella : Center for Agricultural Experimentation and Assistance, Regione Rollo 98, 17031 Albenga (SV), Italy, e-mail: federico.tinivella@alice.it Dr. Jose Luis Moreno Ortego: Censejo Superior de Investigaciones Cientificas (CSIC)- Centro de Edafologia y Aplicada del Segura (CEBAS), Department of Soil and Water Conservation and Organic Resources Management, P.O. Box 164, 30100-Espinardo, Murcia, Spain, e-mail: jlmoreno@cebas.csic.es Δρ. Απόστολος Σαρρής: Ινστιτούτο Τεχνολογίας και Έρευνας, Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών, Μελισσινού & Νικ. Φωκά 130, 74100 Ρέθυμνο, e-mail: asaris@ret.forthnet.gr Αθήνα 2012 2/103

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΕΡΙΛΗΨΗ-ΣΥΝΤΟΜΕΥΣΕΙΣ 5 1 Η ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΤΟΥ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ ΚΑΙ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ 6 1.1 Η ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΤΟΥ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ 6 1.2 ΠΑΡΑΓΟΜΕΝΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ ΚΑΙ ΤΡΕΧΟΥΣΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ 7 1.2.1 ΥΓΡΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ ΕΛΑΙΟΥΡΓΕΙΟΥ 8 1.2.2 ΣΤΕΡΕΑ ΚΑΙ ΗΜΙΣΤΕΡΕΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ 8 1.3 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ ΤΩΝ ΕΛΑΙΟΤΡΙΒΕΙΩΝ 9 2 ΚΟΙΝΟΤΙΚΗ ΚΑΙ ΕΘΝΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΓΙΑ ΤΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ, ΤΟ ΝΕΡΟ ΚΑΙ ΤΟ ΕΔΑΦΟΣ 12 2.1 ΑΠΟΒΛΗΤΑ 12 2.1.1 ΑΠΟΒΛΗΤΑ Η ΟΧΙ ΑΠΟΒΛΗΤΑ; ΟΙ ΕΞΑΙΡΕΣΕΙΣ 16 2.1.2 ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ ΚΑΙ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΕΣ ΟΥΣΙΕΣ 20 2.2 ΝΕΡΟ 24 2.2.1 ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ 24 2.2.2 ΕΠΑΝΑΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΗ ΥΓΡΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ 28 2.2.3 ΡΥΘΜΙΣΗ ΟΡΙΑΚΩΝ ΤΙΜΩΝ: ΟΤΕ ΚΑΙ ΠΠΠ 28 2.3 ΕΔΑΦΟΣ 34 2.3.1 ΒΕΛΤΙΩΤΙΚΑ ΕΔΑΦΟΥΣ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΚΑ ΛΙΠΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ 35 2.3.2 ΔΙΑΣΠΟΡΑ ΤΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΣΤΟ ΕΔΑΦΟΣ 36 2.3.3 ΙΛΥΣ ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΥ ΑΣΤΙΚΩΝ ΛΥΜΑΤΩΝ (ΛΥΜΑΤΟΛΑΣΠΗ) 38 2.3.4 ΟΡΙΑΚΕΣ ΤΙΜΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΤΥΠΑ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΣΠΟΡΑ ΠΡΟΣΘΕΤΩΝ ΤΟΥ ΕΔΑΦΟΥΣ, ΕΚΤΟΣ ΤΗΣ ΙΛΥΟΣ ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΥ ΛΥΜΑΤΩΝ (ΛΥΜΑΤΟΛΑΣΠΗ) 41 2.4 Η ΕΘΝΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΓΙΑ ΤΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ ΣΤΙΣ ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΕΣ ΧΩΡΕΣ 43 2.4.1 ΙΤΑΛΙΑ 43 2.4.2 ΙΣΠΑΝΙΑ 45 2.4.3 ΕΛΛΑΔΑ 46 2.4.4 ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ 47 2.4.5 ΚΥΠΡΟΣ 47 2.4.6 ΟΡΙΑΚΕΣ ΤΙΜΕΣ ΕΚΠΟΜΠΩΝ ΓΙΑ ΑΠΟΡΡΙΨΕΙΣ ΣΕ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΑ ΥΔΑΤΑ ΚΑΙ ΑΠΟΧΕΤΕΥΤΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ 3 ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΕΣ ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ 50 3.1 ΟΙ ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΕΛΑΙΟΥΡΓΙΑΣ 50 3.2 ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ: ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΕΣ 50 3.3 ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ: ΠΡΟΑΙΡΕΤΙΚΕΣ 52 4 ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΕΔΑΦΟΥΣ 53 4.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 53 4.2 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ :ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΕΣ ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ 55 4.2.1 ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΔΙΑΘΕΣΗΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΕΛΑΙΟΤΡΙΒΕΙΩΝ 55 4.2.2 ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΔΙΑΘΕΣΗΣ-ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΚΙΝΔΥΝΟΥ 55 4.2.3 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ 57 4.2.4 ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΟΡΩΝ ΔΙΑΘΕΣΗΣ ΤΩΝ ΑΕ ΣΤΟ ΕΔΑΦΟΣ 58 4.2.5 ΕΠΙΛΟΓΗ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΕΔΑΦΟΥΣ 61 49 3/103

4.2.6 ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΤΩΝ ΔΕΙΚΤΩΝ ΤΟΥ ΕΔΑΦΟΥΣ-ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ 63 4.3 ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΗΡΙΕΣ ΓΡΑΜΜΕΣ 64 4.3.1 ΜΕΤΡΑ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΕΧΗ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΔΙΑΘΕΣΗΣ ΑΕ 65 4.3.2 ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΕΔΑΦΟΥΣ 68 5 ΑΝΑΦΟΡΕΣ 78 5.1 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 78 5.2 ΚΟΙΝΟΤΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ 82 5.3 ΕΘΝΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ 83 6 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1:ΚΡΙΣΙΜΑ ΕΠΙΠΕΔΑ ΜΕΡΙΚΩΝ ΒΑΣΙΚΩΝ ΙΔΙΟΤΗΤΩΝ ΤΟΥ ΕΔΑΦΟΥΣ 85 6.1 ΑΝΑΦΟΡΕΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΟΣ 1 87 7 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2:ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΔΑΦΟΥΣ-ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ 89 7.1 ΑΝΑΦΟΡΕΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΟΣ 2 100 8. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 3: ΧΑΡΤΗΣ ΚΑΤΑΛΛΗΛΟΤΗΤΑΣ ΕΔΑΦΟΥΣ 102 4/103

Συνοπτική Περίληψη Η παρούσα έκθεση παρουσιάζει μια εκτενή ανάλυση του νομοθετικού πλαισίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά με το θέμα της διαχείρισης των αποβλήτων των ελαιοτριβείων, συμπεριλαμβάνοντας τους σχετικούς κανονισμούς περί αποβλήτων, υδάτων και εδάφους. Η ανάλυση ενσωματώνει το σχετικό νομοθετικό πλαίσιο από τις χώρες εταίρους του έργου PROSODOL, δηλαδή την Ιταλία, την Ισπανία και την Ελλάδα, καθώς και από την Πορτογαλία και την Κύπρο. Το Κεφάλαιο 1 αυτής της έκθεσης παρουσιάζει ανάλυση του τομέα παραγωγής ελαιόλαδου και των σχετικών περιβαλλοντικών ζητημάτων. Το Κεφάλαιο 2 επικεντρώνεται στη διαχείριση των αποβλήτων και παρουσιάζει τη σχετική κοινοτική και εθνική νομοθεσία για τα απόβλητα, το νερό και το έδαφος. Το Κεφάλαιο 3 συνοψίζει τις νομοθετικές προτάσεις για τη διαχείριση των αποβλήτων ελαιόλαδου. Εφόσον ο γενικός στόχος είναι η διερευνητική εναρμόνιση των κανόνων και των νόμων, παρέχονται και συζητούνται συγκεκριμένες προτάσεις, τόσο για απαραίτητη εφαρμογή όσο και εθελοντικού τύπου. Το Κεφάλαιο 4 επικεντρώνεται συγκεκριμένα στην προστασία του εδάφους. Η ανάλυση για την προστασία του εδάφους περιλαμβάνει νομοθετικές προτάσεις καθώς και τεχνικές προδιαγραφές και προτεινόμενες στρατηγικές για την παρακολούθηση, προστασία και βελτίωση της ποιότητας του εδάφους σε περιοχές διάθεσης αποβλήτων ελαιοτριβείων. Τα τρία Παραρτήματα υποστηρίζουν την ανάλυση της προστασίας του εδάφους. Για την ανάπτυξη της παρούσας έκθεσης χρησιμοποιήθηκαν σ τοιχεία από τη βιβλιοθήκη πληροφόρησης (info-library) του έργου PROSODOL, τα αξιολογημένα αποτελέσματα του έργου και των πιλοτικών δράσεων, καθώς και τα παραδοτέα όλων των δράσεων. ΣΥΝΤΟΜΕΥΣΕΙΣ ΑΕ Απόβλητα Ελαιοτριβείων ΚΜ Κράτη Μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης ΒΔΤ Βέλτιστες Διαθέσιμες Τεχνικές ΟΠΥ Οδηγία Πλαίσιο περί Υδάτων 2000/60/EC ΤΕΣ Ταξινόμηση, Επισήμανση & Συσκευασία ουσιών ΟΤΕ Οριακές Τιμές Εκπομπών ΠΠΠ Περιβαλλοντικά Πρότυπα Ποιότητας 5/103

1. Η βιομηχανία του ελαιόλαδου και το περιβάλλον Οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις της ελαιοκαλλιέργειας και της παραγωγής ελαιολάδου είναι ιδιαίτερα σημαντικές για την Ισπανία, την Ιταλία και την Ελλάδα ως οι σημαντικότεροι παραγωγοί στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Ισπανία, με 2,47 εκατομμύρια εκτάρια, έχει τη μεγαλύτερη καλλιεργούμενη έκταση, ακολουθούμενη από την Ιταλία (1,16 εκατ. εκτάρια), την Ελλάδα (0,81 εκατ. εκτάρια) και την Πορτογαλία (0,38 εκατ. εκτάρια). Η Γαλλία είναι μικρότερος παραγωγός, με μια περιοχή συγκομιδής περίπου 18,900 εκτάρια. Άλλοι μικρότεροι παραγωγοί είναι η Κύπρος (11,600 εκτάρια), Σλοβενία (800 εκτάρια) και η Μάλτα (λιγότερο από 100 εκτάρια) (LIFE Focus, 2010). 1.1 Η βιομηχανία του ελαιόλαδου Η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) κυριαρχεί στη διεθνή αγορά ελαιολάδου, καθώς οι τέσσερις μεγάλοι παραγωγοί, Ισπανία, Ιταλία, Ελλάδα και Πορτογαλία παράγουν περισσότερο από το 70% της παγκόσμιας παραγωγής ελιάς, και στην ΕΕ αντιστοιχεί ανάλογο ποσοστό της παγκόσμιας παραγωγής ελαιολάδου. Οι ελαιοκομικές εγκαταστάσεις κυμαίνονται από πολύ μικρές (<0,5 εκτάρια) έως πολύ μεγάλες (>500 εκτάρια) και από τους παραδοσιακούς, χαμηλής δραστηριότητας ελαιώνες έως τις εντατικές, άκρως μηχανοποιημένες δεντρόφυτες εκτάσεις (LIFE Focus, 2010). Στις ελαιοπαραγωγικές χώρες επικρατούν τα 3-φασικά και 2-φασικά συστήματα παραγωγής ελαιολάδου, ενώ υπάρχει και μικρός αριθμός παραδοσιακών ελαιοτριβείων. Ο τομέας του ελαιόλαδου στη Μεσόγειο περιλαμβάνει ένα μεγάλο αριθμό από οικογενειακές επιχειρήσεις, οι οποίες δύσκολα μπορούν να θεωρηθούν ως βιομηχανικές εγκαταστάσεις, από την άποψη των ΒΔΤ (Βέλτιστες Διαθέσιμες Τεχνικές), της αδειοδότησης και της επιθεώρησης. Από την άλλη πλευρά, η παραγωγή του ελαιολάδου αντιπροσωπεύει ένα σημαντικό τομέα της οικονομίας, ζωτικής σημασίας για την τοπική και την εθνική οικονομία. Σύμφωνα με το Παράρτημα Ι της Οδηγίας ΟΠΕΡ (IPPC Directive), η σχετική με την παραγωγή ελαιολάδου δραστηριότητα είναι η 6.4(b): 6. Άλλες δραστηριότητες 6.4. (b) Επεξεργασία και μεταποίηση που προορίζεται για την παραγωγή προϊόντων διατροφής από: - Φυτικές πρώτες ύλες, με ικανότητα παραγωγής τελικών (επεξεργασμένων) προϊόντων άνω των 300 τόνων ημερησίως (μέση τιμή σε τριμηνιαία βάση). Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η Οδηγία περί Βιομηχανικών Ρύπων 2010/75/EU (IED) έγινε αποδεκτή στις 24 Νοεμβρίου 2010 και τέθηκε σε ισχύ στις 6 Ιανουαρίου 2011 και πρέπει να μεταφερθεί στην εθνική νομοθεσία από τα Κράτη Μέλη έως τις 7 Ιανουαρίου 2013. Η IED αντικαθιστά την Οδηγία IPPC και τις τομεακές οδηγίες από 7 ης Ιανουαρίου 2014, με εξαίρεση την Οδηγία περί Μεγάλων Εγκαταστάσεων Καύσης (ΜΕΚ) 2001/80/EC, η οποία θα καταργηθεί με ισχύ από 1 ης Ιανουαρίου 2016. Η πρόσφατα εκδοθείσα Οδηγία περί Βιομηχανικών Ρύπων εισήγαγε πρόσθετες διατάξεις για να εξασφαλιστεί ότι η λειτουργία μιας ε γκατάστασης δεν οδηγεί σε υποβάθμιση της ποιότητας του εδάφους (EC, 2012). Σύμφωνα με την Πρότυπη Οδηγία για τις Βέλτιστες Διαθέσιμες Τεχνικές στις Βιομηχανίες Τροφίμων, Ποτών και Γάλακτος, ο υποτομέας στον οποίο ανήκει η παραγωγή ελαιολάδου είναι τα Φυτικά έλαια και λίπη (παράγραφος 4.7.4) (IPPC BREF, 2006). Μόνο το ελαιόλαδο θα πρέπει να θεωρείται "προϊόν" για να καθοριστεί εάν ένα 6/103

ελαιοτριβείο εμπίπτει ή όχι στο IPPC (πυρηνέλαιο, για τις εγκαταστάσεις εξαγωγής πυρηνελαίου). Τα υποπροϊόντα όπως ο ελαιοπυρήνας από ελαιοτριβεία ή ο ελαιοπολτός από τις εγκαταστάσεις εκχύλισης δεν θα πρέπει να υπολογίζονται ως προϊόντα. Σύμφωνα με τη μελέτη του Δικτύου της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Εφαρμογή και Επιβολή του Περιβαλλοντικού Δικαίου (2003) (IMPEL, 2003): Τα ελαιοτριβεία είναι γενικά ΜΜΕ (Μικρο-Μεσαίες Επιχειρήσεις), σε όλες τις χώρες, εκτός της Ισπανίας. Ο αριθμός των ελαιοτριβείων στην Ιταλία, Ελλάδα και Πορτογαλία υπερβαίνει αυτόν της Ανδαλουσίας. Το ποσοστό των μεγάλων ελαιοτριβείων σε αυτές τις χώρες είναι 9, 1, και 11%, αντίστοιχα. Δεν υπάρχει IPPC ελαιοτριβείο στις συμμετέχουσες χώρες. Τα σ υστήματα 2 φάσεων έχουν επικρατήσει μόνο στην Ισπανία (98% των εγκαταστάσεων της Ανδαλουσίας) και την Κροατία. Σε όλες τις άλλες χώρες αντιπροσωπεύουν λιγότερο από το 5% των εγκαταστάσεων. Τα συστήματα με μηχανισμούς συμπίεσης κυριαρχούν στην Πορτογαλία, ενώ τα διαχωρισμού 3- φασικά συστήματα διαχωρισμού έχουν επικρατήσει στις άλλες χώρες. Εγκαταστάσεις εκχύλισης πυρήνα: Ο αριθμός τέτοιων εγκαταστάσεων είναι σημαντικά μικρότερος από τον αντίστοιχο αριθμό των ελαιοτριβείων σε όλες τις χώρες και είναι περίπου ο ίδιος στην Ισπανία, την Ιταλία και την Ελλάδα. Όμως το ποσοστό των "μεγάλων" εγκαταστάσεων είναι υψηλότερο. Παρόλα αυτά, η πλεινότητα αυτών των εγκαταστάσεων είναι ΜΜΕ σε όλες τις χώρες, εκτός της Πορτογαλίας, όπου το 75% των εγκαταστάσεων εκχύλισης χαρακτηρίζονται ως μεγάλα, και 1 από αυτά εμπίπτει στο IPPC. 1.2 Παραγόμενα απόβλητα και τρέχουσες πρακτικές για τη διαχείριση Τα απόβλητα που παράγονται από τον ελαιοκομικό τομέα είναι υγρά και στερεά απόβλητα (όπως φλοιοί ελιάς ή ακατέργαστος ελαιοπολτός). Τα χαρακτηριστικά των αποβλήτων εξαρτώνται από τη διαδικασία παραγωγής. Μέχρι την εμφάνιση των διαχωριστήρων δύο φάσεων, τόσο τα συστήματα συμπίεσης όσο και τα 3-φασικά συστήματα συστήματα παρήγαγαν στερεό υπόλειμμα (ελαιοπυρήνας) και φυτικό νερό (υγρά απόβλητα). Στις αρχές της δεκαετίας του '90, εμφανίστηκαν οι διαχωριστήρες 2 φάσεων οι οποίοι πρακτικά δεν παράγουν υγρά απόβλητα, αφού δεν υπάρχει προσθήκη νερού ενώ παράγεται μόνο ένα υπόλειμμα που προκύπτει από τη διαδικασία καθώς το υγρό και στερεό υπόλειμμα ενώνονται, με τη μορφή ιλύος (IMPEL, 2003). Οι αποδόσεις της επεξεργασίας ελαιολάδου δύο φάσεων και τριών φάσεων συγκρίνονται στον Πίνακας 1 (IPPC BREF, 2006). Πίνακας 1: Σύγκριση αποδόσεων επεξεργασίας ελαιολάδου 2 φάσεων και 3 φάσεων Επεξεργασία τριών Επεξεργασία δύο φάσεων Δεδομένα IMPLEL Δεδομένα μελέτης Ισπανικά δεδομένα φάσεων IMPLEL Δεδομένα μελέτης Ισπανικά δεδομένα Εισαγωγή Ελιές (t) 1 1 1 1 Νερό (m 3 ) 0 0 0,5 0,7-1 Εξαγωγή Λάδι (t) 0,18 0,2 0,18 0,2 Υγρά Απόβλητα (m 3 ) 0 0 0,72 1-1,2 Πυρήνας (t) 0,82 0.8 0,60 0,5-0,6 7/103

1.2.1 Υγρά απόβλητα ελαιουργείου Τα χαρακτηριστικά των αποβλήτων είναι μεταβλητά, και εξαρτώνται από πολλούς παράγοντες, όπως είναι η μέθοδος ελαιοποίησης, η ποικιλία και η ωριμότητα των καρπών, η περιοχή προέλευσης, οι κλιματικές συνθήκες και οι μέθοδοι καλλιέργειας/επεξεργασίας (LIFE Focus, 2010, Ouzounidou κ.ά., 2010). Τα απόβλητα, αποτελούνται από νερό κατά 80-83%, από οργανικές ενώσεις (κυρίως φαινόλες, πολυφαινόλες και τανίνες) κατά 15-18% και από ανόργανα στοιχεία (όπως άλατα καλίου και φωσφορικά άλατα), τα οποία αποτελούν το υπόλοιπο 2% (LIFE Focus, 2010). Ειδικότερα, τα απ όβλητα (ή αλλιώς κατσίγαρος από τα 3-φασικά συστήματα) χαρακτηρίζονται από σκούρο καφέ χρώμα, με χαρακτηριστική οσμή, είναι όξινα (ph = 4,0 έως 5,5), έχουν υψηλή αγωγιμότητα (6.000-16.000 μs/cm) και παρουσιάζουν υψηλές τιμές BOD 5 (40-95 g/l), COD (50-180 g/l) ενώ περιέχουν μεγάλες ποσότητες αιωρούμενων στερεών και υψηλές συγκεντρώσεις πολυαρωματικών ενώσεων, π.χ. απλές φαινόλες και φλαβονοειδή, ή πολυφαινόλες (0,5 έως 24 g/l). Τα επίπεδα των φαινολών στα απόβλητα, μπορεί να κυμαίνονται από 1 έως 8 g/l (Nair και Markham, 2008). Επιπλέον, τα απόβλητα, περιέχουν σημαντικές ποσότητες ανόργανων θρεπτικών ουσιών όπως κάλιο (Κ 2 O: 2,4-10,8 g/l) και φώσφορο (P 2 O 5 : 0,3-1,5 g/l), καθώς και πολλά μικροθρεπτικά συστατικά. Η τοξικότητα των ΑΕ σχετίζεται κυρίως με την υψηλή π εριεκτικότητά τους σε φαινολικές ενώσεις, οι οποίες κατανέμονται στο ελαιόλαδο (2%), στα απόβλητα, (53%) και στον πυρήνα (45%) (Rodis κ.ά., 2002). Τα ΑΕ εμφανίζουν ένα αξιοσημείωτα μεγάλο φορτίο οργανικής ύλης σε σύγκριση με τα τυπικά αστικά λύματα, ενώ η αναερόβια αποσύνθεση/επεξεργασία καταλήγει σε ένα ποσοστό απομάκρυνσης COD της τάξης του 80 έως 90%, οπότε αυτή η επεξεργασία θεωρείται ανεπαρκής ώστε να επιτραπεί η απόρριψη των αποβλήτων πάλι στο περιβάλλον (LIFE Focus, 2010). 1.2.2 Στερεά και ημιστερεά απόβλητα Όσον αφορά τα ημιστερεά απόβλητα ελαιοτριβείου από τα 2-φασικά συστήματα παραγωγής (TPOMW), στα οποία ουσιαστικά ενσωματώνονται σε ένα ρεύμα αποβλήτων, τα υγρά απόβλητα (αν και σε μικρότερες ποσότητες) και ο ελαιοπυρήνας της διαδικασίας εκχύλισης 3 φάσεων, παρουσιάζουν περιεκτικότητα σε υγρασία περίπου 60-65%, ph 4,9-6,8, υψηλή περιεκτικότητα σε οργανική ύλη (60,3-98,5%), η οποία περιλαμβάνει σχετικώς μεγάλες ποσότητες από λιγνίνη, κυτταρίνη και ημικυτταρίνη, λιπίδια και υ δατάνθρακες καθώς και φαινολικές ενώσεις (Ouzounidou κ.ά., 2010). Τα TPOMW είναι ένα μίγμα από κουκούτσι/πυρήνα ελιάς, πολτό και φλοιό ελιάς, πυρηνέλαιο και νερό που προστίθεται στα ελαιοτριβεία. Η περιεκτικότητα σε υγρασία είναι περίπου 35-70%, ανάλογα με τη διαδικασία παραγωγής του ελαιόλαδου (MORE, 2008). Τα 2-φασικά συστήματα επιτρέπουν μειωμένη κατανάλωση καθαρού νερού ενώ δεν παράγουν υγρά απόβλητα. Η διαχείριση ό μως αυτού του είδους των αποβλήτων ενέχουν πάλι δυσκολίες καθώς υπάρχουν δυσκολίες στην ξήρανσή τους και είναι επίσης πολύ ρυπογόνα (MORE, 2008). Οι πιο κοινές μέθοδοι διάθεσης των ΑΕ στην Ελλάδα, λόγω έλλειψης συγκεκριμένου νομοθετικού πλαισίου και αποτελεσματικής παρακολούθησης από τις αρμόδιες κυβερνητικές, περιφερειακές και τοπικές αρχές, περιλαμβάνουν την αποθήκευση σε δεξαμενές εξάτμισης, την απόρριψη σε υδατικά συστήματα και τη διασπορά στο έδαφος (Ouzounidou κ.ά., 2010, Kavvadias κ.ά., 2010). Στην Ιταλία, η διαχείριση των 8/103

ΑΕ διέπεται από το Νόμο Αρ. 574 του 1996 και το Υπουργικό Διάταγμα της 6 ης Ιουλίου 2005 με τ ην πλεινότητα των ιδιοκτητών ελαιοτριβείων να έχουν ήδη συμμορφωθεί με αυτά. Η συνήθης πρακτική είναι ο διαχωρισμός των υγράν από τα στερά απόβλητα και η χρήση των υγρών για άρδευση ή απλά διάθεση στο έδαφος, ενώ το στερεό μέρος των αποβλήτων υφίσταται υγειονομική ταφή (χωματερή) ή διασπειρεται στο έδαφος. Στην Ισπανία, τα απόβλητα των 2-φασικών ελαιοτριβείων χρησιμοποιούνται κυρίως για την παραγωγή θερμότητας και ενέργειας, ή κομποστοποιούνται, ωστόσο, μεγάλες ποσότητες εξακολουθούν να διατίθενται σε δεξαμενές εξάτμισης. Σύμφωνα με τη μελέτη του Δικτύου της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Εφαρμογή και Επιβολή του Περιβαλλοντικού Δικαίου (IMPEL) η διασπορά στο έδαφος και η χρήση για άρδευση είναι συνήθεις πρακτικές για τα υγρά απόβλητα από ελαιοτριβεία 3 φάσεων κ αι συμπιέσεως (παραδοσιακά), ενώ χρησιμοποιούνται επίσης δεξαμενές εξάτμισης. Δεν είναι ασυνήθιστη η απόρριψη σε υδατικά συστήματα χωρίς επεξεργασία ή/και η μη συμμόρφωση με τους περιορισμούς. Τα στερεά απόβλητα από ελαιοτριβεία 3 φάσεων και συμπιέσεως γενικά χρησιμοποιούνται για την εξαγωγή πυρηνελαίου. Η επεξεργασία και η κομποστοποίηση χρησιμοποιούνται εναλλακτικά. Για τα απόβλητα των 2-φασικών συστημάτων, η λιπασματοποίηση (κομποστοποίηση) είναι η κύρια πρακτική στην Ιταλία, ενώ στην Ισπανία χρησιμοποιείται επίσης ως καύσιμη βιομάζα (IMPEL, 2003). Επιπλέον, οι βασικές παρατηρήσεις της μελέτης σχετικά με τις Βέλτιστες Διαθέσιμες Τεχνικές και τις προτεραιότητες για τον τομέα είναι (IMPEL, 2003): Η πλήρης επεξεργασία ή διάθεση των αποβλήτων δεν είναι ούτε βιώσιμη ούτε αποδεκτή επιλογή Η διασπορά στο έδαφος φαίνεται να είναι ο προτιμότερος τρόπος για επαναχρησιμοποίηση των αποβλήτων Υπάρχει ανάγκη για πρακτικές λύσεις για την επαναχρησιμοποίηση του αποβλήτου των 2-φασικών ελαιοτριβείων Σύμφωνα με τη μελέτη τ ου Δικτύου της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Εφαρμογή και Επιβολή του Περιβαλλοντικού Δικαίου (IMPEL) οι πρακτικές ή οι μέθοδοι που επιτρέπουν την ελαχιστοποίηση ή την επαναχρησιμοποίηση των αποβλήτων από την επεξεργασία της ελιάς σε λογικό κόστος, ή, ακόμα καλύτερα, με οικονομικό όφελος, είναι αναγκαίες για την ελαχιστοποίηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων και για την προώθηση της περιβαλλοντικής συμμόρφωσης του τομέα. Η διείσδυση των συστημάτων 2 φάσεων σε άλλες χώρες, μαζί με την Ισπανία και την Κροατία, θα διευκολυνόταν από την ύπαρξη αποδεδειγμένα οικονομικά βιώσιμων μεθόδων για το χειρισμό και την αξιοποίηση/επαναχρησιμοποίηση του αποβλήτου αυτής της τεχνολογίας (IMPEL, 2003). 1.3 Περιβαλλοντικές επιπτώσεις από τα απόβλητα των ελαιοτριβείων Οι σημερινές πρακτικές διαχείρισης των αποβλήτων των ελαιοτριβείων έχουν ως αποτέλεσμα περιβαλλοντικά προβλήματα όπως ρύπανση/υποβάθμιση του εδάφους, διαρροές στο υπέδαφος, ρύπανση των υδατικών συστημάτων και εκπομπές δυσάρεστων οσμών (Ouzounidou κ.ά., 2010). Οι φαινόλες αξίζουν ιδιαίτερη προσοχή λόγω της επίδρασής τους σ ε τρεις από τις βασικές ιδιότητες τ ων αποβλήτων: αντιβακτηριδιακή δράση, φυτοτοξικότητα και σκούρο χρώμα (Cabrera κ.ά., 1996). Η απόρριψη ανεπεξέργαστων ή μερικώς επεξεργασμένων υγρών αποβλήτων ελαιοτριβείου σε υδατικά συστήματα μπορεί να οδηγήσει σε ταχεία αύξηση του BOD και του COD με 9/103

αποτέλεσμα διαταραχές στην ισορροπία ολόκληρων οικοσυστημάτων (LIFE Focus, 2010). Τα απόβλητα, λόγω της σύνθεσής τους, έχουν δυνατότητες χρήσης στην άρδευση δενδρωδών καλλιεργειών ενώ μπορούν να χρησιμοποιηθούν, μετά από κομποστοποίηση, ως εδαφοβελτιωτικά. Ωστόσο, οι φαινολικές ενώσεις, οι οποίες εμφανίζουν αντιμικροβιακή και φυτοτοξική δράση, περιορίζουν την επαναχρησιμοποίηση των αποβλήτων. Τα ΑΕ έχει αποδειχθεί ότι επηρεάζουν τις φυσικές και χημικές ιδιότητες του εδάφους καθώς και της μικροβιακής του κοινότητας, ενώ αρκετές μελέτες έχουν αποδείξει τις φυτοτοξικές τους επιδράσεις και την αντιμικροβιακή τους δράση. Τα απόβλητα, μπορεί να είναι τοξικά για τα αναερόβια βακτήρια, και μπορεί να προκαλέσουν αναστολή της μικροβιακής δραστηριότητας σε εγκαταστάσεις επεξεργασίας βιολογικού καθαρισμού (Karaouzas κ.ά., 2011). Τ α ΑΕ, ακόμη και πολύ αραιωμένα, έχουν σημαντικές επιπτώσεις στην υδρόβια πανίδα και την οικολογική κατάσταση των π οτάμιων οικοσυστημάτων. Οι τοξικές επιδράσεις των αποβλήτων και του πολυφαινολικού τους κλάσματος στους υδρόβιους οργανισμούς, τα βακτήρια και τις ζύμες και στη βλάστηση των σπόρων έχουν κατά καιρούς μελετηθεί ακι αποδειχθεί και είναι πλέον καλά τεκμηριωμένες (Κapellakis κ.ά., 2008). Οι φαινόλες μπορούν να έχουν και άμεση επίδραση σε πολλά είδη ψαριών. Για παράδειγμα το είδος Gambusia affinis και το καρκινοειδές Daphnia magna υφίστανται σοβαρή τοξική προσβολή από τα παράγωγα φαινόλης (40 mg/l) μετά από 15-λεπτη έκθεση. Αυτή η συγκέντρωση μπορεί να επιτευχθεί με την προσθήκη 1 L αποβλήτων, σε 100.000 λίτρα νερού (Stamatakis, 2010). Επιπλέον, το πολύ υψηλό BOD 5 και COD, το οποίο δεν μπορεί να μειωθεί σε κατάλληλα επίπεδα ούτε με αναερόβια χώνευση, αποτελεί άλλη μία απειλή για τους αποδέκτες (LIFE Focus, 2010). Πρόσθετοι προβληματισμοί προκαλούνται από τις υψηλές συγκεντρώσεις φωσφόρου στα απόβλητα, οι οποίες είναι δυνατόν να προακλέσουν φαινόμενα ευτροφισμού σε υδατικά συστήματα. Η διασπορά στο έδαφος και η επεξεργασία σε δεξαμενές εξάτμισης θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε προβλήματα ρύπανσης των υπόγειων υδάτων καθώς μελέτες έχουν δείξει ότι η οι φαινολικές ουσίες μπορεί να φθάσουν ακόμα και στα υπόγεια ύδατα. Στην πραγματικότητα, κατά τη διάρκεια παραμονής των αποβλήτων στη δεξαμενή εξάτμισης, μπορεί να διαρρεύσουν φαινολικές ουσίες προς τα κάτω σε βαθύτερους ορίζοντες και πλευρικά, μακριά από την αρχική θέση, μέσα από τις διαπερατές στρώσεις του υπεδάφους (Shabou κ.ά., 2009). Παρόλα αυτά, η ελεγχόμενη διασπορά των αποβλήτων στο έδαφος θα μπορούσε να έχει ως αποτελέσματα την αύξηση της οργανικής ύλης στο έδαφος και της διαθεσιμότητας των θρεπτικών συστατικών, και συνεπώς θα μπορούσε να βελτιώσει τη γονιμότητα του εδάφους και την παραγωγικότητα. (Kavvadias κ.ά., 2010). Άλλα περιβαλλοντικά προβλήματα που προκαλούνται από τα ΑΕ είναι (LIFE Focus, 2010, Stamatakis, 2010, Kapellakis κ.ά., 2008, Nair and Markham, 2008): Τα λιπίδια, τα οποία παράγουν μία αδιαπέραστη στρώση στην επιφάνεια των ποταμών, τις όχθες τους και τις γύρω γεωργικές εκτάσεις η οποία εμποδίζει το φως του ήλιου και το οξυγόνο να φτάσουν στους μικροοργανισμούς, πράγμα που οδηγεί σε μειωμένη φυτική ανάπτυξη στα εδάφη της όχθης του ποταμού και επακόλουθα σε διάβρωση του εδάφους, Η υψηλή αναλογία C:N (άνθρακα:αζώτου) και το χαμηλό pη των ΑΕ είναι γνωστό ότι προκαλούν ακινητοποίηση του αζώτου στο έδαφος, 10/103

Οξέα, ανόργανα και οργανικά, μπορούν να επηρεάσουν δυσμενώς την ικανότητα ανταλλαγής κατιόντων του εδάφους που είναι μέτρο της γονιμότητας των εδαφών, Δυσάρεστες, και σε μεγάλες αποστάσεις, οσμές μπορεί να δημιουργηθούν από τη ζύμωση του αποβλήτων που απορρίπτονται στο φυσικό περιβάλλον, καθώς εκπέμπεται μεθάνιο και άλλα οσμηρά αέρια, όπως υδρόθειο, Χρώση των φυσικών υδάτων. Η αλλαγή του χρώματος των φυσικών υδάτων μπορεί να αποδοθεί στην οξείδωση και μετέπειτα πολυμερισμό των τανινών προς παραγωγή σκουρόχρωμων πολυφαινολών, οι οποίες είναι δύσκολο να απομακρυνθούν. 11/103

2. Κοινοτική και Εθνική Νομοθεσία για τα Απόβλητα, το Νερό και το Έδαφος Όσον αφορά το χειρισμό της επεξεργασίας των υπολειμμάτων ελιάς, η μεταρρύθμιση της κοινής γεωργικής πολιτικής στον τομέα του ελαιολάδου δεν προβλέπει ειδικές διατάξεις για τη διαχείριση των αποβλήτων των ελαιοτριβείων (MORE, 2009). Έτσι, κάθε Κράτος Μέλος (ΚΜ) θα πρέπει να αναπτύξει εθνική νομοθεσία που να διέπει αυτόν τον τομέα, η οποία θα πρέπει να είναι σύμφωνη με την κοινοτική νομοθεσία. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι το μεγαλύτερο μέρος των νομοθετικών πράξεων της ΕΕ είναι με τη μορφή Οδηγιών, επιτρέποντας στα ΚΜ να θεσπίσουν και να επιβάλουν συμπληρωματικά μέτρα. Κλασικό παράδειγμα είναι ο καθορισμός των οριακών τιμών των εκπομπών και των περιβαλλοντικών προτύπων ποιότητας. Συνεπώς, κάθε κράτος μπορεί να έχει τους δικούς του νόμους και κανονισμούς, οι οποίοι συχνά διαφέρουν κατά πολύ μεταξύ τους και δημιουργείται η ανάγκη για την προετοιμασία, εισαγωγή και υιοθέτηση ενός διεθνούς μοντέλου που θα επιβάλει μια κοινή στρατηγική διαχείρισης των αποβλήτων ελαιοκομίας. Από την άλλη πλευρά, με ορισμένες εξαιρέσεις, το πλαίσιο της εθνικής νομοθεσίας των ΚΜ της ΕΕ διέπεται από τη νομοθεσία της ΕΕ και στα επόμενα κεφάλαια παρουσιάζονται και αναλύονται οι πλέον σημαντικές νομοθετικές και προγραμματικές πρωτοβουλίες της ΕΕ εστιάζοντας στη νομοθεσία σχετικά με τα Απόβλητα των Ελαιουργείων. 2.1. Απόβλητα Ένα σύνολο νόμων της ΕΕ ρυθμίζουν τη διαχείριση των αποβλήτων και η βασική νομοθετική πράξη είναι η Οδηγία Πλαίσιο περί Αποβλήτων (2008/98/EC), η οποία περιλαμβάνει επίσης τους κανόνες για τα επικίνδυνα απόβλητα και τα χρησιμοποιημένα έλαια, τα οπ οία καλύπτονταν προηγουμένως από ξεχωριστή νομοθεσία. Σύμφωνα με την ΟΠΥ (Οδηγία Πλαίσιο περί Υδάτων), τα απόβλητα θα πρέπει να αντιμετωπίζονται πρωτίστως με πρόληψη, κατόπιν με επαναχρησιμοποίηση, ακολουθούμενη στη συνέχεια από ανακύκλωση, ανάκτηση και τέλος διάθεση. Υπό την έννοια της ανάκτησης, τα απόβλητα είτε μετατρέπονται σε χρησιμοποιήσιμες μορφές είτε χρησιμοποιούνται για ανάκτηση ενέργειας (LIFE Focus, 2010). Για την έσχατη επιλογή της υγειονομικής ταφής οι σχετικοί κανόνες προβλέπονται από την Οδηγία περί Υγειονομικής Ταφής 99/31/EC. Η σχετική νομοθεσία για τα απόβλητα αναφέρεται παρακάτω. Οδηγία 67/548/EEC, περί προσέγγισης νόμων, κανονισμών και διοικητικών διατάξεων που αφορούν την ταξινόμηση, συσκευασία και επισήμανση των επικίνδυνων ουσιών. Η Οδηγία ενημερώνεται συνεχώς. Η έβδομη τροποποίηση της οδηγίας υλοποιείται με την Οδηγία 92/32/EEC. Οδηγία 75/442/EEC του Συμβουλίου της Ευρώπης, περί αποβλήτων: αποτελεί το νομικό πλαίσιο για την Κοινοτική πολιτική επάνω στη διαχείριση των αποβλήτων ώστε να περιορίσει την παραγωγή τους. Η οδηγία αντικαθίσταται από την Οδηγία 2008/98/EC. Οδηγία 86/278/EEC του Συμβουλίου της Ευρώπης, της 12 ης Ιουνίου 1986, περί προστασίας του περιβάλλοντος, και ιδίως του εδάφους, κατά τη χρησιμοποίηση ιλύος επεξεργασίας λ υμάτων στη γεωργία. Σκοπός της Οδηγίας είναι να ρυθμίσει τη χρήση της ιλύος καθαρισμού αστικών λυμάτων στη γεωργία με τέτοιο τρόπο ώστε να αποφεύγονται οι επιβλαβείς επιπτώσεις στο έδαφος, τη 12/103

βλάστηση, τα ζώα και τον άνθρωπο, ενθαρρύνοντας έτσι την ορθή της χρήση. Η Οδηγία αυτή καθορίζει τις οριακές τιμές για τις συγκεντρώσεις βαρέων μετάλλων στο έδαφος, στην ιλύ και για τις μέγιστες ετήσιες ποσότητες βαρέων μετάλλων τα οποία μπορούν να εισχωρήσουν στο έδαφος. Τα Κράτη Μέλη πρέπει να λάβουν τα αναγκαία μέτρα για να εξασφαλιστεί ότι δεν θα γίνει υπέρβαση αυτών των οριακών τιμών μέσω της χρήσης της ιλύος. Η οδηγία αυτή έχει τροποποιηθεί με την Οδηγία 91/692/EEC της 23 ης Δεκεμβρίου 1991 με τυποποίηση και εξορθολογισμό των εκθέσεων που αφορούν την εφαρμογή ορισμένων Οδηγιών σχετικών με το περιβάλλον με περαιτέρω τροποποίηση με τον Κανονισμό 1882/2003 και τον Κανονισμό 1882/2003. Οδηγία 91/689/EEC του Συμβουλίου, της 12 ης Δεκεμβρίου 1991 περί επικίνδυνων αποβλήτων. Το αντικείμενο της Οδηγίας είναι η σύγκλιση των νομοθεσιών των ΚΜ που σχετίζονται με την ελεγχόμενη διαχείριση των επικίνδυνων αποβλήτων. Τα ΚΜ εξασφαλίζουν ότι τα επικίνδυνα απόβλητα καταγράφονται και ταυτοποιούνται. Διασφαλίζουν επίσης ότι οι διαφορετικές κατηγορίες επικίνδυνων αποβλήτων δεν αναμειγνύονται και ότι τα επικίνδυνα απόβλητα δεν αναμειγνύονται με τα μη επικίνδυνα απόβλητα. Κάθε οργανισμός ή επιχείρηση, η οποία αναλαμβάνει χειρισμούς διάθεσης ή συλλογής πρέπει να λάβει σχετική άδεια. Παράβλεψη απαίτησης αδείας μπορεί να γίνει εάν η μέθοδος αξιοποίησης είναι τέτοια που δεν θα υπάρχει κανένας κίνδυνος για την ανθρώπινη υγεία ή το περιβάλλον, ή, εάν το ΚΜ έχει λάβει γενικά μέτρα που ορίζουν τους όρους για τις διάφορες μεθόδους αξιοποίησης. Οι εγκαταστάσεις ή επιχειρήσεις οι οποίες εκτελούν εργασίες δ ιαθέσεως και αξιοποιήσεως και οι παραγωγοί επικίνδυνων αποβλήτων υπόκεινται σε περιοδικούς ελέγχους. Η Οδηγία αυτή καταργήθηκε από την Οδηγία 2008/98/EC περί αποβλήτων με ισχύ από 12/12/2010. Οδηγία 96/61/EC του Συμβουλίου, σχετικά με την ολοκληρωμένη πρόληψη και έλεγχο της ρύπανσης. Ο σκοπός της Οδηγίας είναι η επίτευξη ολοκληρωμένης πρόληψης και έλεγχου της ρύπανσης που προκύπτουν από τις δραστηριότητες που απαριθμούνται στο Παράρτημά της Ι. Η οδηγία προβλέπει μέτρα που αποσκοπούν στην πρόληψη ή, όπου αυτό δεν είναι εφικτό, στο να μειωθούν οι εκπομπές στον αέρα, στο νερό και στο έδαφος από τις μεγαλύτερες βιομηχανικές εγκαταστάσεις, συμπεριλαμβάνοντας μέτρα που αφορούν τα απόβλητα, ώστε να επιτευχθεί υψηλό επίπεδο προστασίας του περιβάλλοντος στο σύνολό του. Για να λειτουργήσουν, όλες οι εγκαταστάσεις που καλύπτονται από την Οδηγία πρέπει να λάβουν άδεια από τις αρμόδιες αρχές των ΚΜ της ΕΕ. Οι άδειες αυτές πρέπει να περιέχουν όρους με βάση τις ΒΔΤ, όπως ορίζονται στο άρθρο 2 της Οδηγίας. Η Οδηγία εκδόθηκε αρχικά ως Οδηγία του Συμβουλίου 96/61/EC και μετά από αρκετές τροποποιήσεις κωδικοποιήθηκε ως Οδηγία 2008/1/EC. Οδηγία 1999/31/EC του Συμβουλίου της Ευρώπης, περί υγειονομικής ταφής αποβλήτων. Ο στόχος της Οδηγίας είναι, μέσω αυστηρών λειτουργικών και τεχνικών απαιτήσεων για τα απόβλητα και τους χώρους υγειονομικής ταφής, να προβλέψει μέτρα, διαδικασίες και κατευθύνσεις για την πρόληψη ή μείωση, στο μέτρο του δυνατού, των αρνητικών επιπτώσεων στο περιβάλλον, ιδίως της ρύπανσης των επιφανειακών υδάτων, των υ πόγειων υδάτων, του εδάφους και του αέρα, καθώς και του παγκόσμιου περιβάλλοντος, συμπεριλαμβάνοντας το φαινόμενο του θερμοκηπίου, καθώς και οποιονδήποτε προκύπτων κίνδυνο για 13/103

την υγεία του ανθρώπου, από την υγειονομική ταφή των αποβλήτων καθ 'όλο τον κύκλο ζωής του χώρου υγειονομικής ταφής. Η Οδηγία ορίζει τις διάφορες κατηγορίες αποβλήτων (αστικά απόβλητα, επικίνδυνα απόβλητα, μη επικίνδυνα απόβλητα και αδρανή απόβλητα), και ισχύει για όλους τους χώρους υγειονομικής ταφής, οι οποίοι ορίζονται ως χώροι διάθεσης αποβλήτων για την απόθεση των αποβλήτων επί ή εντός του εδάφους. Η Οδηγία περί Υγειονομικής Ταφής των Αποβλήτων συμπληρώνεται από την Απόφαση του Συμβουλίου 2003/33/EC της 19 ης Δεκεμβρίου 2002 για τη θέσπιση κριτηρίων και διαδικασιών περί αποδοχής των αποβλήτων στους χώρους υγειονομικής ταφής σύμφωνα με το Άρθρο 16 και Παράρτημα ΙΙ της Οδηγίας 1999/31/EC. Οδηγία 2000/76/EC του Συμβουλίου, περί αποτέφρωσης των αποβλήτων. Ο στόχος της Οδηγίας είναι να αποτραπούν ή να περιοριστούν στο βαθμό που είναι εφικτό οι αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον, ειδικότερα η ρύπανση λόγω εκπομπών στον αέρα, στο έδαφος, στα επιφανειακά και υπόγεια ύδατα, καθώς και οι επακόλουθοι κίνδυνοι για την ανθρώπινη υγεία, από την αποτέφρωση και τη συναποτέφρωση των αποβλήτων. Ο σκοπός αυτός θα επιτευχθεί με την επιβολή αυστηρών λειτουργικών συνθηκών, τεχνικών απαιτήσεων και οριακών τιμών εκπομπών για τις εγκαταστάσεις αποτέφρωσης και συναποτέφρωσης των αποβλήτων. Απόφαση 2000/532/EC της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, της 3 ης Μαΐου 2000. Ο Κατάλογος Αποβλήτων (πρώην Ευρωπαϊκός Κατάλογος Αποβλήτων), είναι ο κατάλογος που περιλαμβάνει όλα τα είδη αποβλήτων που παράγονται στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι διάφοροι τύποι αποβλήτων του Καταλόγου ορίζονται πλήρως από έναν εξαψήφιο κωδικό, με δύο αριθμούς για το καθένα, κεφάλαιο, υποκεφάλαιο και τύπο αποβλήτων. Ο Κατάλογος αυτός χρησιμοποιείται για την κατηγοριοποίηση των αντικειμένων και ουσιών, όταν αυτά γίνονται απόβλητα, αλλά δεν ορίζει ο ίδιος αντικείμενα και ουσίες ως απόβλητα. Ο Κατάλογος Αποβλήτων αντικατέστησε την Απόφαση 94/3/EC και την Απόφαση 94/904/EC. Ο Κατάλογος Αποβλήτων τροποποιήθηκε με την Απόφαση 2001/118/EU της Επιτροπής, την Απόφαση 2001/119/EU και την Απόφαση 2001/573/EU. Κανονισμός 1907/2006 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της Ευρώπης, της 18 ης Δεκεμβρίου 2006. Αφορά την Καταχώριση, Αξιολόγηση, Αδειοδότηση και Περιορισμό των Χημικών Προϊόντων (REACH), με ίδρυση Ευρωπαϊκού Οργανισμού Χημικών Προϊόντων, με τροποποίηση της Οδηγίας 1999/45/EC και κατάργηση του Κανονισμού 793/93 του Συμβουλίου και του Κανονισμού 1488/94 της Επιτροπής καθώς και της Οδηγίας 76/769/EEC του Συμβουλίου και της Οδηγίας 91/155/EEC της Επιτροπής, της Οδηγίας 93/67/EEC, της Οδηγίας 93/105/EC και της Οδηγίας 2000/21/EC. Κανονισμός 1013/2006 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της Ευρώπης, της 14 ης Ιουνίου 2006, για τις μεταφορές αποβλήτων. Ο Κανονισμός ισχύει για τις μεταφορές αποβλήτων, τόσο στο εσωτερικό όσο και τις εισερχόμενες προς ή εξερχόμενες από την Ευρωπαϊκή Κοινότητα. Αφορά την εφαρμογή από τα ΚΜ ενός συστήματος αδειοδότησης εκ των προτέρων για τη μεταφορά των αποβλήτων για διάθεση ή για αξιοποίηση. Ένα κοινό, υποχρεωτικό σύστημα κοινοποίησης και ένα τυποποιημένο έγγραφο αποστολής για τις μεταφορές αποβλήτων έχουν εισηγηθεί σύμφωνα με τον Κανονισμό. Τα ΚΜ έχουν υποχρέωση να λάβουν τα αναγκαία μέτρα για την επιθεώρηση, 14/103