ΣΥΝΕΔΡΙΟ: ΠΡΟΛΗΨΗ & ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ Limneon, Καστοριά, 19.12.15 «Ενημέρωση του ασθενούς & των συνοδών του με καρκίνο του πνεύμονα. Προβλήματα στην ελληνική πραγματικότητα» Ίντα Ελιάου BSc, MSc, PGDip, MA Συμβουλευτική Ψυχολόγος eliaouida@gmail.com
ΔΟΜΗ ΟΜΙΛΙΑΣ: Στόχος : τρόπος ενημέρωσης άσχημων ειδήσεων στην πράξη απαντώντας πρακτικά σε προκλήσεις. 1. Ιστορική αναδρομή: να ενημερωθεί ο ασθενής ή να μην ενημερωθεί; -Κώδικα Δικαιωμάτων των Ασθενών & Κώδικας δεοντολογίας στην ιατρική -Στάσεις γιατρών & ασθενών σε Ελλάδα & εξωτερικό 2. Κλινική επικοινωνία: -Ενημέρωση ενηλίκων ασθενών & προβλήματα -Ενημέρωση συγγενών & προβλήματα
ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ -Ιπποκράτης & 1 ος κώδικας ηθικής & δεοντολογίας στην ιατρική (1847): «ότι δεν γνωρίζουν οι ασθενείς δεν μπορεί και να τους βλάψει» (Fallowfield & Jenkins, 2004; Muller, 1996; Jotkowitz et al., 2006). -19 ο αιώνα & μέσα 20ου αιώνα: αντίληψη περί αυτονομίας του ασθενούς Αυτονομία = αρχή συναίνεσης ύστερα από ενημέρωση & συμμετοχή σε λήψη αποφάσεων.(jotkowitz et al., 06; Surbone, 06; Ruhnke G., Wilson et al., 2000; Toscani & Maestroni, 06; Αλεξιάδης, 2000 ).
Δικαιώματα ασθενών: -1973 στις ΗΠΑ, ψηφίζεται ο 1 ος Κώδικας Δικαιωμάτων των Ασθενών -1974 εκδίδεται στη Γαλλία ο Χάρτης των Δικαιωμάτων & των Υποχρεώσεων των Ασθενών & η Νοσοκομειακή Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων ψηφίζει τον Ευρωπαϊκό Χάρτη για τα Δικαιώματα των Ασθενών - 1994 Το Ευρωπαϊκό Περιφερειακό Γραφείο της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας εκδίδει τη Διακήρυξη για την προαγωγή των δικαιωμάτων των ασθενών στην Ευρώπη
11ο άρθρο του κώδικα ιατρικής δεοντολογίας (NOMOΣ ΥΠ ΑΡΙΘΜ. 3418/2005 "Κώδικας Ιατρικής Δεοντολογίας." ΦEK A 287/28-11-2005) 1. Ο ιατρός έχει καθήκον αληθείας προς τον ασθενή. Οφείλει να ενημερώνει πλήρως και κατανοητά. έτσι ώστε ο ασθενής να μπορεί να σχηματίζει πλήρη εικόνα. και να προχωρεί, ανάλογα, στη λήψη αποφάσεων. 2. Ο ιατρός σέβεται την επιθυμία των ατόμων τα οποία επιλέγουν να μην ενημερωθούν.
ΑΝΤΙΛΗΨΕΙΣ ΙΑΤΡΩΝ & ΑΣΘΕΝΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΣΕ Ελλάδα & Εξωτερικό: -Ανάλογες αλλαγές στις στάσεις σε Ελλάδα κ σε χώρες της Βόρειας Ευρώπης, αγγλοσαξονικές, Ιταλία, Ιαπωνία, Κίνα, Κορέα, Σιγκαπούρη χώρες που παλαιότερα επικρατούσε η τάση της μη ανακοίνωσης & τώρα πιστεύουν ότι οι ασθενείς με καρκίνο πρέπει να ενημερώνονται για τη διάγνωση τους. (Surbone, 04; Mystakidou et al., 96; Chan & Loth, 2000; Smith JT., Swisher, 98; Ikonomou et al., 02)
Ενημέρωση μέρος της επικοινωνίας : Επικοινωνία = ανταλλαγή πληροφοριών, σκέψεων, απόψεων & συναισθημάτων. Η κακή επικοινωνία αφορά την κακή ή ελλιπή επικοινωνία όπως έλλειψη εξηγήσεων, χρήση δυσνόητης ιατρικής ορολογίας ή παρανόηση πληροφοριών. Αποτελεί κριτήριο με το οποίο οι ασθενείς κρίνουν τους ιατρούς (Short, 93; Tate, 94).
Συνέπειες κακής επικοινωνίας : -ο ασθενής μπορεί να δυσανασχετήσει με τον γιατρό του & να απορρίψει τη διάγνωση/ οδηγίες επηρεάζοντας δυσμενώς την υγεία του (Παπαγιάννης, 2003). -μια από τις πιο συχνές αιτίες υποβολής παραπόνων από ασθενείς κατά των ιατρών (Hunt & Glucksman, 1991; Webb, 1995) -αιτιολογικός παράγων σε περισσότερες από 25% των μηνύσεων εναντίον ιατρών (Beckman et al., 1994). - αιτία στροφής ασθενών σε εναλλακτικές μορφές ιατρικής (Vincent & Furnham, 1996).
Η επικοινωνία γιατρού-ασθενούς ονομάζεται κλινική επικοινωνία Peter Tate ( 94):οικογενειακός γιατρός & εξεταστής του Βασιλικού Κολλεγίου Γενικών Ιατρών Αγγλίας Είναι μεταδοτική; Κληρονομική; Αφήνει κουσούρι; Τι εξετάσεις χρειάζονται; Θα πεθάνω;
Έτσι αντί να ρωτήσουν: Γιατρέ μήπως θα πεθάνω από την αρρώστιά μου; Θα πουν: Γιατρέ πως τα βλέπεις τα πράγματα; Όχι και πολύ καλά ε; ή Άκουσα ότι κάποιος πέθανε από την αρρώστια αυτή.
Προσεγγίσεις στην επικοινωνία:(charles et al., 2000). 1. Πατερναλιστική: οι γιατροί δεν συζητούν τις ανησυχίες του ασθενούς παίρνουν & ανακοινώνουν αποφάσεις. 2. Ενημερωτική: ο ιατρός παρέχει ερευνητικά δεδομένα για θεραπείες /οφέλη/κινδύνους & ο ίδιος ο ασθενής καταλήγει σε ενημερωμένη απόφαση. 3. Μοιρασμένη ή από κοινού προσέγγιση: ο γιατρός δημιουργεί αμφίδρομη σχέση μέσα από ενημέρωση ώστε οι θεραπευτικές αποφάσεις του να ναι σύμφωνες με τον ασθενή.
Ενημέρωση με άσχημες ειδήσεις σε ενήλικες ασθενείς και τα προβλήματά της: Οι ασθενείς γενικά θέλουν να ακούσουν τον γιατρό τους να τους μιλά για την αρρώστιά τους (Papagiannis et al., 1995). Προβλήματα: -έλλειψη εκπαίδευσης ιατρών σε επικοινωνία, ψυχολογία-διαχείρισης συναισθηματικού φορτίου -έλλειψη κατάλληλου τόπου & χρόνου
Ενημέρωση στην πράξη: 1. Ποιος θα κάνει την ενημέρωση; 2. Σε ποιον θα γίνει η ενημέρωση; 3. Τι θα περιλαμβάνει η ενημέρωση; 4. Πόσα θα πούμε στον ασθενή;
Ενημέρωση στην πράξη: 1. Ποιος θα κάνει την ενημέρωση; 2. Σε ποιον θα γίνει η ενημέρωση; 3. Τι θα περιλαμβάνει η ενημέρωση; 4. Πόσα θα πούμε στον ασθενή;
Ενημέρωση στην πράξη: 1. Ποιος θα κάνει την ενημέρωση; 2. Σε ποιον θα γίνει η ενημέρωση; 3. Τι θα περιλαμβάνει η ενημέρωση; 4. Πόσα θα πούμε στον ασθενή;
Ενημέρωση στην πράξη: 1. Ποιος θα κάνει την ενημέρωση; 2. Σε ποιον θα γίνει η ενημέρωση; 3. Τι θα περιλαμβάνει η ενημέρωση; 4. Πόσα θα πούμε στον ασθενή;
Ενημέρωση στην πράξη: 1. Ποιος θα κάνει την ενημέρωση; 2. Σε ποιον θα γίνει η ενημέρωση; 3. Τι θα περιλαμβάνει η ενημέρωση; 4. Πόσα θα πούμε στον ασθενή;
Πόσα θα πούμε στον ασθενή: Στην έρευνά τους (Papagiannis et al., 1995) βρήκαν ότι ο ασθενής θέλει να ενημερωθεί για 4 πράγματα: 1. το όνομα της αρρώστιας, 2. την εντόπισή της, 3. την πιθανή πρόγνωση 4. & την απαραίτητη θεραπεία.
Γιατρός: Νομίζω ότι ολοκληρώσαμε τις εξετάσεις σας πλέον. Ασθενής: Τι βρήκατε γιατρέ; Γιατρός: Τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά όπως νομίζαμε στην αρχή. Ασθενής: Δηλαδή δεν ήταν πνευμονία; Γιατρός: Η πνευμονία ήταν η αφορμή για την έρευνα που κάναμε. Η αιτία της ήταν ένα εμπόδιο σε έναν βρόγχο. (Παύση. Ο ασθενής σιωπά αλλά φαίνεται ότι περιμένει να ακούσει κι άλλα)
Γιατρός: Ο δεξιός βρόγχος στην εξέταση που κάναμε φάνηκε να είναι πολύ στενός κι έτσι πήραμε δείγματα για βιοψία. Ασθενής: Βγήκε τίποτε κακό; Γιατρός: Το εργαστήριο ανακάλυψε κάποια κύτταρα που μοιάζουν να είναι κακοήθη. Ασθενής: Δηλαδή, γιατρέ, μιλάμε για καρκίνο; Γιατρός: Νομίζω ότι μπορούμε να πούμε πως πρόκειται για ένα είδος όγκου.
.τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά,.εμπόδιο στον βρόγχο,.πήραμε βιοψίες, κάποια κύτταρα κακοήθη,.ένα είδος όγκου.
Στάδια Πένθους μετά από μια διάγνωση 1.Άρνηση 2.Διαπραγμάτευση 3.Θυμός 4.Κατάθλιψη 5.Αποδοχή Elizabeth Kubler-Ross, (1969)
Ακόμη και στις περιπτώσεις που δεν υπάρχει ουσιαστική θεραπεία ο ασθενής ή οι δικοί του πρέπει να νιώθουν ότι έχουν το δικαίωμα να υποβάλλουν ερωτήσεις για την πορεία της νόσου και να λύνουν τις απορίες τους.
Η επικοινωνία με τους συγγενείς και τα προβλήματά της: Κανένας άνθρωπος δεν είναι νησί, ολόκληρο από μόνο του. Προβλήματα: - συνωμοσίες σιωπής -ποικίλα συγγενικά πρόσωπα ζητούν ξεχωριστά ενημέρωση ή εκφράζουν διαφορετικές απόψεις -συναισθηματική αντίδραση συγγενών
Η ενημέρωση είναι μια τέχνη. Όλοι μπορούμε να μάθουμε να επικοινωνούμε καλύτερα, τόσο με ασθενείς όσο και μεταξύ μας.
Η ενημέρωση είναι μια τέχνη. Όλοι μπορούμε να μάθουμε να επικοινωνούμε καλύτερα, τόσο με ασθενείς όσο και μεταξύ μας. Ευχαριστώ πολύ!