Ο Ρόλος του Μηχανικού Περιβάλλοντος στις Μελέτες ηµοσίων Έργων

Ο Ρόλος του Μηχανικού Περιβάλλοντος στις Μελέτες ηµοσίων Έργων Τριαντάφυλλος. Βαΐτσης Α Αντιπρόεδρος Σ ΠΑΣ ΜΗΠ Σταθµού 23, ΤΚ 67100, ΞΑΝΘΗ Τηλ. φαξ: 25410 64308 e-mail: info@gwstr.gr ηµήτριος Α. Μάρκου Μέλος Σ ΠΑΣ ΜΗΠ Σουλίου 4, Ν. Πέραµος Καβάλας, TK 64007 Τηλ. φαξ: 25940 22731 e-mail: markou-dim@ath.forthnet.gr Εισαγωγή Η ειδικότητα του Μηχανικού Περιβάλλοντος στην Ελλάδα εµφανίστηκε το 1993 µε το Π ίδρυσης του αντίστοιχου τµήµατος της Πολυτεχνικής Σχολής του ηµοκρίτειου Πανεπιστηµίου Θράκης ( ΠΘ). Το 1995 ιδρύθηκε και το αντίστοιχο τµήµα στο Πολυτεχνείο της Κρήτης (ΠΚ). Οι πρώτοι φοιτητές Μηχανικοί Περιβάλλοντος εισήχθησαν στο Τµήµα του ΠΘ το 1995 και αποφοίτησαν το 2000. Τοµείς απασχόλησης Σήµερα, οι Μηχανικοί Περιβάλλοντος εργάζονται µε επιτυχία στους παρακάτω τοµείς: Εκπόνηση Μελετών Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων ηµόσιων και Ιδιωτικών Έργων Εκπόνηση Υδραυλικών Μελετών ηµόσιων Έργων που αφορούν κυρίως εγκαταστάσεις επεξεργασίας και διαχείρισης υγρών και στερεών αποβλήτων, δίκτυα αποχέτευσης, διευθετήσεις ρεµάτων κ.α. Εκπόνηση Μελετών Επεξεργασίας και ιάθεσης Υγρών Αποβλήτων (Ε1β/65) για δηµόσια και ιδιωτικά έργα Εκπόνηση Μελετών ιαχείρισης Φυσικών και κυρίως Υδατικών Πόρων Εκπόνηση Υδρολογικών Μελετών Παροχή Υπηρεσιών σε Προγράµµατα Προστασία, ιαχείρισης και Αποκατάστασης του Φυσικού Περιβάλλοντος Κατασκευή αντιρρυπαντικών έργων και κυρίως εγκαταστάσεων επεξεργασίας υγρών αποβλήτων Επαγγελµατικά δικαιώµατα Οι Μηχανικοί Περιβάλλοντος, όπως και κάθε νέα ειδικότητα µηχανικών αντιµετωπίζουν σοβαρά προβλήµατα που σχετίζονται µε την ξεκάθαρη κατοχύρωση των επαγγελµατικών τους 1

δικαιωµάτων, η οποία εκκρεµεί ακόµη, έπειτα από 9 χρόνια από την αποφοίτηση των πρώτων συναδέλφων το 2000. Τα προβλήµατα αυτά συνοψίζονται κυρίως στα εξής σηµεία: Ουσιαστική απουσία θεσµικού πλαισίου για την άσκηση του επαγγέλµατος του Μηχανικού Περιβάλλοντος Αδυναµία απόκτησης µελετητικού πτυχίου από τους νέους συναδέλφους στις κατηγορίες 13, 18, 14, 15, 6, 20, 24, 25, 10, 8, 3, ανάλογα µε την επαγγελµατική εµπειρία τους Αφαίρεση µελετητικού πτυχίου της κατηγορίας 13 από συναδέλφους που το κατείχαν και που αποδεδειγµένα είχαν εκπονήσει σχετικές µελέτες. Αδυναµία εκπόνησης µελετών περιβαλλοντικών επιπτώσεων ιδιωτικών έργων πριν από την απόκτηση µελετητικού πτυχίου κατηγορίας 27. Το γεγονός αυτό είναι αντίστοιχο µε το να µη µπορούν ιπλωµατούχοι Πολιτικοί Μηχανικοί να εκπονούν Οικοδοµικές Άδειες για ιδιωτικά κτίρια. Οι Μηχανικοί Περιβάλλοντος δεν έχουν την δυνατότητα να εργασθούν ως Τεχνικοί Ασφαλείας (άρθρο 5 του Ν.1568/86, άρθρο 5 του Π.. 294/88 και Ν.3144/2003) αφού στα σχετικά άρθρα δεν προβλέπεται η ειδικότητα του Μηχανικού Περιβάλλοντος. Οι Μηχανικοί Περιβάλλοντος δεν µπορούν να εργασθούν ως Σύµβουλοι Μεταφοράς Επικινδύνων Εµπορευµάτων (ADR) (ΚΥΑ 64834/5491 ΦΕΚ 1350/Β`/7.11.2000) Οι Μηχανικοί Περιβάλλοντος δεν δύνανται να ασχοληθούν επαγγελµατικά µε τις εγκαταστάσεις επεξεργασίας στερεών, υγρών και αερίων βιοµηχανικών αποβλήτων, επεξεργασίας ύδατος, αστικών λυµάτων και στερεών απορριµµάτων και τις εγκαταστάσεις υγιεινής και ασφάλειας εργασιακών χώρων (Χηµικές Εγκαταστάσεις, Π.. 274 ΦΕΚ Α'195 2.10.1997) εν έχουν καθοριστεί ακόµη οι λεπτοµέρειες για την εγγραφή των Μηχανικών Περιβάλλοντος στο υπό σύσταση Μητρώο Ενεργειακών Επιθεωρητών για την διενέργεια των Ενεργειακών Επιθεωρήσεων και τον υπολογισµό της ενεργειακής απόδοσης στα κτίρια σύµφωνα µε την κοινοτική οδηγία 2002/91/ΕΚ της 16ης εκεµβρίου 2002. Αδυναµία εγγραφής των συναδέλφων που ασχολούνται µε την κατασκευή ιδιωτικών έργων στο ΜΕΚ 2

Ισχύον Πλαίσιο Μελετών ηµοσίων Έργων Με το Ν. 3316/05 (αρ. 2 παρ. 2) θεσπίστηκαν οι κατηγορίες µελετών που ισχύουν σήµερα. Ο ρόλος του Μηχανικού Περιβάλλοντος στις Μελέτες ηµοσίων Έργων έγκειται στην εκπόνηση των απαιτούµενων µελετών για το σωστό σχεδιασµό του έργου (π.χ. Περιβαλλοντική Μελέτη, Χηµικοτεχνική Μελέτη, Υδραυλική Μελέτη), ρόλος για την εκτέλεση του οποίου απαιτείται η λήψη αντίστοιχων κατηγοριών µελετητικών πτυχίων. Μία από αυτές είναι και η Κατηγορία 27 που αφορά τις Περιβαλλοντικές Μελέτες. Η κατάσταση που επικρατεί σήµερα σε ό,τι αφορά την κατηγορία 27 είναι ότι υπάρχουν τουλάχιστον 42 διαφορετικές ειδικότητες που έχουν µελετητικό πτυχίο σε αυτή την κατηγορία συµπεριλαµβανοµένων και φυσικών. Θεωρούµε ότι η κατηγορία αυτή θα πρέπει να διαχωριστεί σε 2 κατηγορίες: 1. Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων Τεχνικών Έργων και Προγραµµάτων 2. Περιβαλλοντικές Μελέτες µε αντικείµενο την Προστασία και ιαχείριση του Φυσικού Περιβάλλοντος Θεωρούµε ότι για την 1 η κατηγορία θα πρέπει να αποκτούν µελετητικό Πτυχίο µόνο Μηχανικοί Περιβάλλοντος και κατ εξαίρεση µηχανικοί µε µεταπτυχιακό ή διδακτορικό µε αντικείµενο το περιβάλλον, ενώ για τη 2 η κατηγορία να ισχύσει πιο αυστηρή επιλογή των υποψήφιων µελετητών µε προκαθορισµένα αντικειµενικά κριτήρια. εδοµένου ότι ουσιαστικά η ΠΠΕΑ (Προκαταρκτική Περιβαλλοντική Εκτίµηση και Αξιολόγηση) και η ΕΠΟ (Έγκριση Περιβαλλοντικών Όρων) καθορίζουν τους περιβαλλοντικούς όρους ενός τεχνικού έργου, αυτό συνεπάγεται ότι καθορίζουν τους τεχνικούς όρους και προϋποθέσεις του έργου αυτού, ώστε τόσο η κατασκευή και λειτουργία του να µην επηρεάσει αρνητικά το φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον αλλά και η αποκατάσταση του περιβάλλοντος µετά το πέρας ζωής του έργου να γίνει µε το βέλτιστο δυνατό τρόπο. Σε ορισµένες περιπτώσεις µπορεί το φυσικό σύστηµα, στο οποίο χωροθετείται το έργο, να επηρεαστεί θετικά (να αναβαθµιστεί) αν σχεδιαστεί σύµφωνα µε τις αρχές της Αειφόρου Ανάπτυξης. Έτσι λοιπόν, κρίνεται αναγκαία η οποιαδήποτε διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης να συντονίζεται από κάποιον τεχνικό, ο οποίος γνωρίζει πολύ καλά την έννοια Περιβάλλον και ιδιαίτερα τις αλληλεπιδράσεις φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος. Και αυτό γιατί οι περιβαλλοντικοί όροι συνήθως ανάγονται στις τεχνικές εκείνες προδιαγραφές του έργου, οι οποίες θα εγγυώνται τον αειφορικό χαρακτήρα του έργου. Αυτός ο τεχνικός δεν µπορεί να 3

είναι άλλος από τον Μηχανικό Περιβάλλοντος, ο οποίος συγκεντρώνει όλα τα απαραίτητα στοιχεία για τον άρτιο σχεδιασµό και παρακολούθηση της κατασκευής ενός τεχνικού έργου από περιβαλλοντική άποψη. Η αντικατάσταση σε αυτή τη διαδικασία του Μηχανικού Περιβάλλοντος από κάποιον αµιγώς τεχνικό επιστήµονα ενέχει τον κίνδυνο της άγνοιας βασικών περιβαλλοντικών θεµάτων (π.χ. συνεργιστικότητα σωρευτικότητα επιπτώσεων) και την υλοποίηση ενός έργου, το οποίο θα επιφέρει αρνητικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις, που δε θα έχουν προβλεφθεί. Εξάλλου, ένα από τα πιο συνήθη προβλήµατα των Μελετών Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων είναι ότι συνήθως εκπονούνται «κατ εντολήν» µε σκοπό να παρουσιάσουν ως βέλτιστη λύση αυτή που είχε προεπιλεγεί από τους κατασκευαστές του εκάστοτε τεχνικού έργου. Στην πράξη δηλαδή αναιρείται ο ρόλος της ΠΠΕΑ και υποβαθµίζεται η σηµασία της εξέτασης των εναλλακτικών λύσεων, του πλέον σηµαντικού κεφαλαίου της Προµελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων. Από την άλλη µεριά, η εκπόνηση περιβαλλοντικής µελέτης από κάποιον θετικό επιστήµονα, χωρίς τεχνικές γνώσεις, µπορεί να επιφέρει τα ίδια αποτελέσµατα ή και να καταλήξει στην αδυναµία υλοποίησης του έργου, λόγω της µη ικανότητας του µελετητή να δώσει κάποια εφικτή και διαθέσιµη τεχνική λύση για να αποφύγει ή να αντιµετωπίσει τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις από την κατασκευή και λειτουργία του τεχνικού έργου. Κρίνεται λοιπόν αναγκαίο το δικαίωµα εκπόνησης µιας Περιβαλλοντικής Μελέτης Τεχνικού Έργου, να ανήκει σε οµάδα επιστηµόνων, όταν πρόκειται για σύνθετα και πολύπλευρα έργα, της οποίας συντονιστής και επικεφαλής θα είναι Μηχανικός Περιβάλλοντος µε αντίστοιχες σπουδές και αποδεδειγµένη εµπειρία. Στην οµάδα αυτή θα συµµετέχουν απαραίτητα µηχανικοί που σχετίζονται µε το είδος του έργου και τις απαιτήσεις κατασκευής του αλλά και λοιποί επιστήµονες εξειδικευµένοι στο αντικείµενο που καλύπτει το εν λόγω έργο. Εξάλλου, το διεπιστηµονικό πρόγραµµα σπουδών των Μηχανικών Περιβάλλοντος καλύπτει καλύτερα από κάθε άλλη ειδικότητα ένα εύρος αντικειµένων όπως: Οικολογία, Γεωλογία, Χηµεία, Βιολογία, ηµόσια Υγεία, Χηµική Μηχανική, Αγροµηχανική, Ενεργειακή Μηχανική, και φυσικά έχουν ως Μηχανικοί επαρκή γνώση σχετικά µε τις δοµικές κατασκευές και τα ηλεκτροµηχανολογικά έργα που εξυπηρετούν τα τεχνικά έργα. Στην περίπτωση απλούστερων έργων, η εκπόνηση των περιβαλλοντικών µελετών θα ήταν εύστοχο να ανήκει στους Μηχανικούς Περιβάλλοντος και σ όλους εκείνους που θα µπορούν να είναι κάτοχοι του µελετητικού πτυχίου της πρώτης υποκατηγορίας από την κατηγορία 27, που προτείνει ο ΠΑΣ ΜΗΠ. 4

Τέλος, είναι σηµαντική η εφαρµογή κοινού και απλού θεσµικού πλαισίου στις διαδικασίες Περιβαλλοντικής Αδειοδότησης για όλα τα έργα, ιδιωτικά και δηµόσια, µικρά και µεγάλα. Με αυτό τον τρόπο, πιστεύουµε πως θα µειωθεί ο χρόνος που απαιτείται για την Έγκριση των Περιβαλλοντικών Όρων ενός έργου, αλλά το πιο σηµαντικό είναι ότι θα δοθεί η ευχέρεια στους υπεύθυνους των αρµόδιων υπηρεσιών να εξετάζουν λεπτοµερέστερα κάθε µελέτη και να διαφυλάσσεται έτσι η προστασία του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος. Ειδικότερα σε ό,τι αφορά την κατηγορία 13 (Υδραυλικά Έργα), θα πρέπει να επισηµάνουµε ότι ήδη βρίσκονται στο Συµβούλιο της Επικρατείας υποθέσεις συναδέλφων για τη µη εγγραφή Μηχανικών Περιβάλλοντος στην κατηγορία αυτή. Επίσης, στα πλαίσια της αφαίρεσης (µη ανανέωσης) µελετητικών πτυχίων διαφόρων κατηγοριών σε νέες ειδικότητες, εκκρεµεί υπόθεση συναδέλφου στον οποίο χορηγήθηκε η Κατηγορία 13 το 2005, επένδυσε µε βάση αυτό σε υλικοτεχνική υποδοµή (εξοπλισµός, λογισµικό), εκπόνησε αποδεδειγµένα σχετικές µελέτες και αυτή τη στιγµή δεν του έχει ανανεωθεί η συγκεκριµένη κατηγορία. Υπάρχει δηλαδή αφαίρεση κεκτηµένου δικαιώµατος, το οποίο έµπρακτα αποδεικνύεται ότι ασκήθηκε µε επιτυχία από το συγκεκριµένο συνάδελφο. Υποτίθεται ότι αυτή τη στιγµή η υπόθεση για όλες τις αντίστοιχες υποθέσεις βρίσκεται στο Νοµικό Συµβούλιο του Κράτους για γνωµοδότηση. Μετά την παρέλευση όµως σχεδόν 1 έτους, ο συγκεκριµένος συνάδελφος έχει απώλεια εισοδήµατος από το συγκεκριµένο γεγονός. Όσον αφορά τις υπόλοιπες κατηγορίες µελετών, όπως αυτές αναφέρονται στο ν. 3316/05, ο ΠΑΣ ΜΗΠ διεκδικεί για τα µέλη του τη δυνατότητα να µπορούν να εγγράφονται σε όποια κατηγορία µελετών επιθυµούν σύµφωνα µε την κατεύθυνση των σπουδών, τη διπλωµατική εργασία και την επαγγελµατική εµπειρία του κάθε µέλους. Θεωρούµε ότι το αναχρονιστικό καθεστώς µε το οποίο λειτουργεί το Μητρώο Μελετητών, δηλαδή την εγγραφή σε κατηγορίες µελετών µόνο µε βάση το όνοµα του πτυχίου δηµιουργεί σοβαρά προβλήµατα αφού για παράδειγµα ο Μηχανικός Περιβάλλοντος (µε αριθµό υδραυλικών µαθηµάτων >10) δεν µπορεί να εγγραφεί στην κατηγορία των Υδραυλικών Μελετών ενώ ο οµοστατικός Πολιτικός Μηχανικός (µε 4 υδραυλικά µαθήµατα) εγγράφεται κανονικά! Πιστεύουµε ότι ο Μηχανικός Περιβάλλοντος, ως µέλος του ΤΕΕ και λαµβάνοντας υπόψη το περιεχόµενο του Προγράµµατος Σπουδών του θα πρέπει να ενταχθεί στον τοµέα των Μελετών ηµοσίων Έργων µε την άµεση θεσµοθέτηση των επαγγελµατικών του δικαιωµάτων. 5

Προτάσεις ΠΑ ΜΗΠ για αλλαγές στο Πλαίσιο Μελετών ηµοσίων Έργων Ο ΠΑΣ ΜΗΠ προτείνει τις εξής τροποποιήσεις στο ισχύον πλαίσιο των Μελετών ηµοσίων Έργων: 1. Τη δηµιουργία υποκατηγοριών και τη διάσπαση κατηγοριών µελετών µε ευρύ αντικείµενο, όπως οι 3, 4, 10, 12, 13, 14, 18, 27. Η κατηγοριοποίηση που υπάρχει αυτή την στιγµή µε βάση το Νόµο 3316/2005 αποκλείει την συµµετοχή του Μηχανικού Περιβάλλοντος σε µέρος µελετών που ανήκουν στις παραπάνω κατηγορίες παρόλη την ουσιαστική και τυπική του επάρκεια στην εκπόνησή τους. Αποτέλεσµα είναι να παρεµποδίζεται η άσκηση του επαγγέλµατός του και η προσφορά του στον αντίστοιχο τοµέα. 2. Εάν οι κατηγορίες παραµείνουν ως έχουν, ζητούµε την δυνατότητα εγγραφής των Μηχανικών Περιβάλλοντος στις κατηγορίες κατηγοριών 3, 6, 8, 10, 14, 15, 18, 20, 24, 25, ανάλογα µε την κατεύθυνση των σπουδών, τη διπλωµατική εργασία και την επαγγελµατική εµπειρία του. Οι κατηγορίες αυτές συµπεριλαµβάνουν µελέτες µε αντικείµενο το περιβάλλον, που άπτονται του Μηχανικού Περιβάλλοντος σύµφωνα µε τα τυπικά του προσόντα. Η απαίτηση εγγραφής στις κατηγορίες που αναφέρονται τεκµηριώνεται και υποστηρίζεται από τα αναλυτικά προγράµµατα σπουδών του βασικού κύκλου σπουδών και των Π.. Ίδρυσης των 2 τµηµάτων Μηχανικών Περιβάλλοντος στην Ελλάδα (Πολυτεχνική Σχολή Ξάνθης.Π.Θ. και Πολυτεχνείου Κρήτης, Π.. 365/1993 και Π.. 232/1995 αντίστοιχα). 3. Η κατηγορία 27 είναι απαραίτητο να συµπεριλαµβάνει όλα τα είδη περιβαλλοντικών µελετών. Απαιτούµε την εγγραφή των Μηχανικών Περιβάλλοντος στην κατηγορία αυτή µε πλήρη δικαιώµατα, χωρίς άλλες απαιτήσεις πλην της άδειας ασκήσεως επαγγέλµατος. Εάν η Επιτροπή καταλήξει σε δηµιουργία υποκατηγοριών της 27, απαιτούµε µόνο ειδικά καταρτισµένοι µηχανικοί άλλων ειδικοτήτων να έχουν πρόσβαση σε συγκεκριµένες υποκατηγορίες και υπό αυστηρές προϋποθέσεις. Ζητούµε την ιδιαίτερα αυστηρή εφαρµογή των κριτηρίων χορήγησης των αντίστοιχων µελετητικών πτυχίων στις άλλες ειδικότητες (είναι γνωστό ότι, ιδιαίτερα κατά τα παρελθόντα έτη, η κατηγορία 27 χορηγήθηκε σε άτοµα που δεν πληρούσαν βασικά κριτήρια, όπως ο τίτλος σπουδών και η επαρκής εξειδίκευση) 4. Η εγγραφή σε κάθε κατηγορία ή υποκατηγορία µελετών να γίνεται µε βάση αυστηρά κριτήρια απόδειξης ικανότητας εκπόνησης των µελετών που εµπίπτουν σε κάθε κατηγορία. Τα κριτήρια αυτά βασίζονται σε τυπικά και πρόσθετα προσόντα: Τυπικά 6

προσόντα: 1. Βασικός τίτλος σπουδών και σχετική άδεια άσκησης επαγγέλµατος 2. Πρόγραµµα σπουδών 3. Τυχόν µεταπτυχιακοί τίτλοι ειδίκευσης. Πρόσθετα Προσόντα 1. Αποδεδειγµένη επαγγελµατική εµπειρία στην εκπόνηση συγκεκριµένων µελετών (κατά την τελευταία τετραετία πριν την αίτηση χορήγησης του µελετητικού πτυχίου) 2. Άλλη επαγγελµατική ή επιστηµονική δραστηριότητα (κατά την τελευταία τετραετία πριν την αίτηση χορήγησης του µελετητικού πτυχίου). Η εξέταση των τυπικών και ουσιαστικών προσόντων για την εγγραφή σε κάθε κατηγορία θα πρέπει να γίνεται από Ειδική Επιτροπή στην σύνθεση της οποίας πρέπει να υπάρχουν µηχανικοί όλων των ειδικοτήτων. 7