ΚΑΙΝΟΤΟΜΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΑΠΟΜΑΚΡΥΝΣΗΣ ΒΑΡΕΩΝ ΜΕΤΑΛΛΩΝ ΑΠΟ ΟΣΤΡΑΚΟΕΙ Η Κ. Κουκάρας 1, Ν. Καλογεράκης 2, Β. Μιχαηλίδης 3, Σ. Σαµαρτζή 4, Α. Τσαγκούρου 4, Γ. Μεθενίτου 4 1.Τµήµα Έρευνας & Ανάπτυξης, ΝΕΑΡΧΟΣ Ο.Ε. 2.Εργαστήριο Βιοχηµικής Μηχανικής & Περιβαλλοντικής Βιοτεχνολογίας, Τµήµα Μηχανικών Περιβάλλοντος, Πολυτεχνείο Κρήτης 3.Εργαστήριο Φυσιολογίας Ζώων, Τµήµα Βιολογίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο Θεσ/νίκης 4.Εργαστήριο Ελέγχου Καταλοίπων Τροφίµων Ζ.Π., Ινστιτούτο Υγιεινής Τροφίµων, Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίµων Αθήνα, 14-16 Μαρτίου 2008 1
Τα δίθυρα µαλάκια (οστρακοειδή) εξαιρετικά προϊόντα γαστριµαργίας, υψηλή διατροφική και εµπορική αξία, ανταγωνιστικό προιόν για την Ελλάδα (>85% εξαγωγές), παραγωγή οστρακοκαλλιέργειας = ~40.000tn (2004), αξίας = ~16.000.000, παραγωγή οστρακοαλιείας = ~ 9.000tn (2000). 2
Θερµαϊκό κόλπος Κόλπος Καλλονής Κόλπος Γέρας Κανονισµός 1881/2006/ΕΚ «για καθορισµό µέγιστων επιτρεπτών επιπέδων για ορισµένες ουσίες οι οποίες επιµολύνουν τα τρόφιµα» 3
Στην παρούσα εργασία προσδιορίστηκε η συγκέντρωση του καδµίου (Cd) και µολύβδου (Pb) σε ιστούς του δίθυρου µαλακίου Modiolus barbatus (χάβαρο) πριν και µετά από την παραµονή τους σε καινοτόµο σύστηµα αποµάκρυνσης βαρέων µετάλλων 4
Τι είναι το καινοτόµο σύστηµα αποµάκρυνσης βαρέων µετάλλων τεχνογνωσίας της ΝΕΑΡΧΟΣ ολοκληρωµένο κλειστό σύστηµα νερού, από µια σειρά µηχανικών, χηµικών και βιολογικών φίλτρων, λαµπτήρων υπεριώδους ακτινοβολίας, αντλίες νερού. ευτερεύοντα τµήµατα είναι αυτοδύναµο αλλά µπορεί να συνδεθεί και σε υφιστάµενα συστήµατα εξυγίανσης οστρακοειδών, ίπλωµα ευρεσιτεχνίας ( Ε) από Οργανισµό Βιοµηχανικής Ιδιοκτησίας (ΟΒΙ) εν υφίσταται µέχρι σήµερα σύστηµα αποβολής βαρέων µετάλλων από οστρακοειδή σε ολοκληρωµένο κλειστό κύκλωµα νερού 5
Μεθοδολογία συλλογής των οστρακοειδών Πραγµατοποιήθηκαν 3 συλλογές (Αύγουστος Νοέµβριος 2007), µε αργαλειό και δύτη, από τον κόλπο της Θεσσαλονίκης (Χαλάστρα), συλλέγονταν τουλάχιστον 50 κιλά χάβαρα κάθε φορά, άτοµα µεγέθους 5cm (εµπορεύσιµο µέγεθος). 6
Μεθοδολογία διατήρησης των οστρακοειδών στο σύστηµα Τα οστρακοειδή µεταφέρονταν στο Κέντρο Καθαρισµού Οστρακοειδών της εταιρίας ΑΦΟΙ ΗΜΟΥ Η ΑΒΕΕ, κατασκευής ΝΕΑΡΧΟΣ. Προσθήκη και σύνδεση των απαραίτητων φίλτρων του καινοτόµου συστήµατος. ιατήρηση οστρακοειδών µέχρι 25 ηµέρες (λήψη δειγµάτων ανά τακτά χρονικά διαστήµατα). Αλατότητα: 32 33psu, θερµοκρασία: 14-15 ο C, ph: 8,01-8,10, οξυγόνο: 7,2-7,6mg/l. 7
Μεθοδολογία λήψης αντιπροσωπευτικών δειγµάτων για τις µετρήσεις του Cd και Pb Ακολουθήθηκαν οι οδηγίες του Κανονισµού 333/2007/ΕΚ όσον αφορά στην αντιπροσωπευτικότητα των δειγµάτων. Κάθε δείγµα αποτελούνταν από 3 υποδείγµατα, βάρους ~1,5κιλά και 150±20 ατόµων, για το κάθε υποδείγµα. Λήψη δειγµάτων (t=0, t=6, t=12, t=16, t=25). Στέλνονταν µε ταχυµεταφορές στο Εργαστήριο Ελέγχου Καταλοίπων Τροφίµων Ζ.Π. του Ινστιτούτου Υγιεινής Τροφίµων του Κ.Κ.Ι.Α. του Υ.Α.Α.Τ. σε ειδική θερµοµονωτική συσκευασία, όπου παραλαµβάνονταν την επόµενη ηµέρα. 8
Μέθοδος προσδιορισµού του Cd και Pb Φασµατοµετρία ατοµικής απορρόφησης µε ηλεκτροθερµαινόµενο φούρνο γραφίτη µε διόρθωση υποβάθρου Zeeman. Όριο ανίχνευσης της µεθόδου προσδιορισµού του Cd είναι 0,0016 mg/kg και του Pb 0,014 mg/kg. Για τον εσωτερικό έλεγχο της µεθόδου χρησιµοποιήθηκαν πιστοποιηµένα υλικά αναφοράς και εσωτερικά δείγµατα ελέγχου ποιότητας. Πραγµατοποιήθηκαν συνολικά 35 µετρήσεις. Το Εργαστήριο Ελέγχου Καταλοίπων Τροφίµων Ζ.Π. είναι διαπιστευµένο από το 2000 και ορισµένο ως Εθνικό Εργαστήριο Αναφοράς. 9
Οι µετρήσεις 2,40 2,00 Cd mg/kg 1,60 1,20 0,80 1,00 mg/kg 0,40 0,00 0 6 12 16 25 ηµέρες Η συγκέντρωση του Cd µειώνετα από 1,85 σε 0,45mg/kg σε 25 ηµέρες (µείωση κατά 76%). H συγκέντρωση του Cd µειώνεται από 1,85 σε 1,03mg/kg σε διάστηµα µόλις 6 ηµερών (µείωση κατά 44%). Η συγκέντρωση του Cd µειώνεται σε ασφαλή επίπεδα των 0,81mg/kg από τη 12 η ηµέρα και έπειτα (µείωση κατά 56%). Το υψηλότερο, συγκριτικά, ποσοστό µείωσης παρατηρείται κατά τη διάρκεια των πρώτων 6 ηµερών. 10
Οι µετρήσεις 4,20 3,60 Pb 3,00 mg/kg 2,40 1,80 1,20 1,50 mg/kg 0,60 0,00 0 6 12 16 25 ηµέρες Η συγκέντρωση του Pb µειώνεται από 3,43 σε 1,28mg/kg σε 25 ηµέρες (µείωση κατά 63%). H συγκέντρωση του Pb µειώνεται από 3,43mg/kg σε τιµή κάτω του ορίου (1,5mg/kg) σε διάστηµα µεταξύ 16 και 25 ηµερών. Η αρχική συγκέντρωση του Pb (3,43mg/kg) κρίνεται ιδιαίτερη υψηλή. Το υψηλότερο, συγκριτικά, ποσοστό µείωσης παρατηρείται κατά τη διάρκεια των πρώτων 6 ηµερών. 11
Συµπεράσµατα 1. >95% της συγκέντρωσης των βαρέων µετάλλων συσσωρεύεται στα φίλτρα του συστήµατος. 2. Μέχρι 15-20 ηµέρες, η διαδικασία αποβολής των βαρέων µετάλλων αποτελεί κερδοφόρος διαδικασία, µε βάση: την τελική τιµή πώλησης των προϊόντων, τη χρονική περίοδο αποβολής των βαρέων µετάλλων, την ποσότητα οστρακοειδών προς αποµάκρυνση βαρέων µετάλλων, το ενεργειακό κόστος λειτουργίας του συστήµατος. 12
Είναι σε εξέλιξη.. 1. Η τυποποίηση και η βαθµονόµηση της διαδικασίας, ώστε ανάλογα µε την αρχική συγκέντρωση των βαρέων µετάλλων, να καθοριστεί: ο χρόνος αποβολής, η χρονική περίοδο αντικατάστασης φίλτρων. 2. Ο έλεγχος αποβολής και σε άλλα είδη οστρακοειδών (π.χ. µύδια, κυδώνια, στρείδια, αχιβάδες). 3. Πειράµατα και σε άλλα βαρέα µέταλλα (π.χ. υδράργυρος). 13
Για περισσότερες πληροφορίες Υδατοκαλλιέργεια - Περιβάλλον Κλειστά κυκλώµατα νερού Έρευνα Τεχνολογικές εφαρµογές Αναξιµάνδρου 69-54 250 Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2310 327067 Fax: 2310 309768 E-mail: info@nearhus.gr http://www.nearhus.gr 14