ΝΥΚΤΕΡΙΝΕΣ ΠΤΗΣΕΙΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11 του βιβλίου THE KILLING ZONE του Paul A. Craig ΑΠΟ ΟΣΗ : ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΑΤΣΑΛΟΣ Army Aviator http://armyaviation.wordpress.com
Η πτήση τη νύχτα είναι µια από τις πλέον όµορφες εµπειρίες που προσφέρει η αεροπορία. Η νυχτερινή πτήση είναι όµορφη αλλά εντελώς διαφορετική από την πτήση της ηµέρας. Όπως οτιδήποτε άλλο στην ζωή µας, αν δεν είσαι εξοικειωµένος µε το περιβάλλον της νύχτας και αν δεν έχεις αρκετή εµπειρία, µπορεί να είναι καταστροφικό. Νέα Υόρκη. Οι γέφυρες Brooklyn και Manhattan. Οι κανονισµοί υπονοούν ότι, η νυχτερινή πτήση απαιτεί περισσότερη τεχνική και εξάσκηση. Εάν κάνεις 3 αποπροσγειώσεις, ακινητοποιώντας το αεροσκάφος µετά από κάθε προσγείωση, την νύχτα, εντός 90 ηµερών, τότε είσαι εν ισχύ και για πτήσεις ηµέρας. Αλλά, αυτό δεν ισχύει αντίστροφα. Αν δηλαδή κάνεις όλες τις αποπροσγειώσεις ηµέρα, δεν µετρούν για να έχεις πτυχίο εν ισχύ για πτήσης νύχτας. Όταν πετάς νύχτα το αεροσκάφος δεν γνωρίζει ότι είναι νύχτα. Οι αεροδυναµικές δυνατότητες του αεροσκάφους είναι ίδιες, είτε είναι ηµέρα, είτε νύχτα. Όλες οι επιφάνειες ελέγχου, τα όργανα, η πυξίδα δουλεύουν το ίδιο. Το µόνο πράγµα που είναι διαφορετικό την νύχτα είναι οι αντιδράσεις του ανθρωπίνου σώµατος. Τα µάτια µας βλέπουν διαφορετικά την νύχτα, το οξυγόνο που αναπνέουµε είναι περισσότερο κρίσιµο και πολλές νυχτερινές παραισθήσεις περιµένουν να µας ξεγελάσουν. Τα λάθη ενισχύονται την νύχτα και το περιθώριο λάθους γίνεται µικρότερο. 2
Εκπαίδευση και εµπειρία κάνουν την διαφορά στην ασφάλεια της πτήσης. Οι κανονισµοί που µιλούν για το εφεδρικό καύσιµο που πρέπει να έχεις, είναι διαφορετικοί για την νύχτα. Ενώ την ηµέρα πρέπει να έχεις τα καύσιµα της διαδροµής συν 30 λεπτά, για τις νυχτερινές τα εφεδρικά πρέπει να είναι συν 45 λεπτά. Το σκεπτικό εδώ είναι ότι, αν έχεις λίγα καύσιµα την νύχτα είναι µεγαλύτερο πρόβληµα από το να πετάς ηµέρα. Την ηµέρα µπορεί να δεις χωράφια που µπορεί να γίνει µια αναγκαστική προσγείωση. Την νύχτα αυτές οι πιθανότητες εξαφανίζονται. Το Air Safety Foundation το 1998 ανέφερε ότι το 20.3% όλων των ατυχηµάτων ήταν θανατηφόρα και τα ατυχήµατα την νύχτα έχουν περισσότερες πιθανότητες να είναι θανατηφόρα από ότι τα ατυχήµατα της ηµέρας. Είκοσι τέσσερα τοις εκατό (24%) των ατυχηµάτων τη νύκτα µε συνθήκες VMC, ήταν θανατηφόρα, σε σύγκριση µε τα ατυχήµατα της ηµέρας που ήταν 11.4 %. Όταν τώρα γίνεται ο συνδυασµός νυχτερινής πτήσης µε συνθήκες IMC, τα ποσοστά αυξάνονται σηµαντικά. Εξήντα έξι τοις εκατό (66%) των ατυχηµάτων ήταν θανατηφόρα, κάνοντας τις νυχτερινές πτήσεις µε συνθήκες IMC, τρεις φορές ποιο θανατηφόρες από τις νυχτερινές πτήσεις µε συνθήκες VMC. Μια εξέταση των θανατηφόρων ατυχηµάτων σε νυχτερινές πτήσεις έδειξε τέσσερις κύριους και καθοριστικούς παράγοντες που συνέβησαν τα ατυχήµατα. 1. Παραισθήσεις κατά την προσγείωση. 2. Σκοτεινή νύχτα χωρίς οπτικές αναφορές του εδάφους σε άσχηµο καιρό. 3. Σκοτεινή νύχτα χωρίς οπτικές αναφορές του εδάφους µε καλό καιρό. 4. Κτυπήµατα σε εµπόδια στο έδαφος. H µαύρη τρύπα γεµάτη µε φώτα. Την νύχτα δεν µπορείς να τα δεις όλα, για αυτό ο εγκέφαλος έχει την τάση να γεµίζει τα κενά. Αυτό οδηγεί σε πολλούς τύπους παρανόησης. Στους διαδρόµους προσγείωσης, απαιτείται να υπάρχουν καθαρές ζώνες και στις δυο άκρες του. Αυτή είναι µια περιοχή που δεν πρέπει να έχει δένδρα, καλώδια η άλλα εµπόδια. Αυτό εξασφαλίζει επί πλέον απόσταση αν κάποιο αεροπλάνο φύγει από τον διάδροµο (overshoot), ή αν σε κάποια προσγείωση έρθεις κοντός. Αλλά την νύχτα, αυτές οι καθαρές ζώνες 3
γίνονται µαύρες τρύπες. Σε µεγάλα αεροδρόµια αυτές οι µαύρες τρύπες έχουν γεµίσει µε τα φώτα προσέγγισης και µε αναλάµποντα φώτα καθοδήγησης (strobe lights). Σε µικρότερα αεροδρόµια το καλύτερο που µπορείς να έχεις είναι τα φώτα ένδειξης της γωνίας κατολίσθησης (Visual Approach Slope Indicator -VASI), Τα φώτα Visual Approach Slope Indicator ή την νεώτερη έκδοσή τους, Πολύ χαµηλός. Σωστή γωνία κατολίσθησης. Πολύ ψηλός. 4
τα Precicion Approach Path Indicator (PAPI). Χωρίς αυτά τα φώτα - όργανα το µόνο που βλέπει ο χειριστής στην τελική είναι τα φώτα του διαδρόµου. Ανάµεσα στο αεροπλάνο και στον διάδροµο είναι ένα απροσδιόριστο.. µαύρο. Η µαύρη τρύπα, που το αεροπλάνο θα πετάξει, όπως είναι τα περισσότερα µη ελεγχόµενα αεροδρόµια, είναι κάτι που σε τροµάζει. εν µπορείς να δεις που τελειώνει η καθαρή ζώνη και που αρχίζει µια συστάδα δένδρων. Την νύχτα υπάρχει µια παραίσθηση η οποία µπορεί στην πραγµατικότητα να είναι παγίδα. Εάν έχεις συνηθίσει να προσγειώνεσαι σε φαρδύ διάδροµο, ένας στενός διάδροµος την νύχτα µπορεί να σε ξεγελάσει. Ξέρεις πως πρέπει να φαίνεται ο διάδροµος στην τελική (short final), αλλά ένας διάδροµος στενότερος από αυτόν που συνήθισες ποτέ δεν φαίνεται ίδιος στην προσέγγιση. Θα νοµίζεις ότι είσαι ψηλότερα από ότι είσαι. Ένας διάδροµος µε 15 µέτρα φάρδος από 50 πόδια ύψος επάνω από το έδαφος (AGL), µπορεί να έχει την ίδια διάσταση µε ένα διάδροµο 30 µέτρων φάρδους όπως φαίνεται από 100 πόδια AGL. Εποµένως, ένα στενός διάδροµος θα φανεί ότι βρίσκεται µακρύτερα απ ότι ένας φαρδύς. Αυτό σηµαίνει ότι θα φτάσεις στο έδαφος ενωρίτερα από ότι νοµίζεις. Όταν τα αεροσκάφη συντρίβονται λίγο πριν από τον διάδροµο την νύχτα πρέπει να υποψιαστείς ότι η παραίσθηση του στενού διαδρόµου ήταν. παρούσα. Ένα άλλο πράγµα που πρέπει να προσέχεις είναι τα φώτα στο έδαφος που τρεµοσβήνουν. Εάν τα φώτα του διαδρόµου φαίνονται ότι τρεµοπαίζουν, ενώ βρίσκεσαι στην τελική, αυτό σηµαίνει ότι κάτι υπάρχει ανάµεσα στα µάτια σου και στα φώτα. Αυτό το κάτι µπορεί να είναι κλαδιά δένδρων, ή καλώδια. 5
Στην τελική προσέγγιση όλα τα φώτα που βλέπεις πρέπει να είναι σταθερά. Εάν δεις κάποιο φως να τρεµοπαίζει. κάνε αµέσως άνοδο. Τα µάτια µας έχουν δύο είδη φιλµ, της ηµέρας και της νύχτας. Επειδή τα ανθρώπινα όντα έχουν προσαρµοστεί περισσότερο στην ηµέρα απ ότι στην νύχτα, για αυτό έχουµε περισσότερο φιλµ ηµέρας το οποίο λέγεται κωνία. Τα κωνία είναι ευαίσθητα κύτταρα στο φως και βρίσκονται στο πίσω µέρος του µατιού. Το φως, περνά από τον φακό του µατιού, στο µπροστινό µέρος, και προβάλλεται στο πίσω µέρος όπου βρίσκονται τα κωνία. Τα κωνία στέλνουν την πληροφορία στον εγκέφαλο µέσω του οπτικού νεύρου και µαζί δηµιουργούν την όραση της ηµέρας. Σε αµυδρό φωτισµό τα άλλα κύτταρα που χρησιµοποιούνται είναι τα ραβδία. Το πίσω µέρος του µατιού είναι στην πραγµατικότητα ένα πεδίο γεµάτο από κωνία και ραβδία, τα οποία διορθώνουν τον αµφιβληστροειδή χιτώνα. Τα κύτταρα της ηµέρας, δηλαδή τα κωνία, συγκεντρώνονται στο κέντρο όταν εστιάζονται στο εισερχόµενο φως. Αυτό αναγκάζει τα νυχτερινά κύτταρα (ραβδία) να µένουν στην περιφέρεια των µατιών. Το µάτι προσπαθεί να εστιάσει τις εικόνες στον αµφιβληστροειδή κοντά στα κωνία αλλά την νύχτα αυτό δηµιουργεί το πρόβληµα. Το πρόβληµα είναι ότι τα νυχτερινά κύτταρα (ραβδία) δεν είναι στην περιοχή της εστίασης. Αυτό δηµιουργεί την εικόνα εκτός του κέντρου. Αυτός είναι ο λόγος που τα αµυδρά φώτα µπορούν να φανούν καλύτερα όταν τα κοιτάµε στην άκρη και όχι στο κέντρο. Αυτό δηµιουργεί την εικόνα εκτός κέντρου και ο αµυδρός φωτισµός εισέρχεται µακριά από το σηµείο εστίασης και προς την περιφέρεια όπου βρίσκονται τα ραβδία. Όταν βλέπετε φώτα που κινούνται, ενώ στην πραγµατικότητα είναι ακίνητα, να είστε σίγουροι ότι σας έχει δηµιουργηθεί η παραίσθηση που λέγεται αυτοκίνηση. Τα ραβδία χρειάζονται χρόνο για να προσαρµοστούν. Ξέρετε τι συµβαίνει όταν από ένα φωτισµένο δωµάτιο βρεθείτε σε ένα σκοτεινό, δεν µπορείτε σχεδόν να δείτε τίποτε αρχικά. Αλλά όσο περνά η ώρα η όραση στο σκοτάδι βελτιώνεται. Αυτό συµβαίνει διότι τα ραβδία παράγουν µια ουσία που λέγεται ροδοψίνη ή όπως αλλιώς λέγεται πορφυρή (κόκκινη) όραση. Παίρνει κάποιο χρόνο αυτή η φωτοχηµική ουσία να καλύψει τα ραβδία. Αλλά την στιγµή που τα ραβδία εκτίθενται σε έντονο φωτισµό, η ροδοψίνη δεν παράγεται πλέον και η νυχτερινή όραση χάνεται. 6
Για τον λόγο αυτό στα πιλοτήρια χρησιµοποιούν κόκκινο φωτισµό, διότι δεν καταστρέφει την νυχτερινή όραση. Εάν πετάς νύχτα και πρέπει να χρησιµοποιήσεις άσπρο φωτισµό τότε κλείσε το ένα σου µάτι ώστε να διατηρήσεις την νυχτερινή όραση σε αυτό. Σε σκοτεινές νύχτες, προοδευτικά, χαµήλωσε τα φώτα του πιλοτηρίου ώστε τα µάτια να προσαρµοστούν ακόµη περισσότερο για να βελτιωθεί η ορατότητα εκτός αεροσκάφους. Αλλά, να προσέχεις όταν πετάς την νύχτα κοντά σε καταιγίδες. Μια αστραπή µπορεί να σου κλέψει την νυχτερινή όραση. Αυτός είναι ένας ακόµη καλός λόγος ώστε να κρατηθείς µακριά από τις καταιγίδες. Το ύψος έχει επίσης άµεσα αποτελέσµατα στην νυχτερινή όραση. Ο εγκέφαλος είναι ο µεγαλύτερος καταναλωτής οξυγόνου του σώµατος. Τα µάτια είναι η προέκταση του εγκεφάλου και οποιαδήποτε µείωση οξυγόνου θα ελαττώσει την όραση. Χωρίς αρκετό οξυγόνο οι µύες των µατιών εξασθενούν και αποσυντονίζονται. Αυτό δηµιουργεί θολή όραση και δυσκολία στην εστίαση. Την νύχτα τα αποτελέσµατα είναι ακόµη χειρότερα διότι απαιτείται οξυγόνο για την παραγωγή της ροδοψίνης. Το Πολιτικό Ινστιτούτο Αεροπορικής Ιατρικής συνιστά ότι, συµπληρωµατικό οξυγόνο πρέπει να χρησιµοποιείται σε αεροσκάφη µε µη συµπιεσµένη καµπίνα πάνω από 5000 πόδια. Η απαίτηση αυτή του κανονισµού δεν σηµαίνει ότι το οξυγόνο λιγοστεύει την νύχτα. Είναι νόµιµο να πετάς υψηλοτέρα την νύχτα χωρίς οξυγόνο, αλλά δεν είναι τόσο ασφαλές. **** Σηµείωση Στεφ. Ατσαλου: Στο βιβλίο αναφέρονται 3 ατυχήµατα. Το ένα επάνω από αγροτική περιοχή, το δεύτερο επάνω από λίµνη και το τρίτο επάνω από έρηµο. Γίνεται η ανάλυση των ατυχηµάτων όπως τις έκανε το NTSB και όλα τα πορίσµατα καταλήγουν. Ο χειριστής απέτυχε να διατηρήσει τον έλεγχο του αεροσκάφους. Οι συµβάλλοντες παράγοντες περιλαµβάνουν χωροταξικό αποπροσανατολισµό (Spatial disorientation), σκοτεινή νύχτα, υψηλή νέφωση, καταιγίδες και έλλειψη νυχτερινής εµπειρίας του χειριστή. **** Στην κάθε περίπτωση δεν υπήρχαν οπτικές αναφορές µε το έδαφος και µε τον ορίζοντα. Αλλά, στην κάθε περίπτωση οι πληροφορίες εντός του αεροσκάφους υπήρχαν (ενδείξεις οργάνων). Στην πραγµατικότητα αυτές οι νυχτερινές VFR πτήσεις ήταν ενόργανες. Αυτό δηµιουργεί την προφανή ερώτηση. Θα έπρεπε οι νυχτερινές πτήσεις να απαιτούν ικανότητα οργάνων ; Μερικές χώρες, που ακολουθούν τους κανόνες του ICAO, απαιτούν ότι οι νυχτερινές πτήσεις πρέπει να είναι IFR. Οι κανόνες του ICAO δεν απαγορεύουν τις νυχτερινές VFR πτήσεις αλλά απαιτούν περισσότερη 7
νυχτερινή εκπαίδευση από τους κανονισµούς της FAA. Στον Καναδά επιτρέπονται οι νυχτερινές πτήσεις VFR, αλλά απαιτείται κατάθεση σχεδίου πτήσης και νυχτερινή ικανότητα. Για την απόκτηση της Καναδικής ικανότητας για νυχτερινές πτήσεις ο χειριστής πρέπει να πετάξει 10 ώρες. Από αυτές οι 5 να είναι dual και οι 5 solo υπό επιτήρηση. Κατά την διάρκεια των 5 ωρών dual πρέπει να πετάξει ένα ταξίδι 2 ωρών και πρέπει να γίνουν 10 αποπροσγειωσεις. Επιπρόσθετα απαιτούνται, 10 ώρες σε εκπαίδευση µε όργανα. Στην Γαλλία ο χειριστής πρέπει να έχει την υπογραφή κάποιου εκπαιδευτή στο πτυχίο του. Τα νυχτερινά VFR ταξίδια πρέπει να γίνονται σε προκαθορισµένες διαδροµές µε ειδικά σηµεία αναφοράς. Σε αρκετές άλλες χώρες οι νυχτερινές VFR πτήσεις απαγορεύονται κατηγορηµατικά. εν υπάρχει κάποια κίνηση στις ΗΠΑ για την αλλαγή των κανόνων στις νυχτερινές VFR πτήσεις. Η ΝΥΧΤΕΡΙΝΗ ΠΤΗΣΗ ΠΑΝΤΟΤΕ ΒΟΗΘΑ ΝΑ ΚΑΝΟΥΜΕ ΤΟΝ ΙΑΧΩΡΙΣΜΟ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΕ ΕΝΑ ΧΕΙΡΙΣΤΗ ΠΟΥ ΕΙΝΑΙ ΕΝ ΙΣΧΥ ΚΑΙ ΣΕ ΕΝΑΝ ΠΟΥ ΕΙΝΑΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΑΣ. ΕΑΝ ΕΙΣΑΙ ΕΝ ΙΣΧΥ ΑΥΤΟ ΜΑΣ ΚΑΝΕΙ ΝΟΜΙΜΟΥΣ, ΑΛΛΑ ΑΝ ΕΙΣΑΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΑΣ ΜΑΣ ΚΑΝΕΙ ΑΣΦΑΛΕΙΣ. Πολλοί χειριστές δεν έχουν προσωπικά ελάχιστα όταν έρχεται η στιγµή να πετάξουν νύχτα. Επειδή µια πτήση είναι νόµιµη δεν σηµαίνει ότι είναι έξυπνη. Σαν χειριστής πρέπει να είσαι έτοιµος να ακυρώσεις την πτήση οποτεδήποτε οι συνθήκες είναι πάνω από το κεφάλι σου, και να είσαι ειλικρινής µε τον εαυτό σου για το τι είναι πάνω από το κεφάλι σου. Η απόφαση να πετάξεις ή να µην πετάξεις πρέπει να γίνεται µε βάση την εµπειρία σου, τον επαγγελµατισµό σου και το επίπεδο το οποίο αισθάνεσαι άνετα και όχι αν είσαι.. νόµιµος. Υπάρχουν κάποιες φορές που η νυχτερινή πτήση είναι χωρίς αµφιβολία ενόργανη. Όταν σχεδιάζεις µια νυχτερινή πτήση πρέπει να λάβεις υπ όψη το έδαφος πάνω από το οποίο θα πετάξεις. Γνωρίζουµε ότι πτήσεις χωρίς οπτική επαφή µε το έδαφος όπως πάνω από θάλασσα, κάµπο, λίµνες και έρηµο µπορούν να κάνουν µια VFR πτήση, IFR, ακόµη και αν η ορατότητα είναι καλή και δεν υπάρχουν σύννεφα. Σταµάτα αυτές τις πτήσεις πριν τις ξεκινήσεις και φρόντισε να περάσεις το Σχολείο Οργάνων. ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΑΤΣΑΛΟΣ. Philadelphia Pa. 24 Ιουλίου 2009. 8