Μέγιστον τόπος. Ἅπαντα γάρ χωρεῖ. (Θαλής)

Μέγιστον τόπος. Ἅπαντα γάρ χωρεῖ. (Θαλής)

Από την εποχή που οι άνθρωποι σήκωσαν τα μάτια τους προς τον ουρανό και παρατήρησαν τον Ήλιο (τον θεό τους) και τα αστέρια, είχαν την πεποίθηση ότι η Γη είναι επίπεδη και κέντρο του σύμπαντος. Κάθε μέρα παρατηρούσαν τις θέσεις του Ήλιου στον ουρανό και κάθε νύχτα την παρέλαση των άστρων μέχρι το επόμενο ξύπνημα του ήλιου. Το έδαφος που πατούσαν ήταν στέρεο και σταθερό, επομένως ήταν φυσικό να υποθέσουν ότι αυτό που κινείται είναι τα ουράνια σώματα ως προς την ακίνητη Γη και όχι το αντίθετο.

Τον 6ο π.χ. αιώνα ο Πυθαγόρας και οι φιλόσοφοι της σχολής του ανέτρεψαν την άποψη περί επίπεδης Γης θεωρώντας ότι στο κέντρο βρίσκεται το φώς και γύρω από αυτό περιστρέφονται τα πάντα, επομένως ο Ήλιος που είναι η πηγή του φωτός, είναι το κέντρο του κόσμου. Τον 4ο π.χ. αιώνα ο φιλόσοφος Αριστοτέλης άλλαξε και χάραξε την θεώρηση του κόσμου για τα επόμενα 2000 χρόνια. Πίστευε και δίδασκε ότι ήταν περισσότερο λογικό να βρίσκεται η Γη στο κέντρο του κόσμου, γιατί αυτό μας επιβεβαίωνε η καθημερινή εμπειρία. Πίστευε, επίσης, ότι η Γη είναι ακίνητη και γύρω από αυτήν περιστρέφονται οι πλανήτες και όλα τα αστέρια του ουρανού προσκολλημένα σε τεράστιες κρυστάλλινες σφαίρες.

Το γεωκεντρικό αυτό σύστημα αμφισβήτησε ο φιλόσοφος Αρίσταρχος ο Σάμιος (310-230 π.χ.) που διατύπωσε την άποψη ότι ο Ήλιος μένει ακίνητος και περιστρέφεται η Γη γύρω από τον Ήλιο και γύρω από τον άξονά της, γεγονός που εξηγεί γιατί ο Ήλιος εμφανίζεται κάθε μέρα και εξαφανίζεται κάθε νύχτα. Η πεποίθηση του για ένα ηλιοκεντρικό σύμπαν καταγράφηκε και από τον Αρχιμήδη: «υποθέτει ότι οι απλανείς αστέρες και ο ήλιος παραμένουν ακίνητοι και ότι η Γη χαράζει το δρόμο της γύρω από τον Ήλιο πάνω στην περιφέρεια ενός κύκλου». Ο Αρίσταρχος κατηγορήθηκε για προσβολή των θεών και "διατάραξη της ηρεμίας τους", αφού μετέτρεπε τη Γη από ακίνητο αστέρα σε περιφερόμενο πλανήτη. Οι φιλόσοφοι εγκατέλειψαν εντελώς αυτή την πολύ ακριβή εικόνα του ηλιακού συστήματος, η ιδέα ενός ηλιοκεντρικού κόσμου εξαφανίστηκε και επικράτησε η εσφαλμένη άποψη του γεωκεντρικού σύμπαντος.

Στα μέσα του 2ου μ.χ. αιώνα, ο Πτολεμαίος Κλαύδιος συστηματοποίησε τις ως τότε αντιλήψεις παρασιωπώντας τις θέσεις των Πυθαγόρειων φιλοσόφων. Γι αυτόν η Γη είναι μια ακίνητη σφαίρα στο κέντρο του κόσμου κι όλα τα άλλα ουράνια σώματα περιστρέφονται γύρω της. Οι φανατικοί κληρικοί δέχτηκαν πως το σύστημα του Πτολεμαίου συμφωνούσε με τις γραφές και πολέμησαν λυσσαλέα κάθε αντίθετη άποψη. Για περίπου 1500 χρόνια, όποιος τολμούσε να αμφισβητήσει την ακινησία του πλανήτη μας, εθεωρείτο αιρετικός και αντιμετώπιζε το ανάθεμα της Εκκλησίας.

Ο Nicolaus Copernicus (1473-1543) πολυεπιστήμονας της Αναγέννησης, διαμόρφωσε μια ολοκληρωμένη και επαναστατική για την εποχή του θεωρία για το ηλιοκεντρικό μοντέλο με το οποίο ανέδειξε τον Ήλιο, αντί για τη Γη, στο κέντρο του σύμπαντος και μεταμόρφωσε την κατανόησή μας για το ηλιακό σύστημα. Είναι περισσότερο γνωστός για τη θεωρία του ότι ο ήλιος και η Γη δεν είναι το κέντρο του σύμπαντος θεωρία που ανέπτυξε στο περίφημο βιβλίο του De Revolutionibus Orbium coelestium (οι περιστροφές των ουρανίων σωμάτων)

Οι σημαντικότερες απόψεις του ήταν Δεν κινείται ο Ήλιος γύρω από τη Γη, αλλά η Γη γύρω από τον Ήλιο. Όλοι οι πλανήτες περιστρέφονται γύρω από τον Ήλιο ο οποίος είναι, συνεπώς, το κέντρο του σύμπαντος. Δεν κινούνται τα άστρα γύρω από τη Γη, αλλά η Γη γύρω από τον εαυτό της. H κίνηση του Ήλιου δεν είναι παρά φαινομενική, οφειλόμενη στην κίνηση της Γης η οποία περιστρέφεται γύρω από αυτόν όπως οι άλλοι πλανήτες. Το κέντρο της Γης δεν είναι το κέντρο του σύμπαντος, αλλά μόνον το κέντρο της γήινης βαρύτητας και της τροχιάς της Σελήνης. Ο θρύλος λέει ότι το πρώτο τυπωμένο αντίγραφο του De Revolutionibus τοποθετήθηκε στα χέρια του την ημέρα του θανάτου του.

Το 1600, πενήντα επτά χρόνια μετά το θάνατο του Κοπέρνικου, ο Giordano Bruno, Ιταλός μοναχός του Τάγματος του Αγίου Δομήνικου ο οποίος υπερασπίστηκε, μεταξύ άλλων, αυτή την αναπαράσταση του κόσμου αναπτύσσοντας τις φιλοσοφικές και θεολογικές της συνέπειες, αφορίζεται και καίγεται ζωντανός στη Ρώμη, μετά από επτά χρόνια φυλάκισης. Πεπεισμένος οπαδός του Κοπέρνικου, προσθέτει στην ηλιοκεντρική αναπαράσταση του κόσμου την κριθείσα ως «αιρετική» αντίληψη περί ενός σύμπαντος απείρου, κατοικούμενου με άστρα σαν τη Γη: «Τα αστέρια είναι ήλιοι σαν τον δικό μας και υπάρχουν πλήθος ήλιοι ελεύθεροι σε ένα διάστημα δίχως όρια, περιστοιχισμένοι από πλανήτες σαν τη Γη μας, που κατοικούνται από ζωντανά όντα. O Ήλιος είναι απλώς ένα αστέρι μεταξύ άλλων, η μόνη ιδιαιτερότητα του είναι ότι βρίσκεται πολύ κοντά σ εμάς. O Ήλιος δεν έχει κεντρική θέση στο δίχως όρια άπειρο». Στο La Cena de le Ceneri (1584) δηλώνει ότι «ο κόσμος είναι άπειρος και, κατά συνέπεια, δεν υπάρχει σε αυτόν σώμα προορισμένο να είναι στο κέντρο ή στην περιφέρεια ή μεταξύ των δυο άκρων»

Ο Galileo Galilei (1564) μαθηματικός, φυσικός και αστρονόμος, κατασκεύασε το 1609 στη Βενετία το πρώτο αστρονομικό τηλεσκόπιο, με το οποίο έκανε παρατηρήσεις και χαρτογράφησε το φεγγάρι. Λίγα χρόνια αργότερα, είχε κι αυτός καταλήξει στο συμπέρασμα πως δεν είναι ο Ήλιος που γυρίζει γύρω από τη Γη, αλλά η Γη που περιστρέφεται γύρω από τον Ήλιο, όπως και όλοι οι πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος. Ανακοίνωσε περιχαρής την ανακάλυψή του, για να διαπιστώσει πως η έρευνα και η επιστήμη δεν είχαν καμιά τύχη στην εποχή του. Η ανακοίνωσή του θεωρήθηκε αιρετική και βλάσφημη. Ο Galileo Galilei επέμενε στην άποψή του με αποτέλεσμα το 1633, να τον συλλάβει η Ιερά Εξέταση και να τον φυλακίσει. Συνέχισε να επιμένει πως η Γη γυρίζει και πως αυτό είναι ανεξάρτητο από τα θρησκευτικά δόγματα Το 1634, μπροστά στους ιεροεξεταστές, απαρνήθηκε τη θεωρία του ως λαθεμένη και αιρετική. Λέγεται πως, την ίδια στιγμή, μουρμούρισε: «Και όμως, γυρίζει». Πέθανε το 1642, σε κατ οίκον περιορισμό και κάτω από την αυστηρή παρακολούθηση της Ιεράς Εξέτασης. Ακριβώς 350 χρόνια μετά το θάνατό του, ο πάπας Παύλος ζήτησε δημόσια συγνώμη για τις διώξεις που υπέστη ο Galileo Galilei, αναγνωρίζοντας πως η Ιερά Εξέταση είχε κάνει λάθος.

Τον 17ο αιώνα ο Johannes Kepler (1571 1630) κατέληξε τελικά στο συμπέρασμα ότι ο κάθε πλανήτης ταξιδεύει γύρω από τον ήλιο σε μια ελλειπτική τροχιά, με τον ήλιο να βρίσκεται στη θέση της μιας εστίας.

1. Οι πλανήτες περιφέρονται γύρω από τον Ήλιο σε επίπεδες τροχιές. Κάθε τροχιά έχει το σχήμα μιας έλλειψης στη μία εστία της οποίας βρίσκεται ο Ήλιος. 2. Η ακτίνα που συνδέει τον Ήλιο με τον πλανήτη διαγράφει σε ίσους χρόνους επιφάνειες με ίσα εμβαδά 3. Ο λόγος του τετραγώνου του χρόνου περιφοράς ενός πλανήτη γύρω από τον Ήλιο προς τον κύβο του μεγάλου ημιάξονα της τροχιάς του (μέση ακτίνα) είναι σταθερός. Δηλαδή: T2 = σταθερό. R 3 Έτσι για τις τροχιές δύο πλανητών ισχύει: Τ 1 Τ 2 2 = R 1 R 2 3

Ο κομήτης Halley χρειάζεται περίπου 76 έτη για να ολοκληρώσει ένα πλήρες ταξίδι γύρω από τον ήλιο. Ο Edmund Halley είδε τον κομήτη το 1682 και προέβλεψε ορθώς την επιστροφή του το 1759. Παρόλο που δεν έζησε αρκετά, ώστε να δει την πρόβλεψή του να πραγματοποιείται, ο κομήτης ονομάστηκε έτσι προς τιμήν του.

Σήμερα ξέρουμε πως ούτε ο Ήλιος στέκει ακίνητος στο κέντρο του Σύμπαντος. Είναι κι αυτός ένα μέρος του όλου, ένα απειροελάχιστο σημάδι στην απεραντοσύνη του Διαστήματος. Έχει υπολογιστεί ότι σε κάθε ένα δευτερόλεπτο ο Ήλιος διανύει απόσταση περίπου είκοσι χιλιομέτρων, που σημαίνει περίπου 1200 χλμ. το λεπτό ή 72.000 χλμ. την ώρα. Για τα ανθρώπινα μέτρα, ταχύτητα φανταστική, που παρασέρνει και τη Γη κι όλα όσα υπάρχουν στο πλανητικό μας σύστημα. Από ποια αφετηρία ξεκινήσαμε; Προς ποιο τέρμα κινούμαστε; Πού αρχίζει, πού τελειώνει το Σύμπαν και τι υπάρχει πέρα από αυτό; Υποθέσεις μόνο μπορούμε να κάνουμε. Όπως υποθέσεις μόνο μπορούν να γίνουν για την αρχή όλων αυτών.