Σημαντικές Ασθένειες Εσπεριδοειδών στη Θεσπρωτία ΣΑΓΙΑΔΑ, ΑΣΠΡΟΚΚΛΗΣΙ, ΚΕΣΤΡΙΝΗ ΗΜΕΡΙΔΑ 23 ΙΟΥΝΙΟΥ 2012

Σημαντικές Ασθένειες Εσπεριδοειδών στη Θεσπρωτία ΣΑΓΙΑΔΑ, ΑΣΠΡΟΚΚΛΗΣΙ, ΚΕΣΤΡΙΝΗ ΗΜΕΡΙΔΑ 23 ΙΟΥΝΙΟΥ 2012

ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΕΣΠΕΡΙΔΟΕΙΔΩΝ

ΜΥΚΗΤΟΛΟΓΙΚΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ 1. Κορυφοξήρα 2. Ανθράκωση 3. Κομμίωση του λαιμού 4. Σηψιρριζία από βασιδιομύκητες 5. Σηψιρριζία από Φουζαρίωση 6. Αλτερναριώσεις 7. Σεπτορίωση 8. Νέκρωση του ξύλου-ίσκα

Αίτιο: Phoma tracheiphila 1. Κορυφοξήρα Προσβάλλει κυρίως λεμονιά, κιτριά, πέργαμο, νερατζιά και σε μικρότερο βαθμό πορτοκαλιά, μανδαρινιά, και γκρειπ-φρουτ Πολύ καταστρεπτική ασθένεια γιατί προκαλεί αποξήρανση των προσβεβλημένων δένδρων προκαλώντας Αδρομύκωση με καθοδική και ανοδική μορφή

ΠΡΟΣΒΑΛΛΕΙ ΤΑ ΠΑΝΤΑ: ΦΥΛΛΑ, ΚΛΑΔΙΣΚΟΥΣ, ΚΛΑΔΟΥΣ, ΒΡΑΧΙΟΝΕΣ, ΚΟΡΜΟΥΣ ΚΑΙ ΡΙΖΕΣ ΕΣΠΕΡΙΔΟΕΙΔΗ: ΛΕΜΟΝΙΑ ΚΙΤΡΙΑ ΝΕΡΑΝΤΖΙΑ ΠΕΡΓΑΜΟ ΠΟΡΤΟΚΑΛΙΑ ΜΑΝΤΑΡΙΝΙΑ ΒΟΤΡΥΟΚΑΡΠΟΣ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ: ΑΠΟΤΟΜΟΣ ΜΑΡΑΣΜΟΣ ΞΗΡΑΝΣΗ ΚΛΑΔΩΝ ΑΠΟΞΗΡΑΝΣΗ ΚΛΑΔΩΝ ΚΑΘΟΔΙΚΗ ΑΠΟΠΛΗΞΙΑ ΑΝΟΔΙΚΗ ΑΠΟΞΗΡΑΝΣΗ ΔΕΝΔΡΩΝ ΕΥΠΑΘΩΝ ΕΙΔΩΝ ΕΝΤΟΣ 1-2 ΕΤΗ ΜΕΤΑΧΡΟΜΑΤΙΣΜΟΣ ΑΓΓΕΙΩΝ ΤΟΥ ΞΥΛΟΥ

ΠΑΘΟΓΟΝΟ ΑΙΤΙΟ: DEUTEROPHOMA TRACHEIPHILA ΦΙΑΛΙΔΟΣΠΟΡΙΑ ΠΥΚΝΙΔΙ Α ΠΥΚΝΙΔΙΟΣΠΟΡΙΑ

ΕΙΣΟΔΟΣ: ΠΛΗΓΕΣ (φύλλα, βλαστοί, ρίζες) ΠΑΓΕΤΟΣ, ΧΑΛΑΖΙ, ΑΝΕΜΟ, ΚΑΛΛΙΕΡΓΗΤΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ, κ.ά. ΒΡΑΔΕΙΑ ΚΑΘΟΔΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ (ΜΕΜΟΝΟΜΕΝΟΙ ΚΛΑΔΟΙ) ΤΑΧΕΙΑ ΑΝΟΔΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ (ΑΠΟΠΛΗΞΙΑ) ΔΙΑΣΠΟΡΑ/ΜΟΛΥΝΣΗ: ΒΡΟΧΗ (πυκνιδιοσπόρια, φιαλιδοσπόρια) ΠΤΗΝΑ (PICA PICA) ΚΛΑΡΑΚΙΑ ΣΕ ΜΕΓΑΛΕΣ ΑΠΟΣΤΑΣΕΙΣ ΜΟΛΥΣΜΕΝΟ ΠΟΛΛΑΠΛΑΣΙΑΣΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΣΕ ΑΜΟΛΥΝΤΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΕΥΠΑΘΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΣ: ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ ΧΕΙΜΩΝΑΣ (Ιανουάριος-Φεβρουάριος)

Συμπτώματα Αποξήρανση από την κορυφή προς τα κάτω των κλαδίσκων και βραχιόνων του δέντρου ΚΑΘΟΔΙΚΗ Ημιπληγία: τα προσβεβλημένα δέντρα (ιδίως ευπαθών ειδών π.χ. λεμονιές) αποξηραίνονται μέσα σε 1-2 έτη από την εμφάνιση της ασθένειας Αποπληξία: μόλυνση από ριζικό σύστημα ΑΝΟΔΙΚΗ Οι κλάδοι αποκτούν χρώμα τεφρό λόγω της αποκόλλησης της επιδερμίδας και της εισόδου στρώματος αέρα Μαύρα στίγματα (πυκνίδια) μετά τη διάρρηξη της επιδερμίδας Χαρακτηριστικό ασφαλές διαγνωστικό σύμπτωμα είναι ο μεταχρωματισμός του ξύλου των προσβεβλημένων κλάδων χρώμα ρόδινο μέχρι πορτοκαλί) στα αρχικά στάδια της προσβολής (κλαδοι πράσινοι ή ημίξηροι) χρώμα καστανό σε προχωρημένο στάδιο ξήρανσης των κλάδων

ΚΟΡΥΦΟΞΗΡΑ- ΚΑΘΟΔΙΚΗ MΑL SECCO

ΛΕΜΟΝΙΑ

ΚΙΤΡΙΝΟΠΟΡΤΟΚΑΛΛΙ ΚΑΘΟΔΙΚΟΣ ΜΕΤΑΧΡΩΜΑΤΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΞΥΛΟΥ

Συμπτώματα προσβολής στα φύλλα

ΚΟΡΥΦΟΞΗΡΑ ΑΝΟΔΙΚΗ MAL NERO

ΑΠΟΠΛΗΞΙΑ ΑΝΟΔΙΚΗ ΜΟΡΦΗ

ΜΑΝΔΑΡΙΝΙΑ MAL NERO

ΜΕΤΑΧΡΩΜΑΤΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΞΥΛΟΥ ΤΩΝ ΒΡΑΧΙΟΝΩΝ

Κύκλος ασθένειας Ο μύκητας σχηματίζει κάτω από την επιδερμίδα των ξηρών βλαστών πυκνίδια το φθινόπωρο στους βλαστούς που ξηραίνονται την άνοιξη και αργότερα Σχηματίζει και κονίδια (φιαλιδοσπόρια) μέσα στα αγγεία του ξύλου τα οποία μεταφέρονται με τον ανιόντα χυμό και συμβάλλουν στην γρήγορη εξάπλωση της προσβολής σε όλο το δέντρο (ιδιαίτερα σημαντικό στις μολύνσεις από ρίζες) Άριστη θερμοκρασία 14-28 C Η βροχή καθοριστικός παράγοντας στην ανάπτυξη της ασθένειας Μέγιστη ευπάθεια των εσπεριδοειδών κατά την περίοδο της ανάσχεσης της βλάστησης (φθινόπωρο-χειμώνα) Είσοδος από πληγές Μετάδοση σε μεγάλες αποστάσεις και με τα πουλιά

ΚΑΘΟΔΙΚΗ Αντιμετώπιση Αφαίρεση των ξηρών κλάδων μαζί με τμήμα υγιούς βλαστού περίπου 15cm και καταστροφή με φωτιά. Κατ επανάληψη και αμέσως μόλις εμφανίζονται οι ξηροί κλάδοι αργά την άνοιξη και νωρίς το καλοκαίρι και στις αρχές του φθινοπώρου πριν την έναρξη των βροχών. Είναι απαραίτητο η αφαίρεση των ξηρών κλάδων να γίνεται με μεγάλη επιμέλεια και σε όλα τα δενδροκομεία της περιοχής. Αποφυγή εγκατάληψης προσβεβλημένων κλάδων στο έδαφος του δενδροκομείου. Προστασία των δένδρων με ανεμοθραύστες και προστασία από παγετούς. Ψεκασμοί τον Οκτώβριο με βορδιγάλιο πολτό ή οξυχλωριούχο χαλκό. (Calcium copper sulfate, Copper hydroxide, Copper oxychloride, Copper sulfate, tri-basic, Maneb) Ακολούθως ψεκασμοί με χαλκούχο κατά διαστήματα ενός μηνός. Ψεκασμός μετά από χαλάζι ή παγετό.

ΑΝΟΔΙΚΗ Αντιμετώπιση Αποφυγή τραυματισμού των ριζών, του κορμού και των κλάδων των δένδρων Αποφυγή κατεργασίας του εδάφους αργά το φθινόπωρο και το χειμώνα. Αποφυγή ενσωμάτωσης των φύλλων από προσβεβλημένους κλάδους Εκρίζωση και κάψιμο των δένδρων που ξηραίνονται από την ασθένεια Χρησιμοποίηση ανθεκτικών ή ανεκτικών ποικιλιών (Αδαμοπούλου, Καρυστινή, Ερμιόνη, Monachello, Santa Teresa, Interdonato)

ΑΝΤΙΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΕ ΝΕΑ ΔΕΝΔΡΥΛΛΙΑ

ΛΕΜΟΝΙΑ ΑΝΘΕΚΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΚΟΡΥΦΟΞΗΡΑ

2. Ανθράκωση Αίτιο: Colletotrichum gloeosporioides Παράσιτο αδυναμίας Ο μύκητας προσβάλλει μόνο βλαστούς, φύλλα ή καρπούς που είναι εξασθενημένοι λόγω δυσμενών εδαφικών και κλιματικών ή θρεπτικών συνθηκών Συχνά δευτερογενές παράσιτο που αναπτύσσεται σε δένδρα προσβεβλημένα από κορυφοξήρα

Συμπτώματα Ξήρανση κορυφών Κηλίδες στα φύλλα Στίγματα στους καρπούς Διάχυτες κηλίδες σε μορφή ραβδώσεων

Ανθράκωση: Colleotrichum acutatum Αίτιο:

Αντιμετώπιση Διατήρηση των δένδρων σε καλή φυσιολογική κατάσταση Έγκαιρη συγκομιδή των καρπών, αποφυγή τραυματισμών και διατήρηση σε θερμοκρασίες κάτω από 10 C

3. Κομμίωση του λαιμού Αίτιο: Phytophtora spp. Οι ωομύκητες του γένους Phytophtora προκαλούν σοβαρότατες εδαφογενείς ασθένειες των εσπεριδοειδών. Έχουν παγκόσμια διάδοση με σοβαρή επίπτωση τόσο στο φυτικό κεφάλαιο όσο και στην ετήσια παραγωγή των εσπεριδοειδών σε αρδευόμενα κυρίως δενδροκομεία αλλά και σε περιοχές με πολλές βροχοπτώσεις.

Συμπτώματα Έκριση κόμμεος σε σημεία του προσβεβλημένου φλοιού στη βάση των δένδρων. Ο φλοιός παραμένει ξεραίνεται, βυθίζεται και στο τέλος σχίζεται και αποβάλλεται. Οι πληγές απλώνονται γύρω από την περιφέρεια του κορμού, περιβάλλοντας αργά το δέντρο. Αρκετά προσβεβλημένα δέντρα έχουν φύλλα ανοιχτοπράσινα με κίτρινα νεύρα, τυπικό σύμπτωμα της ασθένειας. Ακολουθεί ταχύτατη εξασθένιση του δέντρου με συμπτώματα ημιπληγίας ή αποπληξίας Τα φύλλα, οι καρποί αλλά και οι βλαστοί στις ποδιές κοντά στο έδαφος, ενδέχεται να προσβληθούν από Phytophthora Μέσα από τις πληγές που προκαλεί ο Phytophthora παρατηρούνται δευτερογενείς μολύνσεις, οι οποίες καταβάλλουν και μεταχρωματίζουν το ξύλο

PHYTOPHTHORA SPP.

Phytophthora cactorum

Κύκλος ασθένειας Οι πληθυσμοί του παθογόνου επιβιώνου στο έδαφος με την επαναλαμβανόμενη μόλυνση των ριζών. Κάτω από ευνοϊκές συνθήκες υψηλής υγρασίας και θερμοκρασίας, ο μύκητας παράγει σποριάγγεια που απελευθερώνουν ζωοσπόρια, τα οποία έλκονται στη ζώνη της επιμήκυνσης των νέων ριζών από θρεπτικά συστατικά που εκκρίνονται από τη ριζική ζώνη. Ο Phytophthora επιβιώνει στα υπολείμματα των ριζών σε αντίξοες συνθήκες. Μπορεί να επιβιώσει ως μυκήλιο ή σποριάγγεια με παχιά τείχη και ως χλαμυδόσπορια, σε μολυσμένες, ζωντανές ρίζες.

Αντιμετώπιση Χρησιμοποίηση ανθεκτικών υποκειμένων (νεραντζιά) - πρόβλημα με την τριστέτσα Ο εμβολιασμός πρέπει να γίνεται σε ύψος περίπου 50 cm από το έδαφος να μην φθάνουν τα μολύσματα από το έδαφος στον κορμό και τους κλάδους των εμβολίων. Να χρησιμοποιούνται τελείως υγιή δενδρύλλια στα δενδροκομεία και να φυτεύονται στο ίδιο βάθος που ήταν και στο φυτώριο (όχι βαθιά). Επάλειψη του κορμού των δένδρων μέχρι ένα μέτρο από το έδαφος και λίγο κάτω από την επιφάνεια του εδάφους με βορδιγάλιο πάστα (αργά το φθινόπωρο ή νωρίς την άνοιξη). Να μην έρχεται η βάση του κορμού των δένδρων σε επαφή με το νερό αρδεύσεως και να αποφεύγεται η στασιμότητα των νερών. Καλή αποστράγγιση του δενδροκομείου Αποφυγή συχνών ποτισμάτων και διατηρήσεως του εδάφους σε κατάσταση υπερβολικής υγρασίας.

Αντιμετώπιση Ισορροπημένη λίπανση και άρδευση Απομάκρυνση του χώματος από τη βάση του κορμού Αποφυγή δημιουργίας πληγών στις ρίζες και το λαιμό των δένδρων Εκρίζωση των ξηρών ή έντονα προσβεβλημένων δένδρων μαζί με τις ρίζες και απομάκρυνσή τους από το δενδροκομείο. Σε περίπτωση προσβολής που είναι στα αρχικά στάδια, συνιστάται αφαίρεση και καταστροφή με φωτιά του μεταχρωματισμένου φλοιού και καμβίου μαζί με ζώνη 5 cm γύρω από τους υγιείς ιστούς και στη συνέχεια να γίνεται απολύμανση των πληγών με βορδιγάλιο πάστα. Απολύμανση του νερού αρδεύσεως με θειϊκό χαλκό (2-3 φορές). Στο κεντρικό αυλάκι ποτίσματος τοποθετούμε μια λινάτσα με κρυστάλλους θειϊκού χαλκού. Ριζοπότισμα των δένδρων ή επάλειψη του κορμού με metalaxyl (Ridomil) ή mefenoxam (Ridomil Gold)

4. Σηψιρριζία από βασιδιομύκητες Αίτιο: Armillaria mellea Τα πρώτα συμπτώματα είναι η περιορισμένη ανάπτυξη ή μαρασμός των βλαστών, μικρά-κίτρινα φύλλα και πρώιμη φυλλόρροια. Η διάγνωση στις προσβεβλημένες περιοχές γίνεται στο φλοιό, το περίβλημα της ρίζας, και στις ρίζες. Λευκές βεντάλιες μυκηλίων σχηματίζονται μεταξύ φλοιού και ξύλου. Αρχικά τα προσβεβλημένα δέντρα είναι σκόρπια, αλλά λόγω της διάδοσης του μύκητα απ' το αρχικό σημείο της μόλυνσης, εμφανίζονται κυκλικές περιοχές μολυσμένων δέντρων. Επειδή οι συγκεκριμένοι μύκητες εγκαθίστανται κατά κανόνα στις ρίζες, η ανίχνευσή τους είναι δυσχερής εκτός αν εμφανιστούν χαρακτηριστικοί μύκητες σαν μανιτάρια γύρω από τη βάση του δέντρου ή τα συμπτώματα καταστούν φανερά στη στεφάνη ή στο κάτω μέρος του μίσχου.

Κύκλος ασθένειας Ο βασιδιομύκητας Αrmillaria mellea δεν είναι μόνιμα εγκατεστημένος εντός του εδάφους και επιβιώνει ως μυκήλια ή ριζόμορφα σε μεγάλες ρίζες (παραμένει ζωντανός για χρόνια), σαν παράσιτα σε ζωντανούς ιστούς που παίζουν ρόλο ξενιστή ή σαν σαπρόφυτα σε νεκρό υλικό από ξύλο. Διαδίδεται με την επαφή με τη ρίζα ή μέσω ριζόμορφων. Από το σημείο της μόλυνσης ο μύκητας εισβάλλει στις πλάγιες ρίζες και την περιοχή του λαιμού, απ' όπου διαχέεται ως λευκά μυκήλια (σε πλάκες) στην περιοχή μεταξύ φλοιού και ξύλου. Αυτό διαφοροποιεί την Αrmillaria από άλλους μύκητες που προκαλούν σήψη στο ξύλο. Το χειμώνα-αρχές Άνοιξης η Αrmillaria συχνά σχηματίζει καρποφορίες (μανιτάρια) στη βάση των μολυσμένων δέντρων, λίγες μέρες ύστερα από μια βροχόπτωση. Ο μύκητας χρειάζεται υγρασία στο έδαφος, γι' αυτό και σπάνια συνιστά πρόβλημα στις θερμές περιοχές.

5. Σηψιρριζία από Φουζαρίωση Έντονη σηψιρριζία των κεντρικών ριζών ποικιλίας κλημεντίνη έχει παρατηρηθεί στο Δρέπανο Αργολίδας και στα Χανιά από προσβολές του μύκητα Fusarium solani Η σήψη εντοπίζεται στις κύριες ρίζες κοντά στη βάση του κορμού και είναι ξερή

6. Αλτερναριώσεις 6.1. ΚΑΣΤΑΝΗ ΚΗΛΙΔΩΣΗ ΤΗΣ ΜΑΝΔΑΡΙΝΙΑΣ Alternaria alternata pv citri 6.2. ΜΑΥΡΗ ΣΗΨΗ Alternaria alternata

Αλτερναριώσεις Καστανή κηλίδωση της μανταρινιάς Προσβάλλει από τα εσπεριδοειδή μερικές ποικιλίες μανταρινιάς:

Καστανη κηλίδωση μανταρινιάς Είναι γνωστη παγκόσμια ως σοβαρη ασθένεια φύλλων, καρπών και κλαδίσκων σε ποικιλίες και υβρίδια μανταρινιάς. Περιγράφτηκε πρώτη φορα στην Αυστραλία το 1903 σε Emperor μανταρίνια αλλα τώρα είναι γνωστη και σε άλλες χώρες όπως στις ΗΠΑ, Βραζιλία, Αργεντινη, Ισραήλ, Τουρκία, Νότια Αφρικη, Ισπανία Ιταλία και Ελλάδα. Στη χώρα μας εμφανίστηκε πρώτη φορα το 2003 στη Θεσπρωτία μόνο στο υβρίδιο Minneola και από τότε προκαλει σοβαρές ζημιές στην ποιότητα και ποσότητα της παραγωγής. Τα συμπτώματα εμφανίζονται το Μάιο στα φύλλα ως μικρές καστανές νεκρωτικές κηλίδες, οι οποίες περιβάλλονται απο κίτρινες περιοχές. Τα συμπτώματα καταλαμβάνουν μεγάλο μέρος του φύλλου συμπεριλαμβανομένων και των νεύρων. Την ίδια εποχη στους καρπούς παρατηρούνται μικρές, λίγο βυθισμε νες, μαυ ρες κηλι δες

Η ασθε νεια οφει λεται στο μυ κητα Alternaria αlternatα pv. citri, του οποι ου ο ε νας παθο τυπος παρα γει την τοξι νη ACT και προκαλει τη καστανη κηλι δωση της μανταρινια ς. Συνθη κες υψηλη ς ατμοσφαιρικη ς υγρασι ας και θερμοκρασι ες 20-29 0C ευνοου ν την ασθε νεια.

Mineola

Σε δοκιμε ς παθογε νειας που ε γιναν στο Μπενα κειο μεγα λη ευπα θεια στην ασθε νεια οι ποικιλι ες Mineolla, Nova και Page Μικρο τερη ευπα θεια το Γκρε ιπ φρουτ, Star Ruby και το γλυκολε μονο Seedless. Οι ποικιλι ες πορτοκαλια ς και λεμονια ς που δοκιμα στηκαν καθω ς και η κοινη μανταρινια και η Κλημεντι νη δεν μολυ νθηκαν Για την αντιμετω πιση της ασθε νειας μπορει να χρησι- μοποιηθου ν κατα λληλα μυκητοκτο να, εα ν εγκριθου ν στη Χω ρα μας.

6.2 Μαύρη σήψη των καρπών Προσβάλλονται οι καρποι, πριν ή μετα τη συλλογη. Ο ταν προσβληθούν στο δενδροκομείο οι καρποι ωριμάζουν γρήγορα ενω η προσβολη εμφανίζεται ως μαύρη εξωτερικη σήψη στο φλοιο ή παρουσιάζεται ως σήψη της κορυφής του καρπου (ενδόσηψη).

Αlternaria alternata Στις φυτείες, μπορεί ν' αποδειχτεί ιδιαίτερα σοβαρή για τις ομφαλοφόρες πορτοκαλιές γιατί οι ατέλειες στον ομφαλό διευκολύνουν τη μόλυνση. Η ασθένεια συνιστά πρόβλημα και για τη βιομηχανία, γιατί και μικρή έστω μόλυνση (1%), προκαλεί πικρή γεύση και κάποιους σάπιους ιστούς, που καταστρέφουν το χυμό.

Συμπτώματα Στα νεαρά φύλλα μικρές καφέ ή μαύρες κηλίδες, που σύντομα περιβάλλονται από μια κίτρινη στεφάνη. Η στεφάνη παράγεται από τοξίνη του μύκητα, η οποία ευθύνεται εν πολλοίς και για τη νέκρωση. Οι κηλίδες μεγεθύνονται όσο ωριμάζουν τα φύλλα και αν η ασθένεια είναι σοβαρή, μπορεί τα φύλλα να πέσουν και οι βλαστοί να νεκρωθούν. Οι καρποί είναι ευπαθείς για χρονικό διάστημα τουλάχιστον 3 μηνών μετά την πτώση των πετάλων. Ακόμα και μετά απ' αυτό το χρονικό διάστημα, κάποια φρούτα ενδέχεται να πέσουν λόγω προγενέστερων μολύνσεων

Κύκλος ασθένειας Τα κονίδια του μύκητα έχουν παχιά τοιχώματα, είναι πολυκύτταρα, χρωματισμένα και έτσι αντέχουν στις αντιξοότητες. Τα κονίδια μεταφέρονται με τον άνεμο. Τα ευνοούν οι βροχές και οι ξαφνικές μεταβολές στην υγρασία.

Αντιμετώπιση Τα δέντρα που αναπτύσσονται σε θερμοκήπια, χωρίς πότισμα από πάνω, συνήθως δεν προσβάλλονται από Alternaria. Αν παραμένει στεγνό το φύλλωμα, η ασθένεια δεν το προσβάλλει ποτέ. Επιλογή κατάλληλων σημείων για φύτευση τόπο με καλή κυκλοφορία του αέρα και άνεμο. Αποφύγετε τα μέρη όπου εμφανίζεται ομίχλη. Αυξήστε την απόσταση μεταξύ των δέντρων και το κλάδεμα των χαμηλότερων κλαδιών. Αποφύγετε την εκτεταμένη βλάστηση, ελέγχοντας την υπερλίπανση και το υπερβολικό πότισμα. Μυκητοκτόνα (Maneb, mancozeb, διθειοκαρβαμιδικά, στρομπιλουρίνες).

7. Σεπτορίωση Septoria citri Οι μολύνσεις αρχίζουν όταν ο καρπός είναι πράσινος και τα συμπτώματα γίνονται πιο ευδιάκριτα όταν ο καρπός αλλάξει χρώμα

Κύκλος ασθένειας Οι μολύνσεις στα υγιή φύλλα και καρπούς αρχίζουν όταν τα σπόρια της Septoria διαχέονται σ' όλο το δέντρο με την πάχνη ή το βρόχινο νερό. Τα κονίδια προκαλούν λανθάνουσες μολύνσεις που δε δίνουν συμπτώματα για χρονικό διάστημα μέχρι και 6 μηνών μετά την αρχική μόλυνση. Η Septoria citri έχει σαπροφυτικές ιδιότητες, και συχνά σχηματίζονται άφθονα πυκνίδια στα νεκρωμένα κλαδιά ή φύλλα.

Αντιμετώπιση Εφαρμογή 2-3 ψεκασμών με μυκητοκτόνα (βορδιγάλιος πολτός, οξυχλωριούχος χαλκός, mancozeb, maneb, meritam). Ο πρώτος ψεκασμός να γίνεται πριν από την έναρξη των βροχοπτώσεων του φθινοπώρου.

Ι σκα» Η Ίσκα του αμπελιού φαίνεται ότι έχει και άλλους ξενιστές Πράγματι, δε νδρα πορτοκαλια ς, μανταρινια ς, λεμονια ς και νεραντζια ς σε οπωρω νες στην Αργολι δα, και Κέρκυρα κτήμα Μερλιν παρουσια ζουν στο υπε ργειο τμη μα συμπτω ματα παρακμη ς. Τα φυ λλα κιτρινι ζουν, πε φτουν και τελικα κλα δοι και μεγα λοι βραχι ονες ξεραι νονται. Το σο σε κατα μη κος ο σο και σε κα θετες τομε ς στον κορμο η στους βραχιόνες παρατηρει ται εσωτερικο ς μεταχρωματισμο ς του ξυ λου. Οι ιστοι του καρδιο ξυλου, γι νονται ευ θρυπτοι με υφη σπογγω δη και ανοιχτο κιτρινοάσπρο χρωματισμο, περιβα λλονται δε απο σκληρο, καστανου χρωματισμου ξυ λο. Ο ταν ο μεταχρωματισμο ς φθα νει κοντα στην επιφα νεια του κορμου η των βραχιο νων, στο ξυ λο σχηματι ζονται ρωγμε ς. Η νε κρωση αρχι ζει απο μεγα λες τομε ς βραχιο νων, συνεχι ζεται στον κορμο, προσβα λλοντας και το ξυ λο του υποκειμε νου (νεραντζια)

Fomitiporia mediterranea.

ΒΑΚΤΗΡΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ

Βακτηρίωση των εσπεριδοειδών Αίτιο: Pseudomonas syringae pv.syringae Η ασθένεια περιορίζεται κυρίως στις περιοχές όπου ο χειμώνας και η άνοιξη χαρακτηρίζονται από υγρασία, κρύο και ισχυρούς ανέμους. Τα φύλλα και τα κλαδιά των δέντρων πορτοκαλιάς και γκρέιπ φρουτ καθώς και ο καρπός της λεμονιάς είναι τα πλέον ευαίσθητα απέναντι στην ασθνεια.

Οι μολύνσεις συνήθως αρχίζουν από το μίσχο του φύλλου. Μόλις περιζωθεί ο μίσχος, τα φύλλα μαραίνονται και πέφτουν. Ολόκληρα τα μικρά κλαδάκια ξεραίνονται.

Κύκλος ασθένειας Το P. syringae pv.syringae είναι κανονικός «άποικος» της επιφάνειας των φύλλων των εσπεριδοειδών και αφθονεί ακόμα περισσότερο στην επιφάνεια των φύλλων σε παρατεταμένες περιόδους υγρασίας που προκαλεί η βροχή ή η ομίχλη και η σχετικά χαμηλή θερμοκρασία. Η μόλυνση προκύπτει όταν τα βακτήρια εισέρχονται από τραύματα στους βλαστούς ή στους καρπούς με τη βοήθεια του ανέμου, της δυνατής βροχής, της διατροφής εντόμων ή του χαλαζιού. Οι νεαροί, τρυφεροί βλαστοί και φύλλα είναι πιο ευπαθή. Η ασθένεια προχωρεί σε θερμοκρασίες άνω των 20 C και κάτω των 8 C.

Τα συμπτώματα στον καρπό είναι βυθισμένες νεκρώσεις διαμέτρου 5-20 χιλ. Η βλάβη ξεκινά ως ανοιχτόχρωμη κηλίδα στο φλοιό, αργότερα κοκκινίζει και στο τέλος μαυρίζει Η καταστροφή είναι σημαντικότερη στην πλευρά του δέντρου που βρίσκεται εκτεθειμένη στους χειμερινούς ανέμους.

Μανταρινιά Θεσπρωτία

Αντιμετώπιση Προστασία των οπωρώνων από ανέμους και παγωνιές Αφαίρεση και κάψιμο των πολύ προσβεβλημένων και νεκρών κλάδων Εφαρμογή ψεκασμού με 1% οξυχλωριούχου χαλκού, ή άλλου χαλκούχου σκευάσματος, το πρώτο 10ήμερο του Νοεμβρίου, επαναλαμβάνοντας τον σε απόσταση ενός μηνός ή μετά από παγετό ή χαλαζοπτώσεις. Aπομάκρυνση και καταστροφή των προσβεβλημένων κλάδων και επάλειψη των πληγών με βορδιγάλειο πάστα Απολύμανση εργαλείων κλαδεύματος Εγκατάσταση ανεμοφρακτών

Καρκίνος Αίτιο: Xanthomonas axonopodis pv.citri. Ανήκει στις πλέον καταστροφικές παθήσεις των εσπεριδοειδών. Η ασθένεια δεν υπάρχει ακόμα στη χώρα μας και το παθογόνο είναι σε καραντίνα Μπορεί ν' αποβεί σοβαρή κατά την βλάστηση και την καρποφορία.

Συμπτώματα Το παθογόνο προσβάλλει φύλλα και καρπούς, και όταν οι συνθήκες είναι ευνοϊκές για την μόλυνση, προκαλεί αποφύλλωση και πτώση βλαστών και καρπών. Tα συμπτώματα στα φύλλα και τους καρπούς είναι υπερυψωμένα στίγματα περιβαλλόμενα από ελαιώδες περιθώριο και κίτρινη άλω. Αργότερα οι φλύκταινες γίνονται σαν κρατήρες με υψωμένο περιθώριο και βαθουλωμένο κέντρο. Τα τραυματισμένα τμήματα του φύλλου πέφτουν, δίνοντας στο φύλλο όψη τρύπες από σκάγια. Η εσωτερική ποιότητα του προσβεβλημένου καρπού που παραμένει στο δένδρο μέχρι να ωριμάσει, γενικά δεν επηρεάζεται, τα συγκεκριμένα φρούτα όμως έχουν μικρή εμπορευσιμότητα.

Κύκλος ασθένειας Το βακτήριο μεταδίδεται μέσω της βροχής, του ποτίσματος, του μολυσμένου υλικού και των μολυσμένων μοσχευμάτων. Το βακτήριο εισέρχεται στο φυτό μέσα από τους πόρους (στομάτια) ή μεσα από πληγές. Περισσότερο ευάλωτοι είναι οι νεότεροι ιστοί. Η πλέον κρίσιμη περίοδος για τη μόλυνση του καρπού είναι οι πρώτες 90 ημέρες μετά την πτώση των πετάλων. Τα βακτήρια παραμένουν ζωντανά στο περιθώριο των πληγών στα φύλλα και τους καρπούς μέχρι την πτώση τους. Τα βακτήρια επιβιώνουν και σε πληγές στα ξυλώδη μέρη του δέντρου γι' αρκετά χρόνια.

Καταπολέμηση Η πρώτη γραμμή άμυνας κατά του καρκίνου είναι ο αποκλεισμός. Υπάρχουν αυστηροί περιορισμοί στην εισαγωγή αναπαραγωγικού υλικού και καρπών από περιοχές όπου έχει εμφανιστεί η ασθένεια. Δεν υπάρχει χημική ουσία που καταστρέφει το βακτήριο εντός του φυτικού ιστού. Απομάκρυνση και καταστροφή των μολυσμένων και εκτεθειμένων δέντρων και επαναλαμβανόμενους ψεκασμούς χαλκούχων.

ΔΡΑΣΤΙΚΗ ΟΥΣΙΑ ΚΑΠΝΙΑ ΚΟΡΥΦΟΞΗΡΑ Μανκοζέμπ Φοσετύλ Αλ Χαλκός Βορδιγάλειος Χαλκός Θειικός Τριβασικός Χαλκός Υποξείδιο Χαλκός Οξυχλωριούχος Χαλκός Υδροξείδιο

Στάμπορν ή μεταδοτική μικροφυλλία Αίτιο: Spiroplasma citri (Φυτόπλασμα) Η Stubborn είναι σημαντική ασθένεια, κυρίως των νεαρών δέντρων σε αρκετές ζεστές και ξηρές περιοχές. Η ασθένεια σπάνια είναι καταστρεπτική, τα δέντρα όμως που προσβάλλονται σε νεαρή ηλικία, παρουσιάζουν σοβαρή αναστολή στην ανάπτυξη

Συμπτώματα. Η Stubborn δεν καταστρέφει τα δέντρα αλλά αναστέλλει την ανάπτυξή τους και εμποδίζει την παραγωγή καρπών. Τα εμφανέστερα συμπτώματα των προσβεβλημένων δέντρων είναι μικρή παραγωγή από μικροσκοπικούς καρπούς, ή απουσία καρπού, καθώς και περιορισμός του ύψους. Tα φύλλα είναι μικρά, παχιά και αναπτύσσονται προς τα πάνω, κοντά στους μίσχους τους. Τα δέντρα συνήθως εμφανίζουν βλαστούς και άνθη εκτός εποχής Οι καρποί συνήθως είναι λίγοι και μικροί, συχνά ασύμμετροι, σε σχήμα βελανιδιού. Οι καρποί μπορεί να μην αποκτήσουν το σωστό χρώμα καθώς ωριμάζουν. Η γεύση του καρπού είναι ανούσια ή πικρή. Αν προσβληθούν τα νεαρά δέντρα, ολόκληρο το δέντρο παραμένει κοντό και δεν παράγει. Αν προσβληθούν ώριμα δέντρα, μπορεί ένα κλαδί να δείξει συμπτώματα και η ασθένεια μπορεί να απλώνεται αργά σε όλο το δέντρο.

Κύκλος ασθένειας - Αντιμετώπιση Η ασθένεια αυτή μεταδίδεται μέσω μολυσμένων μοσχευμάτων και από τζιτζικάκια. Η διάδοση της stubborn από δέντρο σε δέντρο είναι σημαντική οικονομικά μόνο στα νεαρά φυτά και μόνο όταν η φυτεία περιέχει μεγάλο αριθμό μολυσμένων δέντρων. Το S. citri δεν μεταφέρεται μηχανικά, ούτε έχει παρατηρηθεί μετάδοση δια των σπόρων. Σε περιοχές όπου η stubborn και/ή οι φορείς της δεν είναι ενδημικοί, η αντιμετώπιση επιτυγχάνεται με τη χρήση υγιούς πολλαπλασιαστικού υλικού. Η αντιμετώπιση είναι δυσκολότερη όπου η ασθένεια και ο φορέας είναι ενδημικοί.

Ιολογικές ασθένειες

Τριστέτσα Αίτιο: Citrus tristeza virus (CTV) Όλα τα είδη των εσπεριδοειδών είναι ευάλωτα στον CTV. Η τριστέτσα είναι η πλέον καταστροφική οικονομικά, ιολογική ασθένεια των εσπεριδοειδών. Ο ιός κατά πάσα πιθανότητα προήλθε από την Ασία, απ' όπου προέρχονται και τα εσπεριδοειδή, και διαδόθηκε σε πολλές χώρες με τη μεταφορά μολυσμένου φυτικού υλικού.

Συμπτώματα Το σημαντικότερο από οικονομική σκοπιά σύμπτωμα είναι ο ΤΑΧΥΣ ΜΑΡΑΣΜΟΣ ή η νέκρωση των δέντρων. Τα μόρια του ιού συσσωρεύονται στα κύτταρα των αγγείων του ξενιστή. Ένα δεύτερο σύμπτωμα της ασθένειας είναι ο ΒΡΑΔΥΣ ΜΑΡΑΣΜΟΣ όπου τα δέντρα παραμένουν υγιή για αρκετά χρόνια. Συνοδεύεται από σημαντικές μειώσεις στην παραγωγή. Τρίτο σύνηθες σύμπτωμα είναι η ΚΑΘΗΛΩΣΗ, όπου ο ιός δεν καταστρέφει το δέντρο, αλλά το δέντρο παύει να αναπτύσσεται. Τα συμπτώματα συμπεριλαμβάνουν την ΚΑΘΗΛΩΣΗ ΑΥΞΗΣΗΣ των κλαδιών και την εμφάνιση μικρών και παραμορφωμένων καρπών. Η ποιότητα του καρπού μειώνεται αισθητά. Μπορεί ωστόσο ο ιός να έχει και λανθάνουσα μορφή, που δε δίνει συμπτώματα.

Τριστέτσα

Κύκλος ασθένειας Η CTV μεταφέρεται με έξι διαφορετικά είδη αφίδας που βρίσκονται σε φυτά εσπεριδοειδών και αναπαραγωγικό υλικό. Απ' αυτές, η Toxoptera citricida, συνιστά τον αποτελεσματικότερο φορέα. Ο ιός μεταφέρεται μηχανικά και με μοσχεύματα αλλά όχι με το σπόρο. Ιδανικές θερμοκρασίες για μόλυνση και πολλαπλασιασμό είναι οι 20 C - 25 C. Η μετάδοση σε μακρινές αποστάσεις, οφείλεται κατά κανόνα σε μολυσμένο φυτικό υλικό.

Η διασπορά του ιού της Τριστέτσας CTV γίνεται: Με μολυσμένο πολλαπλασιαστικό υλικό (δενδρύλλια εμβόλια). Με έντομα φορείς (αφίδες). Ένα από τα πλέον σημαντικά μέτρα αντιμετώπισης είναι η χρήση πιστοποιημένου πολλαπλασιαστικού υλικού. Για το λόγο αυτό συστήνουμε στους καλλιεργητές εσπεριδοειδών: Να μην προμηθεύονται δενδρύλλια εσπεριδοειδών από τυχαίους, παράνομους φυτωριούχους. Να μην προμηθεύονται εμβόλια από αγνώστου φυτοϋγειονομικής κατάστασης φυτείες. Να προμηθεύονται δενδρύλλια και εμβόλια εσπεριδοειδών μόνο από νόμιμους φυτωριούχους που διαθέτουν τη σχετική άδεια φυτωριακής επιχείρησης και τα δενδρύλλια να είναι εφοδιασμένα με το σχετικό φυτοϋγειονομικό διαβατήριο και την ετικέτα πιστοποίησης. Για την προστασία των καλλιεργειών απαγορεύεται αυστηρά η διακίνηση καρπών εσπεριδοειδών με φύλλα και ποδίσκους.

Αντιμετώπιση Η πιστοποίηση του υλικού εμβολιασμού και η χρήση ανθεκτικού ριζικού υλικού, είναι τα πρώτα μέτρα για την αντιμετώπιση της ασθένειας. Προγράμματα καραντίνας: Χρήση καθαρού υλικού και προγράμματα πιστοποίησης Σε περιοχές που έχουν πληγεί σοβαρά από κρούσματα της CTV, είναι πολύ δυσκολότερη η αποτελεσματική αντιμετώπιση της ασθένειας. Στις περιοχές αυτές καταπολέμηση των αφίδων είναι απαραίτητη. Πρέπει να χρησιμοποιούνται υποκείμενα με αντοχή στην CTV (π.χ. Τρίπτερο). Οι παράγοντες που ενισχύουν τη νέα βλάστηση του φυτού, όπως το πότισμα, η λίπανση και η προστατευτική περίφραξη, αυξάνουν τις ευκαιρίες για μετάδοση.

Ψώρωση Α

Ψωρώσεις

Ψώρωση Α

Ψωρώσεις

Κοίλη ψώρωση

Συμπτώματα Τα κλασικά συμπτώματα της ψώρωσης είναι η απολέπιση και τεμαχισμός του φλοιού του κορμού. Στα πρώτα στάδια, σε μικρά τμήματα του φλοιού στον κορμό εμφανίζονται κηλίδες που αργότερα μεγεθύνονται και σπάζουν. Συχνά εμφανίζεται εκροή κόμεος του δέντρου γύρω από κάθε τραύμα. Τα συμπτώματα στα φύλλα κυμαίνονται από χλωρωτικές κηλίδες που κατανέμονται ακανόνιστα, μέχρι γενική κηλίδωση.

Λιθίαση ή πέτρωμα ή σκλήρυνση των καρπών (Impietratura) Πρόωρη καρπόπτωση και υποβάθμιση της ποιότητας. Συμπτώματα παρόμοια με έλλειψη βορίου

Εξώκορτη

Εξώκορτη

Εξώκορτη

Ξυλοπόρωση

Κριστακόρτη

Κριστακόρτη

Μη παρασιτικές ασθένειες Ζημιές από παγετό, χαλάζι, άνεμο, υπερβολική εδαφική υγρασία Τοξικότητες Τροφοπενίες Κηλίδα ύδατος Χαλάρωση ή καθίζηση φλοιού Ελαιοκυττάρωση Κηλίδα κόμεος Καρπόπτωση Σχάση καρπών

Τροφοπενία Σιδήρου (Fe)

Τροφοπενία Σιδήρου (Fe) Συχνότερη σε ασβεστούχα εδάφη γιατί ο σίδηρος είναι σε δυσδιάλυτη μορφή Χρήση χηλικού σίδηρου στο έδαφος νωρίς την άνοιξη

Τροφοπενία Σιδήρου (Fe)

ΤΡΟΦΟΠΕΝΙΑ ΣΙΔΗΡΟΥ

ΤΡΟΦΟΠΕΝΙΑ ΨΕΥΔΑΡΓΥΡΟΥ

Τροφοπενία Ψευδαργύρου (Ζn) Συχνή σε αμμώδη εδάφη Συνιστάται ψεκασμός των δένδρων με ενώσεις Ζn

Τροφοπενία Μαγνησίου (Mg)

Τροφοπενία Μαγνησίου (Mg)

Τροφοπενία Μαγνησίου (Mg) Σχήμα αιχμής βέλους Συνήθης σε αμμώδη εντόνως εκπλυνόμενα εδάφη Ψεκασμός νέας βλάστησης με νιτρικό μαγνήσιο ή προσθήκη θειικού μαγνησίου στο έδαφος

Τροφοπενία Αζώτου (Ν)

Τροφοπενία Καλίου (Κ)

Ελαιοκυττάρωση

Κηλίδα ύδατος

Χαλάρωση ή καθίζηση φλοιού

Σχάση καρπών

Χαλάζι

Παγετός

Παγετός

Τοξικότητα αλάτων

Ζιζανιοκτόνα

Ηλιοκαύματα

Άνεμος

Υψηλές θερμοκρασίες

ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΘΕΡΜΑ