ΔΙΑΤΡΟΦΗ Διατροφικές συμβουλές σε ασθενείς με ΙΦΝΕ Χάρης Δημοσθενόπουλος MΜedsci. PhDc. Κλινικός Διαιτολόγος - Βιολόγος, Προϊστάμενος Διαιτολογικού Τμήματος, Γ.Ν. «Λαϊκό» 12.2.16 11η ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΔΙΗΜΕΡΙΔΑ του ΕΛ.Ι.ΓΑΣΤ
Διατροφικές απορίες σχετικά με τις IBD - Υπάρχει μια ειδική δίαιτα; - Πρέπει οι ασθενείς να αποφεύγουν συγκεκριμένα θρεπτικά συστατικά; - Είναι σημαντική η διατροφή σε ενήλικες ασθενείς με IBD; - Τι γνωρίζουμε για τις διατροφικές ανάγκες;
Γιατί είναι σημαντική η διατροφή για τα άτομα με φλεγμονώδη νόσο του εντέρου (IBD); Για την πρόληψη του υποσιτισμού, που σχετίζεται με τα συμπτώματα πόνου, της ναυτίας και της διάρροιας τα οποία οδηγούν σε μειωμένη πρόσληψη τροφής και μειωμένη απορρόφηση (χρήση π.χ. NRS-2002) Για να αντιμετωπιστεί η όποια έλλειψη βιταμινών, μετάλλων και ιχνοστοιχείων (σιδήρου, Β12, φολικού οξέος, ψευδαργύρου, καλίου, μαγνησίου, ασβεστίου) Για τη διατήρηση ενός υγιούς βάρους (75% των νοσηλευομένων ασθενών με νόσο Crohn παρουσιάζουν απώλεια βάρους) Για να είναι ευεργετική για τη μείωση κάποιων συμπτωμάτων Για τη μείωση της δραστηριότητας της νόσου και τη διατήρηση της ύφεσης Για τη μείωση ανάγκης για χειρουργική επέμβαση ή επιθετικότερη περίθαλψη
Διατροφική αξιολόγηση 1. Για τη διάγνωση του υποσιτισμού απαιτούνται φυσιολογικές εξετάσεις και επιλεκτικές εργαστηριακές δοκιμές: Βάρος Ύψος Πάχος δερματοπτυχών Συνθετική ανάλυση σώματος Λευκωματίνη ορού 2. Απαιτείται καταγραφή πρόσληψης τροφής 3. Χρήση ειδικών εργαλείων ανίχνευσης π.χ. NRS-2002 4. Υπολογισμός ενεργειακών απαιτήσεων με χρήση Harris-Benedict
Διατροφική αξιολόγηση
Πιθανές ανεπάρκειες GRESPEN.ORG
ESPEN Congress Leipzig 2013 2009 Οι επικαιροποιημένες οδηγίες το 2016 2006
Νόσος Crohn ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ: 25-30Kcal/Kg/ημ Σε περιπτώσεις ασθενών που είναι περιπατητικοί και είναι επιθυμητή η ανάκτηση απολεσθέντος βάρους τότε οι ανάγκες μπορούν να αυξηθούν μέχρι και 35kcal/ kg ΒΣ. Οι πρωτεϊνικές απαιτήσεις αυξάνουν λόγω της φλεγμονής σε 1.5 g/kg για τον περιορισμό απωλειών αζώτου (αύξηση σε 2 g/kg σε σοβαρά υποσιτισμένους ασθενείς. Συμπληρωματική χορήγηση: 500-600 Kcal/ημ per os στην έξαρση της νόσου και σε σημαντική απώλεια βάρους, εφόσον ο ασθενής σιτίζεται per os. Η σωματική δραστηριότητα, η φλεγμονώδης δραστηριότητα και η δυσαπορρόφηση, αλλά και ο βαθμός παχυσαρκίας πρέπει να λαμβάνονται υπόψη στους υπολογισμούς.
Νόσος Crohn Υπάρχει επικράτηση διατροφικών ελλείψεων και υποσιτισμός που συνδέεται με φλεγμονή γαστρεντερικού σωλήνα και σχετιζόμενα συμπτώματα όπως πόνο, ναυτία και διάρροια, μειωμένη πρόσληψη τροφής και μειωμένη απορρόφηση. Απώλεια βάρους στο 75% των ενηλίκων ασθενών που νοσηλεύονται. Αρνητικό ισοζύγιο αζώτου >50% ασθενών στην ενεργή νόσο. Σε οξεία φάση παρατηρείται μία αύξηση δαπανών ενέργειας με αύξηση οξείδωσης λιπών και μείωση οξείδωσης υδατανθράκων.
Νόσος Crohn Α. Από του στόματος σίτιση ( per os): Ασθενείς που έχουν πλήρη συνείδηση, έχουν την δυνατότητα να ακολουθούν οδηγίες και έχουν άρτια ικανότητα κατάποσης και επαρκή λειτουργία του ΓΕΣ. Β. Από του στόματος σίτιση ( per os) με πόσιμα συμπληρώματα διατροφής: Χορήγηση θρεπτικών συμπληρωμάτων παράλληλα με την ελεύθερη σίτιση από το στόμα (τουλάχιστον 500 kcal από ένα πολυμερές σκεύασμα)-απώλεια βάρους Γ. Πλήρης εντερική σίτιση μέσω καθετήρα: σε οξεία επιδείνωση-υποσιτισμό-παιδιά Προτιμότερη για τη διατροφική αναπλήρωση. Σε περίπτωση μειωμένης πρόσληψης τροφής (< 70% αναγκών), απώλειας βάρους ή μη ανάκτησης επιθυμητού βάρους, ενδείκνυται η χορήγηση συμπληρωματικής σίτισης μέσω εντερικού καθετήρα για την κάλυψη των θερμιδικών αναγκών. Τοποθέτηση ρινογαστρικού καθετήρα ( τυφλή τοποθέτηση). PEG ενδείκνυται σε στένωση οισοφάγου. Δ. Παρεντερική σίτιση: προτείνεται για ανάπαυση του εντέρου (δεν έχει αποδειχθεί)-μείωση φλεγμονής. Αν ο ασθενής δεν δύναται να σιτισθεί δια της εντερικής οδού ή δεν μπορεί να επιτευχθεί η χορήγηση του επιθυμητού όγκου τροφής με την εντερική σίτιση μέσω καθετήρα τότε είναι απαραίτητη η χορήγηση συμπληρωματικής ή και ολικής παρεντερικής διατροφής.
Ελκώδης Κολίτιδα ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ: 25-30Kcal/Kg/ημ Σε περιπτώσεις ασθενών που είναι περιπατητικοί και είναι επιθυμητή η ανάκτηση χαμένου βάρους τότε οι ανάγκες μπορούν να αυξηθούν μέχρι και 35kcal/ kg ΒΣ. Συμπληρωματική χορήγηση: 500-600 Kcal/ημ per os στην έξαρση της νόσου με σημαντική απώλεια βάρους. Συχνά μια σχετικά καλή διατροφική κατάσταση. Στη διάρκεια οξέων κρίσεων το αρνητικό ισοζύγιο θρεπτικών συστατικών και η φλεγμονή οδηγούν σε υποσιτισμό.
Ελκώδης Κολίτιδα Α. Από του στόματος σίτιση ( per os): Ασθενείς που έχουν πλήρη συνείδηση, έχουν την δυνατότητα να ακολουθούν οδηγίες και έχουν άρτια ικανότητα κατάποσης και επαρκή λειτουργία του ΓΕΣ. Β. Από του στόματος σίτιση ( per os) με πόσιμα συμπληρώματα διατροφής: Χορήγηση θρεπτικών συμπληρωμάτων παράλληλα με την ελεύθερη σίτιση από το στόμα (τουλάχιστον 500 kcal από ένα πολυμερές σκεύασμα) Γ. Πλήρης εντερική σίτιση μέσω καθετήρα: Σε περίπτωση μειωμένης πρόσληψης τροφής (< 70% αναγκών), απώλειας βάρους ή μη ανάκτησης επιθυμητού βάρους, ενδείκνυται η χορήγηση συμπληρωματικής σίτισης μέσω εντερικού καθετήρα για την κάλυψη των θερμιδικών αναγκών. Τοποθέτηση ρινογαστρικού καθετήρα ( τυφλή τοποθέτηση). PEG ενδείκνυται σε στένωση οισοφάγου. Δ. Παρεντερική σίτιση: Περιορισμένο όφελος στην UC. Επιλέγεται αν ο ασθενής δεν δύναται να σιτισθεί δια της εντερικής οδού ή δεν μπορεί να επιτευχθεί η χορήγηση του επιθυμητού όγκου τροφής με την εντερική σίτιση μέσω καθετήρα τότε είναι απαραίτητη η χορήγηση συμπληρωματικής ή και ολικής παρεντερικής διατροφής.
Διατροφική υποστήριξη της ΙΦΝΕ Άλλοι τύποι διατροφικής παρέμβασης: - Παρεντερική διατροφή: για την ανάπαυση του εντέρου, μείωση της εντερικής φλεγμονής και ελάττωση της δραστηριότητας της νόσου. Κυρίως στις δευτερογενείς λοιμώδεις επιπλοκές (απόστημα, συρίγγια, φλεγμονώδεις μάζες) - Στοιχειακές δίαιτες (έναντι πολυμερικών): σε ασθενείς με δυσανεξία σε πολυμερικές δίαιτες. - Συγκεκριμένα θρεπτικά συστατικά: π.χ. ιχθυέλαιο (ανάμεικτα αποτελέσματα από χρήση ω3), γλουταμίνη (δεν έχουν βρεθεί αποδεικτικά στοιχεία)
Διατροφική υποστήριξη της ΙΦΝΕ Άλλοι τύποι διατροφικής παρέμβασης: Δίαιτες που περιέχουν το μετατρεπτικό αυξητικό παράγοντα-β: φόρμουλες εμπλουτισμένες με TGF-β (αντιφλεγμονώδης κυτοκίνη που ενεργεί ως καταστολέας της φλεγμονώδους απάντησης στην ΙΦΝΕ). Δίαιτες αποκλεισμού: λακτόζη, γάλα, τυρί, ψωμί, ζάχαρη, ρύζι, κρέας, ζωικό λίπος Χρήση προ- και πρεβιοτικών: Μειώνουν τα επίπεδα των προφλεγμονωδών κυτταροκινών (TNF-α, IL-1, IL-6) και αυξάνουν επίπεδα (IL-10, TGF-8). Η χρήση τους πιο ωφέλιμη στην UC από ότι στη CD. (Plantago ovata seeds & Germinated barley foodstuff (GBF)
Συμπερασματικά Διατροφικές ελλείψεις και υποσιτισμός συναντώνται πιο συχνά στη νόσο Crohn παρά στην ελκώδη κολίτιδα. Η διατροφική υποστήριξη με συγκεκριμένα θρεπτικά συστατικά είναι πιο επωφελής στην Crohn παρά στην ελκώδη κολίτιδα. Οι διατροφικές ελλείψεις πρέπει να θεραπεύονται όπως κάθε άλλη ασθένεια, λαμβάνοντας υπ όψιν τα αρνητικά αποτελέσματα που επιφέρουν. Υπάρχει ένδειξη ότι οι συγκεκριμένες δίαιτες μπορούν να επηρεάσουν την ανοσολογική απόκριση, θεραπεύοντας τον υποσιτισμό και επηρεάζοντας συγκεκριμένα φλεγμονώδη μονοπάτια τους εντέρου. Η εντερική διατροφή είναι η προτιμότερη μέθοδος διατροφικής υποστήριξης σε ασθενείς με ΙΦΝΕ. Η παρεντερική διατροφή ενδείκνυται σε ορισμένες περιπτώσεις της νόσου Crohn, με δευτερογενείς μεταδοτικές επιπλοκές, στις περισσότερες περιπτώσεις ως προετοιμασία για επέμβαση.
Συμπερασματικά Προς το παρόν υπάρχουν επιστημονικά στοιχεία από μοντέλα ζώων και επιδημιολογικές μελέτες σχετικά με το ότι οι διαιτητικοί παράγοντες μπορούν να επηρεάσουν τόσο τον κίνδυνο ανάπτυξης IBD όσο και της φλεγμονής του εντερικού βλεννογόνου. Ωστόσο, ο ρόλος των διατροφικών παρεμβάσεων στη διαχείριση της IBD πρέπει ακόμη να δοκιμαστεί έντονα σε ασθενείς. Υπάρχει ανάγκη για μεγάλες προοπτικές, ελεγχόμενες μελέτες που να παρέχουν τις κατάλληλες διατροφικές συστάσεις για ότι οι ασθενείς επιθυμούν, αντί να τους αφήνει να αναζητούν μη ιατρικούς πόρους για διατροφικές οδηγίες. Στο μεταξύ, πολλές από τις δίαιτες που είναι δημοφιλείς, ειδικά η δίαιτα χαμηλή FODMAP και η IBD-AID, φαίνεται να είναι λογικά ισορροπημένη και ασφαλής, χωρίς να προκαλεί απώλεια βάρους σε πάσχοντες ασθενείς με IBD.
Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας