Αγροµετεωρολογία - Κλιµατολογία

Αγροµετεωρολογία - Κλιµατολογία 8 ο Μάθηµα 6. Άνεµος 6.1 Γενικά Ο ατµοσφαιρικός αέρας που περιβάλλει τη γη βρίσκεται σε συνεχή κίνηση. Οι παράγοντες εκείνοι που δηµιουργούν και διαµορφώνουν την κίνηση του ατµοσφαιρικού αέρα είναι: 1. Η ηλιακή ενέργεια που προσλαµβάνει, τόσο η ατµόσφαιρα, όσο και η επιφάνεια του εδάφους. 2. Η ανοµοιογένεια του ανάγλυφου του εδάφους. 3. Η περιστροφική κίνηση της γης γύρω από τον άξονα της. Από τις κινήσεις του ατµοσφαιρικού αέρα, εκείνες που παρουσιάζουν ιδιαίτερη σηµασία είναι οι οριζόντιες µετακινήσεις του. Τις µετακινήσεις αυτές του αέρα, κατά την οριζόντια έννοια, ονοµάζουµε ανέµους. ηλαδή, µε τον όρο άνεµο εννοούµε κάθε ρεύµα ατµοσφαιρικού αέρα που έχει κάποια σχετική κίνηση ως προς το έδαφος. Ο άνεµος αποτελεί ένα πολύ βασικό µετεωρολογικό και κλιµατικό στοιχείο. Ο άνεµος προσδιορίζεται από δυο στοιχεία τη διεύθυνση και την ταχύτητα του (ή ένταση). Ως διεύθυνση του ανέµου, σε έναν τόπο, ορίζεται το σηµείο του ορίζοντα, από το οποίο πνέει ο άνεµος (Φλόκας 1990, Χρονοπούλου και Φλόκας 2010). 6.2 Άνεµος και φυτικοί οργανισµοί Η ταχύτητα του ανέµου, κοντά στο έδαφος, παρουσιάζει µικρότερες τιµές σε σύγκριση µε τις αντίστοιχες ταχύτητες που διαµορφώνονται σε µεγαλύτερα ύψη, κυρίως λόγω της τραχύτητας της επιφάνειας του εδάφους. Η βλάστηση στο έδαφος αποτελεί στοιχείο της τραχύτητας του εδάφους και άρα συµβάλλει στην παρεµπόδιση της πνοής του ανέµου και στη µείωση της ταχύτητας του (Χρονοπούλου και Φλόκας 2010). Στο Σχήµα 1α παρουσιάζεται η ταχύτητα του ανέµου καθώς συναντάει ένα ποώδες φυτό, µε µικρό σχετικά ύψος (περίπου 50 εκατοστά) και πυκνής βλάστησης. ιαπιστώνεται ότι η ταχύτητα του ανέµου καθώς συναντάει το φυτό (προσήνεµη πλευρά), κοντά στην επιφάνεια του εδάφους, είναι 0.8 µέτρα το δευτερόλεπτο ενώ στο ίδιο ύψος αλλά από την άλλη πλευρά του φυτού (υπήνεµη πλευρά) είναι 0.2 µέτρα το 1

δευτερόλεπτο, δηλαδή µια µείωση κατά 75%. Στο µέσο ύψος του φυτού η µείωση που παρατηρείται είναι κατά 50% και στο άνω τµήµα του φυτού είναι 45%. Κοντά στην επιφάνεια του εδάφους και στα εσωτερικά τµήµατα του φυτού η ταχύτητα του ανέµου σχεδόν µηδενίζεται (Χρονοπούλου και Φλόκας 2010). εν συµβαίνει το ίδιο όµως στην περίπτωση ενός δένδρου (περίπου 2.5 µέτρα) (Σχήµα 1β), όπου κοντά στην επιφάνεια του εδάφους δεν υπάρχει βλάστηση και ο γυµνός κορµός του δένδρου δεν αποτελεί εµπόδιο για τον άνεµο. Έτσι, κοντά στην επιφάνεια του εδάφους η ταχύτητα του ανέµου πλησιάζει την ταχύτητα που διαµορφώνεται σε θέσεις που δεν επηρεάζονται από τo δένδρο. Σε µεγαλύτερο ύψος, επειδή το δέντρο έχει τα κλαδιά και το φύλλωµα του (φυτοκόµη), παρατηρείται µείωση της ταχύτητας του ανέµου στην πίσω πλευρά του δένδρου και µάλιστα είναι µεγαλύτερη στο ύψος εκείνο του δένδρου όπου το φύλλωµα είναι πιο πυκνό. Σε ακόµη µεγαλύτερο ύψος η ταχύτητα του ανέµου αυξάνεται ώστε να φτάσει τελικά τις τιµές που διαµορφώνονται σε θέσεις που δεν επηρεάζονται από βλάστηση (Χρονοπούλου και Φλόκας 2010). Σχήµα 1. α) Ταχύτητες ανέµου (σε µέτρα ανά δευτερόλεπτο) καθώς συναντάει ένα ποώδες φυτό. Μέσα στον κύκλο φαίνονται οι ταχύτητες του ανέµου µπροστά και πίσω από το φυτό καθώς και µέσα σε αυτό β) Η καµπύλη µε τους κύκλους απεικονίζει την ταχύτητα του ανέµου µε το ύψος στην πίσω πλευρά ενός δένδρου και η συνεχής καµπύλη αν δεν υπήρχε το δένδρο. 6.3 Θετικές και αρνητικές επιδράσεις του ανέµου στα φυτά Η επίδραση του ανέµου στα φυτά, ανάλογα µε την ένταση του, µπορεί να χαρακτηριστεί ως ωφέλιµη ή επιβλαβής. 2

6.3.1 Θετικές επιδράσεις του ανέµου στα φυτά Ωφέλιµη µπορεί να χαρακτηριστεί όταν είναι µικρής έντασης διότι βοηθάει στην µετακίνηση και στον εµπλουτισµό του ατµοσφαιρικού στρώµατος αέρα εντός των καλλιεργειών µε διοξείδιο του άνθρακα (CO 2 ) και έτσι αυξάνεται η φωτοσυνθετική δραστηριότητα των φυτών. Όµως η φωτοσυνθετική ικανότητα των φυτών σταµατάει όταν ο άνεµος που πνέει είναι θερµός και ξηρός, διότι τα φυτά στην προσπάθεια τους να προστατεύουν από την αφυδάτωση και την ξήρανση τους κλείνουν τα στοµάτια τους (Χρονοπούλου και Φλόκας 2010). Ωφέλιµη επίσης µπορεί να χαρακτηριστεί η επίδραση του ανέµου σε ορισµένες ανοιξιάτικες καλλιέργειες όπως π.χ. το βαµβάκι διότι επιταχύνει την αφυδάτωση των καρπών και τη συλλογή τους. Έτσι, διασφαλίζεται η ποιότητα του προϊόντος από τις επερχόµενες φθινοπωρινές βροχές και αποφεύγονται πρόσθετες δαπάνες για την αποξήρανση τους. Επίσης, ως θετική µπορεί να θεωρηθεί η δράση του ανέµου στην επικονίαση των ανεµόφιλων φυτών και στη µεταφορά των σπερµάτων τους σε µεγάλες αποστάσεις (Χρονοπούλου και Φλόκας 2010). 6.3.2 Αρνητικές επιδράσεις του ανέµου στα φυτά Αντίθετα η επίδραση του ανέµου µπορεί να χαρακτηριστεί επιβλαβής όταν η ταχύτητα του είναι πολύ µεγάλη όπου τότε προκαλούνται µηχανικής φύσεως ζηµιές στα φυτά. Από την υπερβολική η απότοµη κάµψη των βλαστών, τραυµατίζονται οι καρποί των οπωροφόρων δένδρων µε αποτέλεσµα τη µείωση της εµπορικής τους αξίας. Όταν η κάµψη του κορµού ξεπεράσει το όριο ελαστικότητας του, τότε σπάει και άρα καταστρέφεται ολοκληρωτικά. Η µόνιµη επίδραση του ανέµου στα φυτά έχει ως επακόλουθο την παραµόρφωση του φυτού (Σχήµα 2) (Χρονοπούλου και Φλόκας 2010). Σχήµα 2. Παραµόρφωση φυτού σε περιοχή της Άνδρου από την επίδραση ισχυρών ανέµων. 3

Ειδικότερα οι ζηµιές που προκαλούνται στα ποώδη, κυρίως, φυτά από τους ισχυρούς ανέµους είναι το πλάγιασµα (Σχήµα 3) του φυτού. Αυτό έχει σαν αποτέλεσµα τη µειωµένη απόδοση της καλλιέργειας (αυξηµένη σκίαση της επιφάνειας των φύλλων και µειωµένη φωτοσυνθετική δραστηριότητα) και την ποιοτική υποβάθµιση των παραγόµενων προϊόντων. Βέβαια οι ζηµιές που προκαλούνται εξαρτώνται από το στάδιο ανάπτυξης των φυτών. Μπορεί δηλαδή να παρατηρηθεί σχίσιµο των φύλλων, αφυδάτωση των καρπών, πτώση των καρπών και µερική ή ολική απώλεια του παραγόµενου προϊόντος (Χρονοπούλου και Φλόκας 2010). Σχήµα 3. Πλάγιασµα φυτείας σιτηρών µετά από θυελλώδεις ανέµους. Οι επιβλαβής συνέπειες του ανέµου, στα καρποφόρα δένδρα, αναφέρονται στην πτώση των ανθών ή των καρπών τους και απώλεια µέρους ή του συνόλου της παραγωγής από το σπάσιµο κλαδιών ή το ξερίζωµα των δένδρων. Ζηµιές από θυελλώδεις ανέµους έχουν παρατηρηθεί και σε αστικές περιοχές όπως π.χ. στην Αττική µε σπάσιµο µεγάλων κλαδιών και ξερίζωµα δένδρων (Σχήµα 4). Το µέγεθος των ζηµιών εξαρτάται από την σφοδρότητα του ανέµου, του φορτίου που φέρουν, της θρεπτικής και υδατικής κατάστασης τους ακόµη και πιθανών εντοµολογικών ή µυκητολογικών προσβολών που έχουν προηγηθεί, οι οποίες κάνουν τα δένδρα πιο ευάλωτα στις δυσµενείς επιπτώσεις του ανέµου (Χρονοπούλου και Φλόκας 2010). Συνοπτικά το µέγεθος των ζηµιών, που προκαλούν οι ισχυροί πνέοντες άνεµοι στις καλλιέργειες, σχετίζεται µε το φυτικό είδος και την ποικιλία τους, την ηλικία τους, την θρεπτική, υδατική και υγιεινή τους κατάσταση, του όγκου της παραγωγής, της πυκνότητας φύτευσης, της θέσης της καλλιέργειας σε σχέση µε τους επικρατούντες ισχυρούς ανέµους και την ύπαρξη φυσικών ή τεχνητών ανεµοφρακτών (Χρονοπούλου και Φλόκας 2010). 4

Σχήµα 4. Επιπτώσεις θυελλωδών ανέµων σε δένδρα στην Αττική (27 Μαρτίου 1998). 6.3.3 Προσαρµογή των φυτών στον άνεµο Εντυπωσιακή είναι η προσαρµογή σκληραγώγηση της δενδρώδους κυρίως δασικής βλάστησης. Τα φυτά τα οποία βρίσκονται στην περιφέρεια της δασοσυστάδας, διαθέτουν παχύτερους και κοντύτερους κορµούς από τα αντίστοιχα φυτά στο εσωτερικό της συστάδας, προκειµένου να αντιµετωπίσουν τις αντίξοες συνθήκες που προκαλούν οι ισχυρά πνέοντες άνεµοι. Η ανθεκτικότητα τους είναι συνάρτηση της ηλικίας τους, του είδους του φυλλώµατος και του ριζικού συστήµατος τους. Έτσι τα µεγάλα πλατύφυλλα δένδρα είναι πιο ανθεκτικά από τα κωνοφόρα της ίδιας ηλικίας. Αντίθετα τα νεαρά κωνοφόρα δένδρα είναι ανθεκτικότερα των πλατύφυλλων στον άνεµο. Όσο αναφορά το βάθος διείσδυσης του ριζικού συστήµατος των δένδρων, τα βαθύρριζα φυτά είναι ανθεκτικότερα στους ισχυρούς ανέµους λόγω καλύτερης στήριξης, σε σύγκριση µε εκείνα τα φυτά που το ριζικό τους σύστηµα αναπτύσσεται επιφανειακά (Χρονοπούλου και Φλόκας 2010). Η συνεχής επίδραση υψηλών ταχυτήτων ανέµου, στην ποώδη και δενδρώδη βλάστηση, έχει ως συνέπεια τη µεταβολή ορισµένων ανατοµικών και µορφολογικών 5

χαρακτηριστικών τους. Έτσι, οι φυτικοί οργανισµοί είναι γενικά µικρού µεγέθους, µε µικρότερο ύψος καθώς και µικρότερο αριθµό και µέγεθος φύλλων (Χρονοπούλου και Φλόκας 2010). Αξίζει να σηµειωθεί ότι τα φυτά στην προσπάθεια τους να προσαρµοστούν στις αντίξοες συνθήκες ανέµου, αναπτύσσουν µηχανισµούς αντίδρασης. Έτσι, για την αντιµετώπιση του πλαγιάσµατος των κορµών των δένδρων έχει αναπτυχτεί από αυτά η ικανότητα να τείνουν να επαναφέρουν τον κορµό τους στην κατακόρυφη θέση ως προς το έδαφος (Χρονοπούλου και Φλόκας 2010). 6.3.4 Έµµεσες επιπτώσεις του ανέµου στα φυτά Εκτός από τις ζηµιογόνες άµεσες επιπτώσεις του ανέµου στα φυτά, µπορούν, να προκληθούν σοβαρά προβλήµατα στη βλάστηση και µε έµµεσο τρόπο. Ένας έµµεσος τρόπος είναι η µεταφορά µικροσκοπικών σταγονιδίων αλµυρού νερού από παραλιακές περιοχές και η εναπόθεση τους πάνω στο φύλλωµα των φυτών που βρίσκονται σε αρκετά µεγάλες αποστάσεις από αυτήν. Αυτό µπορεί να προκαλέσει τοπικές νεκρώσεις στα φύλλα, ξήρανση και τέλος πτώση των φύλλων. Η µεταφορά υδροσταγονιδίων µπορεί να γίνει πολλά χιλιόµετρα εσωτερικά της ακτογραµµής ενώ οι µεγαλύτερες ζηµιές έχουν επισηµανθεί σε περιοχές που είναι κοντά στη θάλασσα (Χρονοπούλου και Φλόκας 2010). Άλλη έµµεση ζηµιογόνος επίπτωση του ανέµου στις καλλιέργειες αφορά τη µεταφορά ασθενειών και επιβλαβών µικροοργανισµών. Μύκητες, βακτήρια και σπόροι µεγάλου αριθµού ανεπιθύµητων φυτών και ζιζανίων µεταφέρονται σε µεγάλες αποστάσεις. Αυτά µπορούν να µεταφερθούν από µερικές εκατοντάδες µέτρα έως αρκετά χιλιόµετρα. Εάν όµως εµπλακούν σε αέρια ρεύµατα τότε µπορούν να µεταφερθούν σε απόσταση εκατοντάδων χιλιοµέτρων (Χρονοπούλου και Φλόκας 2010). Σηµαντική επίσης ζηµία προκαλεί ο άνεµος και στο έδαφος. Πιο συγκεκριµένα σε περιοχές στις οποίες απουσιάζει µερικώς ή ολικώς η βλάστηση και έχουν µικρό ετήσιο ύψος βροχής, έντονη εξάτµιση και περιστασιακά ή µόνιµα πλήττονται από ανέµους µεγάλης έντασης, τότε το πρόβληµα της αιολικής διάβρωσης του εδάφους είναι σοβαρό. Στις περιπτώσεις αυτές παρατηρείται απώλεια εδάφους, διότι µεταφέρονται µε τον άνεµο τα λεπτά σωµατίδια του. Η διαδικασία της αιολικής διάβρωσης περιλαµβάνει δυο στάδια. Το πρώτο αναφέρεται στην απόσπαση των λεπτών σωµατιδίων από το έδαφος και το δεύτερο στη αποµάκρυνση και µεταφορά τους µε τον άνεµο σε άλλη περιοχή. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγµα µετακίνησης µεγάλης ποσότητας 6

εδάφους µε αποτέλεσµα την αποκάλυψη των ριζών µαύρης πεύκης µέχρι βάθους 2 µέτρων στο Μαγδεµβούργο (Σχήµα 5) (Χρονοπούλου και Φλόκας 2010). Σχήµα 5. Αποκάλυψη του ριζικού συστήµατος µαύρης πεύκης λόγω µετακίνησης εδαφικών σωµατιδίων στο Μαγδεµβούργο. Η αιολική διάβρωση αποτελεί σοβαρότατο πρόβληµα, διότι µεγάλες ποσότητες καλλιεργήσιµου εδάφους µπορούν να µετακινηθούν και να µετατραπούν σε άγονες και µη αποδοτικές, µε κίνδυνο την ερηµοποίηση της περιοχής (Χρονοπούλου και Φλόκας 2010). 6.4 Ανεµοπροστασία εδάφους και φυτών Προκειµένου να αντιµετωπιστούν οι καταστρεπτικές επιδράσεις του ανέµου, οι άνθρωποι χρησιµοποιούν διάφορα εµπόδια για την ανακοπή της έντασης του. Τα εµπόδια αυτά είναι φυτικής προέλευσης, εδαφικά αναχώµατα, λιθόκτιστες κατασκευές κ.α. τα οποία είναι γνωστά ως ανεµοφράκτες. Οι ανεµοφράκτες έχουν ιδιαίτερη χρησιµότητα στην προστασία ευαίσθητων γεωργικών καλλιεργειών (Χρονοπούλου και Φλόκας 2010). Οι συνηθέστεροι ανεµοφράκτες αποτελούνται από ξυλώδη φυτά διαφόρου ύψους, όγκου και πυκνότητα φύτευσης. Στην Ελλάδα και ιδιαίτερα στην Αττική και στα νησιά του Αιγαίου, που επικρατούν ισχυροί Βόρειοι-Βορειοανατολικοί άνεµοι χρησιµοποιούνται συστάδες από καλαµιά για την προστασία καλλιεργούµενων φυτών µικρού ύψους. Στο Σχήµα 6 φαίνεται ανεµοφράκτης από καλάµια για την προστασία καλλιέργειας αµπέλου στα Μεσόγεια Αττικής (Χρονοπούλου και Φλόκας 2010). Ο ανεµοφράκτης πρέπει να έχει µήκος, που να υπερκαλύπτει το µήκος της καλλιέργειας και να δηµιουργεί ανάσχεση (παρεµπόδιση) της έντασης του ανέµου ή 7

αλλαγή της πορείας του. Εάν ο στόχος είναι η µείωση της ταχύτητας του ανέµου, τότε ο ανεµοφράκτης τοποθετείται κάθετα στη διεύθυνση του ανέµου. Όµως εάν θέλουµε αλλαγή της διεύθυνσης του ανέµου, τότε τοποθετούµε τον ανεµοφράκτη υπό γωνία ώστε να εκτρέψουµε τον άνεµο (Χρονοπούλου και Φλόκας 2010). Σχήµα 6. Ανεµοφράκτης αποτελούµενος από καλάµια δίπλα από καλλιέργεια αµπέλου στα Μεσόγεια Αττικής. 6.4.1 Πορεία ανέµου κατά την πρόσπτωση σε ανεµοφράκτη Όταν ο άνεµος προσπίπτει κάθετα σε έναν ανεµοφράκτη τότε ο αέρας εκτοπίζεται βίαια πάνω από τον ανεµοφράκτη. Στη θέση πάνω από τον ανεµοφράκτη ο άνεµος συγκλίνει και επιταχύνεται και αφού τον περάσει αποκλίνει και επιβραδύνεται. Στην πίσω πλευρά του ανεµοφράκτη (υπήνεµη πλευρά) η ροη του ανέµου µπορεί να διακριθεί σε 2 ζώνες, στη ζώνη ηρεµίας και στη ζώνη δραστηριοποίησης (Σχήµα 7). Η ζώνη ηρεµίας βρίσκεται σε επαφή µε τον ανεµοφράκτη και µέσα σε αυτή τη ζώνη επικρατούν µικρές ταχύτητες ανέµου µε µέτριες αναταράξεις. Πάνω από τη ζώνη αυτή βρίσκεται η ζώνη δραστηριοποίησης στην οποία επικρατούν περισσότερες αναταράξεις και η ταχύτητα του ανέµου είναι µεγαλύτερη µέχρι να επανέλθει, σε αρκετή απόσταση από τον ανεµοφράκτη, στην αρχική του ταχύτητα (Χρονοπούλου και Φλόκας 2010). Ένας φυτικός ανεµοφράκτης ανάλογα µε τον τρόπο και την πυκνότητα φύτευσης καθώς και από τα είδη των φυτών που περιλαµβάνει, µπορεί να είναι αδιαπέρατος (ο άνεµος δεν µπορεί να περάσει µέσα από αυτόν) ή διαπερατός (µέρος του αέρα να περνά µέσα από αυτόν) (Θεοχαράτος 2002). Στο Σχήµα 7 απεικονίζεται η πορεία του ανέµου όταν προσπίπτει σε έναν αδιαπέρατο και διαπερατό ανεµοφράκτη. Στην αντίθετη από τη διεύθυνση του ανέµου πλευρά του αδιαπέρατου ανεµοφράκτη (υπήνεµη πλευρά), η ταχύτητα του ανέµου σχεδόν µηδενίζεται, και η ζώνη ηρεµίας εκτείνεται σε µικρή απόσταση από τον 8

ανεµοφράκτη. Αµέσως µετά ακολουθεί η ζώνη δραστηριοποίησης και σύντοµα ο άνεµος αποκτά την αρχική του ταχύτητα. Στην περίπτωση του διαπερατού ανεµοφράκτη, τόσο η ζώνη ηρεµίας όσο και η ζώνη δραστηριοποίησης εκτείνονται σε σηµαντικά µεγαλύτερη απόσταση από ότι στον αδιαπέρατο ανεµοφράκτη (Χρονοπούλου και Φλόκας 2010). Σχήµα 7. Η πορεία του ανέµου όταν προσπίπτει σε έναν α) αδιαπέρατο και β) διαπερατό ανεµοφράκτη. Στην πλευρά που ο άνεµος πέφτει πάνω στον ανεµοφράκτη (προσήνεµη πλευρά) η ταχύτητα µειώνεται µέχρι 60% σε εξαιρετικά µικρή απόσταση από αυτόν. Ενώ στην πίσω πλευρά (υπήνεµη πλευρά) και σε απόσταση 10πλασια του ύψους του ανεµοφράκτη, παρατηρείται µείωση της ταχύτητας από 40 έως 60%. Σε απόσταση 30πλασια του ύψους του ανεµοφράκτη η ταχύτητα του ανέµου έχει επανέλθει στα επίπεδα που επικρατούν χωρίς τον ανεµοφράκτη (Χρονοπούλου και Φλόκας 2010). Γενικά έχει διαπιστωθεί ότι, µε ανεµοφράκτη που τοποθετείται κάθετα στη διεύθυνση του ανέµου, η µείωση της ταχύτητας του ανέµου είναι σηµαντική σε απόσταση 5πλασια έως 25πλασια του ύψους του ανεµοφράκτη (Χρονοπούλου και Φλόκας 2010). ηλαδή για έναν ανεµοφράκτη ύψους 10 µέτρων, αποτελεσµατική µείωση της ταχύτητας του ανέµου έχουµε από 50 µέτρα έως 250 µετρά από τον ανεµοφράκτη. 6.4.2 Παράγοντες που επηρεάζουν την ανεµοπροστασία - Ιδανικός ανεµοφράκτης Η ανεµοπροστασία εξαρτάται από το µήκος, το πλάτος και το ύψος του ανεµοφράκτη όσο και από την δοµή του. Η µείωση της ταχύτητας του ανέµου, κατά την είσοδο του σε έναν διαπερατό ανεµοφράκτη, διαφοροποιείται ανάλογα µε την ένταση του. Στο Σχήµα 8 φαίνεται η µείωση που υφίστανται 3 ταχύτητες ανέµου όταν διέρχονται από έναν φυτικό διαπερατό ανεµοφράκτη πλάτους 67 µέτρων και ύψους 20 µέτρων. 9

ιαπιστώνεται ότι η επιβράδυνση που παρατηρείται στο εσωτερικό του ανεµοφράκτη δεν είναι άµεση αρχικά, διότι ο άνεµος βρίσκει δίοδο ανάµεσα στα φύλλα και στα κλαδιά των δένδρων. Αισθητή µείωση της ταχύτητας του ανέµου φαίνεται µετά τη διέλευση του µισού πλάτους του ανεµοφράκτη (Χρονοπούλου και Φλόκας 2010). Σχήµα 8. Επιβράδυνση της ταχύτητας του ανέµου καθώς πέφτει πάνω σε ανεµοφράκτη δένδρων πλάτους 67 µέτρων και ύψους 20 µέτρων. Ο φυτικός ανεµοφράκτης, ανάλογα µε τον τρόπο και την πυκνότητα φύτευσης καθώς και από τα είδη των φυτών που περιλαµβάνει, έχει τη δυνατότητα να αφήνει µέρος του ανέµου να περνά ανάµεσα στο φύλλωµα του. Έτσι, σε έναν διαπερατό ανεµοφράκτη µειώνεται η ταχύτητα του ανέµου και αποφεύγεται η δηµιουργία στροβιλισµού στην αντίθετη από τη διεύθυνση του ανέµου πλευρά του ανεµοφράκτη. Κενά στη φύτευση ενός ανεµοφράκτη δεν πρέπει να υπάρχουν, γιατί στα σηµεία αυτά ο άνεµος επιταχύνεται κατά 20 έως 30% (Χρονοπούλου και Φλόκας 2010). Όταν η διαπερατότητα του ανεµοφράκτη είναι µικρή (πολύ πυκνή φύτευση), τότε η προστασία των φυτών περιορίζεται στην υπήνεµη πλευρά και κοντά στον φράκτη (Σχήµα 9). Μετά δηµιουργείται στροβιλισµός του ανέµου και η προστασία µειώνεται σηµαντικά. Αντίθετα, σε µέσης πυκνότητας ανεµοφράκτες, η συνολική προστασία από τον άνεµο είναι µικρότερη αλλά εκτείνεται σε µεγαλύτερη απόσταση (Χρονοπούλου και Φλόκας 2010). Ένας σωστός ανεµοφράκτης πρέπει να έχει διαπερατότητα 40 έως 50%. Με αυτό το δεδοµένο, η ιδανική µορφή ανεµοφράκτη πρέπει να αποτελείται από δένδρα ορθόκλαδα µεγάλου ύψους µε φύλλωµα µέχρι το έδαφος. Τα φυτά αυτά δεν πρέπει να έχουν επιφανειακό ριζικό σύστηµα ώστε να αποφεύγονται οι ανταγωνιστικές τάσεις µε τα καλλιεργούµενα φυτά και να µην είναι φυλλοβόλα, όταν πρόκειται για περιοχές που πλήττονται από ανέµους το χειµώνα (Χρονοπούλου και Φλόκας 2010). 10

Σχήµα 9. Πορεία της ταχύτητας του ανέµου σε κάθετα τοποθετηµένους ανεµοφράκτες διαφορετικής περατότητας. 6.4.3 Επίδραση του ανεµοφράκτη στην απόδοση καλλιεργειών Οι ανεµοφράκτες, εκτός από την προστασία του εδάφους από τη διάβρωση, έχουν σηµαντική επίδραση στην απόδοση των καλλιεργειών. Έχει διαπιστωθεί αύξηση της απόδοσης από 5% έως 50% σε διάφορες γεωργικές καλλιέργειες που προστατεύονται από τον άνεµο σε σύγκριση µε καλλιέργειες που πλήττονται από ισχυρούς ανέµους. Οι µεγαλύτερες αποδόσεις παρατηρούνται στην υπήνεµη πλευρά και σε απόσταση µέχρι το 10πλασιο του ύψους του ανεµοφράκτη, µε τη µέγιστη απόδοση να εντοπίζεται στο 3πλασιο έως 6πλασιο του ύψους του (Χρονοπούλου και Φλόκας 2010). Οι ανεµοφράκτες έχει αποδειχτεί ότι συµβάλλουν στη βελτίωση της παραγωγής οπωροφόρων δένδρων και αµπέλου. Έτσι, σε καλλιέργειες δαµασκηνιάς, αχλαδιάς και αµπέλου, παρατηρήθηκε αύξηση της παραγωγής από 10 έως 37%, ακτινιδίου, πορτοκαλιάς και λεµονιάς έως 30% και µπανάνας τουλάχιστον κατά 15%, ενώ επίσης διαπιστώθηκε ποιοτική βελτίωση των καρπών (Χρονοπούλου και Φλόκας 2010). Οι βελτιωµένες ποσοτικά και ποιοτικά αποδόσεις των καλλιεργειών, που προστατεύονται από την επίδραση ισχυρών ανέµων, οφείλεται στη βελτίωση των µικροκλιµατικών συνθηκών στην υπήνεµη πλευρά του φράκτη όπου και υπάρχει η καλλιέργεια. Έχει διαπιστωθεί ότι οι ανεµοφράκτες επηρεάζουν, εκτός από την ταχύτητα του ανέµου, τη θερµοκρασία και την υγρασία του αέρα και του εδάφους (Χρονοπούλου και Φλόκας 2010). Βιβλιογραφία Θεοχαράτος Γ.Α., (2002) Μαθήµατα Γεωργικής και ασικής Μετεωρολογίας, Πανεπιστηµιακές Σηµειώσεις, Πανεπιστήµιο Αθηνών, Τοµέας Φυσικής Περιβάλλοντος-Μετεωρολογίας, σελ. 118. Φλόκας Α.Α., (1990) Μαθήµατα Μετεωρολογίας και Κλιµατολογίας. Εκδόσεις ΖΗΤΗ, σελ 465. Χρονοπούλου-Σερέλη Α., Φλόκας Α.Α., (2010) Μαθήµατα Γεωργικής Μετεωρολογίας και Κλιµατολογίας, Εκδόσεις ΖΗΤΗ, σελ. 557. 11