Η επίδραση του φύλου των φοιτητών/τριών και του κοινωνικο-οικονομικού επιπέδου των γονέων στις επιλογές κλάδου σπουδών του Πανεπιστημίου Κύπρου

Η επίδραση του φύλου των φοιτητών/τριών και του κοινωνικο-οικονομικού επιπέδου των γονέων στις επιλογές κλάδου σπουδών του Πανεπιστημίου Κύπρου Γεωργίου Σοφία Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου Περίληψη Η παρούσα έρευνα έχει ως σκοπό να διερευνήσει τους παράγοντες που επηρεάζουν την επιλογή κλάδου σπουδών στο Πανεπιστήμιο Κύπρου. Συγκεκριμένα, ερευνώνται ως πιθανοί παράγοντες η επίδραση του φύλου των φοιτητών/τριών και το κοινωνικοοικονομικό επίπεδο των γονέων στην επιλογή κλάδου σπουδών. Επιχειρείται επίσης, η εξέταση ζητημάτων που αφορούν τις στάσεις, εμπειρίες και απόψεις των φοιτητών/τριών σε θέματα συναφή με το θέμα της έρευνας αυτής. Η έρευνα διεξήχθη κατά το ακαδημαϊκό έτος 2010-2011 και σε αυτήν συμμετείχαν 415 φοιτητές/τριες από διάφορες Σχολές του Πανεπιστημίου Κύπρου. Ως μέσο συλλογής δεδομένων χρησιμοποιήθηκε το ερωτηματολόγιο το οποίο διανεμήθηκε σε τυχαίο δείγμα από φοιτητές/τριες του Πανεπιστημίου Κύπρου. Μέσα από τα αποτελέσματα της έρευνας διαφάνηκε ότι το κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο των γονέων και το φύλο των φοιτητών/τριών επηρεάζουν τις αποφάσεις των φοιτητών/τριών στις επιλογές κλάδου σπουδών. Εισαγωγή Τα τελευταία χρόνια το δίλημμα των τελειόφοιτων μαθητών/τριών ανάμεσα σε πανεπιστημιακές σπουδές ή άμεση απασχόληση έχει σχεδόν εξαφανιστεί με τη διεύρυνση της πρόσβασης στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση σε παγκόσμιο επίπεδο (Eliophotou-Menon et al, 2007). Αυτό σημαίνει μαζική αύξηση του αριθμού των φοιτητών/τριών στα πανεπιστήμια καθώς και μεγαλύτερη πρόσβαση από κοινωνικές ομάδες που παλαιότερα ήταν αποκλεισμένες. Γυναίκες και άτομα από χαμηλά κοινωνικά στρώματα διεκδικούν πλέον θέση στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση (David et al, 2003). Η επιλογή της σχολής της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης στην οποία θα φοιτήσει κάποιος ολοκληρώνοντας την υποχρεωτική δευτεροβάθμια εκπαίδευση, ή γενικότερα, η απόφαση για τον ποιο δρόμο θα ακολουθήσει μετά την αποφοίτηση του από το σχολείο, είναι μία πολύ σοβαρή και δύσκολη απόφαση και απασχολεί όλους όσοι βρίσκονται σε αυτό το μεταίχμιο της ζωής τους. Ποιοι παράγοντες όμως διαμορφώνουν αυτές τις επιλογές; Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι η εξέταση της επίδρασης των κοινωνικών παραγόντων που επηρεάζουν την επιλογή κλάδου σπουδών στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση. Πιο συγκεκριμένα, το αντικείμενο μελέτης της εν λόγω έρευνας είναι η επίδραση του φύλου των φοιτητών/τριών και του κοινωνικο-οικονομικού επιπέδου (ΚΟΕ) των γονέων στις επιλογές κλάδου σπουδών των φοιτητών/τριών του Πανεπιστημίου Κύπρου. Με πιο απλά λόγια, τα ερευνητικά ερωτήματα της εργασίας αυτής είναι τα εξής: Πώς το φύλο των φοιτητών/τριών επηρεάζει την επιλογή κλάδου σπουδών; Πώς το κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο (ΚΟΕ) των γονέων επηρεάζει την επιλογή κλάδου σπουδών; 464

Επιχειρείται επίσης, η εξέταση ζητημάτων που αφορούν τις στάσεις, εμπειρίες και απόψεις των φοιτητών/τριών σε θέματα συναφή με το θέμα της εργασίας. Διερευνάται ο βαθμός επίδρασης του τρόπου προετοιμασίας (φροντιστήρια) πριν την είσοδο στο Πανεπιστήμιο, η επίδραση του φύλου σε διάφορες απόψεις για τα λεγόμενα «ανδρικά» και «γυναικεία» επαγγέλματα καθώς και η επίδραση του κοινωνικο-οικονομικού επιπέδου στην επιλογή κλάδου σπουδών, αλλά και διάφορες απόψεις σχετικά με το Πανεπιστήμιο Κύπρου. Μεθοδολογία Εργαλείο μέτρησης Ως μέσο συλλογής των δεδομένων χρησιμοποιήθηκε το ερωτηματολόγιο. Το ερωτηματολόγιο αποτελείτο από δύο μέρη. Το Α Μέρος του ερωτηματολογίου περιείχε περιγραφικά στοιχεία όπου οι συμμετέχοντες της έρευνας καλούνταν να δηλώσουν το φύλο τους, την ηλικία τους και την επαρχία τους, τη Σχολή τους και τη φροντιστηριακή υποστήριξη που παρακολούθησαν στην προετοιμασία για τις εισαγωγικές εξετάσεις. Συμπλήρωναν επίσης στοιχεία όπως η μόρφωση, το επάγγελμα και το μηνιαίο εισόδημα των γονέων τους. Το Β Μέρος του ερωτηματολογίου αποτελείται από μία σειρά ερωτήσεων σε πεντάβαθμη κλίμακα (τύπου Likert) που εξετάζει τις απόψεις των φοιτητών/τριών για διάφορα θέματα. Η ανάλυση των δεδομένων Τα ερωτηματολόγια κωδικοποιήθηκαν και οι απαντήσεις εισήχθηκαν στο στατιστικό πακέτο SPSS 17, το οποίο χρησιμοποιήθηκε για τη στατιστική ανάλυση των δεδομένων. Το πρώτο βήμα της στατιστικής επεξεργασίας αφορούσε την κωδικοποίηση των δεδομένων του ερωτηματολογίου με τη μορφή μεταβλητών στο SPSS. Η διερεύνηση και ανάλυση των μεταβλητών έγινε στη συνέχεια με τη βοήθεια της περιγραφικής στατιστικής (Descriptive Statistics). Μετά από την περιγραφική στατιστική, ακολούθησε η επαγωγική στατιστική για την ανάλυση και μελέτη δύο μεταβλητών και την εύρεση της στατιστικά σημαντικής διαφοράς σε διάφορες ερωτήσεις του ερωτηματολογίου. Το δείγμα Το δείγμα της έρευνας αποτέλεσαν 415 φοιτητές/τριες του Πανεπιστημίου Κύπρου. Οι φοιτητές/τριες που συμμετείχαν στην έρευνα προέρχονταν από όλες τις Σχολές του Πανεπιστημίου Κύπρου (Σχολή Ανθρωπιστικών Επιστημών, Σχολή Θετικών και Εφαρμοσμένων Επιστημών, Σχολή Κοινωνικών Επιστημών και Επιστημών της Αγωγής, Σχολή Οικονομικών Επιστημών και Διοίκησης, Πολυτεχνική Σχολή και Φιλοσοφική Σχολή). Αποτελέσματα Πίνακας 1. Φύλο συμμετεχόντων Αριθμός Δείγματος Ποσοστό Πραγματικός αριθμός στο ΠΚ Πραγματικό ποσοστό Φοιτητές 102 24,6 1373 29,2 Φοιτήτριες 313 75,4 3318 70,7 Σύνολο 415 100,0 4691 100 Πηγή: Υπηρεσία Σπουδών και Φοιτητικής Μέριμνας 465

Στον Πίνακα 1, παρατηρούμε ότι τα ποσοστά του φύλου των φοιτητών/τριών του δείγματος (24,6% φοιτητές και 75,4 φοιτήτριες) είναι πολύ κοντά στα πραγματικά ποσοστά του φύλου των φοιτητών/τριών που αναφέρονται στο σύνολο των φοιτητών του Πανεπιστημίου Κύπρου (29,2% και 70,7% αντίστοιχα). Πίνακας 2. Επαρχία Αριθμός και ποσοστό συμμετεχόντων Αριθμός και ποσοστό όλων των φοιτητών/τριών του Παν. Κύπρου Στον Πίνακα 2, παρατηρούμε την αναλογία του δείγματος όσο αφορά την επαρχία προέλευσης των φοιτητών/τριών σε σχέση με την επαρχία προέλευσης όλων των φοιτητών του Πανεπιστημίου Κύπρου καθώς και τα πραγματικά ποσοστά του πληθυσμού σε κάθε επαρχία. Από τον πιο πάνω Πίνακα, φαίνεται ότι το μεγαλύτερο ποσοστό των ερωτηθέντων της έρευνας κατοικεί στην επαρχία της Λευκωσίας (44,8%), ενώ με λιγότερο από το μισό περίπου ποσοστό (κοντά στο 20%) ακολουθούν η Λεμεσός και η Λάρνακα. Λιγότεροι συμμετέχοντες προέρχονταν από τις περιοχές της Πάφου και της Αμμοχώστου με ποσοστό 8,9% και 4,8% αντίστοιχα. Αυτό όμως σημαίνει ότι το ποσοστό εκπροσώπησης των φοιτητών/τριών του δείγματος είναι πολύ κοντά στο ποσοστό εκπροσώπησης τους στο Πανεπιστήμιο καθώς και στο ποσοστό κατοίκων σε κάθε επαρχία. Πίνακας 3. Κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο (ΚΟΕ) οικογένειας Κοινωνικά στρώματα Αριθμός Ποσοστό Χαμηλά κοινωνικά στρώματα 248 59,8 Μεσαία κοινωνικά στρώματα 146 35,2 Ψηλά κοινωνικά στρώματα 21 5,1 Σύνολο 415 100,0 Αριθμός και ποσοστό πληθυσμού της Κύπρου Πραγματικό ς Αριθμός Ποσοστ Πραγματικ Ποσοστ Επαρχία Αριθμός ό ός Αριθμός ό 2009 Λευκωσία 186 44,8 2102 48,4 315,400 39,2 Λάρνακα 80 19,3 839 19,3 134,400 16,7 Λεμεσός 87 21,0 844 19,4 230,800 28,7 Πάφος 37 8,9 337 7,7 77,800 9,6 Αμμόχωστ 44,800 5,5 20 4,8 217 5,0 ος Ελλάδα 2 0,5 - - - - Σύνολο 412 99,3 4339 100,0 803,200 - Ελλειπή - - - - 3 0,7 στοιχεία Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία 2009 Πραγματικ ό Ποσοστό Στον Πίνακα 3 φαίνεται το κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο(κοε) των φοιτητών/τριών που συμμετείχαν στην έρευνα. Η κατανομή των συμμετεχόντων στις διαφορετικές κατηγορίες (ΚΟΕ) έγινε με βάση τρία κριτήρια: 1) την εισοδηματική κατηγορία της οικογένειας που δήλωσαν οι συμμετέχοντες στην ερώτηση 7 του πρώτου μέρους στο 466

ερωτηματολόγιο, 2) τα επαγγέλματα των γονέων και 3) τη μόρφωση των γονέων. Όπως παρατηρούμε στον πιο πάνω πίνακα, το 59,8% των συμμετεχόντων θεωρήθηκε ότι ανήκε στα χαμηλά κοινωνικά στρώματα, το 35,2% στα μεσαία και μόνο το 5,1% στα ψηλά κοινωνικά στρώματα. Πίνακας 4. Παρακολούθηση φροντιστηρίων Παρακολούθηση φροντιστηρίου Αριθμός Ποσοστό Ναι 374 90,1 Όχι 41 9,9 Σύνολο 415 100,0 Στον Πίνακα 4 οι περισσότεροι φοιτητές/τριες που συμμετείχαν στην έρευνα δήλωσαν ότι παρακολούθησαν φροντιστήρια. Συγκεκριμένα, το 90,1% των φοιτητών/τριών απάντησε ότι παρακολούθησαν φροντιστήρια, ενώ το 9,9% των φοτητών/τριών απάντησαν ότι δεν παρακολούθησαν φροντιστήρια. Πίνακας 5. Ποσοστό φοιτητών/τριών κατά κοινωνικό στρώμα σε κάθε Σχολή Κοινωνικά Στρώματα Σχολή Χαμηλά Κοινωνικά Στρώματα Μεσαία Κοινωνικά Στρώματα Υψηλά Κοινωνικά Στρώματα Σχολή Ανθρωπιστικών Σπουδών 8,8 10,2 0 Σχολή Θετικών και Εφαρμοσμένων 7,2 6,1 14,2 Σπουδών Σχολή Κοινωνικών Επιστημών και 34,2 38,3 42,8 Επσιτημών της Αγωγής Σχολή Οικονομικών Επιστημών και 26,2 27,3 19 Διοίκησης Πολυτεχνική Σχολή 23,3 17,1 23,8 Φιλοσοφική Σχολή 0 0,6 0 Στον Πίνακα 5 παρατηρείται ότι τα μεγαλύτερα ποσοστά των φοιτητών/τριών που προέρχονται από τα χαμηλά κοινωνικά στρώματα φοιτούν στη Σχολή Κοινωνικών Επιστημών και Επιστημών της Αγωγής. Σε μικρότερα ποσοστά ήταν οι φοιτητές/τριες που προέρχονται από τα μεσαία και ψηλά κοινωνικά στρώματα που φοιτούν κυρίως στη Σχολή Οικονομικών και Επιστημών Διοίκησης, στην Πολυτεχνική Σχολή και στη Σχολή Κοινωνικών Επιστημών και Επιστημών Αγωγής. Εκτός από την κατανομή των φοιτητών/τριών κατά κοινωνικό στρώμα σε κάθε Σχολή, έγινε και η κατανομή των φοιτητών/τριών κατά φύλο σε κάθε Σχολή του Πανεπιστημίου Κύπρου. Τα ποσοστά των φοιτητών/τριών σε κάθε Σχολή δείχνουν ότι οι φοιτήτριες κατευθύνονται κυρίως σε θεωρητικούς κλάδους, ενώ οι φοιτητές προτιμούν περισσότερο την τεχνολογική κατεύθυνση και κυρίως τις Πολυτεχνικές Σχολές. Συγκεκριμένα, οι φοιτήτριες φοιτούν στη Σχολή Κοινωνικών Επιστημών και Επιστημών της Αγωγής στο ποσοστό 87,3% και στη Σχολή Ανθρωπιστικών Επιστημών στο ποσοστό 91,8%. Αντίθετα, το μεγαλύτερο ποσοστό των φοιτητών (52,2%) του δείγματος φοιτούν στην Πολυτεχνική Σχολή. 467

Στη συνέχεια, παρουσιάζονται τα σημαντικότερα αποτελέσματα που προέκυψαν από το Β μέρος του ερωτηματολογίου. Το Β μέρος αποτελείτο από μία σειρά ερωτήσεων σε πεντάβαθμη κλίμακα (1=διαφωνώ απόλυτα, 2=διαφωνώ, 3=ουδέτερος/η, 4=συμφωνώ, 5=συμφωνώ απόλυτα) όπου οι φοιτητές/τριες καλούνταν να διαβάσουν προσεκτικά την κάθε δήλωση και να βάλουν σε κύκλο τον αριθμό για να δηλώσουν την άποψη τους. Εδώ θα πρέπει να σημειωθεί ότι όσον αφορά στην πεντάβαθμη κλίμακα, έχουν προστεθεί τα ποσοστά του «συμφωνώ» με το «συμφωνώ απόλυτα» και τα ποσοστά του «διαφωνώ» με το «διαφωνώ απόλυτα» για να γίνουν πιο ξεκάθαρες οι απαντήσεις των φοιτητών/τριών. Αρχικά θα παρουσιαστούν τα σημαντικότερα αποτελέσματα που έχουν σχέση με το κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο των γονέων και στη συνέχεια τα αποτελέσματα που έχουν σχέση με το φύλο των φοιτητών/τριών. Κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο (ΚΟΕ) γονέων Σύμφωνα με αποτελέσματα που προέκυψαν στο Β Μέρος του ερωτηματολογίου, οι φοιτητές/τριες δεν πιστεύουν ότι τους επηρεάζει η οικογένεια τους όσο αφορά την επιλογή κλάδου σπουδών. Συγκεκριμένα, οι φοιτητές και οι φοιτήτριες με ποσοστό 55,8% και 50,5% αντίστοιχα, πιστεύουν ότι δεν τους επηρέασαν οι γονείς τους στο να ιεραρχήσουν τις επιλογές τους για κλάδο σπουδών. Επίσης, σε άλλη δήλωση, οι φοιτητές/τριες πιστεύουν ότι η επιλογή τους δεν επηρεάστηκε από τις σπουδές ή/και το επάγγελμα των γονέων τους. Συγκεκριμένα, οι φοιτητές με ποσοστό 67,7% και οι φοιτήτριες με ποσοστό 81,5% συμφώνησαν στη δήλωση αυτή. Ακόμη, η πλειοψηφία των φοιτητών/τριών διαφώνησε με τη δήλωση για το αν επέλεξαν το συγκεκριμένο κλάδο σπουδών επειδή θα εργαστούν στην επιχείρηση των γονέων, καθώς προέκυψε το 80,4% από τους φοιτητές και το 90,1% από τις φοιτήτριες. Σε δήλωση για το αν το εισόδημα των γονέων τους επηρέασε την εγγραφή τους στα φροντιστήρια, παρατηρήθηκε σημαντική διαφορά ανάμεσα στα δύο φύλα. Συγκεκριμένα, οι φοιτήτριες (60,7%) συμφώνησαν περισσότερο από τους φοιτητές (49%) με τη δήλωση ότι δεν επηρεάστηκαν από το οικογενειακό τους εισόδημα στο να παρακολουθήσουν φροντιστηριακή υποστήριξη. Σε αντίθεση με τα πιο πάνω, όπου οι φοιτητές/τριες πιστεύουν ότι δεν επηρεάστηκαν από το κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο των γονέων, τα αποτελέσματα του πιο κάτω πίνακα δείχνουν πως το κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο της οικογένειας όντως επηρεάζει κάποιες αποφάσεις τους. Πίνακας 6. Η επίδραση του κοινωνικο-οικονομικού επιπέδου των γονέων Κοινωνικά στρώματα Δήλωση: Sig. (2- tailed) Χαμηλά Ψηλά στρώματα 8. Η επιλογή μου επηρεάστηκε από τις σπουδές ή/και το επάγγελμα των γονέων μου.003 Χαμηλά Ψηλά στρώματα 12. Η επιλογή μου για κλάδο σπουδών δεν επηρεάστηκε από στερεότυπα για τις ικανότητες των.040 Μεσαία Ψηλά στρώματα δύο φύλων.022 Χαμηλά Ψηλά στρώματα 15. Επέλεξα αυτό τον κλάδο σπουδών επειδή πιστεύω ότι έχει καλύτερες προοπτικές εργοδότησης.047 468

Στον Πίνακα 6 έγινε σύγκριση του χαμηλού με μεσαίου κοινωνικού στρώματος, του χαμηλού με ψηλού και του μεσαίου με ψηλού κοινωνικού στρώματος. Μόνο τρεις δηλώσεις παρουσίασαν στατιστικά σημαντικές διαφορές όπως φαίνονται στον πιο πάνω πίνακα. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι ο αριθμός της κάθε δήλωσης του πίνακα υποδηλώνει τον αριθμό της δήλωσης στην οποία ήταν τοποθετημένη στο Β Μέρος του ερωτηματολογίου. Στο συγκεκριμένο πίνακα παρατηρούμε στη δήλωση 8 να υπάρχει στατιστικά σημαντική διαφορά μεταξύ χαμηλών και ψηλών κοινωνικών στρωμάτων αφού το p- value είναι.003. Παρατηρώντας τα ποσοστά των δύο αυτών κοινωνικών στρωμάτων για τη δήλωση αυτή, φαίνεται ότι οι φοιτητές/τριες από τα ψηλότερα κοινωνικά στρώματα (35%) δήλωσαν ότι επηρεάστηκαν περισσότερο από τους φοιτητές/τριες των χαμηλών κοινωνικών στρωμάτων (5,2%) από τις σπουδές ή/και το επάγγελμα των γονέων τους. Στη δήλωση 12, βλέπουμε στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ των χαμηλών και ψηλών κοινωνικών στρωμάτων και μεταξύ των μεσαίων και ψηλών κοινωνικών στρωμάτων αφού τα p-value είναι.040 και.022 αντίστοιχα. Συγκεκριμένα, φοιτητές/τριες που προέρχονται από τα μεσαία και ψηλότερα κοινωνικά στρώματα, δηλώνουν ότι η επιλογή τους για κλάδο σπουδών δεν επηρεάστηκαν από στερεότυπα για τις ικανότητες των δύο φύλων σε αντίθεση με αυτούς που προέρχονται από τα χαμηλότερα κοινωνικά στρώματα που δηλώνουν ότι τα στερεότυπα για τις ικανότητες των δύο φύλων επηρέασαν τις επιλογές τους. Παρ όλο που δεν υπάρχει ίσος αριθμός συμμετεχόντων από τα τρία κοινωνικά στρώματα για να εξάγουμε ακριβές συμπεράσματα, παρατηρούμε ότι οι φοιτητές από τα χαμηλά κοινωνικά στρώματα δηλώνουν περισσότερο επηρεασμένοι από τα στερεότυπα σε σχέση με αυτούς από τα μεσαία κοινωνικά στρώματα. Μεταξύ μεσαίου και ψηλού κοινωνικού στρώματος, περισσότερο επηρεασμένοι δηλώνουν αυτοί από τα μεσαία κοινωνικά στρώματα. Τέλος, υπάρχει στατιστικά σημαντική διαφορά και στη δήλωση 15 μεταξύ χαμηλών ψηλών κοινωνικών στρωμάτων όπου το p-value είναι.047. Οι φοιτητές/τριες που προέρχονται από τα χαμηλά κοινωνικά στρώματα επέλεξαν το συγκεκριμένο κλάδο γιατί έχει καλύτερες προοπτικές εργοδότησης, ενώ με τη δήλωση αυτή διαφώνησαν οι φοιτητές/τριες από τα ψηλά κοινωνικά στρώματα. Εκτός, από τις πιο πάνω δηλώσεις που παρουσιάζουν στατιστικά σημαντική διαφορά, υπάρχει ακόμη μία δήλωση που επηρεάζει κάποιες αποφάσεις των φοιτητών/τριών των διαφόρων κοινωνικών στρωμάτων. Συγκεκριμένα, το 76,0% των φοιτητών/τριών που προέρχονται από τα υψηλά κοινωνικά στρώματα δήλωσαν ότι σκοπεύουν να κάνουν μεταπτυχιακό στο εξωτερικό. Μόνο το 71,6% των φοιτητών/τριών από τα μεσαία κοινωνικά στρώματα και το 61,5% των φοιτητών/τριών από τα χαμηλά κοινωνικά στρώματα δήλωσαν ότι σκοπεύουν να κάνουν μεταπτυχιακό στο εξωτερικό. Επίσης στη δήλωση ότι το εισόδημα των γονέων θα επηρεάσει την επιδίωξη για μεταπτυχιακές σπουδές το 47,1% των φοιτητών και το 42,5% των φοιτητριών για μεταπτυχιακές σπουδές συμφώνησαν, ενώ σε μικρότερα ποσοστά, το 25,5% των φοιτητών και το 28.1% των φοιτητριών διαφώνησαν με τη δήλωση αυτή. Σε δήλωση για το αν επέλεξαν το Πανεπιστήμιο Κύπρου αντί πανεπιστημίου στο εξωτερικό για οικονομικούς λόγους, το 39,2% των φοιτητών και το 49.5% των φοιτητριών 469

διαφώνησαν με την άποψη αυτή, ενώ το 33,3% των φοιτητών και το 27,2% των φοιτητριών συμφώνησαν. Εδώ σε σχέση με τα κοινωνικά στρώματα, οι περισσότεροι φοιτητές/τριες που συμφώνησαν στη δήλωση αυτή, προέρχονταν από τα χαμηλά (32,3%) και μεσαία κοινωνικά στρώματα (24,5%), ενώ μόνο το 13,2% των φοιτητών/τριών από τα ψηλά κοινωνικά στρώματα συμφώνησαν. Φύλο φοιτητών/τριών Τα αποτελέσματα που έχουν σχέση με το φύλο των φοιτητών και των φοιτητριών στην επιλογή κλάδου σπουδών, δείχνουν ότι οι φοιτητές έχουν πολύ πιο στερεοτυπικές απόψεις από τις φοιτήτριες σχετικά με τους ρόλους των δύο φύλων, όπως θα δούμε παρακάτω. Πίνακας 7. Η επίδραση του φύλου σε δηλώσεις που παρουσιάζουν στατιστικά σημαντική διαφορά Sig. (2- Δήλωση: tailed) 4. Η επαγγελματική σταδιοδρομία αποτελεί σημαντική επιδίωξη περισσότερο για τους άνδρες.000 12. Η επιλογή μου για κλάδο σπουδών δεν επηρεάστηκε από στερεότυπα για τις ικανότητες των δύο φύλων.008 13. Πιστεύω ότι μία γυναίκα θα πρέπει να βρει τρόπο να συνδυάζει την καριέρα με την οικογένεια.000 19. Οι γυναίκες είναι ικανές να επιτυγχάνουν επαγγελματικά σε τυπικά «ανδρικά» επαγγέλματα.000 21. Πιστεύω ότι μία γυναίκα είναι ικανή να εργάζεται σε ψηλές διοικητικές θέσεις.000 23. Οι γυναίκες στην Κύπρο συμβιβάζουν την καριέρα τους λόγω οικογενειακών υποχρεώσεων.000 26. Πιστεύω ότι υπάρχουν «ανδρικά» και «γυναικεία» επαγγέλματα (π.χ οι γυναίκες είναι πιο κατάλληλες ως νηπιαγωγοί και οι άντρες ως μηχανικοί αυτοκινήτων).000 Στον πίνακα 7 παρουσιάζονται οι δηλώσεις των φοιτητών/τριών στις οποίες υπάρχει στατιστικά σημαντική διαφορά. Συγκεκριμένα, στη δήλωση για το αν η επαγγελματική σταδιοδρομία αποτελεί σημαντική επιδίωξη για τους άνδρες, παρατηρήθηκε ότι η πλειοψηφία των φοιτητριών διαφώνησαν, σε σχέση με τους φοιτητές που συμφώνησαν περισσότερο. Συγκεκριμένα, το 86,3% των φοιτητριών διαφώνησαν με την άποψη αυτή, ενώ οι φοιτητές συμφώνησαν με ποσοστό 44,1%. Το ίδιο ισχύει και στην επόμενη δήλωση που αναφέρεται στην άποψη για το αν η επιλογή τους επηρεάστηκε από στερεότυπα για τις ικανότητες των δύο φύλων. Οι φοιτητές με ποσοστό 64,8% και οι φοιτήτριες με ποσοστό 77% πιστεύουν ότι δεν επηρεάστηκαν από τα στερεότυπα. Αυτό το αποτέλεσμα φυσικά είναι σε αντίφαση με τα ποσοστά συγκέντρωσης των φοιτητών/τριων σε διαφορετικούς κλάδους. Πιο συγκεκριμένα, στη Σχολή Κοινωνικών Επιστημών και Επιστημών της Αγωγής φοιτούν το 12,6% των φοιτητών και το 87,3% των φοιτητριών του δείγματος. Αντίθετα, το 52,2% των φοιτητών και το 42,7% των φοιτητριών φοιτούν στην Πολυτεχνική Σχολή. Βλέπουμε δηλαδή να φοιτούν περισσότερες φοιτήτριες στην Σχολή Κοινωνικών Επιστημών και Επιστημών της Αγωγής που θεωρείται κυρίως θεωρητικός κλάδος παρά στην Πολυτεχνική Σχολή. 470

Στην άλλη δήλωση για το αν πιστεύουν ότι μία γυναίκα θα πρέπει να βρει τρόπο να συνδυάζει την καριέρα με την οικογένεια, οι φοιτήτριες (90,7%) συμφώνησαν σε μεγαλύτερο βαθμό από τους φοιτητές (72,6%). Σε επόμενη δήλωση για το αν οι γυναίκες είναι ικανές να επιτυγχάνουν επαγγελματικά σε τυπικά «ανδρικά» επαγγέλματα, παρουσιάστηκε σημαντική στατιστική διαφορά, καθώς οι φοιτήτριες με ποσοστό 71,9% συμφώνησαν περισσότερο από τους φοιτητές οι οποίοι φάνηκαν περισσότερο ουδέτεροι (29,4%) και λιγότερο σύμφωνοι (συμφωνώ-27,5% και συμφωνούν απόλυτα-14,7%) με την άποψη αυτή. Μία άλλη δήλωση η οποία παρουσίασε και αυτή στατιστικά σημαντική διαφορά, ήταν η άποψη για το αν πιστεύουν ότι μία γυναίκα είναι ικανή να εργάζεται σε ψηλές διοικητικές θέσεις. Οι περισσότερες φοιτήτριες (95,9%) φάνηκαν σύμφωνες με την άποψη αυτή, ενώ οι φοιτητές κυμάνθηκαν μεταξύ ουδετερότητας (25,5%) και συμφωνίας (56,9%). Στην 23 η δήλωση του ερωτηματολογίου όπου αναφέρεται στην άποψη για το αν οι γυναίκες στην Κύπρο συμβιβάζουν την καριέρα τους λόγω οικογενειακών υποχρεώσεων, οι φοιτήτριες με ποσοστό 56,9% φάνηκε να συμφωνούν περισσότερο, σε αντίθεση με το ποσοστό των φοιτητών (34,4%) που συμφώνησαν στην άποψη αυτή. Τέλος, στην άποψη για το αν πιστεύουν ότι υπάρχουν «ανδρικά» και «γυναικεία» επαγγέλματα, παρουσιάστηκε στατιστικά σημαντική διαφορά. Αυτό φάνηκε από τις απαντήσεις των φοιτητών/τριών, καθώς οι φοιτήτριες (50,1%) διαφώνησαν περισσότερο από τους φοιτητές. Αντίθετα, οι φοιτητές με ποσοστό 59,8% πιστεύουν ότι υπάρχουν και «ανδρικά» και «γυναικεία» επαγγέλματα. Εκτός από τις πιο πάνω δηλώσεις, υπάρχει ακόμα μία δήλωση η οποία παρουσιάζει σημαντική διαφορά ως προς τις απόψεις των δύο φύλων. Σε δήλωση για το ότι δεν θα ήθελαν να εργάζονται σε ένα επάγγελμα όπου το φύλο τους είναι η μειονότητα, το 39,2% των φοιτητών και το 38,7% των φοιτητριών διαφώνησαν, ενώ το 29,4% των φοιτητών και το 35,7% των φοιτητριών συμφώνησαν. Άρα αυτό σημαίνει ότι οι φοιτήτριες δεν θέλουν να εργάζονται σε επαγγέλματα που το φύλο τους είναι μειονότητα, όμως οι φοιτητές δεν το πιστεύουν αυτό στον ίδιο βαθμό. Τέλος, στον πιο κάτω πίνακα παρουσιάζονται τα ποσοστά της συμφωνίας των φοιτητών και των φοιτητριών του δείγματος σε μία σειρά δηλώσεων σχετικά με τα χαρακτηριστικά του Πανεπιστημίου Κύπρου και τους κλάδους σπουδών. Εδώ αξίζει να αναφερθεί ότι έχουν προστεθεί τα ποσοστά του «συμφωνώ» με το «συμφωνώ απόλυτα». Πίνακας 8. Απόψεις φοιτητών σε διάφορες δηλώσεις Φοιτητές % Δήλωση 1. Επέλεξα το Πανεπιστήμιο Κύπρου λόγω επιπέδου και φήμης του ιδρύματος 55,9 69,0 5. Πιστεύω ότι τα Πανεπιστήμια της Κύπρου προσφέρουν πολύ καλές ευκαιρίες για μεταπτυχιακές σπουδές 48,0 49,2 10. Με την ολοκλήρωση του πτυχίου μου, σκοπεύω να ακολουθήσω μεταπτυχιακές σπουδές στο εξωτερικό 63,7 66,5 6. Στοχεύω να επιδιώξω μία θέση στο δημόσιο τομέα 40,2 52,4 Φοιτήτριες % 471

11. Πιστεύω ότι ο κλάδος σπουδών που επέλεξα έχει κύρος στην κυπριακή κοινωνία 55,9 61,1 15. Επέλεξα αυτό τον κλάδο σπουδών επειδή πιστεύω ότι έχει καλύτερες προοπτικές εργοδότησης 59,8 54,3 24. Πιστεύω ότι το φροντιστήριο ήταν απολύτως απαραίτητο για την εισαγωγή μου στο Πανεπιστήμιο Κύπρου 62,8 66,8 Συμπεράσματα Όπως είδαμε στην παρουσίαση των αποτελεσμάτων του προηγούμενου κεφαλαίου, οι φοιτητές που συμμετείχαν στην έρευνα αποτέλεσαν το 24,6% και οι φοιτήτριες το 75,4%. Συμπεραίνουμε λοιπόν, ότι τα τελευταία χρόνια, εκτός από την Κύπρο, σε πολλές χώρες αυξήθηκε ολοένα και περισσότερο η συμμετοχή των γυναικών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Τα πορίσματα αυτά είναι σύμφωνα με το θεωρητικό πλαίσιο των μελετών που έχουν γίνει κατά καιρούς (π.χ Holdstock, 1998 Storen & Arnesen, 2007 Σιάνου-Κύργιου, 2006). Είδαμε ακόμη ότι η μεγαλύτερη πλειοψηφία των φοιτητών/τριών που αντιπροσωπεύεται στο Πανεπιστήμιο Κύπρου προέρχεται από την πρωτεύουσα της Κύπρου, τη Λευκωσία. Οι υπόλοιποι φοιτητές/τριες προέρχονταν από τις άλλες επαρχίες όπως η Λάρνακα, η Λεμεσός, η Πάφος και η Αμμόχωστος. Ένας σημαντικός παράγοντας που εξετάσαμε στην έρευνα μας και επηρέασε τις επιλογές των φοιτητών/τριών στο Πανεπιστήμιο Κύπρου ήταν το κοινωνικοοικονομικό επίπεδο της οικογένειας τους. Αξίζει να τονιστεί ότι ενώ οι φοιτητές/τριες πιστεύουν ότι δεν επηρεάστηκαν από το κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο των γονέων τους, εντούτοις εμφανίστηκαν και κάποια αποτελέσματα που δείχνουν ότι όντως επηρέασαν τις αποφάσεις τους. Σε σχέση με τα κοινωνικά στρώματα και τη Σχολή στην οποία φοιτούν, παρατηρούμε ότι σε όλες τις Σχολές φοιτούν αρκετοί φοιτητές/τριες που προέρχονται από τα κατώτερα κοινωνικά στρώματα και ιδιαίτερα στη Σχολή Κοινωνικών Επιστημών και Επιστημών της Αγωγής. Λίγοι ήταν οι φοιτητές και φοιτήτριες από τα μεσαία και ανώτερα στρώματα που φοιτούν κυρίως στη Σχολή Οικονομικών και Επιστημών Διοίκησης, Πολυτεχνικής Σχολής και στη Σχολή Κοινωνικών Επιστημών και Επιστημών της Αγωγής. Γενικά αυτό που συμβαίνει στην Κύπρο, είναι ότι αυτοί που προέρχονται από τις χαμηλότερες κοινωνικές τάξεις προτιμούν τα θεωρητικά πεδία όπως μαθήματα Φιλοσοφικής Σχολής, Επιστημών της Αγωγής και τα πεδία οικονομίας και διοίκησης, όπου αυτοί που τελειώνουν να στελεχώσουν το δημόσιο τομέα. Σε αυτό φαίνεται να συμφωνεί επίσης και η Σιάνου-Κύργιου (2006) στην έρευνα της που έγινε στην Ελλάδα, όπου αυτοί που ανήκουν στα κατώτερα κοινωνικά στρώματα της κοινωνίας προτιμούν να επιλέγουν πεδία θεωρητικής κατεύθυνσης, ενώ αυτοί που ανήκουν στα ψηλότερα κοινωνικά στρώματα να τείνουν περισσότερο σε πεδία θετικής κατεύθυνσης. Το φύλο των συμμετεχόντων της έρευνας έπαιξε καταλυτικό ρόλο στις επιλογές κλάδου σπουδών. Παρ όλο που η επέκταση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης οφείλεται στην αύξηση του αριθμού των φοιτητριών, η κατανομή των φοιτητών και των φοιτητριών σε διάφορους κλάδους σπουδών εξακολουθεί να είναι άνιση (Mastekaasa and Smeby, 2008 Storen and Arnesen, 2003). Συγκεκριμένα, φάνηκε ότι οι 472

φοιτήτριες προτιμούν περισσότερο τη θεωρητική και λιγότερο την τεχνολογική κατεύθυνση. Αντίθετα, οι φοιτητές έχουν μία σαφή προτίμηση για την τεχνολογική κατεύθυνση, άρα επιθυμούν την εισαγωγή τους σε Πολυτεχνικές Σχολές και σε Σχολές Θετικών Επιστημών. Όλα αυτά συμφωνούν με τα πορίσματα διαφόρων ερευνών που έγιναν κατά καιρούς (Σιάνου-Κύργιου, 2006 Holdstock, 1998 Bourdieu and Passeron, 1996). Όμως, όπως είχε αναφερθεί προηγουμένως στα αποτελέσματα της εργασίας, οι φοιτητές και οι φοιτήτριες αρνούνται ότι το φύλο τους έπαιξε ρόλο στην επιλογή τους, παρ όλο που δεν βρίσκονται σε συμφωνία με τα ποσοστά συγκέντρωσης των δύο φύλων στους διάφορους κλάδους σπουδών του Πανεπιστημίου Κύπρου. Τα βασικά συμπεράσματα της έρευνας αυτής είναι ότι: Πρώτον, το κοινωνικοοικονομικό επίπεδο των γονέων επηρεάζει την επιλογή κλάδου σπουδών και αυτό ίσως να έχει να κάνει με το ότι οι θεωρητικοί κλάδοι έχουν συσχετιστεί με σταδιοδρομία στον εκπαιδευτικό χώρο που θεωρείται μια θέση με καλές απολαβές και σταθερότητα (Σιάνου-Κύργιου, 2006 Δημητρόπουλος και λοιποί, 1985). Δεύτερο, το φύλο των φοιτητών/τριών επηρεάζει τις αποφάσεις τους και αυτό είναι επίσης σύμφωνα με τη βιβλιογραφία (Bourdieu and Passeron, 1996 Δεληγιάννη και Ζιώγου, 1999, Bradley, 2000). Το ενδιαφέρον στοιχείο όμως για τα δεδομένα αυτά είναι ότι οι φοιτητές/τριες φαίνεται να αγνοούν ή να αρνούνται αυτή την επίδραση. Τρίτο, το ότι οι φοιτητές έχουν πιο στερεοτυπικές απόψεις από τις φοιτήτριες σε σχέση με τους ρόλους των δύο φύλων. Αναφορές Ελληνόφωνες Δεληγιάννη, Β. και Ζιώγου, Σ. (1999). Εκπαίδευση και Φύλο. Εκδόσεις: Βάνιας, Θεσσαλονίκη. Δημητρόπουλος Ε.Γ., Θεοδοσίου Δ., Παπαδημητρίου Α., Παπαθανασίου Π. (1985). Οι εκπαιδευτικές και επαγγελματικές αποφάσεις των μαθητών της Γ Λυκείου: Υπόθεση Κοινωνικής Τάξης; Θεσσαλονίκη. Σιάνου-Κύργιου, Ε. (2006). Εκπαίδευση και Κοινωνικές Ανισότητες. Εκδόσεις: Μεταίχμιο, Αθήνα. Αγγλόφωνες ή Μεταφρασμένες στα Ελληνικά Bourdieu, P. & Passeron, J.-CL. (1996). Οι Κληρονόμοι: οι φοιτητές και η κουλτούρα. Αθήνα. Bradley, K. (2000). The incorporation of women into higher education: Paradoxical outcomes? Sociology of Education, 73(1), 1-18. David, M. E., Ball, S., Davies, J., Reay, D. (2003). Gender issues in parental involvement in student choices of higher education. Gender and Education, 15(1), pp. 21-37. 473

Eliophotou-Menon, M. & Saiti, A. (2007). Rationality, information search and choice in higher education: Evidence from Greece. Higher Education, 54, pp.705-721. Holdstock, L. (1998). The ratio of male to female undergraduates στο J. Radford (Ed.), Gender and choice in education and occupation (pp. 59-83), Routledge. Mastekaasa, A. & Smeby, J. C. (2008). Educational choice and persistence in maleand female-dominated fields. Higher Education, 55, 189-202. Storen, L. A. & Arnesen, C. (2007). Women s and men s choice of higher educationwhat explains the persistent sex segregation in Norway? Studies in Higher Education, 32(2), pp.253-275. 474