ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2009-2014 Επιτροπή Διεθνούς Εμπορίου 7.6.2010 ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ σχετικά με τις εμπορικές σχέσεις ΕΕ/Λατινικής Αμερικής Επιτροπή Διεθνούς Εμπορίου Εισηγητής: Helmut Scholz DT\814925.doc PE441.153v01-00 Ενωμένη στην πολυμορφία
Η σύγχρονη ευρωπαϊκή εμπορική πολιτική έχει εξελιχθεί: από το να είναι αυτοσκοπός προς την επιδίωξη να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην επίτευξη στόχων κοινωνικής και βιώσιμης ανάπτυξης, συμπεριλαμβανομένων των αναπτυξιακών στόχων της χιλιετίας του ΟΗΕ (ΑΣΧ) και διεθνών δεσμεύσεων υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της επισιτιστικής ασφάλειας και της περιβαλλοντικής βιωσιμότητας. Οι εμπορικές σχέσεις της ΕΕ με τη Λατινική Αμερική Κατά τις περασμένες τρεις δεκαετίες, η Λατινική Αμερική προέβη σε ουσιαστική διαφοροποίηση των διεθνών της σχέσεων. Πέραν της παραδοσιακής σχέσης με τις ΗΠΑ, υπάρχουν σημαντικές σχέσεις με την περιοχή της Ασίας/Ειρηνικού, αρχή σχέσεων με την Αφρική, εδραιωμένοι δεσμοί με την Ευρώπη και εντεινόμενοι δεσμοί με την Ισπανία και την Πορτογαλία. Η παγκόσμια οικονομική κρίση είχε όμως σημαντική επίπτωση επί του εμπορίου ΕΕ / Λατινικής Αμερικής. Επίσης, η αυξανόμενη στρατηγική, πολιτική και οικονομική σημασία της περιοχής της Ασίας και του Ειρηνικού προκάλεσε τη μετατόπιση της προσοχής της ΕΕ. Η Λατινική Αμερική έχει πάντως τεράστιο δυναμικό, και μερικά κράτη μέλη εξακολουθούν να επιδεικνύουν μεγάλο ενδιαφέρον για την ανάπτυξη των δι-περιφερειακών σχέσεων. Η Διάσκεψη ΕΕ-ΛΑΚ που διεξήχθη στη Λίμα το 2008 κατέληξε στον ορισμό βασικών αξόνων της δι-περιφερειακής στρατηγικής εταιρικής σχέσης. Στόχος ήταν η δημιουργία ενός πλέγματος συμφωνιών σύνδεσης μεταξύ της ΕΕ και των διαφόρων ομάδων υποπεριφερειακής ολοκλήρωσης. Η Διάσκεψη Κορυφής ΕΕ-ΛΑΚ που διεξήχθη στη Μαδρίτη το Μάιο του 2010 προώθησε την προσέγγιση αυτή. Οι εμπορικές συναλλαγές μεταξύ των δύο περιοχών είναι εξαιρετικά συγκεντρωμένες. Ως αποτέλεσμα, η Γερμανία, η Γαλλία, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ιταλία και η Ισπανία αποτελούν τους βασικούς εμπορικούς εταίρους της περιοχής. Από την άλλη πλευρά, οι πέντε κύριοι εμπορικοί εταίροι της ΕΕ στην περιοχή είναι η Βραζιλία, το Μεξικό, η Αργεντινή, η Χιλή και η Κολομβία. Το εμπόριο ΕΕ-ΛΑΚ προοδεύει με βραδύτερο ρυθμό απ ότι το εμπόριο των δύο περιοχών με άλλες περιοχές της υφηλίου. Μεταξύ των αιτίων της σχετικής παρακμής του εμπορίου ΕΕ- ΛΑΚ συγκαταλέγονται το αυξανόμενο μερίδιο των χωρών της Ασίας στο εξωτερικό εμπόριο της ΛΑΚ, παρά το γεγονός ότι η ΕΕ παραμένει ο δεύτερος εμπορικός εταίρος της Λατινικής Αμερικής. Το εμπόριο ΕΕ-ΛΑΚ είναι ασύμμετρο ως προς το είδος των αγαθών που εξάγει κάθε περιοχή. Πράγματι, το μεγαλύτερο μέρος των εισαγωγών ΛΑΚ από την ΕΕ είναι βιομηχανικά προϊόντα (πάνω από 85%). Ταυτόχρονα, πάνω από το 40% των εξαγωγών της περιοχής προς την ΕΕ συνιστούν βασικά προϊόντα. Μεταξύ αυτών, ιδιαίτερα η ζάχαρη και οι μπανάνες παραμένουν εξαιρετικά ευαίσθητα ζητήματα. Ενώ η υπογραφή συμφωνίας μεταξύ της ΕΕ και των χωρών της Λατινικής Αμερικής στο πλαίσιο του ΠΟΕ το Δεκέμβριο του 2009 είχε αρχικά θεωρηθεί ως λύση μετά από 15 έτη διενέξεων σχετικά με το εμπορικό καθεστώς της ΕΕ που διέπει τις μπανάνες, οι ανισορροπίες PE441.153v01-00 2/7 DT\814925.doc
μεταξύ των ρυθμίσεων σε επίπεδο ΠΟΕ και των διμερών συμφωνιών με την Κολομβία, το Περού και την Κεντρική Αμερική και οι υποχρεώσεις έναντι εταίρων ΑΚΕ στην Καραϊβική προκαλούν τώρα νέες αντιθέσεις. Η VIη Διάσκεψη Κορυφής Ευρωπαϊκής Ένωσης Λατινικής Αμερικής και Καραϊβικής (Μαδρίτη, 18 Μαΐου 2010) Στη Δήλωσή τους, οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής τόνιζαν την αποφασιστικότητά τους να υποστηρίξουν ένα ανοιχτό, χωρίς διακρίσεις και βασισμένο σε κανόνες πολυμερές εμπορικό σύστημα και να σέβονται απόλυτα τις ρυθμίσεις του. Αναγνώριζαν τη συμβολή του στην προαγωγή της ανάκαμψης από την οικονομική κρίση και στην προώθηση της μεγέθυνσης και της ανάπτυξης, σύμφωνα με την αρχή της ειδικής και διαφοροποιημένης μεταχείρισης των αναπτυσσομένων χωρών. Η Δήλωση εξέφραζε ικανοποίηση για την ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων σχετικά με συμφωνία σύνδεσης μεταξύ της ΕΕ και της Κεντρικής Αμερικής. Εναπόκειται στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στα εθνικά κοινοβούλια που μετέχουν στη διαδικασία επικύρωσης το εάν η συμφωνία που πέτυχαν οι διαπραγματευτές θα είναι προς το συμφέρον των ενδιαφερομένων λαών. Η συμβολή της συμφωνίας στην επίτευξη των ΑΣΧ του ΟΗΕ θα προσφέρει καθοδήγηση στους βουλευτές για να πάρουν την απόφασή τους. Η Δήλωση εξέφραζε επίσης ικανοποίηση για την ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων μεταξύ της ΕΕ και της Κολομβίας και του Περού σχετικά με τη σύναψη πολυμερούς εμπορικής συμφωνίας, επισημαίνοντας ότι η Βολιβία τήρησε τη συμφωνία αυτή και υπέβαλε αίτηση στο Δικαστήριο της Κοινότητας των Άνδεων. Για να γίνουν σεβαστά τα περιφερειακά θεσμικά όργανα των εταίρων και οι διαδικασίες τους και ενόψει του ισχυρισμού της ΕΕ ότι υποστηρίζει την περιφερειακή ολοκλήρωση της Λατινικής Αμερικής, ο εισηγητής σας πιστεύει ότι η διαδικασία επικύρωσης της συμφωνίας αυτής πρέπει να ανασταλεί μέχρις ότου λάβει μια απόφαση το Δικαστήριο της Κοινότητας των Άνδεων. Η Δήλωση υπενθύμιζε επίσης τη σημασία της επανάληψης των διαπραγματεύσεων ΕΕ- MERCOSUR για μια φιλόδοξη και ισορροπημένη συμφωνία σύνδεσης μεταξύ των δύο περιοχών. Πρόκειται για δύσκολο έργο και το ΕΚ πρέπει να συμμετέχει από κοντά σε όλα τα βήματα των διαπραγματεύσεων. Ο εισηγητής σας πιστεύει ότι η διαπραγματευτική εντολή της Επιτροπής της ΕΕ θα πρέπει να αναβαθμιστεί, λαμβάνοντας πλήρως υπόψη τις πρόσφατες εξελίξεις στην παγκόσμια οικονομία καθώς και τα αιτήματα και προβληματισμούς που εξέφρασε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Η Δήλωση εξέφραζε επίσης ικανοποίηση για την απόφαση δημιουργίας της Κοινότητας Κρατών της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής (CALC) και υποστήριξη προς τη Βενεζουέλα όσον αφορά το έργο της οργάνωσης της Διάσκεψης Κορυφής της CALC στις 5 Ιουλίου 2011 στο Καράκας. Ο εισηγητής σας θεωρεί τη δημιουργία της CALC σημαντικό βήμα με μεγάλο δυναμικό για το μέλλον, δεδομένου ότι η υπάρχουσα κατακερματισμένη κατάσταση μπορεί να δημιουργήσει δίκτυο συμφωνιών που θα εφαρμόζονται με διαφορετικές ταχύτητες και να περιπλέξει τις δι-περιφερειακές σχέσεις. DT\814925.doc 3/7 PE441.153v01-00
Άλλο σχέδιο που αξίζει της προσοχής μας είναι η Ένωση Εθνών της Νοτίου Αμερικής (UNASUR), το σχέδιο περιφερειακής ολοκλήρωσης που περιστρέφεται γύρω από την τελική συγχώνευση της Κοινότητας των Άνδεων με τη MERCOSUR. Η Διάσκεψη Κορυφής χαιρέτισε επίσης τη δημιουργία νέου Μέσου της ΕΕ για τη χρηματοδότηση της Λατινικής Αμερικής, με πρωταρχικό στόχο να χρησιμεύσει ως μοχλός για την κινητοποίηση πρόσθετης χρηματοδότησης υπέρ των επενδύσεων στη Λατινική Αμερική, που θα ενισχύσουν την πρόοδο στις περιοχές προτεραιότητας. Εμπόριο, μεγέθυνση και ανάπτυξη Το εμπόριο μπορεί να αποτελέσει μέσο προς επίτευξη μεγέθυνσης αλλά δεν μπορεί να αποτελέσει αυτοσκοπό. Η επίτευξη της εμπορικής ολοκλήρωσης σε περιφερειακό επίπεδο, και συχνά ακόμη και εντός χωρών, συνιστά προϋπόθεση για την αυθεντική ενσωμάτωση σε προγράμματα παγκόσμιας αγοράς, ούτως ώστε να δημιουργηθεί βιώσιμη μεγέθυνση και να προαχθεί η ανάπτυξη. Προφανώς, στόχος της ενισχυμένης ολοκλήρωσης των οικονομικών σφαιρών της Ευρώπης και της Λατινικής Αμερικής πρέπει να είναι μια επωφελής και για τις δύο πλευρές κατάσταση. Τα οφέλη από το εμπόριο και τις επενδύσεις είναι μεγαλύτερα για τις χώρες που διαθέτουν τους οικονομικούς παράγοντες, τους θεσμούς και τις πολιτικές που απαιτούνται για να εκμεταλλευτούν τις παγκόσμιες αγορές. Οι προϋπάρχουσες πολιτικές και οι κοινωνικοοικονομικές συνθήκες διαδραματίζουν ζωτικό ρόλο για τον προσδιορισμό του τρόπου με τον οποίο η εμπορική ολοκλήρωση επηρεάζει τη φτώχεια. Ειδικότερα, η οικονομική πολιτική, το υπάρχον περιβάλλον για μικρές επιχειρήσεις και ο εγχώριος ανταγωνισμός επηρεάζουν την επίπτωση του εμπορίου, όπως συμβαίνει και με το επίπεδο ανάπτυξης των υποδομών και η μείωση των κερδών μεσαζόντων προς όφελος των παραγωγών. Πρέπει να προαχθεί η εφαρμογή ειδικών για κάθε χώρα και συμπληρωματικών πολιτικών προς ενίσχυση των ευκαιριών που συνδέονται με το εμπορικό άνοιγμα μεταξύ φορέων, όπως οι διαμορφώνοντες την πολιτική σε εθνικό ή υπο-εθνικό επίπεδο και στον ιδιωτικό τομέα, τα συνδικάτα και άλλες οργανώσεις και ομάδες επαφής ακαδημαϊκών κύκλων της κοινωνίας των πολιτών. Πρέπει να κινητοποιηθούν πόροι και τεχνική συνδρομή ώστε να προσδιοριστούν και χρηματοδοτηθούν προγράμματα που προσφέρουν ευκαιρίες στην τοπική και περιφερειακή παραγωγή και βιώσιμη πρόσβαση στις παγκόσμιες αγορές για αποκλεισμένες κοινότητες της βάσης της κοινωνικοοικονομικής πυραμίδας, και για μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Πράγματι, οι ισχύουσες συνθήκες παραγωγής για τους φτωχούς γεωργούς, τους βιοτέχνες και τους μικρούς κατασκευαστές της Λατινικής Αμερικής δεν τους επιτρέπουν να εκμεταλλευτούν τις ευκαιρίες του ελεύθερου εμπορίου. Η σχετική με το εμπόριο συνδρομή μπορεί να βοηθήσει τους μικρούς παραγωγούς να μειώσουν το κόστος των συναλλαγών που συνεπάγεται η συμμόρφωση προς κανονιστικές και ποιοτικές προδιαγραφές. Πρέπει να εξελιχθούν προγράμματα που να βοηθούν τις εταιρίες όσον αφορά τις επιθεωρήσεις, τις δοκιμασίες και την επίσημη τυποποίηση. PE441.153v01-00 4/7 DT\814925.doc
Λατινική Αμερική και εμπόριο Παρότι πλούσια σε φυσικούς πόρους, η Λατινική Αμερική δεν έχει καταφέρει να διευρύνει το μερίδιό της στο διεθνές εμπόριο αντιθέτως, χάνει έδαφος από τις πιο δυναμικές οικονομίες της Ασίας. Για να επωφεληθεί των εμπορικών της σχέσεων με την ΕΕ, η Λατινική Αμερική πρέπει να αυξήσει την ευημερία μέσω εμπορικής απόδοσης να κατανέμει ισότιμα τα κέρδη από το εμπόριο να προωθήσει την ανάληψη εμπορικών μεταρρυθμίσεων να διευρύνει περαιτέρω το σχετικό με το εμπόριο θεσμικό δυναμικό να εξασφαλίσει επαρκή χρηματοδότηση της σχετικής με το εμπόριο συνδρομής και να εφαρμόσει συμπληρωματικές εγχώριες πολιτικές για να εξασφαλίσει την αποτελεσματική και κοινωνικά δίκαιη μετάβαση προς ένα πιο ελεύθερο εμπόριο. Η Δήλωση της Μαδρίτης αναγνωρίζει ρητά την αρχή του κυριαρχικού δικαιώματος των κρατών να διαχειρίζονται και ρυθμίζουν τους φυσικούς πόρους τους. Οι περιπτώσεις της Βραζιλίας και της Βολιβίας, όπου νέες πολιτικές σχετικά με το εμπόριο και τους πόρους φαίνεται να συνέβαλαν στον περιορισμό των ανισοτήτων, είναι ενδεικτικές των συνθηκών υπό τις οποίες οι εμπορικές μεταρρυθμίσεις έχουν προοδευτικές επιπτώσεις στην κατανομή. Η διμερής πρόοδος δεν πρέπει να παραπλανήσει τους εταίρους για να εγκαταλείψουν τους πολυμερείς τους στόχους. Η σύναψη δίκαιης Συμφωνίας της Ντόχα στα πλαίσια του ΠΟΕ μπορεί να αποτελέσει ευκαιρία για τη μείωση της φτώχειας στη Λατινική Αμερική. Όμως, οι διαπραγματεύσεις του ΠΟΕ πρέπει να τονίζουν ότι το εμπόριο πρέπει να αποβαίνει εις όφελος των φτωχών. Η δρομολόγηση της πρωτοβουλίας Βοήθεια για το Εμπόριο της Υπουργικής Διάσκεψης του 2005 στο Χονγκ Κονγκ τόνιζε την ανάγκη διαμόρφωσης και παρακολούθησης πολιτικών που αποσκοπούν στην καλύτερη κατανομή των ωφελειών από την ελευθέρωση του εμπορίου. Για τη Λατινική Αμερική, είναι ζωτική η κινητοποίηση της βοήθειας για το εμπόριο και η εκμετάλλευση της ελευθέρωσης του εμπορίου υπέρ της ανάπτυξης. Η επίτευξη και των οκτώ ΑΣΧ του ΟΗΕ πρέπει να θεωρείται έργο ύψιστης σημασίας κατά τις τρέχουσες διμερείς και πολυμερείς εμπορικές διαπραγματεύσεις. Η επίτευξη των ΑΣΧ και η καταπολέμηση της παγκόσμιας φτώχειας θα απαιτήσουν εμπορικό περιβάλλον στο οποίο οι αναπτυσσόμενες χώρες της Λατινικής Αμερικής θα έχουν πραγματική πρόσβαση στις αγορές των αναπτυγμένων χωρών, δικαιότερες εμπορικές πρακτικές και ισχυρούς και εφαρμοζόμενους κανόνες για την προστασία του περιβάλλοντος και των κοινωνικών δικαιωμάτων. Σημεία για προβληματισμό Ο εισηγητής σας επιθυμεί να επιστήσει την προσοχή σε ορισμένα ζητήματα που θα είναι πολύ σημαντικά για τις μελλοντικές σχέσεις ΕΕ-ΛΑΚ. - Η Λατινική Αμερική πρόκειται να πραγματοποιήσει σημαντικό άλμα όσον αφορά την DT\814925.doc 5/7 PE441.153v01-00
οικονομική της ανάπτυξη. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει την ευκαιρία να αποτελέσει μέρος της εξέλιξης αυτής, αλλά μπορεί και να χάσει την ευκαιρία εάν αποδειχθεί ανίκανη να προσαρμόσει τη σχέση που προτείνει στις σύγχρονες προκλήσεις. Για να κερδίσει στον ανταγωνισμό με τις ΗΠΑ, την Κίνα και άλλους παράγοντες στις αγορές της Λατινικής Αμερικής, η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να αποφύγει τις συμβάσεις που προκαλούν εξάρτηση ή ασφυξία, και να επιδιώξει να κάνει την ελκυστικότερη προσφορά με στόχο την εξυπηρέτηση των συμφερόντων οικονομικής ανάπτυξης των εταίρων μας. Εδώ πρέπει να περιλαμβάνεται η οικοδόμηση του δυναμικού και η μεταφορά τεχνολογίας, αλλά και η με σεβασμό αντιμετώπιση των εταίρων μας και η αναγνώριση των ασύμμετρων αναγκών τους. - Επικρατεί γενικώς η διάθεση μεταξύ των εταίρων μας στη Λατινική Αμερική για μείωση της οικονομικής εξάρτησης από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Συχνά αναφέρονται στη διαδικασία αυτή ως η δεύτερη ανεξαρτησία και επιδιώκουν ενεργώς να διαφοροποιήσουν τις οικονομικές τους σχέσεις. Πώς μπορεί η Ευρώπη να μην προτείνει απλά μια δεύτερη εξάρτηση ; - Οι συμφωνίες σύνδεσης μεταξύ της ΕΕ και του Μεξικού και της Χιλής προκάλεσαν σημαντική αύξηση του όγκου του εμπορίου. Όμως, το εμπόριο του Μεξικού με την Ευρώπη παραμένει ελάχιστο σε σύγκριση με τον όγκο του εμπορίου με τις ΗΠΑ. Ταυτόχρονα, λίγα μόνο από τα 27 κράτη μέλη της ΕΕ έχουν σημαντικό μερίδιο στο εμπόριο με εταίρους της Λατινικής Αμερικής, ενώ άλλα παραμένουν μονίμως εκτός. Τι μπορούμε να κάνουμε για να δώσουμε στην εμπορική μας εταιρική σχέση πραγματικά ευρωπαϊκή διάσταση; - Ο αριθμός των οικονομικών τομέων που επωφελούνται των σημερινών εμπορικών σχέσεων είναι και αυτός μάλλον περιορισμένος. Τι μπορούμε να κάνουμε για να ενσωματώσουμε ευρύτερο φάσμα οικονομικών δραστηριοτήτων στις ανταλλαγές μας; - Οι τομείς του πληθυσμού που θα μπορούσαν να επωφεληθούν από την αύξηση του εμπορίου παραμένουν περιορισμένοι. Τι μπορούμε να κάνουμε για να θέσουμε τις αγορές μας στην υπηρεσία των πολιτών μας και για να κατανείμουμε πραγματικά τον παραγόμενο πλούτο μεταξύ των λαών μας; - Είναι προς το συμφέρον των ευρωπαϊκών οικονομιών η αύξηση της ικανότητας απορρόφησης των αγορών της Λατινικής Αμερικής. Βυθισμένοι στη φτώχεια λαοί δεν μπορούν να αγοράζουν υψηλής ποιότητας ευρωπαϊκά προϊόντα. Επομένως, η πλειοψηφία των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων έχει συμφέρον να αυξηθούν οι μισθοί και η αγοραστική δύναμη στη Λατινική Αμερική. Τι μπορούμε να κάνουμε για να βοηθήσουμε τους εταίρους μας να δημιουργήσουν ανταγωνιστικές παραγωγικές εγκαταστάσεις με προστιθέμενη αξία; - Ενόψει των ισχυρών μεταξύ τους σχέσεων, τα πλαίσια του εμπορίου της ενέργειας και της κλιματικής αλλαγής πρέπει να αλληλοϋποστηρίζονται. - Το ΣΓΠ βοήθησε διάφορα κράτη να διαφοροποιήσουν την εξαγωγική τους προσφορά. Πώς μπορούμε να το μεταρρυθμίσουμε για να γίνει πιο αποτελεσματικό και για να διασφαλίσουμε ότι η Λατινική Αμερική θα αποκομίσει τα δυνητικά οφέλη από το προτιμησιακό αυτό σύστημα; PE441.153v01-00 6/7 DT\814925.doc
DT\814925.doc 7/7 PE441.153v01-00