Φυλακτακίδης Χρήστος Α.Ε.Μ. 4803 / Μιάμης Θωμάς Α.Ε.Μ. 4734 1

ΠΕΡΙΛΗΨΗ Ένα από τα κύρια περιβαλλοντικά προβλήματα της σημερινής κοινωνίας είναι η συνεχώς αυξανόμενη παραγωγή αποβλήτων. Στην παρούσα εργασία θα ασχοληθούμε με τα οργανικά απόβλητα και συγκεκριμένα αυτά των ξενοδοχειακών μονάδων. Τα οργανικά απόβλητα μέσω της διαδικασίας της αναερόβιας χώνευσης σε μία κεντρική μονάδα θα μπορούν να παράγουν βιοαέριο. Το βιοαέριο θα αποτελεί το καύσιμο σε μία μονάδα συμπαραγωγής ηλεκτρισμού-θερμότητας (Σ.Η.Θ.) με σκοπό την παραγωγή ηλεκτρικής και θερμικής ισχύος. Η ανάπτυξη και η εγκατάσταση των τεχνολογιών του βιοαερίου αποτελεί μία εναλλακτική λύση με σημαντικά πλεονεκτήματα, καθώς προσφέρει περιβαλλοντικά φιλική ενέργεια. Τέλος, στην εργασία μας θα αναφέρουμε ένα παράδειγμα για την κατασκευή και ανάλυση μίας μονάδας παραγωγής βιοαερίου των 100 kw σε μια νησιωτική περιοχή (Κέρκυρα). ABSTRACT One of the main environmental problems of current society is the continuously increasing production of waste. In the present work we will deal with the organic waste and concretely those of hotel units. The organic waste via the process of anaerobic choneysis in a central unit might produce biogas. The biogas will constitute fuel in one unit of co-production of electricity-heat (C.H.P.) aiming at the production electric and thermic force. The development and application of biogas technologies is an alternative for environmentally friendly energy. Finally, in our work we will report an example for the manufacture and analysis of one unit of production of biogas 100 kw in a islander region (Corfu). Φυλακτακίδης Χρήστος Α.Ε.Μ. 4803 / Μιάμης Θωμάς Α.Ε.Μ. 4734 1

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 5 ΚΕΦΑΛΑΙΟ_1: ΟΡΓΑΝΙΚΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ... 6 1.1 ΕΙΔΗ ΟΡΓΑΝΙΚΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ... 6 1.1.1 Σύμφωνα με την νομοθεσία... 7 1.1.2 Δραστηριότητες που παράγουν οργανικά απόβλητα... 9 1.1.3 Χωρική κλίμακα παραγωγής... 9 1.2 ΠΗΓΕΣ ΟΡΓΑΝΙΚΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ... 11 1.2.1 Οικιακά απόβλητα... 11 1.2.2 Υπολείμματα ξυλείας... 12 1.2.3 Γεωργικές δραστηριότητες... 12 1.2.4 Βιομηχανία παραγωγής τροφίμων... 13 1.2.5 Κτηνοτροφικές δραστηριότητες... 14 1.3 ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΟΡΓΑΝΙΚΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ... 15 1.3.1 Σενάρια διαχείρισης οργανικών αποβλήτων... 18 1.3.1.1 Ρυθμιστικοί παράγοντες... 18 1.3.1.2 Σενάριο διαχείρισης οργανικών αποβλήτων - συλλογή πράσινων οργανικών όλων των πελατών από το σύστημα αποκομιδής των δήμων, επεξεργασία και κομποστοποίηση, εμπορική διάθεση προϊόντος. (βιβλ-(10))19 1.3.1.3 Σενάριο διαχείρισης οργανικών αποβλήτων συλλογή πράσινων οργανικών από το σύστημα αποκομιδής των δήμων, επεξεργασία και κομποστοποίηση, εμπορική διάθεση προϊόντος, σε συνδυασμό με οικιακή κομποστοποίηση και ιδία αξιοποίηση για τους μεγάλους πελάτες. (βιβλ- (10))... 20 1.3.1.4 Σενάριο διαχείρισης οργανικών αποβλήτων σύστημα οικιακής κομποστοποίηση πράσινων οργανικών για όλους τους πελάτες και συλλογή, επεξεργασία και κομποστοποίηση πράσινων οργανικών σε έναν δήμο για ιδία χρήση. (βιβλ-(10))... 21 1.3.1.5 Δυνατότητες εκτροπής / επεξεργασίας των ΒΑΑ... 22 1.3.1.6 Αξιοποίηση οργανικών αποβλήτων τουριστικών επιχειρήσεων και εστιατορίων.... 24 ΚΕΦΑΛΑΙΟ_2: ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ... 26 2.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 26 2.2 ΘΕΡΜΟΧΗΜΙΚΕΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ... 28 2.2.1 Αεριοποίηση... 28 2.2.2 Πυρόλυση... 31 Φυλακτακίδης Χρήστος Α.Ε.Μ. 4803 / Μιάμης Θωμάς Α.Ε.Μ. 4734 2

2.2.3 Καύση... 32 2.3 ΒΙΟΧΗΜΙΚΕΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ... 33 2.3.1 Ζύμωση... 33 2.3.2 Χώνευση... 33 2.3.2.1 Αναερόβια Χώνευση... 33 2.3.2.2 Αερόβια Χώνευση (Κομποστοποίηση)... 35 2.4 ΦΥΣΙΚΟΧΗΜΙΚΗ ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ... 38 2.4.1 Μηχανική επεξεργασία... 38 ΚΕΦΑΛΑΙΟ_3: ΟΡΓΑΝΙΚΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑΚΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ... 39 3.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 39 3.2 ΠΕΡΙΟΧΗ ΜΕΛΕΤΗΣ... 41 3.3 ΠΡΟΤΑΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΜΟΝΑΔΑΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΒΙΟΑΕΡΙΟΥ... 44 3.3.1 ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΚΑΙ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ... 45 3.3.2 ΣΥΝΗΣΤΩΣΕΣ ΜΟΝΑΔΑΣ ΒΙΟΑΕΡΙΟΥ... 47 3.3.2.1 Αποθήκευση και βελτίωση της πρώτης ύλης.... 49 3.3.2.1.1 Αποθήκευση... 49 3.3.2.1.2 Βελτίωση... 49 3.3.2.1.3 Ταξινόμηση και διαχωρισμός της πρώτης ύλης... 50 3.3.2.2 Συστήματα τροφοδοσίας.... 51 3.3.2.2.1 Μεταφορά στοιβάξιμης πρώτης ύλης... 52 3.3.2.3 Παρελκόμενα και σωληνώσεις... 53 3.3.2.4 Συστήματα θέρμανσης.... 54 3.3.2.5 Διαχωριστής Υγρών/Στερεών... 56 3.3.2.6 Πυρσός Καύσης Περίσσειας Βιοαερίου... 56 3.3.2.7 Χωνευτήρες.... 57 3.3.2.8 Συστήματα ανάδευσης.... 59 3.3.2.9 Αποθήκευση του βιοαερίου.... 60 3.3.2.10 Καθαρισμός βιοαερίου.... 61 3.3.2.11 Αποθήκευση του οργανικού υπολείμματος.... 61 3.3.2.12 Μονάδα ελέγχου.... 62 3.3.3 ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΗΛΕΚΤΡΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΣ ΑΠΟ ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΣΥΜΠΑΡΑΓΩΓΗΣ... 63 3.3.3.1 ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΣΥΜΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΗΛΕΚΤΡΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΣ... 67 ΚΕΦΑΛΑΙΟ_4: ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ... 69 Φυλακτακίδης Χρήστος Α.Ε.Μ. 4803 / Μιάμης Θωμάς Α.Ε.Μ. 4734 3

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ_5 : Η ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ... 72 5.1 Απαιτούμενες άδειες μονάδων βιοαερίου... 73 5.2 Εθνικός στόχος Α.Π.Ε.... 73 5.3 Άδεια παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από Α.Π.Ε. ή Σ.Η.Θ.Υ.Α.... 73 5.4 Έγκριση Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (Ε.Π.Ο.) και άδειες εγκατάστασης και λειτουργίας... 79 5.5 Ένταξη και σύνδεση σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από... 82 5.6 Ορθολογικοποίηση της τιμολόγησης ενέργειας που παράγεται από... 83 5.7 Διαδικασία έκδοσης αδειών εγκατάστασης και λειτουργίας σταθμών... 86 5.8 Διαδικασία διατύπωσης προσφοράς σύνδεσης σταθμού στο σύστημα ή το δίκτυο...... 86 5.9 Διαδικασία υποβολής αίτησης για λήψη άδειας εγκατάστασης... 87 5.10 Σύναψη Συμβάσεων Σύνδεσης και Πώλησης... 89 5.11 Διαδικασία έκδοσης άδειας λειτουργίας... 90 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ... 91 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΙΚΟΝΩΝ... 91 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΩΝ... 92 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΑΚΡΩΝΥΜΙΩΝ... 92 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... 93 ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΕΣ... 94 Φυλακτακίδης Χρήστος Α.Ε.Μ. 4803 / Μιάμης Θωμάς Α.Ε.Μ. 4734 4

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Δύο βασικές προκλήσεις αντιμετωπίζει σήμερα η ενεργειακή πολιτική, την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής και την εξασφάλιση της ενεργειακής επάρκειας. Η αυξημένη χρήση ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, σε συνδυασμό με την εξοικονόμηση ενέργειας και την αυξημένη ενεργειακή απόδοση αποτελούν σημαντικές συνιστώσες και μπορούν να παίξουν αδιαμφισβήτητα ένα βασικό ρόλο στην αντιμετώπιση των προκλήσεων αυτών, αφού εκτός της μείωσης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα θα διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην προώθηση της ασφάλειας του ενεργειακού εφοδιασμού, στην προώθηση της τεχνολογικής ανάπτυξης και της καινοτομίας και στην δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και περιφερειακής ανάπτυξης, ιδίως στις αγροτικές και τις απομονωμένες περιοχές. Ο στόχος διείσδυσης των ΑΠΕ στο 20% της συνολικής κατανάλωσης ενέργειας για το 2020 απαιτεί την παραγωγή περίπου 230-250 MΤΙΠ βιομάζας. Το μέγεθος αυτό εξαρτάται από την εκτιμώμενη αύξηση της συνολικής κατανάλωσης ενέργειας, την αύξηση συμμετοχής άλλων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και την τελική χρήση της βιομάζας [ΕΕΑ, 2005]. Στη χώρα μας, συμβολή στην ενεργειακή αυτάρκεια, υποκαθιστώντας ρυπογόνα ή εισαγόμενα καύσιμα, μπορεί να έχει το βιοαέριο το οποίο παράγεται κατά την επεξεργασία οργανικών αποβλήτων και αστικών λυμάτων. Στην παρούσα εργασία θα αναλυθούν οι τεχνικές αξιοποίησης των οργανικών αποβλήτων για την παραγωγή ενέργειας και συγκεκριμένα τα οργανικά απόβλητα των ξενοδοχειακών μονάδων για την παραγωγή βιοαερίου. Το βιοαέριο μπορεί να τροφοδοτήσει μηχανές εσωτερικής καύσης, (ΜΕΚ), καυστήρες αερίου ή αεριοστρόβιλους για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και θερμότητας. Η ανάπτυξη και εγκατάσταση τεχνολογιών βιοαερίου αποτελεί εναλλακτική λύση με σημαντικά πλεονεκτήματα, καθώς προσφέρει περιβαλλοντικά φιλική ενέργεια και ταυτόχρονα αντιμετωπίζει το θέμα της ανάκτησης/ ανακύκλωσης των στερεών αποβλήτων. Φυλακτακίδης Χρήστος Α.Ε.Μ. 4803 / Μιάμης Θωμάς Α.Ε.Μ. 4734 5

ΚΕΦΑΛΑΙΟ_1: ΟΡΓΑΝΙΚΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ 1.1 ΕΙΔΗ ΟΡΓΑΝΙΚΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ Η παρούσα εργασία ασχολείται με την παραγωγή ενέργειας από οργανικά απόβλητα σε ξενοδοχειακές μονάδες, κρίνεται σκόπιμο να δοθούν οι ορισμοί ώστε να γίνει σαφές ότι σύμφωνα με την Ελληνική Νομοθεσία τα Οργανικά Απόβλητα συνδέονται άμεσα με την Βιομάζα. A. Ορισμός Οργανικών Απόβλητων Ο ορισμός του Οργανικού Αποβλήτου είναι το κατάλοιπο από οποιαδήποτε επεξεργασία φυσική ή βιομηχανική που δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως τροφή σε ζώα ή σε ανθρώπους, δεν είναι Προϊόν και δεν έχει καμία εμπορική αξία. Οι κύριες μορφές των οργανικών αποβλήτων είναι: 1. Τα απόβλητα που περιλαμβάνονται στο βιοαποικοδομήσιμο κλάσμα των αστικών στερεών αποβλήτων 2. Τα οργανικά απόβλητα από γεωργοκτηνοτροφικές δραστηριότητες συμπεριλαμβανομένου και του δευτερογενούς τομέα 3. Οι ιλύς εγκαταστάσεων επεξεργασίας λυμάτων. Ο νεώτερος ορισμός περιέχεται στην Οδηγία 98/2008ΕΚ και είναι ο εξής: «βιολογικά απόβλητα είναι τα βιοαποδομήσιμα απόβλητα κήπων και πάρκων, τα απορρίμματα τροφών και μαγειρείων από σπίτια, εστιατόρια, εγκαταστάσεις ομαδικής εστίασης και χώρους πωλήσεων λιανικής και τα συναφή απόβλητα από εγκαταστάσεις μεταποίησης τροφίμων». B. Ορισμός Βιομάζας (παρ.15 /άρθρο 1 Ν.3423/2005, ΦΕΚ Α 304/13.12.2005) Βιομάζα: Το βιοαποικοδομήσιμο κλάσμα προϊόντων, αποβλήτων και καταλοίπων που προέρχονται από τις γεωργικές, συμπεριλαμβανομένων φυτικών και ζωικών ουσιών, τις δασοκομικές και τις συναφείς βιομηχανικές δραστηριότητες, καθώς και το βιοαποικοδομήσιμο κλάσμα βιομηχανικών αποβλήτων και αστικών λυμάτων και απορριμμάτων. Ο ορισμός της βιομάζας σύμφωνα με την Ελληνική οδηγία είναι γενικός και περιλαμβάνει, πέρα από την τα όσα ορίζει η Ευρωπαϊκή οδηγία, το βιοαποικοδομήσιμο κλάσμα ζωικών αποβλήτων και καταλοίπων καθώς και το βιοαποικοδομήσιμο κλάσμα βιομηχανικών αποβλήτων και αστικών λυμάτων και απορριμμάτων. Είναι ασαφές ποιες δραστηριότητες μπορεί να θεωρηθεί ότι έχουν ως αποτέλεσμα την «παραγωγή» βιομάζας. Φυλακτακίδης Χρήστος Α.Ε.Μ. 4803 / Μιάμης Θωμάς Α.Ε.Μ. 4734 6

Η αντίφαση συνοψίζεται σε δύο βασικά σημεία: 1. Η Ελληνική νομοθεσία περιλαμβάνει και το βιοαποικοδομήσιμο κλάσμα ζωικών αποβλήτων και καταλοίπων σε αντίθεση με τον Ευρωπαϊκή οδηγία στην οποία γίνεται αναφορά μόνο σε φυτικά προϊόντα. 2. Η Ελληνική νομοθεσία περιλαμβάνει στον ορισμό το βιοαποικοδομήσιμο κλάσμα βιομηχανικών αποβλήτων και αστικών λυμάτων Στην παρούσα εργασία κάθε αναφορά στους όρους βιομάζα, οργανικό απόβλητο ή βιοαποικοδομήσιμο απόρριμμα περιέχει ένα βαθμό επικάλυψης. Τα οργανικά απόβλητα παράγονται οπουδήποτε υπάρχει ανθρώπινη κατοίκηση και αποτελούν την πλειοψηφία των οικιακών απορριμμάτων φτάνοντας το 40-60%. Στα οργανικά απόβλητα περιλαμβάνονται όλα τα απόβλητα οργανικής προέλευσης, όπως το οργανικό κλάσμα των αστικών στερεών αποβλήτων, τα γεωργοκτηνοτροφικά απόβλητα, όπως επίσης και η ιλύς από εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων. Η γενική αυτή κατηγοριοποίηση μπορεί να αναλυθεί περαιτέρω σύμφωνα με τον Ευρωπαικό Κατάλογο Αποβλήτων (παρ. 1.1.1), με το είδος της δραστηριότητας που τα παράγει (παρ. 1.1.2) ή σύμφωνα με την χωρική διάσταση της παραγωγής τους (εκτατική ή σημειακή) (Κεφ. 1.1.3). Η επιπλέον κατηγοριοποίηση των οργανικών αποβλήτων εξυπηρετεί την ανάγκη για προσδιορισμό διαφορετικών στρατηγικών και χρησιμοποίηση διαφορετικών εργαλείων διαχείρισης ανάλογα με το είδος, την δραστηριότητα και τον χώρο παραγωγής των εκάστοτε οργανικών αποβλήτων. 1.1.1 Σύμφωνα με την νομοθεσία Σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Κατάλογο Αποβλήτων οι κατηγορίες που εμπίπτουν στον χαρακτηρισμό οργανικό απόβλητο παρουσιάζονται στον Πίνακα 1. Φυλακτακίδης Χρήστος Α.Ε.Μ. 4803 / Μιάμης Θωμάς Α.Ε.Μ. 4734 7

Πίνακας 1. Είδη οργανικών αποβλήτων και κατηγοριοποίησή τους σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Κατάλογο Αποβλήτων. Πηγή: Μαλαμάκης Απόστολος «Διδακτορική Διατριβή», σελ. 5, Θεσσαλονίκη, 2009. Φυλακτακίδης Χρήστος Α.Ε.Μ. 4803 / Μιάμης Θωμάς Α.Ε.Μ. 4734 8

1.1.2 Δραστηριότητες που παράγουν οργανικά απόβλητα Οι δραστηριότητες που παράγουν οργανικά απόβλητα μπορούν να χωριστούν σε 4 κατηγορίες: 1. Δραστηριότητες αστικού μεταβολισμού. 2. Γεωργική παραγωγή. 3. Κτηνοτροφική παραγωγή. 4. Μεταποίηση γεωργικών και κτηνοτροφικών προϊόντων. Οι δραστηριότητες αστικού μεταβολισμού περιλαμβάνουν όλες εκείνες τις εσωτερικές διεργασίες ενός δομημένου ιστού οι οποίες παράγουν οργανικά απόβλητα όπως το βιοαποικοδομήσιμο κλάσμα των αστικών στερεών αποβλήτων και η ιλύς από εγκαταστάσεις επεξεργασίας αστικών λυμάτων. Ο γεωργικός και κτηνοτροφικός τομέας σε σύζευξη με τον τομέα μεταποίησης των πρωτογενών προϊόντων τους, παράγουν οργανικά απόβλητα διαφορετικής φύσεως από αυτά του αστικού μεταβολισμού με εξαίρεση την παραγωγή ιλύος του δευτερογενούς τομέα. Η ταξινόμηση των οργανικών αποβλήτων σε αυτή την κατηγοριοποίηση εξυπηρετεί την πρόταση διαφορετικών εργαλείων διαχείρισης ιδιαίτερα σε συνάρτηση με την χωρική κλίμακα παραγωγής αυτών και την αντίστοιχη κατηγοριοποίηση όπως παρουσιάζεται στην συνέχεια. 1.1.3 Χωρική κλίμακα παραγωγής Η χωρική κλίμακα παραγωγής οργανικών αποβλήτων ορίζεται με σκοπό την προσαρμογή των συστημάτων εφοδιαστικής αλυσίδας που απαιτούνται για την διαχείριση ρευμάτων οργανικών αποβλήτων με βέλτιστο τρόπο καθώς και για την υποβοήθηση λήψης αποφάσεων σχετικά με τις ανάγκες προεπεξεργασίας και προσωρινής αποθήκευσης ρευμάτων οργανικών αποβλήτων. Κατ αυτό τον τρόπο μπορούμε να ορίσουμε δύο κλάσεις στην κλίμακα χωρικής παραγωγής: 1. την εκτατική παραγωγή οργανικών αποβλήτων και 2. την σημειακή παραγωγή. Στην εκτατική παραγωγή τα οργανικά απόβλητα παράγονται ανά μονάδα επιφάνειας (κατά βάση καλλιεργούμενης έκτασης) και επιβάλλεται προεπεξεργασία (συγκέντρωση και δεματοποίηση) καθώς και πιθανή προσωρινή αποθήκευση πριν την Φυλακτακίδης Χρήστος Α.Ε.Μ. 4803 / Μιάμης Θωμάς Α.Ε.Μ. 4734 9

τελική διαχείριση. Σε αυτή την περίπτωση η εκτίμηση των παραγόμενων ποσοτήτων οργανικών αποβλήτων μπορεί να γίνει με μεθόδους στατιστικής επεξεργασίας, όπως θα παρουσιαστούν στη συνέχεια. Η σημειακή παραγωγή οργανικών αποβλήτων ορίζει 8 διαφορετικά τόσο την συλλογή και προεπεξεργασία των αποβλήτων όσο και τις μεθόδους εκτίμησης των παραγόμενων ποσοτήτων. Στο διάγραμμα 1 παρουσιάζονται διαγραμματικά η ταξινόμηση των διαφορετικών τύπων οργανικών αποβλήτων ανάλογα με την χωρική κλίμακα παραγωγής τους και τις δραστηριότητες που τα παράγουν. Διάγραμμα 1. Σχηματική απεικόνιση των δυνατών διακρίσεων των οργανικών αποβλήτων και ταξινόμησή τους σύμφωνα με τις δραστηριότητες που τα παράγουν και την χωρική διάσταση της παραγωγής τους. Πηγή: Μαλαμάκης Απόστολος «Διδακτορική Διατριβή», σελ. 5, Θεσσαλονίκη, 2009. Φυλακτακίδης Χρήστος Α.Ε.Μ. 4803 / Μιάμης Θωμάς Α.Ε.Μ. 4734 10

1.2 ΠΗΓΕΣ ΟΡΓΑΝΙΚΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ Στην καθημερινότητα μας πολλές οργανικές ύλές μπορούν να αποτελέσουν πηγή τροφοδοσίας για την παραγωγή ενέργειας. Τα οργανικά απόβλητα ανθρώπων ή/και ζώων, όπως και τα βιομηχανικά απόβλητα προερχόμενα από υπολείμματα τροφών αποτελούν παραδείγματα χαμηλής ιστορικά αξίας προϊόντων, τα οποία όμως έχουν ανερχόμενη αξία, ως ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Τρεις είναι οι βασικές πηγές αποβλήτων: το περίσσευμα απόκτησης πρώτων υλών, ο μετασχηματισμός των πρώτων υλών σε προϊόντα και το περίσσευμα των προϊόντων μετά τη χρήση τους. Αναλύοντας τις τρεις κύριες βασικές πηγές οργανικών αποβλήτων θα αναφέρουμε μερικές από τις πιο διαδεδομένες πρώτες ύλες: Οικιακά απόβλητα Οργανικό κλάσμα των αστικών στερεών αποβλήτων (Χ.Υ.Τ.Α.) Κτηνοτροφικές δραστηριότητες Υπολείμματα ξυλείας Γεωργικές δραστηριότητες Βιομηχανία παραγωγής τροφίμων 1.2.1 Οικιακά απόβλητα Αυτό το είδος των αποβλήτων που συνήθως αποτελείται από υπολείμματα τροφών, είτε από ψημένα είτε από άψητα, και τα απόβλητα κήπων, όπως τα αποκόμματα χλόης ή τα τρίμματα από θάμνους και φράκτες. Τα οικιακά απόβλητα κουζίνας είναι συχνά αυτά που αναμειγνύονται με μη βιολογικά υλικά όπως πλαστικές συσκευασίες,. Αυτό είναι ευεργετικό εφόσον ο τύπος των αποβλήτων μπορεί να διαχωριστεί στην πηγή, αυτό κάνει την ανακύκλωση των δύο τύπων αποβλήτων πολύ πιο εύκολη. Στις αναπτυσσόμενες χώρες, υπάρχει μια πολύ μεγαλύτερη περιεκτικότητα σε οργανική ύλη στα οικιακά απορρίμματα σε σχέση με άλλες υποανάπτυκτες χώρες. Από το διάγραμμα 2 μπορούμε να δούμε ότι μέχρι 60% (ή και περισσότερο σε ορισμένες περιπτώσεις) του συνόλου των αστικών αποβλήτων είναι οργανική ύλη, ποσοστό το οποίο είναι υψηλότερο από μιας βιομηχανοποιημένης χώρας. Φυλακτακίδης Χρήστος Α.Ε.Μ. 4803 / Μιάμης Θωμάς Α.Ε.Μ. 4734 11

Διάγραμμα 2: Σύσταση των αστικών αποβλήτων σε μια τυπική αναπτυσσόμενη χώρα και σε μια εκβιομηχανισμένη χώρα (τα στοιχεία αυτά διαφέρουν σημαντικά από τα πραγματικά - τα ποσοστά αυτό είναι μόνο ένα παράδειγμα). Πηγή: http://practicalaction.org/ 1.2.2 Υπολείμματα ξυλείας Τα ξυλώδη υπολείμματα που λαμβάνονται από την επεξεργασία του ξύλου (πριονίδι, ροκανίδι, θρύμματα ξύλου, κλπ.), καθώς και υπολείμματα ξυλείας που παράγονται κατά την υλοτόμηση των δέντρων και είναι ακατάλληλα για περαιτέρω επεξεργασία, μπορούν να χρησιμοποιηθούν με διαφορετικούς τρόπους για την παραγωγή βιοενέργειας, είτε για την παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος ή για να καλύψει ανάγκες θέρμανσης. Έτσι, όταν αναφερόμαστε στο ξύλο ως ανανεώσιμο καύσιμο δεν εννοούμε, φυσικά, την αλόγιστη υλοτόμηση των δασών, αλλά την ενεργειακή αξιοποίηση παραπροϊόντων ξύλου, τα οποία παραμένουν, συνήθως, ανεκμετάλλευτα. 1.2.3 Γεωργικές δραστηριότητες Αντίστοιχα με τα παραπροϊόντα της βιομηχανίας ξύλου, τα υπολείμματα από τις γεωργικές δραστηριότητες, όπως π.χ. το άχυρο, μπορεί να χρησιμοποιηθεί εναλλακτικά, για την παραγωγή φιλικής προς το περιβάλλον ενέργειας και καύσιμης ύλης. Εκτός από το άχυρο, τα κλαδέματα από τις δενδρώδεις καλλιέργειες, αντί να παραμένουν στους αγρούς και να αποτελούν εστίες ανάπτυξης πυρκαγιών, μπορούν Φυλακτακίδης Χρήστος Α.Ε.Μ. 4803 / Μιάμης Θωμάς Α.Ε.Μ. 4734 12

να αξιοποιηθούν και να μετατραπούν σε υψηλής ποιότητας στερεά βιοκαύσιμα, προσφέροντας, ταυτόχρονα, ένα επιπλέον έσοδο για τους παραγωγούς. 1.2.4 Βιομηχανία παραγωγής τροφίμων Τα απόβλητα των βιομηχανιών παραγωγής τροφίμων, είτε βρίσκονται σε στερεά ή σε υγρή μορφή, μπορούν να αξιοποιηθούν ενεργειακά, επίσης μέσω της τεχνολογίας της αναερόβιας χώνευσης και της παραγωγής βιοαερίου. Έτσι, υγρά απόβλητα που φημίζονται για το υψηλό ρυπαντικό τους φορτίο (π.χ. τυρόγαλα, κατσίγαρος, απόβλητα σφαγείων, απόβλητα χυμοποιείων, ζυθοποιείων και βιομηχανιών επεξεργασίας φρούτων και λαχανικών) και την έντονη ρύπανση που προκαλούν κατά την ανεξέλεγκτη διάθεση τους, σταματούν, πλέον, να αποτελούν πρόβλημα για τους παραγωγούς καθώς μετατρέπονται σε ηλεκτρική ενέργεια. Με αυτόν τον τρόπο διαχείρισης των αποβλήτων προκύπτουν πολλαπλά οφέλη: διακόπτεται η περιβαλλοντική υποβάθμιση των υδάτινων αποδεκτών από την λειτουργία των ρυπογόνων βιομηχανιών με τρόπο που όχι μόνο δεν κοστίζει στον παραγωγό του αποβλήτου, αλλά του προσφέρει επιπλέον έσοδα από την πώληση της εναλλακτικής ενέργειας και την αποφυγή των υψηλών προστίμων που οφείλει να πληρώνει για την ακατάλληλη διάθεση των αποβλήτων του. Αντιστοίχως και για τα στερεά οργανικά απόβλητα βιομηχανιών τροφίμων, υπάρχουν αποτελεσματικές τεχνολογίες χρήσης τους για την παραγωγή βιοαερίου και ηλεκτρικής ενέργειας. Φυλακτακίδης Χρήστος Α.Ε.Μ. 4803 / Μιάμης Θωμάς Α.Ε.Μ. 4734 13

Πίνακας 2:Δυνατότητα αξιοποίησης των κυρίων οργανικών αποβλήτων στην Ελλάδα Δυναμικό βιομάζας (κυριότερων οργανικών αποβλήτων) στην Ελλάδα Πηγές Μονάδες Δυναμικότητα Απόβλητα Τόνοι/χρόνο Βουστάσια 32.875 727.040 βοοειδή 14.540.800 278 Χοιροτροφεία 36.593 140.645 χοιρομητέρες 2.268.220 37 Ισχύς (ΜW) Σφαγεία 101 77.242 τόνοι/χρόνο (Κατ.2) 127.690 τόνοι/χρόνο (Κατ 3) 204.932 28 Tυροκομεία 548 160.362,4 τ/χ γι 447.705,2 τ/χπρ 425.647 7,21 Σύνολο 17.439.599 350,21 Πηγή : Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων (2008) 1.2.5 Κτηνοτροφικές δραστηριότητες Το βασικό απόβλητο όλων των κτηνοτροφικών δραστηριοτήτων είναι η ζωική κοπριά. Το ζήτημα της αποτελεσματικής διαχείρισης της γίνεται ακόμα πιο έντονο κατά την μαζική εκτροφή ζώων (συνήθως βοοειδών, χοίρων και πουλερικών) σε περιορισμένους και συστεγασμένους χώρους. Ο ιδανικότερος τρόπος διαχείρισης αυτών των αποβλήτων είναι η χρησιμοποίησή τους για την παραγωγή βιοενέργειας. Πιο συγκεκριμένα, με τη βοήθεια της τεχνολογίας της αναερόβιας χώνευσης τα υγρά ζωικά απόβλητα μετατρέπονται σε βιοαέριο, ένα εναλλακτικό και «πράσινο» βιοκαύσιμο. Μετά την παραγωγή του, το βιοαέριο τροφοδοτείται σε σύστημα συμπαραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας και θερμότητας, από την πώληση των οποίων προκύπτουν τα πολύ σημαντικά έσοδα της μονάδας βιοαερίου. Επιπλέον έσοδα μπορούν να προκύψουν από την εμπορική εκμετάλλευση του χωνεμένου υπολείμματος της κοπριάς ως βιολογικό λίπασμα. Η βιομάζα, συνεπώς, που λαμβάνεται από την εκτροφή ζώων ως απόβλητο, όχι μόνο δεν είναι άχρηστη, αλλά αποτελεί μια πολύ σημαντική πηγή εσόδων για τον Φυλακτακίδης Χρήστος Α.Ε.Μ. 4803 / Μιάμης Θωμάς Α.Ε.Μ. 4734 14

παραγωγό καθώς και ένα τρόπο παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με φιλικό για το περιβάλλον και τον άνθρωπο τρόπο. Συνιστά έναν ανεκμετάλλευτο πλούτο, τον οποίο έχουν αναγνωρίσει όλες οι αναπτυγμένες χώρες εδώ και χρόνια, γι αυτό και επενδύουν σε αυτόν διαρκώς. Για την εγκατάσταση μιας τεχνολογικά άρτιας μονάδας παραγωγής βιοενέργειας είναι, συνήθως, αναγκαία η συνεργασία των παραγωγών των ζωικών αποβλήτων με εκείνους των οργανικών βιομηχανικών αποβλήτων για την κατασκευή μονάδας συνδυασμένης αναερόβιας χώνευσης. Πέραν των περιβαλλοντικών, και τα οικονομικά οφέλη του φορέα που θα επενδύσει στην υλοποίηση μιας τέτοιας μονάδας εναλλακτικής ηλεκτροπαραγωγής, είναι σημαντικά υψηλότερα. 1.3 ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΟΡΓΑΝΙΚΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ Ένα από τα προβλήματα που πρέπει να αντιμετωπίσει η σύγχρονη κοινωνία είναι η διαχείριση των οργανικών αποβλήτων. Η παραδοσιακή λύση της απομάκρυνσης μέσω χωματερών προκαλεί περισσότερα προβλήματα από αυτά που θεωρητικά λύνει: Η περιβαλλοντική επιβάρυνση: Η βιοχημική μετατροπή της οργανικής ύλης που συσσωρεύεται σε μια χωματερή γίνεται μέσω της σήψης. Κι αυτό διότι το περιβάλλον στερείται οξυγόνου. Αυτό συνεπάγεται μια μακροχρόνια και βλαβερή διαδικασία που διαταράσσει με δραματικό τρόπο την ισορροπία του περιβάλλοντος βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα. Κάθε κυβικό μέτρο οργανικών αποβλήτων θαμμένο σε μια χωματερή σήπεται και παραμένει δραστήριο για περίπου 50 χρόνια, στη διάρκεια των οποίων παράγει δύο υποπροϊόντα. α. υγρά με μεγάλο ποσοστό οργανικής ύλης και παθογόνους μικροοργανισμούς. β. αέρια θερμοκηπίου, που περιέχουν 55% μεθάνιο και 45% διοξείδιο του άνθρακα, τα οποία προκαλούν περιβαλλοντική επιβάρυνση ισοδύναμη με τις εκπομπές ενός αυτοκινήτου μεσαίου κυβισμού που θα έκανε τον γύρο του κόσμου από τον Ισημερινό. Διοικητική και Οικονομική Επιβάρυνση: Εδώ και δεκαετίες η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει εκδώσει οδηγίες με τις οποίες ορίζει τον τρόπο διαχείρισης οικιακών και βιομηχανικών αποβλήτων. Εκείνες οι χώρες που δεν εφαρμόζουν αυτές τις οδηγίες θα καταβάλλουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση ημερησίως μεγάλα πρόστιμα. Βεβαίως, οι Φυλακτακίδης Χρήστος Α.Ε.Μ. 4803 / Μιάμης Θωμάς Α.Ε.Μ. 4734 15

κυβερνήσεις αυτών των χωρών, όπως αναμένεται, θα παραγωγούς αποβλήτων αυτή την οικονομική επιβάρυνση. μετακυλήσουν στους Η Ευρωπαϊκή Ένωση προάγει την μείωση κατά 35% μέχρι το 2020 της συνολικής ποσότητας των βιοαποκοδομήσιμων αστικών αποβλήτων, στα οποία ανήκουν και τα απορριπτόμενα μαγειρικά φυτικά έλαια και ζωικά λίπη. Το 1995 η ποσότητα των αστικών αποβλήτων ήταν κάτω από 3.900.000 Mt η οποία το 2001 αυξήθηκε τους 4.559.000 Mt. Η ορθολογική διαχείριση των συγκεκριμένων αποβλήτων έχει ως στόχο τη μείωση των ποσοτήτων που καταλήγουν στους χώρους υγειονομικής ταφής, επιτρέπει την πραγματοποίηση μεγαλύτερης κλίμακας λιπασματοποίησης, την ανάκτηση μεγαλύτερων ποσοτήτων ενέργειας από τα απόβλητα ενώ παράλληλα βελτιώνει από ποσοτική και ποιοτική σκοπιά τη διαδικασία της ανακύκλωσης. Κύρια αναμενόμενα οφέλη είναι η μεγαλύτερη αποδοτικότητα και η καλύτερη αξιοποίηση των δαπανών χάρη στη σημασία που αποδίδεται στον περιβαλλοντικό αντίκτυπο, τη μείωση του κόστους, τον περιορισμό των εμποδίων που αντιμετωπίζουν οι δραστηριότητες ανακύκλωσης, τη μείωση της ρύπανσης από τα απόβλητα και την περιστολή των εκπομπών των αερίων που επιδεινώνουν το φαινόμενο του θερμοκηπίου. (ΚΥΑ 50910): Η διαχείριση των στερεών αποβλήτων διέπεται από τις ακόλουθες αρχές 1. Την αρχή της προφύλαξης και της πρόληψης δημιουργίας αποβλήτων, σύμφωνα με την οποία επιδιώκεται ο περιορισμός του συνολικού όγκου των αποβλήτων και η μείωση των επιβλαβών συνεπειών για την υγεία και το περιβάλλον, μέσω της επαναχρησιμοποίησης, της ανάκτησης υλικών και της ανακύκλωσης, καθώς και της ανάκτησης ενέργειας χωρίς ρύπανση του περιβάλλοντος, ώστε να μειώνεται η ποσότητα των αποβλήτων προς τελική διάθεση, λαμβάνοντας υπόψη το οικονομικό και κοινωνικό κόστος. 2. Την αρχή Ο Ρυπαίνων Πληρώνει με έμφαση στη ευθύνη του παραγωγού αποβλήτων 3. Την αρχή της εγγύτητας σύμφωνα με την οποία επιδιώκεται τα απόβλητα να οδηγούνται σε μία από τις πλησιέστερες εγκεκριμένες εγκαταστάσεις επεξεργασίας ή και διάθεσης, εφόσον αυτό είναι περιβαλλοντικά αποδεκτό και οικονομικά εφικτό. Φυλακτακίδης Χρήστος Α.Ε.Μ. 4803 / Μιάμης Θωμάς Α.Ε.Μ. 4734 16

4. Την αρχή της επανόρθωσης των ζημιών στο περιβάλλον. Μέτρα για να βελτιωθεί η διαχείριση των βιοαποδομήσιμων αποβλήτων στην Eυρωπαϊκή Eνωση και να αξιοποιηθούν σημαντικά περιβαλλοντικά και οικονομικά οφέλη θέσπισε Eυρωπαϊκή Eπιτροπή. Tα βιοαποδομήσιμα απόβλητα από κήπους, κουζίνες και τρόφιμα ανέρχονται σε 88 εκατομμύρια τόνους κάθε χρόνο και ενδέχεται να έχουν μείζονος σημασίας επιπτώσεις στο περιβάλλον. Tαυτόχρονα, όμως, μπορούν να αποτελέσουν πηγή ανανεώσιμων μορφών ενέργειας και ανακύκλωσης υλικών. Tα βιοαποδομήσιμα απόβλητα αποτελούν την πλειονότητα των οικιακών απορριμμάτων, φτάνοντας το 40%-60%. Eίναι όλα τα οργανικής προέλευσης απόβλητα. Σε αυτά ανήκουν τα υπολείμματα τροφών και τα πράσινα απόβλητα των κήπων (κλαδέματα, φύλλα, χορτάρι). Aν και η κύρια πηγή παραγωγής οργανικών αποβλήτων είναι τα σπίτια, μεγάλο ποσοστό προέρχεται και από τις δημοτικές δραστηριότητες (πάρκα, άλση, δεντροστοιχίες κ.α.). Στη συντριπτική τους πλειονότητα τα απόβλητα αυτά καταλήγουν σε χώρους υγειονομικής ταφής ή ακόμη χειρότερα σε ανεξέλεγκτες χωματερές. H ταφή τους χωρίς προηγούμενη επεξεργασία καταλαμβάνει πολύτιμο χώρο στους XYTA και παράγει μεθάνιο. Σύμφωνα με την Οδηγία 31/1999/ΕΚ για την Υγειονομική Ταφή των Αποβλήτων, στους Χώρους Υγειονομικής Ταφής μη επικινδύνων αποβλήτων πρέπει να καταλήγουν υπολείμματα και όχι ανεπεξέργαστα απόβλητα, ενώ τίθενται ποσοτικοί στόχοι και χρονοδιάγραμμα για να μειωθούν σταδιακά τα οργανικά (αποφάγια και κλαδέματα) απόβλητα κατά 25%, 50% και 65% μέσα σε 5, 8 και 13 χρόνια αντίστοιχα (σε σχέση με το 1995). Η μείωση αυτή όμως προϋποθέτει την εξεύρεση εναλλακτικών τρόπων διαχείρισης. Ο βιωσιμότερος τρόπος εναλλακτικής διαχείρισης των οργανικών αποβλήτων είναι η κομποστοποίηση-λιπασματοποίηση, είτε σε βιομηχανική κλίμακα, είτε σε δημοτική κλίμακα, ή σε οικιακή κλίμακα. Ο τελευταίος τρόπος αναφέρεται στην «Οικιακή Κομποστοποίηση», στην μετατροπή δηλαδή των οικιακών οργανικών αποβλήτων σε κομπόστ (λίπασμα, εδαφοβελτιωτικό ή χούμους). Αυτό μπορεί να γίνει πολύ εύκολα με τη χρήση ειδικών κάδων κομποστοποίησης. Η Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης έχει ήδη υλοποιήσει πιλοτικά προγράμματα οικιακής κομποστοποίησης σε συνεργασία με το Λύκειο Αναβρύτων, το Δήμο Ελευσίνας, την Κοινότητα Άνοιξης και τελευταία με τον Δήμο Μελισσίων. Η οικιακή Φυλακτακίδης Χρήστος Α.Ε.Μ. 4803 / Μιάμης Θωμάς Α.Ε.Μ. 4734 17

κομποστοποίηση μπορεί να γίνει και χωρίς τη χρήση κάδου, απλώς με τη δημιουργία ενός σωρού βιοαποδομήσιμων υλικών, τα οποία τηρούν κάποιες στοιχειώδεις προδιαγραφές στη σύνθεσή τους, το μέγεθός τους (κατάτμηση), το μέγεθος του σωρού και την υγρασία. Η κομποστοποίηση σε δημοτικό επίπεδο (διαχείριση δημοτικών πράσινων αποβλήτων) βρίσκεται σε αρχικό στάδιο στο Δήμο Ελευσίνας. Με την οικιακή ή τη δημοτική κομποστοποίηση οι Δήμοι κερδίζουν χρήματα, αφού μειώνονται οι ποσότητες απορριμμάτων που στέλνουν στους ΧΥΤΑ και άρα μειώνονται τα έξοδα μεταφοράς και ταφής των δημοτικών στερεών αποβλήτων. Επίσης, μειώνονται σημαντικά τα δρομολόγια των απορριμματοφόρων, με αποτέλεσμα τη μείωση των εξόδων συντήρησής τους, την εξοικονόμηση καυσίμων, τον μειωμένο κυκλοφοριακό φόρτο και τη μείωση εκπομπών καυσαερίων. 1.3.1 Σενάρια διαχείρισης οργανικών αποβλήτων 1.3.1.1 Ρυθμιστικοί παράγοντες Η ανάπτυξη σεναρίων για την ανακύκλωση αστικών στερεών οργανικών αποβλήτων κατευθύνεται από συγκεκριμένες βασικές στη δομή και ρυθμιστικές στο χαρακτήρα τους ιδιαιτερότητες που περιλαμβάνουν: Το είδος των οργανικών αποβλήτων τα πράσινα οργανικά αστικά απόβλητα που προέρχονται από κλαδέματα των Δήμων και την περιποίηση του αστικού πρασίνου κρίνονται ως καταλληλότερα για ανακύκλωση αφενός, γιατί υπάρχει καταγεγραμμένο πρόβλημα στην απόρριψη τους και αφετέρου, γιατί συνιστούν μείζονα παράγοντα κινδύνου πυρκαγιάς. Επιπρόσθετα, τα πράσινα οργανικά είναι το είδος των αστικών στερεών αποβλήτων που σε συγκεκριμένες εποχές του χρόνου φορτίζουν ανεξέλεγκτα το σύστημα αποκομιδής. Το είδος της ανακύκλωσης η κομποστοποίηση, είτε με τη μορφή της οικιακής είτε της βιομηχανικής, είναι η πλέον ενδεδειγμένη και οικεία μέθοδος ανακύκλωσης των πράσινων οργανικών. Την ταυτότητα του τελικού προϊόντος το τελικό προϊόν της κομποστοποίησης προκειμένου να αξιοποιηθεί στην αλυσίδα αξιών πρέπει να πιστοποιηθεί ως κομπόστ. Η απουσία σχετικών προδιαγραφών που να μπορούν εύκολα και χωρίς μεγάλης κλίμακας υποδομές να εφαρμοστούν στο περιβάλλον του έργου, η ζήτηση για σχετικά προϊόντα που δεν έχει καταγραφεί αλλά και το γεγονός ότι οι πηγές προέλευσης δεν είναι εύκολα ιχνηλάσιμες, δημιουργούν ενδεχόμενο Φυλακτακίδης Χρήστος Α.Ε.Μ. 4803 / Μιάμης Θωμάς Α.Ε.Μ. 4734 18

εμπόδιο στην ταυτότητα και συνεπώς στις δυνατότητες αξιοποίησης του τελικού προϊόντος. Ενδιάμεση λύση είναι ο χαρακτηρισμός του προϊόντος ως εδαφοβελτιωτικό και η εμπορική αξιοποίηση τους εκτός διατροφικής αλυσίδας. To ρόλο των συμμετεχόντων στη σύμπραξη Το ρόλο του δημόσιου τομέα έχει η τοπική αυτοδιοίκηση στο επίπεδο των Δήμων και της Νομαρχίας ενώ, το ρόλο του ιδιωτικού τομέα αναλαμβάνουν εταιρίες που ενδέχεται να ενδιαφέρονται για ίδια χρήση ή για εμπορική χρησιμοποίηση του προϊόντος. Το υφιστάμενο κανονιστικό πλαίσιο Η ισχύουσα νομοθεσία προβλέπει για το οργανικό κομπόστ το χαρακτηρισμό του ως εδαφοβελτιωτικό που χορηγείται από το ΕΘΙΑΓΕ. Τους πελάτες του συστήματος Βασικές κατηγορίες πελατών του συστήματος αποτελούν αφενός τα μεγάλα ξενοδοχειακά συγκροτήματα και οι Δήμοι (μεγάλοι πελάτες) που παράγουν σημαντικά πράσινα οργανικά και αφετέρου η ιδιωτική εξοχική κατοικία γενικά (μικροί πελάτες). Τις απαιτούμενες υποδομές για τη συλλογή πράσινων οργανικών για την παραγωγή κομπόστ, κρίσιμη υποδομή είναι ο τεμαχιστής, ο οποίος μάλιστα ενδείκνυται να είναι κινητός και η διάθεση κατάλληλου χώρου για κομποστοποίηση, που παραδοσιακά είναι πεδίο αντιπαράθεσης με την τοπική κοινωνία. Τη διαθεσιμότητα των εταιριών του ιδιωτικού τομέα οι ιδιωτικές εταιρίες που μπορούν να συμμετάσχουν στο έργο για να αξιοποιήσουν το τελικό προϊόν, εκ των πραγμάτων περιορίζονται στο αντικείμενο της αρχιτεκτονικής τοπίου και της διαμόρφωσης χώρων ενώ, μικρές πιθανότητες υπάρχουν και για τις ασχολούμενες με την παραγωγή εδαφοβελτιωτικών μιγμάτων. 1.3.1.2 Σενάριο διαχείρισης οργανικών αποβλήτων - συλλογή πράσινων οργανικών όλων των πελατών από το σύστημα αποκομιδής των δήμων, επεξεργασία και κομποστοποίηση, εμπορική διάθεση προϊόντος. (βιβλ-(10)) Επεξεργασία: βιομηχανική κομποστοποίηση. Προέλευση: πράσινα οργανικά από μεγάλα ξενοδοχειακά συγκροτήματα και Δήμους (μεγάλοι πελάτες) καθώς και πράσινα οργανικά από εξοχική κατοικία (μικροί πελάτες). Συμμετέχοντες: μικροί πελάτες που βρίσκονται στα όρια των Δήμων Παλλήνης, Σιθωνίας και Σταγείρων-Ακάνθου, συμμετέχοντες Δήμοι καθώς και μεγάλοι πελάτες που θα δεχτούν να συμμετάσχουν. Φυλακτακίδης Χρήστος Α.Ε.Μ. 4803 / Μιάμης Θωμάς Α.Ε.Μ. 4734 19

Αποκομιδή: συγκέντρωση των πράσινων οργανικών από τους πελάτες του συστήματος, επί τόπου τεμαχισμός από συνεργεία του Δήμου και μεταφορά από ειδικά απορριμματοφόρα των Δήμων σε ειδικά διαμορφωμένους χώρους. Κομποστοποίηση: σε ειδικούς χώρους των Δήμων, ένας για κάθε Δήμο, όπου θα καταλήγουν τα προεπεξεργασμένα πράσινα οργανικά και θα τοποθετούνται σε σειράδια για ωρίμανση. Διάθεση: σε ιδιωτική επιχείρηση, ως εδαφοβελτιωτικό, έναντι τιμήματος βάσει συμβολαίου διάθεσης οργανικού κομπόστ Σύμπραξη: δημόσιου τομέα (Δήμοι, Νομαρχία) που αναλαμβάνει την τη συγκέντρωση και την επεξεργασία των πράσινων οργανικών υλικών και ιδιωτικού τομέα (επιχείρηση) που αναλαμβάνει να αγοράσει το τελικό προϊόν. Χρηματοροές: ανάλογα με την ποσότητα και τη σύνθεση του τελικού προϊόντος, θα γίνουν και αντίστοιχες χρηματοροές από τον ιδιώτη προς την τοπική αυτοδιοίκηση. Επιχορηγήσεις έργου: σύστημα κομποστοποίησης και διαμόρφωση χώρων Δήμων. Νομικές απαιτήσεις: οι χώροι κομποστοποίησης να πληρούν τους περιβαλλοντικούς όρους που τίθενται από την πολιτεία και να έχουν τη σχετική έγκριση για αυτό. Επισημάνσεις: ευαισθησία ως προς τη δυνατότητα διάθεσης του τελικού προϊόντος. 1.3.1.3 Σενάριο διαχείρισης οργανικών αποβλήτων συλλογή πράσινων οργανικών από το σύστημα αποκομιδής των δήμων, επεξεργασία και κομποστοποίηση, εμπορική διάθεση προϊόντος, σε συνδυασμό με οικιακή κομποστοποίηση και ιδία αξιοποίηση για τους μεγάλους πελάτες. (βιβλ-(10)) Επεξεργασία: βιομηχανική κομποστοποίηση και οικιακή κομποστοποίηση. Προέλευση: πράσινα οργανικά από μεγάλα ξενοδοχειακά συγκροτήματα και Δήμους (μεγάλοι πελάτες) καθώς και πράσινα οργανικά από εξοχική κατοικία (μικροί πελάτες). Συμμετέχοντες: μικροί πελάτες που βρίσκονται στα όρια των Δήμων Παλλήνης, Σιθωνίας και Σταγείρων-Ακάνθου, συμμετέχοντες Δήμοι καθώς και μεγάλοι πελάτες που θα δεχτούν να συμμετάσχουν. Αποκομιδή για μικρούς πελάτες και Δήμους: συγκέντρωση των πράσινων οργανικών από τους πελάτες του συστήματος, επί τόπου τεμαχισμός από συνεργεία του Δήμου και μεταφορά από ειδικά απορριμματοφόρα των Δήμων σε ειδικά διαμορφωμένους χώρους. Φυλακτακίδης Χρήστος Α.Ε.Μ. 4803 / Μιάμης Θωμάς Α.Ε.Μ. 4734 20

Κομποστοποίηση (βιομηχανική): σε ειδικούς χώρους των Δήμων, ένας για κάθε Δήμο, όπου θα καταλήγουν τα προεπεξεργασμένα πράσινα οργανικά και θα τοποθετούνται σε σειράδια για ωρίμανση. Κομποστοποίηση (οικιακή): σε ειδικούς κάδους εντός του χώρου των μεγάλων πελατών. Διάθεση (βιομηχανική κομποστοποίηση): σε ιδιωτική επιχείρηση, ως εδαφοβελτιωτικό, έναντι τιμήματος βάσει συμβολαίου διάθεσης οργανικού κομπόστ. Διάθεση (οικιακή κομποστοποίηση): για ίδια χρήση, ως οργανικό λίπασμα, εντός των χώρων του μεγάλου πελάτη. Σύμπραξη: δημόσιου τομέα (Δήμοι, Νομαρχία) που αναλαμβάνει την τη συγκέντρωση και την επεξεργασία των πράσινων οργανικών υλικών και ιδιωτικού τομέα (επιχείρηση) που αναλαμβάνει να αγοράσει το τελικό προϊόν. Δεν υπάρχει σύμπραξη στην οικιακή κομποστοποίηση. Χρηματοροές: ανάλογα με την ποσότητα και τη σύνθεση του τελικού προϊόντος, θα γίνουν και αντίστοιχες χρηματοροές από τον ιδιώτη προς την τοπική αυτοδιοίκηση. Παθητικές χρηματοροές στην ίδια χρήση του προϊόντος. Επιχορηγήσεις έργου: σύστημα κομποστοποίησης, διαμόρφωση χώρων Δήμων, κάδοι οικιακής κομποστοποίησης. Νομικές απαιτήσεις: οι χώροι κομποστοποίησης να πληρούν τους περιβαλλοντικούς όρους που τίθενται από την πολιτεία και να έχουν τη σχετική έγκριση για αυτό. Επισημάνσεις: ευαισθησία ως προς τη δυνατότητα διάθεσης του τελικού προϊόντος. Αδυναμία σύμπραξης. 1.3.1.4 Σενάριο διαχείρισης οργανικών αποβλήτων σύστημα οικιακής κομποστοποίηση πράσινων οργανικών για όλους τους πελάτες και συλλογή, επεξεργασία και κομποστοποίηση πράσινων οργανικών σε έναν δήμο για ιδία χρήση. (βιβλ-(10)) Επεξεργασία: οικιακή κομποστοποίηση και βιομηχανική κομποστοποίηση. Προέλευση: πράσινα οργανικά από μεγάλα ξενοδοχειακά συγκροτήματα και Δήμους (μεγάλοι πελάτες) καθώς και πράσινα οργανικά από εξοχική κατοικία (μικροί πελάτες). Φυλακτακίδης Χρήστος Α.Ε.Μ. 4803 / Μιάμης Θωμάς Α.Ε.Μ. 4734 21

Συμμετέχοντες: μικροί πελάτες που βρίσκονται στα όρια των Δήμων Παλλήνης, Σιθωνίας και Σταγείρων-Ακάνθου, Δήμος Σταγείρων-Ακάνθου καθώς και μεγάλοι πελάτες που θα δεχτούν να συμμετάσχουν. Αποκομιδή Δήμου Σταγείρων-Ακάνθου: συγκέντρωση πράσινων οργανικών, τεμαχισμός από συνεργείο του Δήμου και μεταφορά σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο. Κομποστοποίση (βιομηχανική): σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο του Δήμου όπου θα καταλήγουν τα προεπεξεργασμένα πράσινα οργανικά και θα τοποθετούνται κατάλληλα για ωρίμανση. Κομποστοποίηση (οικιακή): σε ειδικούς κάδους εντός του χώρου των πελατών. Διάθεση (βιομηχανική κομποστοποίηση): για δωρεάν διανομή, ως πργανικό λίπασμα, σε δημότες για ίδια χρήση. Διάθεση (οικιακή κομποστοποίηση): για ίδια χρήση, ως οργανικό λίπασμα, εντός των χώρων του μικρού/μεγάλου πελάτη. 1.3.1.5 Δυνατότητες εκτροπής / επεξεργασίας των ΒΑΑ Για την επίτευξη των στόχων εκτροπής των ΒΑΑ μπορούν να αναπτυχθούν (α) προγράμματα ελαχιστοποίησης (κυρίως κομποστοποίηση στο σπίτι, παραμονή του κομμένου γρασιδιού στο έδαφος και μείωση της κατανάλωσης χαρτιού), (β) χωριστής διαλογής και βιολογικής επεξεργασίας (δηλ. κομποστοποίησης ή αναερόβιας χώνευσης) του καθαρού, οργανικού κλάσματος, (γ) μηχανικήςβιολογικής επεξεργασίας (ΜΒΕ) του χαμηλότερης καθαρότητας, οργανικού κλάσματος που λαμβάνεται μετά τη μηχανική διαλογή και (δ) θερμικής επεξεργασίας (καύση, αεριοποίηση, πυρόλυση) των σύμμεικτων αποβλήτων (διάγραμμα 3). Η εμπειρία των Ευρωπαϊκών χωρών που έχουν ανεπτυγμένα προγράμματα εκτροπής δείχνει ότι αυτή μπορεί να επιτευχθεί καλύτερα με ένα μείγμα των τεσσάρων μεθόδων, ανάλογα με τα ιδιαίτερα γεωγραφικά, δημογραφικά, χωροταξικά και κοινωνικο-οικονομικά χαρακτηριστικά κάθε περιοχής. Ο ρόλος της ελαχιστοποίησης στην ποσοτική εκτροπή των ΒΑΑ κρίνεται συγκριτικά μικρός στις αστικές περιοχές, μπορεί να είναι όμως σημαντικότερος για ημιαστικές και αγροτικές περιοχές, όπως ο Ν. Καρδίτσας, ενώ ταυτόχρονα συμβάλλει στην περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση των πολιτών. Ο ρόλος της χωριστής διαλογής και βιολογικής επεξεργασίας σε αποκεντρωμένες μονάδες χαμηλού σχετικά κόστους μπορεί να είναι πολύ σημαντικότερος, όπως δείχνει το παράδειγμα της Αυστρίας, της Γερμανίας αλλά και Φυλακτακίδης Χρήστος Α.Ε.Μ. 4803 / Μιάμης Θωμάς Α.Ε.Μ. 4734 22

της γειτονικής Ιταλίας (ΕΕΑ 2002a, Favoino 2001), ειδικά για τις αγροτικές περιοχές της χώρας. Ειδικά στην Αυστρία, η μικρής κλίμακας κομποστοποίηση διαλεγμένων στην πηγή οργανικών αποβλήτων δίνει ένα πρόσθετο εισόδημα σε πολλές αγροτικές μονάδες, οι οποίες αξιοποιούν και το παραγόμενο κομπόστ, και αποτελεί ένα παράδειγμα που θα μπορούσε ίσως να εφαρμοστεί πιλοτικά στο Ν. Καρδίτσας όπως και σε άλλες αγροτικές περιοχές της χώρας. Οι δυνατότητες της ΜΒΕ και της καύσης, της μόνης αποδεδειγμένης τεχνολογίας θερμικής επεξεργασίας ΑΣΑ, για ποσοτική εκτροπή των ΒΑΑ είναι πολύ μεγαλύτερες και η επικρατούσα άποψη είναι ότι το σύστημα ολοκληρωμένης διαχείρισης ΑΣΑ μιας χώρας θα πρέπει να περιέχει τουλάχιστον μία από τις δύο αυτές μεθόδους επεξεργασίας, ώστε να πετύχει τα ποσοστά εκτροπής που απαιτεί η Ευρωπαϊκή πολιτική. Διάγραμμα 3: Διάγραμμα ροής για τον κύκλο ζωής των ΒΑΑ Πηγή: ΕΕΑ 2002a, ΕΠΕΜ 2003 Τα τελευταία χρόνια, σε μεγάλο βαθμό ως αποτέλεσμα της Οδηγίας για την Υγειονομική Ταφή, εμφανίζεται μια ανανέωση του ενδιαφέροντος για τη βιολογική επεξεργασία. Σημαντικές ποσότητες οργανικών αποβλήτων μετά από ΔσΠ κομποστοποιούνται σε πολλές Ευρωπαϊκές χώρες, ενώ αυξάνει και η χρήση της αναερόβιας χώνευσης. Το παραγόμενο κομπόστ από διαλεγμένα στην πηγή οργανικά διατίθεται χωρίς πρόβλημα στην αγορά. Όμως, εκτός από τα «καθαρά» οργανικά απόβλητα που συλλέγονται χωριστά, μένει ένα σημαντικό ποσοστό οργανικού υπολείμματος στο «μη-οργανικό» ρεύμα των υπόλοιπων αποβλήτων. Επίσης, σε κάποιες περιοχές οι οικονομικές, κοινωνικές, χωροταξικές κ.λ.π. συνθήκες Φυλακτακίδης Χρήστος Α.Ε.Μ. 4803 / Μιάμης Θωμάς Α.Ε.Μ. 4734 23