ΔΤΥΑΡΙΣΙΔ. Σέινο επραξηζηίεο γηα ηε ζπλάδειθν Διέλε Καξθάθε απφ ην κεηαπηπρηαθφ ηκήκα γηα ηελ πνιχηηκε βνήζεηά ηεο ζηε φιε πξνζπάζεηα κνπ.

ΔΤΥΑΡΙΣΙΔ Ζ παξνχζα Γηπισκαηηθή Δξγαζία εθπνλήζεθε ζηα πιαίζηα ηνπ Πξνγξάκκαηνο Μεηαπηπρηαθψλ πνπδψλ «Νέεο Αξρέο ζηε Γηνίθεζε Δπηρεηξήζεσλ» ηνπ Σκήκαηνο Γηνίθεζεο Δπηρεηξήζεσλ ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Παηξψλ, ππφ ηελ επίβιεςε θαη θαζνδήγεζε ηνπ Λέθηνξα Οξγαλσζηαθήο πκπεξηθνξάο θαη Γηνίθεζεο Αλζξψπηλσλ Πφξσλ θ. Παλαγηψηε Πνιπρξνλίνπ. Δίλαη κηα πξνζπάζεηα γηα ηελ αλάδεημε ηνπ ζέκαηνο ηεο απνηειεζκαηηθήο δηνίθεζεο ησλ ζπγθξνχζεσλ ζηε δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε. Ζ δηπισκαηηθή απηή έγηλε κε ηε ζπλεηζθνξά ζπγθεθξηκέλσλ αλζξψπσλ, νη νπνίνη ζπλδένληαη κε απηή ηελ πξνζπάζεηα άκεζα ή έκκεζα. Ζ βνήζεηα ηνπο ήηαλ ζεκαληηθφηαηε ζε ζεκείν λα κελ είρε νινθιεξσζεί ε παξνχζα κειέηε. Έηζη ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ ζεξκά φινπο φζνπο ζπλέβαιαλ ζηελ νινθιήξσζή ηεο. Δπραξηζηψ θαηαξρήλ φινπο ηνπο θαζεγεηέο ηνπ Μεηαπηπρηαθνχ πξνγξάκκαηνο «Νέεο Αξρέο ζηε Γηνίθεζε Δπηρεηξήζεσλ» ηνπ Σκήκαηνο Γηνίθεζεο Δπηρεηξήζεσλ ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Παηξψλ, πνπ κνπ παξείραλ ζεκαληηθή θαηάξηηζε θαη ζπλέβαιαλ ζηελ επέθηαζε ησλ γλψζεσλ θαη ησλ επαγγεικαηηθψλ κνπ πξνζφλησλ. Δπίζεο έλα κεγάιν επραξηζηψ ζηνλ επηβιέπνληα θαζεγεηή κνπ θ. Παλαγηψηε Πνιπρξνλίνπ γηα ηελ πνιχηηκε ζπκβνιή ηνπ, ηελ ακέξηζηε βνήζεηά ηνπ, θαζνδήγεζή ηνπ ζε φια ηα ζηάδηα ηεο εξγαζίαο κνπ. Δπραξηζηίεο νθείισ θαη ζηα άιια δχν κέιε ηεο αξκφδηαο γηα ηε βαζκνιφγεζε ηεο δηπισκαηηθήο κνπ ηξηκεινχο επηηξνπήο, ηα νπνία αζρνιήζεθαλ θαη αθηέξσζαλ ηνλ πνιχηηκν ρξφλν ηνπο ζηελ εξγαζία κνπ γίλεηαη ιφγνο γηα ηνλ θ. Παχιν Πέππα θαη ηνλ θ. Αλαζηαζφπνπιν Γεψξγην. Αλαθνξά πξέπεη λα γίλεη ζε φινπο ηνπο ζπλαδέιθνπο εθπαηδεπηηθνχο νη νπνίνη ζπκπιήξσζαλ κε πξνζνρή ηα εξσηεκαηνιφγηα ηεο εκπεηξηθήο εξεπλάο, θαη ηδηαίηεξεο επραξηζηίεο ζηνπο ζπλαδέιθνπο Γεψξγην ηελφ, Παλαγηψηε Εαβηηζαλάθε, Θεφθηιν Γεσξγάθε. Σέινο επραξηζηίεο γηα ηε ζπλάδειθν Διέλε Καξθάθε απφ ην κεηαπηπρηαθφ ηκήκα γηα ηελ πνιχηηκε βνήζεηά ηεο ζηε φιε πξνζπάζεηα κνπ. 1

ΠΙΝΑΚΑ ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΧΝ ΔΤΡΔΣΗΡΙΟ ΠΙΝΑΚΧΝ 4 ΔΤΡΔΣΗΡΙΟ ΓΙΑΓΡΑΜΜΑΣΧΝ 5 1. ΤΝΟΠΣΙΚΗ ΠΔΡΙΛΗΦΗ 6 2. ΔΙΑΓΧΓΗ 12 3 ΘΔΧΡΗΣΙΚΗ ΔΠΙΚΟΠΗΗ 15 3.1 ΓΙΟΙΚΗΗ ΤΓΚΡΟΤΔΧΝ 15 3.1.1 ΣΑ ΥΑΡΑΚΣΗΡΙΣΙΚΑ ΣΗ ΤΓΚΡΟΤΗ 15 3.1.1.1 Αλάιπζε ηνπ Πεξηερνκέλνπ ηεο Έλλνηαο ηεο ύγθξνπζεο 15 3.1.1.2 Σύπνη πγθξνύζεσλ 16 3.1.1.3 Θεσξεηηθά Τπνδείγκαηα Γηνίθεζεο πγθξνύζεσλ 17 3.1.2 ΟΡΓΑΝΧΣΙΚΗ ΦΤΥΟΛΟΓΙΑ ζηο ΤΓΥΡΟΝΟ ΟΡΓΑΝΙΜΟ 21 3.1.2.1 πλαηζζεκαηηθή Ννεκνζύλε ησλ ηειερώλ Γηνίθεζεο 21 3.1.2.2 Πεγέο Άγρνπο εξγαδνκέλσλ 22 3.1.2.3 Δπαγγεικαηηθή Ιθαλνπνίεζε ησλ Δξγαδνκέλσλ 23 3.2 ΓΔΤΣΔΡΟΒΑΘΜΙΑ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ 25 3.2.1 Ζ ΟΡΓΑΝΩΖ ΣΟΤ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΟΤ ΤΣΖΜΑΣΟ 25 3.2.1.1 Δηζαγσγή 25 3.2.1.2 Δθπαίδεπζε θαη Παγθνζκηνπνίεζε 26 3.2.1.3 ηόρνη ηνπ Δθπαηδεπηηθνύ πζηήκαηνο 27 3.2.1.4 Γηα έλα ζύγρξνλν εθπαηδεπηηθό ζύζηεκα 29 3.2.2 ΓΗΟΗΚΖΖ ΥΟΛΗΚΩΝ ΜΟΝΑΓΩΝ 31 3.2.2.1 Δηζαγσγή 31 3.2.2.2 Ηγεζία ζηε ζρνιηθή κνλάδα 32 3.2.2.3 Ηγεζία σο Πνιηηηζηηθή Γξαζηεξηόηεηα 34 3.2.2.4 Δθπαίδεπζε θαη Τπνζηήξημε γηα ηελ Δπίηεπμε ηεο Ηγεζίαο 35 3.2.2.5 πκκεηνρηθή Γηνίθεζε ρνιηθώλ Μνλάδσλ 36 3.2.3 ΔΠΑΓΓΔΛΜΑΣΗΚΖ ΗΚΑΝΟΠΟΗΖΖ ΣΩΝ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΩΝ 37 3.3.2.1 Η έλλνηα ηεο επαγγεικαηηθήο ηθαλνπνίεζεο ησλ εθπαηδεπηηθώλ 37 3.3.2.2 Παξαθίλεζε 39 3.3.2.3 Ιθαλνπνίεζε αλαγθώλ 40 3.3.2.4 Κίλεηξα 41 3.3.2.5 Δπηκόξθσζε 44 3.3 ΠΟΗΟΣΖΣΑ ΣΖ ΓΗΟΗΚΖΖ ΣΟΤ ΑΝΘΡΩΠΗΝΟΤ ΓΤΝΑΜΗΚΟΤ ΣΖ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ 46 3.4ΓΙΟΙΚΗΗ ΤΓΚΡΟΤΔΧΝ ΣΗ ΓΔΤΣΔΡΟΒΑΘΜΙΑ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ 48 3.4.1 ΔΗΑΓΩΓΖ 48 3.4.2 Ζ ΖΜΑΗΑ ΣΖ ΤΓΚΡΟΤΖ ΣΖΝ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ 49 3.4.3 ΟΗ ΚΗΝΓΤΝΟΗ ΑΠΟ ΣΖ ΤΓΚΡΟΤΖ ΣΖΝ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ 51 3.4.4 ΔΠΗΛΤΖ ΤΓΚΡΟΤΗΑΚΩΝ ΠΡΟΒΛΖΜΑΣΩΝ 51 2

3.5 ΥΔΗΡΗΜΟ ΤΓΚΡΟΤΔΩΝ 53 3.5.1 Βαζηθέο αξρέο ρεηξηζκνύ ζπγθξνύζεσλ 54 3.5.2 Δπηθνηλσλία θαη δηνίθεζε ζπγθξνύζεσλ 55 3.5.3 Κνπιηνύξα εθπαηδεπηηθνύ νξγαληζκνύ θαη δηνίθεζε ζπγθξνύζεσλ 56 3.6 ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΑ ΤΓΚΡΟΤΔΩΝ ΣΟΝ ΔΚΠAΗΓΔΤΣΗΚΟ 58 3.6.1 ηξεο Δθπαηδεπηηθώλ 58 3.6.2 Δπαγγεικαηηθή εμνπζέλσζε Δθπαηδεπηηθώλ 59 4 ΠΡΟΓΙΟΡΙΜΟ ΤΠΟΘΔΔΧΝ 61 4.1 Οη ζηόρνη ηεο έξεπλαο 61 4.2 Τπνζέζεηο ηεο Έξεπλαο 64 5 ΜΔΘΟΓΟΛΟΓΙΑ 65 5.1 Η κέζνδνο ηεο έξεπλαο- ζπιινγή ζηνηρείσλ 65 5.2 Σν εξσηεκαηνιόγην 67 5.3 Σν ηειηθό δείγκα 70 5.4 Δπεμεξγαζία θαη αλάιπζε ησλ δεδνκέλσλ 70 6. ΔΤΡΗΜΑΣΑ 72 6.1 Γεκνγξαθηθά ζηνηρεία ηεο έξεπλαο 72 6.2 Δπηθνηλσλία δηνίθεζε ζπγθξνύζεσλ κεηαμύ εθπαηδεπηηθώλ 75 6.3 Δπηθνηλσλία Γηνίθεζε ζπγθξνύζεσλ κεηαμύ εθπαηδεπηηθώλ θαη Γηεύζπλζεο ζρνιηθήο κνλάδαο 77 6.4 πγθέληξσζε ή απνθέληξσζε εμνπζίαο ζηε δηαδηθαζία ιήςεο απνθάζεσλ δηνίθεζε ζπγθξνύζεσλ κεηαμύ εθπαηδεπηηθώλ θαη δηεύζπλζεο ζην πιαίζην ζρνιηθήο κνλάδαο 79 6.5 Έιεγρνο Τπνζέζεσλ 81 7. ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ - ΔΠΙΠΣΧΔΙ ΓΙΑ ΣΗ ΓΙΟΙΚΗΗ 94 8. ΠΔΡΙΟΡΙΜΟΙ ΣΗ ΔΡΔΤΝΑ 96 9. ΠΡΟΣΑΔΙ ΓΙΑ ΜΔΛΛΟΝΣΙΚΗ ΔΡΔΤΝΑ 97 10. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 99 3

ΔΤΡΔΣΗΡΙΟ ΠΙΝΑΚΧΝ Πίλαθαο 1: Αλεπίζεκε επηθνηλσλία κε ζπλαδέιθνπο (Mean- Median- Mode ) 75 Πίλαθαο 2: Δπίζεκε επηθνηλσλία κε ζπλαδέιθνπο (Mean- Median- Mode ) 75 Πίλαθαο 3: Δλζσκάησζε ζηφρσλ (Mean- Median- Mode ) 75 Πίλαθαο 4: Παξαρψξεζε (Mean- Median- Mode ) 75 Πίλαθαο 5: Δπηβνιή (Mean- Median- Mode ) 76 Πίλαθαο 6: Απνθπγή (Mean- Median- Mode ) 76 Πίλαθαο 7: πκβηβαζκφο (Mean- Median- Mode ) 76 Πίλαθαο 8: Αλεπίζεκε επηθνηλσλία κε Γηνίθεζε (Mean- Median- Mode ) 77 Πίλαθαο 9: Δπίζεκε επηθνηλσλία κε Γηνίθεζε (Mean- Median- Mode ) 77 Πίλαθαο 10: Δλζσκάησζε Γηνίθεζε (Mean- Median- Mode ) 77 Πίλαθαο 11: Παξαρψξεζε Γηνίθεζε (Mean- Median- Mode ) 77 Πίλαθαο 12: Δπηβνιή Γηνίθεζε (Mean- Median- Mode ) 78 Πίλαθαο 13: Απνθπγή Γηνίθεζε (Mean- Median- Mode ) 78 Πίλαθαο 14: πκβηβαζκφο Γηνίθεζε (Mean- Median- Mode ) 78 Πίλαθαο 15: Απνθέληξσζε Δμνπζηψλ απφ Γηνίθεζε (Mean- Median- Mode ) 79 Πίλαθαο 16: πγθέληξσζε Δμνπζηψλ απφ Γηνίθεζε (Mean- Median- Mode ) 79 Πίλαθαο 17:ΑΝΔΠΗΖΜΖ ΔΠΗΚ_ Δθπαηδεπηηθψλ - ΔΝΩΜΑΣΩΖ ΣΟΥΩΝ (Correlation - Stepwise Multiple Regression ) 82 Πίλαθαο18: ΑΝΔΠΗΖΜΖ ΔΠΗΚΟΗΝΩΝΗΑ _ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΩΝ - ΔΠΗΒΟΛΖ (Correlation - Stepwise Multiple Regression ) 84 4

Πίλαθαο 19: ΑΝΔΠΗΖΜΖ ΔΠΗΚ_ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΩΝ κε ΓΗΔΤΘ-ΤΠΟΥΩΡΖΖ ΔΠΗΖΜΖ ΔΠΗΚΟΗΝΩΝΗΑ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΩΝκε ΓΗΔΤΘΤΝΖ-ΤΠΟΥΩΡΖΖ (Correlation - Stepwise Multiple Regression ) 85 Πίλαθαο 20:ΑΝΔΠΗΖΜΖ ΔΠΗΚ_ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΩΝ κε ΓΗΔΤΘΤΝΖ-ΔΠΗΒΟΛΖ (Correlation - Stepwise Multiple Regression ) 87 Πίλαθαο 21: ΑΝΔΠΗΖΜΖ ΔΠΗΚ_ΔΚΠΑΗΓκε ΓΗΔΤΘΤΝΖ-ΔΝΩΜΑΣΩΖ ΑΝΔΠΗΖΜΖ ΔΠΗΚ_ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΩΝ κε ΓΗΔΤΘΤΝΖ-ΑΠΟΦΤΓΖ ΑΝΔΠΗΖΜΖ ΔΠΗΚ_ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΩΝ κε ΓΗΔΤΘΤΝΖ- ΤΜΒΗΒΑΜΟ (Correlation - Stepwise Multiple Regression ) 89 Πίλαθαο 22: ΑΠΟΚΔΝΣΡΩΖ ΔΞΟΤΗΩΝ ΔΠΗΒΟΛΖ (Correlation - Stepwise Multiple Regression ) 92 ΔΤΡΔΣΗΡΙΟ ΓΙΑΓΡΑΜΜΑΣΧΝ Γηάγξακκα 1: Οξγαλσηηθή δνκή εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο 48 Γηάγξακκα 2: Δπηθνηλσλία κε ζπλαδέιθνπο ζηε ζρνιηθή κνλάδα 62 Γηάγξακκα 3: Δπηθνηλσλία κεηαμχ δηεχζπλζεο θαη εθπαηδεπηηθψλ 62 Γηάγξακκα 4: Δλζάξξπλζε γηα ζπκκεηνρή ζε απνθάζεηο 63 Γηάγξακκα 5: Υψξνο εξγαζίαο 72 Γηάγξακκα 6: Υξφληα εξγαζίαο ζηε ζρνιηθή κνλάδα 73 Γηάγξακκα 7: Υξφληα ππεξεζίαο ζηελ εθπαίδεπζε 73 Γηάγξακκα 8: Φχιν εξσηεζέλησλ 74 Γηάγξακκα 9: Ζιηθία εθπαηδεπηηθψλ 74 5

1. ΤΝΟΠΣΙΚΗ ΠΔΡΙΛΗΦΗ Ζ ελφηεηα απηή απνηειεί κηα ζπλνπηηθή επηζθφπεζε ηεο παξνχζαο πηπρηαθήο εξγαζίαο. Πξηλ παξνπζηαζηνχλ πεξηιεπηηθά ηα πεξηερφκελα ηεο εξγαζίαο πξέπεη λα δηαηππσζεί ν ζθνπφο ηεο, ν νπνίνο ζπλίζηαηαη ζηελ εμαθξίβσζε ησλ ζπζρεηίζεσλ πνπ ππάξρνπλ κεηαμχ ησλ δηαθφξσλ κνξθψλ επηθνηλσλίαο θαη ησλ 5 δηαθνξεηηθψλ κεζφδσλ δηνίθεζεο ζπγθξνχζεσλ ζην εξεπλεηηθφ πεδίν ηεο δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο, θαζψο θαη κε ηελ εθαξκνγή ζπκκεηνρηθψλ δηαδηθαζηψλ ζηελ δηνίθεζε ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο. πγθεθξηκέλα ν εληνπηζκφο ησλ πηζαλψλ ζρέζεσλ πνπ κπνξεί λα ππάξρνπλ κεηαμχ ηεο επίζεκεο ή αλεπίζεκεο επηθνηλσλίαο κεηαμχ ζπλαδέιθσλ ζρνιηθήο κνλάδαο ή εθπαηδεπηηθψλ θαη δηεχζπλζεο ζρνιηθήο κνλάδαο θαη ησλ πέληε κεζφδσλ δηνίθεζεο ζπγθξνχζεσλ, θαζψο επίζεο ησλ ζρέζεσλ ηεο απνθέληξσζεο ή ηεο ζπγθέληξσζεο εμνπζίαο ζηηο δηαδηθαζίεο ιήςεο απνθάζεσλ κε ηηο πέληε κεζφδνπο δηνίθεζεο ζπγθξνχζεσλ ζην πιαίζην ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο. Δπίζεο ε παξνχζα εξγαζία ζθνπεχεη λα εμαληιήζεη θαη λα εκπινπηίζεη ηελ ππάξρνπζα βηβιηνγξαθία κέζα απφ ηε ζεκαηηθή θαη ηα επξήκαηά ηεο. Ζ κνξθή επηθνηλσλίαο ζε κηα ζρνιηθή κνλάδα κεηαμχ ζπλαδέιθσλ εθπαηδεπηηθψλ ή κεηαμχ ηεο δηεχζπλζεο ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο θαη ησλ εθπαηδεπηηθψλ ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο κπνξεί λα είλαη: αλεπίζεκε (κε εθηίκεζε, ακνηβαίν ζεβαζκφ, θαηαλφεζε, νξγαλσηηθή επειημία, ζπκπαξάζηαζε, θαιφ θιίκα, ζπλεχξεζε αλά ηαθηά ρξνληθά δηαζηήκαηα, δηάρπζε ησλ πιεξνθνξηψλ ζηε ζρνιηθή κνλάδα θιπ) επίζεκε (κε γξαπηέο αλαθνξέο, παξνπζία ηεο δηεχζπλζεο, ζπλαληήζεηο ζε πξνθαζνξηζκέλεο εκεξνκελίεο, κε ζπγθεθξηκέλα ζέκαηα, πξνηάζζνληαο ην γξάκκα ηνπ λφκνπ). Βαζηθέο πξνυπνζέζεηο γηα απνηειεζκαηηθή επηθνηλσλία ζπλεξγαζία ζηε ζρνιηθή κνλάδα (κεηαμχ εθπαηδεπηηθψλ θαη κεηαμχ δηεχζπλζεο - εθπαηδεπηηθψλ) Να ππάξρεη αιιειεμάξηεζε ζηφρσλ, θνηλνί ζηφρνη ζηε ζρνιηθή κνλάδα Να ππάξρεη δηάρπζε πιεξνθνξηψλ Να είλαη δηαθξηηνί νη ξφινη ψζηε λα κελ δεκηνπξγνχληαη ζπγθξνχζεηο ξφισλ Να ππάξρεη ρψξνο γηα θαηλνηνκία θαη επειημία 6

Να ππάξρεη δεκνθξαηηθφ ζηπι εγεζίαο-ραξηζκαηηθφο εγέηεο Να ππάξρεη απνθέληξσζε ζηε δηαδηθαζία ιήςεσο απνθάζεσλ Υακειφο βαζκφο ηππνπνίεζεο ησλ δηαδηθαζηψλ Μείσζε ησλ εληάζεσλ κέζσ ηεο απνηειεζκαηηθήο δηνίθεζεο ζπγθξνχζεσλ Οη ζπγθξνχζεηο είλαη έλα επξέσο δηαδεδνκέλν θαηλφκελν ζην ρψξν ησλ επηρεηξήζεσλ θαη νξγαληζκψλ. εκαληηθφ θνκκάηη ζηελ βηβιηνγξαθία απνηειεί ν ηξφπνο αληηκεηψπηζεο θαη ρεηξηζκνχ ησλ ζπγθξνπζηαθψλ απηψλ θαηλνκέλσλ. Έρνπλ αλαπηπρζεί θάπνηα κνληέια ηα νπνία απνζθνπνχλ λα αλαπηχμνπλ ζηξαηεγηθέο αληηκεηψπηζεο ησλ ζπγθξνχζεσλ. Σν πην γλσζηφ ζην ρψξν ηεο δηνηθεηηθήο επηζηήκεο είλαη ην κνληέιν ηνπ Rahim. Πνιινί είλαη εθείλνη νη κειεηεηέο νη νπνίνη ππνζηεξίδνπλ φηη ζε νξγαληζκνχο ζηνπο νπνίνπο δελ παξαηεξνχληαη ηέηνηνπ είδνπο θαηλφκελα, είλαη πηζαλφλ νη νξγαληζκνί απηνί λα ιηκλάδνπλ. πγθξνχζεηο ζα πξέπεη κελ λα ππάξρνπλ αιιά λα είλαη εληφο νξίσλ, πιαηζίσλ. Αλ αθεζνχλ αλεμέιεγθηεο ηφηε ηα απνηειέζκαηα πνπ ζα παξνπζηαζηνχλ ζα είλαη ζνβαξά θαη ζα απνηεινχλ ηξνρνπέδε γηα ηελ αλάπηπμε ηνπ νξγαληζκνχ. Ζ δηάγλσζε ηεο ζχγθξνπζεο ζε έλα ζχζηεκα, φπσο είλαη ε επηρείξεζε, είλαη κηα ηδηαηηέξσο ζεκαληηθή δηαδηθαζία. Απηφ ζπκβαίλεη γηαηί νη πεγέο ηεο ζχγθξνπζεο δελ είλαη εκθαλήο. Αλ ε παξέκβαζε γίλεη ρσξίο λα έρεη πξνεγεζεί ε θαηάιιειε δηάγλσζε, ηφηε ππάξρεη κεγάιε πηζαλφηεηα απηφο πνπ παξεκβαίλεη γηα λα ιπζεί ε ζχγθξνπζε, λα ιχζεη δηαθνξεηηθφ πξφβιεκα απφ απηφ πνπ πξαγκαηηθά ππάξρεη. Πξνθεηκέλνπ λα απνθεπρζεί έλα πξφβιεκα ηέηνηαο κνξθήο ζα πξέπεη λα αθνινπζνχληαη θάπνηα βήκαηα. Πην ζπγθεθξηκέλα: ζα πξέπεη λα έρεη κεηξεζεί ε έληαζε ηεο ζχγθξνπζεο φισλ ησλ κεξψλ πνπ παίξλνπλ κέξνο λα έρνπλ εληνπηζηεί νη πεγέο ηεο ζχγθξνπζεο λα κεηξεζεί ε απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ κεξψλ πνπ ιακβάλνπλ κέξνο ζηελ ζχγθξνπζε ηε ζπγθεθξηκέλε έξεπλα καο ελδηαθέξνπλ νη ζπγθξνχζεηο πνπ αλαπηχζζνληαη κεηαμχ ζπλαδέιθσλ εθπαηδεπηηθψλ θαη κεηαμχ ηεο δηεχζπλζεο κε ηνπο εθπαηδεπηηθνχο ζην πιαίζην ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο. 7

Σα εξγαιεία γηα λα μεπεξαζηνχλ νη ζπγθξνχζεηο είλαη: - πκβηβαζκόο - Παξαρώξεζε - Απνθπγή - Δπηβνιή - Δλαξκόληζε ζηόρσλ Γηα ζπγθξνχζεηο πνπ αθνξνχλ ζηξαηεγηθνχο ζηφρνπο θαηαιιειφηεξα εξγαιεία είλαη ν ζπκβηβαζκφο θαη ε ελαξκφληζε ζηφρσλ. Γηα ζπγθξνχζεηο πνπ αθνξνχλ ζε ηαθηηθνχο ζηφρνπο ε ελαξκφληζε ζηφρσλ δελ είλαη θαηάιιειε γηαηί απαηηείηαη ηαρχηεηα ζηε δηαδηθαζία ιήςεο ησλ απνθάζεσλ. Γηα ηε βειηίσζε ησλ δηαδηθαζηψλ επηθνηλσλίαο πξέπεη: Να ππάξρεη απνθέληξσζε εμνπζίαο ζηε δηαδηθαζία ιήςεο απνθάζεσλ Να ππάξρεη νξγαλσηηθή επειημία Να αλαπηχζζνληαη αλζξψπηλεο - άηππεο ζρέζεηο Να ππάξρνπλ δηαδηθαζίεο ελδπλάκσζεο Ζ αλάπηπμε ζπκκεηνρηθψλ δηαδηθαζηψλ ζηε ιήςε ησλ απνθάζεσλ ζηε ζρνιηθή κνλάδα βνεζάεη ζηε δεκηνπξγία παξαγσγηθήο εξγαζηαθήο νκάδαο, δεκηνπξγεί θιίκα νξγαλσζηαθήο δηθαηνζχλεο, είλαη θαζνξηζηηθφο παξάγνληαο γηα ηνλ ηξφπν δηνίθεζεο ησλ ζπγθξνχζεσλ, είλαη παξάγνληαο θαηαπνιέκεζεο ηνπ άγρνπο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, είλαη παξάγνληαο επαγγεικαηηθήο ηθαλνπνίεζεο, βνεζάεη ζηελ απνηειεζκαηηθφηεξε επηθνηλσλία κεηαμχ ζπλαδέιθσλ θαη κεηαμχ δηεχζπλζεο θαη εθπαηδεπηηθψλ ζην πιαίζην ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο. Σν ζχζηεκα ζπκκεηνρήο ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζηε δηνίθεζε ηνπ ζρνιείνπ απνηειεί κία πξνζπάζεηα αλαδηαλνκήο ηεο εμνπζίαο πνπ ζεζκνζεηεκέλα ζπλδέεηαη κε ηε ζέζε ηνπ δηεπζπληή ζε έλα ζπιινγηθφ φξγαλν, ην νπνίν είλαη ππεχζπλν γηα ηηο απνθάζεηο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηα ηδηαίηεξα πξνβιήκαηα ηνπ ζρνιείνπ. Ζ έιιεηςε πξσηνβνπιηψλ εθ κέξνπο ησλ εθπαηδεπηηθψλ απνηειεί έλα ζεκαληηθφ πξφβιεκα ην νπνίν ζπλδέεηαη άκεζα κε ηελ αληίιεςε φηη ε ιεηηνπξγία ηνπ ζπιιφγνπ είλαη ππφζεζε ηεο δηεχζπλζεο ηνπ ζρνιείνπ. Θεσξνχλ ππνρξέσζή ηνπο λα εθηειέζνπλ ηηο απνθάζεηο ηνπ ζπιιφγνπ ησλ δηδαζθφλησλ ζε κηα ζρνιηθή κνλάδα. 8

H εθπαίδεπζε ησλ δηεπζπληψλ πξέπεη λα ηθαλνπνηεί ηηο αλάγθεο γηα έλα απνδνηηθφ ζχγρξνλν ζρνιείν, βαζηδφκελε ζηελ αλάπηπμε θαη βειηίσζε ησλ πνηνηηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηεο πξνζσπηθφηεηαο ησλ εθπαηδεπνκέλσλ. ηαζεξή πξνζήισζε ζηελ επίιπζε ησλ πξαγκαηηθψλ ζπγρξφλσλ πξνβιεκάησλ κε ηελ φζν ην δπλαηφλ κεγαιχηεξε έθηαζε αλάιπζεο πεξηπηψζεσλ θαη δεκηνπξγηθή ζπκκεηνρή θαη φρη εκκνλή ζε παξειζνληνινγία ή κειινληνινγία. Υξήζε ησλ ζπγρξφλσλ εξγαιείσλ πιεξνθνξηθήο θαη επηθνηλσλίαο, ησλ δηαθφξσλ εξεπλεηηθψλ εξγαζηψλ, ηελ αλάιπζε θαη αμηνιφγεζε ησλ απνηειεζκάησλ. Καιιηέξγεηα επξχηεξεο γλψζεο κε έκθαζε ζηε βειηίσζε ησλ αηνκηθψλ ηαιέλησλ θαη πξνζσπηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ, ηα νπνία ζα κεηακνξθψζνπλ ηνπο απινχο εθπαηδεπηηθνχο ζε εγεηηθέο θπζηνγλσκίεο ηνπ ζρνιείνπ. Πάλσ ζε απηφ ην ζεσξεηηθφ πιαίζην ζηεξίρζεθαλ θαη δηεξεπλήζεθαλ νη έμη ππνζέζεηο ηεο παξνχζαο εξγαζίαο: 1. Ζ αλεπίζεκε επηθνηλσλία κεηαμχ εθπαηδεπηηθψλ ζπζρεηίδεηαη ζεηηθά κε ηελ ρξεζηκνπνίεζε ηεο ελζσκάησζε ζηφρσλ σο θαηαιιειφηεξεο κεζφδνπ δηνίθεζεο ζπγθξνχζεσλ κεηαμχ ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζην πιαίζην ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο. 2. Ζ αλεπίζεκε επηθνηλσλία κεηαμχ εθπαηδεπηηθψλ ζπζρεηίδεηαη αξλεηηθά κε ηε ρξεζηκνπνίεζε ηεο επηβνιήο σο θαηαιιειφηεξεο κεζφδνπ δηνίθεζεο ζπγθξνχζεσλ κεηαμχ ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζην πιαίζην ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο. 3. Ζ αλεπίζεκε επηθνηλσλία θαη ε επίζεκε επηθνηλσλία κεηαμχ εθπαηδεπηηθψλ θαη ηεο δηεχζπλζεο ζε κηα ζρνιηθή κνλάδα ζπζρεηίδεηαη ζεηηθά κε ηε ρξεζηκνπνίεζε ηεο ππνρψξεζεο σο θαηαιιειφηεξεο κεζφδνπ δηνίθεζεο ζπγθξνχζεσλ κεηαμχ εθπαηδεπηηθψλ θαη δηεχζπλζεο ζην πιαίζην ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο. 4. Ζ αλεπίζεκε επηθνηλσλία κεηαμχ εθπαηδεπηηθψλ θαη δηεχζπλζεο ζρνιηθήο κνλάδαο ζπζρεηίδεηαη αξλεηηθά κε ηε ρξεζηκνπνίεζε ηεο επηβνιήο σο θαηαιιειφηεξεο κεζφδνπ δηνίθεζεο ζπγθξνχζεσλ κεηαμχ εθπαηδεπηηθψλ θαη δηεχζπλζεο ζην πιαίζην ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο. 5. Ζ αλεπίζεκε επηθνηλσλία κεηαμχ εθπαηδεπηηθψλ θαη δηεχζπλζεο ζρνιηθήο κνλάδαο ζπζρεηίδεηαη ζεηηθά κε ηε ρξεζηκνπνίεζε ηεο ελζσκάησζεο ζηφρσλ, ηεο απνθπγήο, ηνπ ζπκβηβαζκνχ σο θαηαιιειφηεξεο κεζφδνπ δηνίθεζεο ζπγθξνχζεσλ κεηαμχ εθπαηδεπηηθψλ θαη δηεχζπλζεο ζην πιαίζην ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο. 9

6. Ζ Απνθέληξσζε εμνπζηψλ θαη ε ελζάξξπλζε γηα ζπκκεηνρή ζε δηαδηθαζίεο ιήςεο απνθάζεσλ ζπζρεηίδεηαη αξλεηηθά κε ηε ρξεζηκνπνίεζε ηεο επηβνιήο σο θαηαιιειφηεξεο κεζφδνπ δηνίθεζεο ζπγθξνχζεσλ κεηαμχ εθπαηδεπηηθψλ θαη δηεχζπλζεο ζην πιαίζην ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο. Μεηά ηε δηαηχπσζε ησλ ππνζέζεσλ αθνινπζεί ε δηαδηθαζία ειέγρνπ ηνπο κε εθαξκνγή ησλ πξαθηηθψλ ηεο έξεπλαο κε εξσηεκαηνιφγην. Σν εξσηεκαηνιφγην δηαξζξψλεηαη ζε 2 βαζηθέο ελφηεηεο. Ζ πξψηε ελφηεηα απνηειείηαη απφ δχν (2) εξσηήζεηο ζρεηηθά κε ηελ επηθνηλσλία θαη ηηο κεζφδνπο δηνίθεζεο ζπγθξνχζεσλ κεηαμχ εθπαηδεπηηθψλ ζρνιηθήο κνλάδαο. Ζ δεχηεξε ελφηεηα απνηειείηαη απφ ηξεηο (3) εξσηήζεηο, θαηά πφζν ζρεηίδεηαη ε επηθνηλσλία ησλ εθπαηδεπηηθψλ κε ηε δηεχζπλζε θαη ηεο ζπκκεηνρήο ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζηε ιήςε απνθάζεσλ ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο, κε ηνπο ηξφπνπο δηνίθεζεο ζπγθξνχζεσλ ζηε ζρνιηθή κνλάδα. Αθνινπζεί κηα ηξίηε ελφηεηα πνπ αλαθέξεηαη ζηα απαξαίηεηα δεκνγξαθηθά ζηνηρεία. Ζ δεηγκαηνιεςία πξαγκαηνπνηήζεθε κε πξνζσπηθή ζπλέληεπμε ζε 208 εθπαηδεπηηθνχο απφ Γπκλάζηα θαη Λχθεηα ηεο Πεξηθέξεηαο ηεο Γπηηθήο Διιάδαο δηαθνξεηηθψλ ειηθηψλ θαη κε δηαθνξεηηθά ρξφληα πξνυπεξεζίαο. Σα εξσηεκαηνιφγηα θσδηθνπνηήζεθαλ θαη αθνινχζεζε ε επεμεξγαζία ηνπο κε ην ζηαηηζηηθφ παθέην SPSS 14.0. Δπίζεο πξαγκαηνπνηήζεθε έιεγρνο ησλ ππνζέζεσλ πνπ είραλ ηεζεί, κέζσ ηεο αλάιπζεο παξαγφλησλ πνπ αλέδεημαλ λέεο κεηαβιεηέο πνπ ζπζρεηίζζεθαλ κε ην ζπληειεζηή ζπζρέηηζεο Pearson θαη ηελ πνιιαπιή παιηλδξφκεζε. Απφ ηα επξήκαηα ηεο έξεπλαο πξνθχπηεη φηη ε αλεπίζεκε κνξθή επηθνηλσλίαο κεηαμχ εθπαηδεπηηθψλ ζπζρεηίδεηαη ζεηηθά κε ηελ ελζσκάησζε ζηφρσλ σο θαηαιιειφηεξεο κεζφδνπ δηνίθεζεο ζπγθξνχζεσλ, ελψ ζπζρεηίδεηαη αξλεηηθά κε ηελ επηβνιή σο θαηαιιειφηεξεο κεζφδνπ δηνίθεζεο ζπγθξνχζεσλ κεηαμχ ζπλαδέιθσλ ζηε ζρνιηθή κνλάδα. Γελ βξέζεθαλ ζεκαληηθά ζηαηηζηηθά επξήκαηα γηα ηελ αλεπίζεκε κνξθή επηθνηλσλίαο κεηαμχ ζπλαδέιθσλ εθπαηδεπηηθψλ θαη ησλ ππφινηπσλ κεζφδσλ δηνίθεζεο ζπγθξνχζεσλ ζην πιαίζην ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο. Οχηε γηα ηελ επίζεκε κνξθή επηθνηλσλίαο κεηαμχ ζπλαδέιθσλ εθπαηδεπηηθψλ θαη ησλ δηάθνξσλ κεζφδσλ δηνίθεζεο ζπγθξνχζεσλ κεηαμχ ζπλαδέιθσλ ζηε ζρνιηθή κνλάδα. Ζ αλεπίζεκε κνξθή επηθνηλσλίαο κεηαμχ εθπαηδεπηηθψλ θαη δηεχζπλζεο ζρνιηθήο κνλάδαο ζπζρεηίδεηαη ζεηηθά κε φιεο ηηο κεζφδνπο δηνίθεζεο ζπγθξνχζεσλ 10

κεηαμχ εθπαηδεπηηθψλ θαη δηεχζπλζεο ζρνιηθήο κνλάδαο εθηφο ηεο επηβνιήο, πνπ ζρεηίδεηαη αξλεηηθά. Γηα ηελ επίζεκε κνξθή επηθνηλσλίαο κεηαμχ εθπαηδεπηηθψλ θαη δηεχζπλζεο ζρνιηθήο κνλάδαο ην κφλν ζηαηηζηηθά ζεκαληηθφ εχξεκα είλαη φηη ζρεηίδεηαη ζεηηθά κε ηελ παξαρψξεζε σο θαηαιιειφηεξεο κεζφδνπ δηνίθεζεο ζπγθξνχζεσλ κεηαμχ εθπαηδεπηηθψλ θαη δηεχζπλζεο ζρνιηθήο κνλάδαο. Ζ απνθέληξσζε εμνπζηψλ απφ ηε δηεχζπλζε ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο γηα ζπκκεηνρή ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζηηο δηαδηθαζίεο ιήςεο απνθάζεσλ ζρεηίδεηαη ζεηηθά κε φιεο ηηο κεζφδνπο δηνίθεζεο ζπγθξνχζεσλ κεηαμχ εθπαηδεπηηθψλ θαη δηεχζπλζεο ζρνιηθήο κνλάδαο εθηφο ηεο Δπηβνιήο, πνπ ζρεηίδεηαη αξλεηηθά. Δπίζεο, θαη νη έμη ππνζέζεηο ηεο έξεπλαο πνπ δηαηππψζεθαλ παξαπάλσ, επαιεζεχνληαη, αθνχ νη έιεγρνη αιιειεμάξηεζεο ησλ κεηαβιεηψλ ηεο ππφζεζεο δείρλνπλ φηη ππάξρεη ε ππνηηζέκελε θάζε θνξά ζπζρέηηζε. Οη επηπηψζεηο απηήο ηεο κειέηεο είλαη ζεκαληηθέο γηα ηε Γηνίθεζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ νξγαληζκψλ θαη γεληθφηεξα ηηο δηνηθήζεηο ησλ δεκνζίσλ νξγαληζκψλ. Γείρλεη ηελ αλάγθε νη managers λα ελζαξξχλνπλ ηελ άηππε επηθνηλσλία πξνθεηκέλνπ λα ελζσκαηψζνπλ ζηφρνπο. Σν δίθηπν επηθνηλσλίαο ηεο νκάδαο κπνξεί λα εληζρπζεί κέζσ ηεο άηππεο επηθνηλσλίαο, ελψ ε απνηειεζκαηηθή ξνή πιεξνθφξεζεο πξέπεη λα ελζαξξχλεηαη ψζηε λα επηηπγράλνληαη νη θνηλνί ζηφρνη ηνπο. Σέινο εθθξάδνληαη θάπνηεο πξνηάζεηο ηνπ εξεπλεηή γηα πεξεηαίξσ έξεπλα πάλσ ζην ζπγθεθξηκέλν ζέκα. Δίλαη ινηπφλ δπλαηή ε πξνζέγγηζε ηνπ ζέκαηνο ηεο επαγγεικαηηθήο ηθαλνπνίεζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζηελ Διιάδα. Δπίζεο είλαη δπλαηφ λα δηεπθξηληζηεί ν ξφινο πνπ παίδνπλ ηα ζηειέρε ηεο δηεχζπλζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ νξγαληζκψλ, ηε δηνίθεζε ζπγθξνχζεσλ ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο νξγαληζκνχο. Σέινο, ε δηαρξνληθφηεηα ησλ απαληήζεσλ πνπ δφζεθαλ είλαη έλα αθφκε ζέκα πνπ κπνξεί λα κειεηεζεί. 11

2. ΔΙΑΓΧΓΗ Ζ παξνχζα κειέηε απνηειείηαη απφ 12 Κεθάιαηα, δηαξζξσκέλα σο εμήο: 1. πλνπηηθή πεξηγξαθή ηεο παξνχζαο αλάιπζεο ζην πξψην θεθάιαην. 2. Δηζαγσγή φπνπ πεξηιακβάλεηαη κηα αλαθνξά ζηε δνκή θαη ην πεξηερφκελν ηεο εξγαζίαο, ζην παξφλ δεχηεξν θεθάιαην. Αθνινπζεί ε ζεσξεηηθή επηζθφπεζε ησλ βηβιηνγξαθηθψλ αλαθνξψλ ζρεηηθά κε ηηο έλλνηεο ηεο εθπαίδεπζεο, ηεο επαγγεικαηηθήο ηθαλνπνίεζεο, ηεο δηνίθεζεο ζπγθξνχζεσλ ζηελ πεξίπησζε ελφο εθπαηδεπηηθνχ νξγαληζκνχ, ε νπνία θαιχπηεη ηα θεθάιαηα ηξία, ηέζζεξα θαη πέληε. 3. Πην ζπγθεθξηκέλα ζην ηξίην θεθάιαην πεξηγξάθνληαη νη ζπγθξνχζεηο κέζα απφ κηα αλάιπζε ηεο έλλνηαο ηεο ζχγθξνπζεο θαη πεξηγξαθή ησλ δηαθφξσλ ηχπσλ ζπγθξνχζεσλ. Παξάιιεια πεξηγξάθνληαη ππνδείγκαηα δηνίθεζεο ζπγθξνχζεσλ θαη ε ζεκαζία ηνπο ζε έλα ζχγρξνλν νξγαληζκφ. Αλαθνξά γίλεηαη ζε πξνζδηνξηζηηθνχο παξάγνληεο φπσο ην εξγαζηαθφ άγρνο, ελψ ζίγεηαη επίζεο έλα ζεκαληηθφ δήηεκα, απηφ ηεο επαγγεικαηηθήο ηθαλνπνίεζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ, ην νπνίν ζπλδέεηαη άκεζα κε ηε δεκηνπξγία ζπγθξνχζεσλ ζε εξγαζηαθφ πεξηβάιινλ. 4. ην ηέηαξην θεθάιαην πεξηγξάθεηαη ην εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα θαη ν ηξφπνο δηαζχλδεζήο ηνπ κε ηελ επαγγεικαηηθή ηθαλνπνίεζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ. Πην αλαιπηηθά κεηά απφ κηα εηζαγσγηθή πξνζέγγηζε ηεο εθπαίδεπζεο ηελ κειεηνχκε κέζα ζην θάζκα ηεο παγθνζκηνπνίεζεο, ελψ πξνζπαζνχκε λα δηαηππψζνπκε ηνπο ζηφρνπο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ νξγαληζκνχ, πξνθεηκέλνπ λα ζθηαγξαθεζεί ην πιαίζην νξγάλσζεο ηεο ζχγρξνλεο εθπαίδεπζεο. Καηφπηλ γίλεηαη κηα κειέηε ζηελ δηνηθεηηθή πξαθηηθή ηεο ζχγρξνλεο εθπαίδεπζεο. ε απηφ ην πιαίζην αλαιχνληαη νη ιεηηνπξγίεο θαη ηα θαζήθνληα πνπ ππάξρνπλ ζε κηα ζρνιηθή κνλάδα, ελψ γίλεηαη εθηελήο αλαθνξά ζηελ έλλνηα ηεο εγεζίαο, ηφζν σο πξνο ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο εγεζίαο ηεο δηεχζπλζεο, φζν θαη σο πξνο ηελ δηάζηαζε ηεο εγεζίαο σο πνιηηηζηηθήο δξαζηεξηφηεηαο. Πξαγκαηνπνηείηαη επίζεο αλάιπζε ζχγρξνλσλ ηάζεσλ ζηελ δηνηθεηηθή πξαθηηθή ησλ ζρνιηθψλ κνλάδσλ σο πξνο ηελ εθπαίδεπζε θαη ππνζηήξημε γηα ηελ επίηεπμε εγεζίαο, θαζψο θαη ηελ ηάζε γηα ζπκκεηνρηθή δηνίθεζε ησλ ζρνιηθψλ κνλάδσλ απφ ηνπο εκπιεθφκελνπο θνξείο. Σέινο, αλαιχεηαη ε έλλνηα ηεο επαγγεικαηηθήο ηθαλνπνίεζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ, θαζψο θαη νη ζπζρεηηδφκελεο 12

ζεσξίεο ηεο παξαθίλεζεο, ηεο ηθαλνπνίεζεο ησλ αλαγθψλ θαη ησλ θηλήηξσλ κε έκθαζε ζηελ επηκφξθσζε. Σέινο κειεηάηαη ε εθαξκνγή ηεο δηνίθεζε νιηθήο πνηφηεηαο ζην αλζξψπηλν δπλακηθφ ηεο εθπαίδεπζεο. 5. ην πέκπην θεθάιαην κειεηάηαη ε εθαξκνγή ησλ ζπγθξνχζεσλ ζηελ εηδηθή πεξίπησζε ελφο εθπαηδεπηηθνχ νξγαληζκνχ. πγθεθξηκέλα ε 5 ε ελφηεηα θαηαπηάλεηαη κε ηελ κνξθή ηεο ζχγθξνπζεο ζηελ εθπαίδεπζε θαη ζίγεη ηε ζεκαληηθφηεηά ηεο. Δπηπιένλ αλαιχεη ηνπο θηλδχλνπο πνπ θξχβνληαη πίζσ απφ ηηο ζπγθξνχζεηο θαη πξνηείλεη πξαθηηθέο επίιπζεο ζπγθξνπζηαθψλ πξνβιεκάησλ. Σέινο αλαθέξεηαη εθηελψο ζηηο αξρέο δηνίθεζεο ζπγθξνχζεσλ ζε έλαλ εθπαηδεπηηθφ νξγαληζκφ θαη ζηελ ζπκβνιή ηεο επηθνηλσλίαο θαη ηεο θνπιηνχξαο σο πξνο ηελ απνηειεζκαηηθή δηνίθεζε. Κάλεη ηέινο κηα αλαθνξά ζηηο επηπηψζεηο πνπ κπνξνχλ λα έρνπλ νη ζπγθξνχζεηο ζηνλ εθπαηδεπηηθφ θαη ζπγθεθξηκέλα ζην ζηξεο θαη ζηελ επαγγεικαηηθή εμνπζέλσζε. 6. ην θεθάιαην έμη, κεηά απφ ηελ παξνπζίαζε ηνπ ζεσξεηηθνχ ππφβαζξνπ ηεο έξεπλαο, γίλεηαη ε εξεπλεηηθή πξνζέγγηζε ηνπ ζέκαηνο. Αξρηθά πξνζδηνξίδνληαη νη ζηφρνη ηεο έξεπλαο θαη δηαηππψλνληαη νη ππνζέζεηο εξγαζίαο. 7. ην έβδνκν θεθάιαην αλαπηχζζεηαη ε αθνινπζνχκελε κεζνδνινγία γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε ηεο έξεπλαο. Πην αλαιπηηθά γίλεηαη αλαθνξά ζηελ πηνζεηνχκελε κέζνδν έξεπλαο, ζηνλ ηξφπν ζπιινγήο ζηνηρείσλ θαη ζηελ δηαδηθαζία αλάπηπμεο ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ, θαζψο θαη ζηε δηαδηθαζία επηινγήο ηνπ ηειηθνχ δείγκαηνο, κέρξη ην ηειηθφ ζηάδην ηεο έξεπλαο, δειαδή ηελ επεμεξγαζία ησλ ζηνηρείσλ θαη ηελ αλάιπζε ησλ δεδνκέλσλ. 8. Καηφπηλ ζην θεθάιαην νθηψ αλαιχνληαη ηα επξήκαηα ηεο έξεπλαο, μεθηλψληαο απφ ηελ παξάζεζε ησλ δεκνγξαθηθψλ ζηνηρείσλ, κειεηψληαο ηηο ζπζρεηίζεηο ησλ κεηαβιεηψλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ δηνίθεζε ζπγθξνχζεσλ, ηελ επηθνηλσλία θαη ηελ χπαξμε ελζάξξπλζεο ζηε ιήςε απνθάζεσλ, θαηαιήγνπκε ζηνλ έιεγρν ησλ ππνζέζεσλ πνπ έρνπλ αλαπηπρζεί ζε πξνεγνχκελε ελφηεηα. 9. ην έλαην θεθάιαην ηεο παξνχζαο κειέηεο απνηειεί κηα ζπκπεξαζκαηηθή παξάζεζε ησλ απνηειεζκάησλ, πξνθεηκέλνπ λα γίλεη πην εχθνιε ε θαηαλφεζε θαη ε εκπέδσζε ησλ επξεκάησλ ηεο. 10. ην δέθαην θεθάιαην αλαθέξνληαη, πξνβιεκαηηζκνί ηνπ εξεπλεηή πνπ πξνέθπςαλ απφ ηελ εξγαζία απηή, θαη νη πηζαλέο επηπηψζεηο γηα ηε δηνίθεζε γεληθά. 13

11. ην ελδέθαην θεθάιαην αλαθέξνληαη νη πεξηνξηζκνί πνπ παξαηεξήζεθαλ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο έξεπλαο θαη ηεο ζπγγξαθήο ηεο εξγαζίαο. 12. ην δσδέθαην θεθάιαην ν εξεπλεηήο πξνηείλεη θάπνηα ζεκεία ηεο έξεπλαο πνπ ζα κπνξνχζαλ λα απνηειέζνπλ αληηθείκελν κειινληηθήο έξεπλαο γηα άιινπο εξεπλεηέο πνπ επηζπκνχλ λα αζρνιεζνχλ κε ην ζέκα. 13. Σειεπηαίν δέθαην ηξίην θεθάιαην απνηειεί ε βηβιηνγξαθία πάλσ ζηελ νπνία βαζίζηεθε ε ζπγγξαθή ηεο εξγαζίαο. 14

3 ΘΔΧΡΗΣΙΚΗ ΔΠΙΚΟΠΗΗ 3.1 ΓΙΟΙΚΗΗ ΤΓΚΡΟΤΔΧΝ 3.1.1 ΣΑ ΥΑΡΑΚΣΗΡΙΣΙΚΑ ΣΗ ΤΓΚΡΟΤΗ 3.1.1.1 Αλάιπζε ηνπ Πεξηερνκέλνπ ηεο Έλλνηαο ηεο ύγθξνπζεο Ζ έλλνηα ηεο ζχγθξνπζεο νξίδεηαη σο ε ακθίδξνκε δηαδηθαζία επηθνηλσλίαο κεηαμχ θνηλσληθψλ νληνηήησλ (άηνκα, νκάδεο) ε νπνία ραξαθηεξίδεηαη απφ αζπκβαηφηεηα, δηαθσλία θαη δπζπηζηία (Rahim, 2000). ηα πιαίζην ηεο νξγάλσζεο ε ζχγθξνπζε εκθαλίδεηαη φηαλ κέινο ή κέιε ηεο εκπιέθνληαη ζε δξαζηεξηφηεηεο νη νπνίεο είλαη αληαγσληζηηθέο κε ηηο αληίζηνηρεο ησλ ζπλαδέιθσλ ηνπο. Οη πξσηαγσληζηέο ηεο ζχγθξνπζεο έρνπλ δηαθνξεηηθά πηζηεχσ, αμίεο θαη ζηφρνπο, κε απνηέιεζκα λα επεξεάδεηαη αξλεηηθά ε απνδνηηθφηεηα ηεο ζπλεξγαζίαο ηνπο (Πνιπρξνλίνπ Π, 2006). Ζ δηνίθεζε ηεο ζχγθξνπζεο (conflict management) ζην πιαίζην ηεο νξγάλσζεο δελ αλαθέξεηαη απαξαίηεηα ζε ζηξαηεγηθή απνθπγήο, κείσζεο ή εμάιεηςεο ηεο ζχγθξνπζεο. Αληηζέησο αθνξά ζην ζρεδηαζκφ απνηειεζκαηηθψλ ζηξαηεγηθψλ πνπ έρνπλ σο πξσηαξρηθφ ζθνπφ ηελ ειαρηζηνπνίεζε ησλ κε ιεηηνπξγηθψλ ζηνηρείσλ ηεο ζχγθξνπζεο (dysfunction conflict) θαη ηελ παξάιιειε ελδπλάκσζε ησλ ιεηηνπξγηθψλ ζηνηρείσλ ηεο ζχγθξνπζεο (functional conflict) (Πνιπρξνλίνπ Π, 2006). Σα κε ιεηηνπξγηθά ζηνηρεία ηεο ζχγθξνπζεο αλαθέξνληαη ζε αληηδξάζεηο αξλεηηθνχ πεξηερνκέλνπ απφ ηα κέιε ηνπ νξγαληζκνχ (πξνζσπηθέο επηζέζεηο, αλάπηπμε ζηεξενηχπσλ) έρνληαο ρακειφ βαζκφ ζπλαηζζεκαηηθήο λνεκνζχλεο (Polychroniou, 2003). Σα ιεηηνπξγηθά ζηνηρεία ηεο ζχγθξνπζεο εζηηάδνπλ ζε δηαθσλίεο ζρεηηθά κε θαζήθνληα εξγαζίαο θαη επηκέξνπο ζηξαηεγηθέο ελψ ε απνηειεζκαηηθή δηνίθεζε ζπγθξνχζεσλ πξνυπνζέηεη ηε δηαηήξεζε ζπγθξνχζεσλ κεζαίαο έληαζεο. (Rahim, 2000). Ζ δηαηήξεζε ηεο ιεηηνπξγηθήο ζχγθξνπζεο (functional conflict) ζε κεζαία επίπεδα ελδπλακψλεη ηελ επηθνηλσλία θαη ελζαξξχλεη ηελ αιιειεπίδξαζε κεηαμχ αηφκσλ ή νκάδσλ ελψ ζπζρεηίδεηαη θαη κε πςειά επίπεδα απνδνηηθφηεηαο (Polychroniou, 2005). Ζ ζηξαηεγηθή δηνίθεζε ζπγθξνχζεσλ πξνυπνζέηεη ηελ αλάπηπμε oξγαλσζηαθήο κάζεζεο (organizational learning ) θαζψο θαη απνηειεζκαηηθφ ζρεδηαζκφ ζρεηηθά κε 15

ηελ καθξνρξφληα απνδνηηθφηεηα ηεο επηρείξεζεο (Rahim, 2000). Ζ δηαρείξηζε δηαθσληψλ ελδνεπηρεηξεζηαθά ελδπλακψλεη ηελ θξηηηθή ζθέςε θαη ηελ θαηλνηνκία ψζηε ηα ζηειέρε λα επηιχνπλ ηα πξαγκαηηθά πξνβιήκαηα (Mitroff, 1998). Οη ζπγθξνχζεηο δελ έρνπλ κνλαδηθέο ξίδεο ζε έλα ζπγθεθξηκέλν ηνκέα. Απηφ έρεη σο απνηέιεζκα λα ρξεηάδεηαη λα δνζνχλ νξηζκνί ηφζν ζην πεξηερφκελν ηεο ζχγθξνπζεο, φζν θαη ζηηο κνξθέο πνπ ιακβάλεη. Ζ έξεπλα ζην πιαίζην ησλ ζπγθξνχζεσλ πξέπεη λα αθνξά ην ζπλνιηθφ εχξνο ηεο ζχγθξνπζεο ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ ηχπσλ, ησλ δηαζηάζεσλ θαη ησλ φςεσλ (Wall et al, 1995). 3.1.1.2 Σύπνη πγθξνύζεσλ Ζ ζχγθξνπζε σο έλλνηα εκθαλίδεηαη ηφζν ζην πιαίζην ελφο νξγαληζκνχ (intraorganizational conflict) φζν θαη κεηαμχ δχν ή πεξηζζνηέξσλ νξγαληζκψλ (intraorganizational conflict). Ζ ελδννξγαλσζηαθή ζχγθξνπζε αλαιχεηαη πεξαηηέξσ κε βάζε ηα ραξαθηεξηζηηθά ησλ πξσηαγσληζηψλ (άηνκα, νκάδεο). Με βάζε απηή ηε δηάθξηζε ε ζχγθξνπζε ζην πιαίζην ηνπ νξγαληζκνχ (intraorganizational conflict) ιακβάλεη ρψξα ζε ηξεηο δηαζηάζεηο: α) Μεηαμύ αηόκσλ (interpersonal conflict), ε ζχγθξνπζε κεηαμχ αηφκσλ - γλσζηή θαη σο δπαδηθή ζχγθξνπζε- ιακβάλεη ρψξα κεηαμχ δχν ή πεξηζζνηέξσλ κειψλ ηνπ νξγαληζκνχ ηα νπνία αλήθνπλ είηε ζην ίδην είηε ζε δηαθνξεηηθά, ηεξαξρηθά επίπεδα ή ηκήκαηα. Ζ ζχγθξνπζε κεηαμχ πξντζηακέλνπ - πθηζηακέλνπ εληάζζεηαη ζε απηή ηελ θαηεγνξία. β) ην πιαίζην ελόο ηκήκαηνο ή νκάδαο (intragroup / intradepartmental conflict),ε ζχγθξνπζε ζηα πιαίζην ελφο ηκήκαηνο ή νκάδαο αλαθέξεηαη ζε δηαθσλίεο κεηαμχ κειψλ κίαο νκάδαο/ ηκήκαηνο ή κεηαμχ ππννκάδσλ νη νπνίεο αλήθνπλ ζηελ ίδηα νκάδα. Οη ζπγθξνχζεηο ζπρλά εθδειψλνληαη κεηαμχ ηνπ εγέηε ηεο νκάδαο θαη ησλ κειψλ απηήο. γ) Μεηαμύ ηκεκάησλ ή νκάδσλ (intergroup/ interdepartmental conflict), ε ζχγθξνπζε κεηαμχ ηκεκάησλ ή νκάδσλ αλαθέξεηαη ζε δηαθσλίεο κεηαμχ ηκεκάησλ ή νκάδσλ κέζα ζηνλ νξγαληζκφ. (Rahim et al, 2000) Ζ ζχγθξνπζε κπνξεί λα έρεη ηφζν αλεπίζεκν (non formal) φζν θαη επίζεκν (formal) ραξαθηήξα. πγθξνχζεηο αλεπίζεκνπ πεξηερνκέλνπ εκθαλίδνληαη κεηαμχ κειψλ ηεο νξγάλσζεο κε δηαθνξεηηθά πηζηεχσ θαη αμίεο θαη έρνπλ λα θάλνπλ κε ηνλ 16

ηξφπν πινπνίεζεο κίαο ζπγθεθξηκέλεο εξγαζίαο ή κε ηε δηαδηθαζία επηκεξηζκνχ θαζεθφλησλ θαη θαηαλνκήο πφξσλ (Jameson, 1999). Αληηζέησο ζπγθξνχζεηο επίζεκνπ πεξηερνκέλνπ θάλνπλ ηελ εκθάληζε ηνπο φηαλ ππάξρνπλ παξαβηάζεηο επίζεκσλ δηαδηθαζηψλ ζην πιαίζην ηνπ νξγαληζκνχ ή νξηζκέλα κέιε ηεο νξγάλσζεο ραξαθηεξίδνληαη απφ κε νξζνινγηθή ζπκπεξηθνξά κε βάζε ηα πξφηππα ηεο επηρείξεζεο (Jameson, 1999). Έλαο άιινο δηαρσξηζκφο πνπ ρξεζηκνπνηείηαη αλαθνξηθά κε ηε ζχγθξνπζε απφ άιινπο ζπγγξαθείο είλαη ε ζχγθξνπζε θαζήθνληνο (task conflict) θαη ε ζχγθξνπζε ζρέζεσλ (relationship conflict) (Shapiro et al 1994). Ζ ζχγθξνπζε θαζήθνληνο νξίδεηαη σο ε δηαθσλία ησλ κειψλ κίαο νκάδαο ζε ζρέζε κε ην πεξηερφκελν ζπγθεθξηκέλσλ θαζεθφλησλ. Οη δηαθνξέο κεηαμχ ησλ πξσηαγσληζηψλ ηεο ζχγθξνπζεο κπνξεί λα αλαθέξνληαη ζε δηαθνξεηηθέο γλψκεο, ηδέεο, ηξφπνπο πξνζέγγηζεο γηα ηελ πινπνίεζε εξγαζηψλ (Jehn, 1995). Ζ ζχγθξνπζε ζρέζεσλ νξίδεηαη σο ε δηαθσλία ησλ κειψλ κίαο νκάδαο ζε ζρέζε κε ηα ραξαθηεξηζηηθά ησλ δηαπξνζσπηθψλ ηνπο επαθψλ. πλήζσο νη ζρέζεηο κεηαμχ ησλ κειψλ κίαο νκάδαο ραξαθηεξίδνληαη απφ έληαζε θαη ακνηβαία ελφριεζε (Jehn, 1995;1997). ηε κειέηε ησλ (Shapiro, 1994) δηαθξίλνληαη ηξεηο ηχπνη ζπγθξνχζεσλ: 1) ζπγθξνχζεηο πξνζσπηθφηεηαο (personality conflicts), 2) ζπγθξνχζεηο δηαδηθαζίαο/ αξρψλ (policy/procedure conflicts), 3) ζπγθξνχζεηο θαηαλνκήο πφξσλ (resource scarcity conflicts). Οη δχν ηειεπηαίνη ηχπνη ζπγθξνχζεσλ αξγφηεξα ηππνπνηήζεθαλ σο ζπγθξνχζεηο θαζήθνληνο (task conflicts). Σέινο, νξηζκέλνη ζπγγξαθείο δηαρσξίδνπλ ηηο ζπγθξνχζεηο ζε ππνθεηκεληθέο (subjective) θαη αληηθεηκεληθέο (objective) (Deutch, 1973;1990). Οη ππνθεηκεληθέο ζπγθξνχζεηο ππνδειψλνπλ δηαθνξέο ζε αληηιήςεηο, αμίεο, πηζηεχσ, ελψ νη αληηθεηκεληθέο, ζπγθξνχζεηο αλαθέξνληαη ζε δηαθσλίεο ησλ κειψλ ηνπ νξγαληζκνχ ζρεηηθά κε κεηξήζηκα κεγέζε φπσο πιηθνί πφξνη, ακνηβέο. 3.1.1.3 Θεσξεηηθά Τπνδείγκαηα Γηνίθεζεο πγθξνύζεσλ Οη Blake & Mouton (1964) ζηε κειέηε ηνπο πξνηείλνπλ πέληε ηξφπνπο θαηαιιειφηεξεο κεζφδνπ δηνίθεζεο ζπγθξνχζεσλ κεηαμχ αηφκσλ κέζα ζηνλ 17

νξγαληζκφ ζπλδπάδνληαο δχν δηαζηάζεηο: α) ην ελδηαθέξνλ γηα ηα απνηειέζκαηα (concern for people), β) ην ελδηαθέξνλ γηα αλζξψπνπο (concern for people). Ο ζπλδπαζκφο ησλ πξναλαθεξζέλησλ δχν δηαζηάζεσλ εληάζζεη ηνπο αθφινπζνπο πέληε ηξφπνπο δηαπξαγκάηεπζεο: ελζσκάησζε (problem solving) παξαρώξεζε (withdrawing) επηβνιή (forcing) απνθπγή (smoothing) ζπκβηβαζκόο (compromising) ηε ζπλέρεηα ν Thomas (1976) ρξεζηκνπνηεί ζην ππφδεηγκα ηνπ παξφκνηεο δηαζηάζεηο: α) επηζπκία γηα ηθαλνπνίεζε πξνζσπηθψλ ελδηαθεξφλησλ (party s desire for own concern), β) επηζπκία γηα ηθαλνπνίεζε ελδηαθεξφλησλ ηξίησλ (party s desire for other s concern). Ο ζπλδπαζκφο ησλ δχν δηαζηάζεσλ θαηαιήγεη ζε πέληε ηξφπνπο δηνίθεζεο ζπγθξνχζεσλ: ελζσκάησζε (collaborating), παξαρψξεζε (accommodating), επηβνιή (competing), απνθπγή (avoiding), ζπκβηβαζκφο (compromise). Ο Pruitt (1983) ζηε κειέηε ηνπ πξνηείλεη ηέζζεξα αληί γηα πέληε ζηπι δηαπξαγκάηεπζεο κε βάζε δχν δηαζηάζεηο: 1) ελδηαθέξνλ γηα αηνκηθά απνηειέζκαηα (concern about own outcomes), 2) ελδηαθέξνλ γηα απνηειέζκαηα ηξίησλ (concern about other s outcomes). Οη ηξφπνη θαηαιιειφηεξεο κεζφδνπ δηνίθεζεο ζπγθξνχζεσλ πνπ πξνηείλνπλ είλαη ελζσκάησζε (problem solving), παξαρψξεζε (yielding), επηβνιή (contending), απνθπγή (inaction). Ο ζπλδπαζκφο ησλ δχν δηαζηάζεσλ θαηαιήγεη ζε πέληε ηξφπνπο θαηαιιειφηεξεο κεζφδνπ δηνίθεζεο ζπγθξνχζεσλ: ελζσκάησζε (integration), παξαρψξεζε (obliging), επηβνιή(dominating), απνθπγή (avoiding) θαη ζπκβηβαζκφο (compromising) (Rahim et al, 1995) α) Δλζσκάησζε ζηόρσλ (integrating) Ζ ελζσκάησζε ζηφρσλ πξνυπνζέηεη πςειφ ελδηαθέξνλ ηφζν γηα αηνκηθνχο ζηφρνπο φζν θαη ζηφρνπο ηξίησλ. Ζ ρξεζηκνπνίεζε ηεο ελζσκάησζεο γηα ρεηξηζκφ δηαθσληψλ κέζα ζηελ επηρείξεζε ραξαθηεξίδεηαη απφ αλνηρηή επηθνηλσλία, ζπλερή 18

ξνή πιεξνθφξεζεο θαζψο θαη εμέηαζε ησλ δηαθσληψλ ησλ δχν κεξψλ γηα λα βξεζεί κία θνηλά απνδεθηή ιχζε (Πνιπρξνλίνπ Π, 2006). Ζ ζπγθεθξηκέλε κέζνδνο δηνίθεζεο ζπγθξνχζεσλ ζεσξείηαη ε πιένλ ελδεδεηγκέλε ζε πεξηπηψζεηο δηαθσληψλ ζε πνιχπινθα ζέκαηα πνπ έρνπλ λα θάλνπλ κε ζηξαηεγηθνχο ζηφρνπο θαη πνιηηηθέο καθξνρξφληνπ ζρεδηαζκνχ κέζα ζηνλ νξγαληζκφ. Δπηπιένλ ε ελζσκάησζε ζηφρσλ εληάζζεηαη ζηε δηαδηθαζία ρξεζηκνπνίεζεο ηθαλνηήησλ, πιεξνθφξεζεο θαη άιισλ πφξσλ ψζηε λα αλαγλσξηζζεί ή λα επαλαπξνζδηνξηζζεί έλα πξφβιεκα θαη λα αλαπηπρζνχλ απνηειεζκαηηθέο ελαιιαθηηθέο επίιπζεο ηνπ. Σν ζπγθεθξηκέλν ζηπι δηαπξαγκάηεπζεο ζπλδέεηαη κε πςειφ βαζκφ αθνζίσζεο ησλ ελδηαθεξνκέλσλ κεξψλ ψζηε ε δηαθσλία λα δηνηθεζεί απνηειεζκαηηθά κέζσ ηεο ζπλεξγαζίαο, ηνπο. (Rahim, 1985; 1992). Σν ζηπι ηεο ελζσκάησζεο (integration) ραξαθηεξίδεηαη απφ δχν παξακέηξνπο: ηελ αληηπαξάζεζε (confrontation) θαη ηελ επίιπζε πξνβιεκάησλ (problem solving). Ζ αληηπαξάζεζε εζσθιείεη αλνηρηή θαη άκεζε επηθνηλσλία, ακθίδξνκε ξνή πιεξνθφξεζεο, κειέηε ελαιιαθηηθψλ ιχζεσλ θαη επνηθνδνκεηηθή αλάιπζε δηαθσληψλ κε ζθνπφ ηελ εχξεζε ιχζεο πνπ κεγηζηνπνηεί ην θνηλφ φθεινο. Ζ ελζσκάησζε ζηφρσλ ζην πιαίζην ηεο δηαδηθαζίαο επίιπζεο πξνβιεκάησλ ζπκβάιιεη ζηε δεκηνπξγηθή επίιπζε ησλ ηειεπηαίσλ (Rahim et al, 2000). Γεληθφηεξα ε ελζσκάησζε ζηφρσλ θξίλεηαη σο ην πιένλ θαηάιιειν γηα ηελ απνηειεζκαηηθή ελαξκφληζε δηαδηθαζηψλ θαη νινθιήξσζε δξαζηεξηνηήησλ ζην πιαίζην ηεο επηρείξεζεο (Lawrence et al, 1967). β) Παξαρώξεζε (obliging) Ζ παξαρψξεζε σο ηξφπνο δηαπξαγκάηεπζεο δειψλεη ρακειφ ελδηαθέξνλ γηα αηνκηθνχο ζηφρνπο θαη πςειφ ελδηαθέξνλ γηα ζηφρνπο ηξίησλ. Ζ ζπγθεθξηκέλε κέζνδνο δηνίθεζεο ζπγθξνχζεσλ ζπλδέεηαη κε πξνζπάζεηα κείσζεο ηεο έληαζεο ησλ δηαθσληψλ θαη αλάδεημεο θνηλψλ ζηνηρείσλ κε ζθνπφ ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ ελδηαθεξφλησλ ηνπ άιινπ κέξνπο (Rahim, 1985; 2000). Ζ παξαρψξεζε σο ζηξαηεγηθή κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί απνηειεζκαηηθά φηαλ ν έλαο απφ ηνπο δχν πξσηαγσληζηέο έρεη ηε ζέιεζε λα ζπζηάζεη θάηη δηθφ ηνπ ή λα ππαθνχζεη ζηηο απαηηήζεηο ηνπ άιινπ κέξνπο κε ηελ ειπίδα λα πάξεη θάηη ζε αληάιιαγκα φηαλ ην ρξεηαζηεί ζε κεηαγελέζηεξν ρξφλν. Παξάιιεια ν 19

ζπγθεθξηκέλνο ηξφπνο δηαπξαγκάηεπζεο ζεσξείηαη θαηάιιεινο φηαλ ν πξσηαγσληζηήο ηεο ζχγθξνπζεο δελ έρεη νπζηαζηηθή γλψζε ηνπ ζέκαηνο ζην νπνίν έρεη αλαπηπρζεί δηαθσλία ή φηαλ νη βάζεηο δχλακεο ηνπ ζε ζρέζε κε ηνπο άιινπο ζπκκεηέρνληεο ζηελ ζχγθξνπζε είλαη πεξηνξηζκέλεο (Rahim et al, 2000). γ) Δπηβνιή (dominating) Ζ επηβνιή ραξαθηεξίδεηαη απφ πςειφ ελδηαθέξνλ γηα αηνκηθνχο ζηφρνπο θαη ρακειφ ελδηαθέξνλ γηα ζηφρνπο ηξίησλ. Έλα άηνκν ή κία νκάδα αηφκσλ πνπ πξνζπαζνχλ λα επηβάιινπλ ηνπο ζηφρνπο ηνπο κε θάζε δηαζέζηκν ηξφπν θαη ρσξίο λα ππνινγίδνπλ ην θφζηνο ζπρλά αγλννχλ ηηο αλάγθεο θαη ηηο πξνζδνθίεο ην άιινπ κέξνπο θαη πξνζαλαηνιίδνληαη ζε έλα ζηπι δηαπξαγκάηεπζεο θεξδίδσ - ράλσ (Rahim, et al, 2000).ηα πιαίζηα ηεο πίεζεο (forcing) γηα ηε επηηπρία ησλ αηνκηθψλ ζηφρσλ ζπρλά ρξεζηκνπνηείηαη θαη ην δηαζέζηκν απφζεκα δχλακεο πνπ έρεη ν πξσηαγσληζηήο κέζσ ηεο ηππηθήο επηξξνήο ηνπ. Ζ επηβνιή απφςεσλ θαη ζηφρσλ ρξεζηκνπνηείηαη θπξίσο γηα ζέκαηα ειάζζνλνο ζεκαζίαο ή φηαλ ρξεηάδεηαη λα ιεθζεί κία γξήγνξε απφθαζε. Οη εληνιέο ηνπ πξντζηακέλνπ ζηνπο πθηζηακέλνπο ηνπ γηα ζέκαηα ξνπηίλαο ή εξγαζίεο πνπ απαηηνχλ γξήγνξε εθηέιεζε είλαη ραξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα ρξεζηκνπνίεζεο ηεο κεζφδνπ ηεο επηβνιήο απφςεσλ ελδνεπηρεηξεζηαθά (Rahim, 1985; 2000). Ζ επηβνιή σο ηξφπνο δηαπξαγκάηεπζεο θξίλεηαη σο κε θαηάιιεινο φηαλ: α) ην ζέκα ηεο δηαθσλίαο είλαη πνιχπινθν, β) ε ιήςε απφθαζεο πξνυπνζέηεη ζπλεξγαζία γηα κεγάιν ρξνληθφ δηάζηεκα, γ) νη πξσηαγσληζηέο ηεο ζχγθξνπζεο δηαζέηνπλ παξεκθεξείο βάζεηο δχλακεο. δ) Απνθπγή (avoiding) Ζ απνθπγή δειψλεη ρακειφ ελδηαθέξνλ ηφζν γηα αηνκηθνχο ζηφρνπο φζν θαη γηα ζηφρνπο ηξίησλ. Ο ζπγθεθξηκέλνο ηξφπνο δηαπξαγκάηεπζεο ρξεζηκνπνηείηαη φηαλ ην ζεκείν ζην νπνίν εληνπίδεηαη δηαθσλία είλαη κηθξήο ζεκαζίαο ή φηαλ πξφθεηηαη γηα ζέκαηα ηαθηηθήο ή ειηγκψλ ζε ζρέζε κε ηνπο άιινπο πξσηαγσληζηέο. Δπίζεο ζε πεξίπησζε πνπ έλαο πξσηαγσληζηήο αληηιακβάλεηαη φηη ην θφζηνο δηνίθεζεο κίαο ζχγθξνπζεο είλαη κεγαιχηεξν απφ ην φθεινο επίιπζεο ηεο ζχγθξνπζεο ζπλήζσο αλαδηπιψλεηαη θαη απνθεχγεη ηε δηαπξαγκάηεπζε (Rahim, 1985). Γεληθφηεξα ε απνθπγή εζσθιείεη ην ζηνηρείν ηεο αλαβνιήο δηαπξαγκάηεπζεο γηα κεηαγελέζηεξν ρξνληθφ ζεκείν θαη ηεο απνκάθξπλζεο απφ κία αληηιακβαλφκελε 20

απεηιή, ρσξίο λα ηθαλνπνηνχληαη νχηε νη αηνκηθνί ζηφρνη, νχηε νη ζηφρνη ηξίησλ (Rahim et al, 2000). Όζνλ αθνξά ζηξαηεγηθνχο ζηφρνπο ηνπ νξγαληζκνχ ε απνθπγή σο ηξφπνο δηαπξαγκάηεπζεο θξίλεηαη σο κε θαηάιιειε ζηελ πιεηνςεθία (Nicotera, 1995). ε) πκβηβαζκόο(compromising) Ζ ηαθηηθή ηνπ ζπκβηβαζκνχ απφ ηελ πιεπξά ελφο αηφκνπ ή κίαο νκάδαο ραξαθηεξίδεηαη απφ κία ελδηάκεζε ζηάζε φζνλ αθνξά ην ελδηαθέξνλ γηα πξνζσπηθνχο ζηφρνπο θαη ην ελδηαθέξνλ γηα ζηφρνπο ηξίησλ. ηνλ ζπκβηβαζκφ ηα ελδηαθεξφκελα κέξε ρξεζηκνπνηνχλ ζπλήζσο ζηπι δηαπξαγκάηεπζεο ηεο κνξθήο «πάξε- δψζε» θαη πξνζπαζνχλ λα «κνηξάζνπλ ηε δηαθνξά» ψζηε λα θηάζνπλ ακνηβαία ζε θνηλά απνδεθηέο απνθάζεηο (Πνιπρξνλίνπ Π, 2006). Ο ζπκβηβαζκφο κεηαμχ ησλ ελδηαθεξφκελσλ ρξεζηκνπνηείηαη, φηαλ νη ζηφρνη ησλ κεξψλ πνπ ζπγθξνχνληαη απνθιείνληαη ακνηβαία ή φηαλ νη βαζηθνί πξσηαγσληζηέο είλαη ην ίδην ηζρπξνί (Rahim, 1985). Γεληθφηεξα ν ζπκβηβαζκφο σο ζηπι δηαπξαγκάηεπζεο δελ ζεσξείηαη θαηάιιεινο ζην πιαίζην ηεο επίιπζεο πνιχπινθσλ πξνβιεκάησλ ηα νπνία απαηηνχλ απνηειεζκαηηθή ελαξκφληζε ζηφρσλ ησλ εκπιεθνκέλσλ κεξψλ (Rahim, 2000). 3.1.2 ΟΡΓΑΝΧΣΙΚΗ ΦΤΥΟΛΟΓΙΑ ζην ΤΓΥΡΟΝΟ ΟΡΓΑΝΙΜΟ 3.1.2.1 πλαηζζεκαηηθή Ννεκνζύλε ησλ ηειερώλ Γηνίθεζεο Πξφθιεζε γηα έλαλ ζχγρξνλν νξγαληζκφ είλαη λα εληζρχζεη ηελ ζπλαηζζεκαηηθή λνεκνζχλε ησλ ζηειερψλ δηνίθεζεο ηνπ. Σα ζηειέρε δηνίθεζεο κπνξεί λα εθπαηδεπηνχλ ψζηε λα εληζρχζνπλ ηελ ζπλαηζζεκαηηθή λνεκνζχλε έηζη ψζηε νη λα ελζαξξχλνληαη λα ρξεζηκνπνηνχλ πεξηζζφηεξν ζηξαηεγηθέο επίιπζεο πξνβιεκάησλ θαη ιηγφηεξν ζπκθσλίεο δηνίθεζεο ζπγθξνχζεσλ. Απηφ ζα βνεζήζεη ηνπο δηεπζπληέο θαη ηνπο πθηζηάκελνπο λα εξγαζηνχλ καδί πξνθεηκέλνπ λα πεηχρνπλ ηνπο ζηφρνπο ηνπο. Ζ βειηίσζε ηεο ζπλαηζζεκαηηθήο λνεκνζχλεο ησλ ζηειερψλ δηνίθεζεο ζα πεξηιακβάλεη εθπαίδεπζε θαη εηδηθή θαηάξηηζε ζρεηηδφκελε κε ηελ εξγαζία. Σα ζηειέρε δηνίθεζεο ζα κπνξνχζαλ επίζεο λα ελζαξξπλζνχλ ψζηε λα εληζρχζνπλ ηηο ηθαλφηεηέο ηνπο κέζσ ηεο ζπλερνχο απηνκφξθσζεο. Ο Coleman πξνηείλεη φηη ηα 21

ζηειέρε δηνίθεζεο ρξεηάδνληαη εθπαίδεπζε ζπλαηζζεκαηηθψλ δεμηνηήησλ ε νπνία ζα εζηηάδεη ζηηο δεμηφηεηεο πνπ απαηηνχληαη γηα έλα ζπγθεθξηκέλν ξφιν/πφζην. Οη νξγαληζκνί πξέπεη λα παξέρνπλ θαηάιιειεο εληζρχζεηο γηα κάζεζε θαη βειηίσζε ησλ βαζηθψλ ζπλαηζζεκαηηθψλ δεμηνηήησλ ησλ εξγαδνκέλσλ πνπ απαηηνχληαη γηα ζπγθεθξηκέλεο δνπιεηέο. Ζ πξφζθαηε βηβιηνγξαθία δείρλεη φηη νη νξγαληζκνί παξέρνπλ απεξηφξηζηεο δπλαηφηεηεο ζηα ζηειέρε δηνίθεζεο γηα ζπλερή εθπαίδεπζε πνπ ζα βειηηψζεη ηε ζπλαηζζεκαηηθή λνεκνζχλε. Σα ζηειέρε δηνίθεζεο θαη νη εξγαδφκελνη κπνξνχλ επίζεο λα εθπαηδεπηνχλ ψζηε λα ρξεζηκνπνηνχλ ηελ επίιπζε πξνβιεκάησλ θαη λα κελ εκπιέθνληαη ζε ζπκθσλίεο δηαρείξηζεο θηλδχλνπ ηχπνπ θεξδηζκέλνο-εηηεκέλνο. Γηα ηελ επίηεπμε απηνχ ηνπ ζθνπνχ απαηηνχληαη εθπαίδεπζε ζηε δηνίθεζε ζπγθξνχζεσλ θαη θάπνηεο αιιαγέο ζε νξγαλσζηαθφ ζρεδηαζκφ θαη θνπιηνχξα. Ζ εθπαίδεπζε θαη ε θαηάξηηζε κπνξεί λα κελ έρνπλ αμία φηαλ πξφθεηηαη γηα ηε βειηίσζε ηεο ζπλαηζζεκαηηθήο λνεκνζχλεο ησλ ζηειερψλ δηνίθεζεο. Οη νξγαληζκνί ίζσο λα πξέπεη λα πηνζεηήζνπλ πνιηηηθέο επάλδξσζεο κε ζηειέρε δηνίθεζεο πνπ λα έρνπλ φξακα θαη ράξηζκα, νη νπνίνη είλαη πηζαλφηεξν λα έρνπλ πην αλεπηπγκέλε ζπλαηζζεκαηηθή λνεκνζχλε. Θα πξέπεη επίζεο λα ππάξμνπλ θαη νη θαηάιιειεο αιιαγέο ζηνλ νξγαλσζηαθφ ζρεδηαζκφ, ν νπνίνο ζα απαηηεί επέιηθηεο, απνθεληξσκέλεο θαη ιηγφηεξν πνιχπινθεο δνκέο. Δπίζεο ζα πξέπεη λα ππάξμνπλ νη θαηάιιειεο αιιαγέο ζηελ νξγαλσζηαθή θνπιηνχξα πνπ παξέρεη αληακνηβέο γηα ηελ εθκάζεζε λέσλ ζπκπεξηθνξψλ, εζηθψλ αξρψλ θαη ζπλερνχο πξνβιεκαηηζκνχ θαη αλαδήηεζεο. Απηέο νη αιιαγέο ζηνλ νξγαλσζηαθφ ζρεδηαζκφ θαη ηελ θνπιηνχξα ζα ελζαξξχλνπλ ηα ζηειέρε δηνίθεζεο θαη ηνπο εξγαδφκελνπο λα απνθηήζνπλ ηηο απαηηνχκελεο δεμηφηεηεο γηα ηε βειηίσζε ηεο απνδνηηθφηεηαο θαη απνηειεζκαηηθφηεηαο ηεο εξγαζίαο ηνπο. 3.1.2.2 Πεγέο Άγρνπο εξγαδνκέλσλ 22. Παξάγνληεο εξγαζίαο 22. Ρφινο αηφκνπ ζηα πιαίζηα ηνπ νξγαληζκνχ 22. ρέζεηο ζην ρψξν εξγαζίαο 22. Αλάπηπμε ζηαδηνδξνκία 22

22. Κνπιηνχξα δνκή νξγαληζκνχ 22. Γηαζχλδεζε ζπηηηνχ Δξγαζίαο 22. Αληηκεηψπηζε Άγρνπο εξγαδνκέλσλ 22. Αλαιπηηθή πεξηγξαθή ζέζεσο εξγαζίαο 22. Γηεχξπλζε θαη εκπινπηηζκφο εξγαζίαο 22. ρεκαηηζκφο θνηλψλ επηηξνπψλ εξγαδνκέλσλ θαη δηνίθεζεο 22. Δηδηθή εθπαίδεπζε θαη θαηάξηηζε 22. Απνηειεζκαηηθή επηθνηλσλία θαη θαζνδήγεζε 22. πκκεηνρηθφ κάλαηδκελη 22. Γεκηνπξγία αίζζεζε νκάδαο 22. Δπάξθεηα ζπζηήκαηνο αμηνιφγεζεο 3.1.2.3 Δπαγγεικαηηθή Ιθαλνπνίεζε ησλ Δξγαδνκέλσλ Ζ επαγγεικαηηθή ηθαλνπνίεζε απνηειεί έλα απφ ηα θεληξηθά ζέκαηα ζηελ νξγαλσηηθή ςπρνινγία, θπξίσο γηαηί ζεσξείηαη φηη έρεη άκεζε ζρέζε ηφζν κε ηελ ςπρηθή πγεία ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ, φζν θαη κε ην ελδηαθέξνλ ησλ νηθνλνκηθψλ κνλάδσλ λα έρνπλ πςειή απνδνηηθφηεηα θαη ζε αξθεηέο πεξηπηψζεηο κφληκνπο θαη ηθαλνπνηεκέλνπο αλζξψπηλνπο πφξνπο. Απφ ζεσξεηηθή άπνςε, ε επαγγεικαηηθή ηθαλνπνίεζε έρεη ζπλδεζεί κε ηα θίλεηξα ηεο εξγαζίαο, κε ηηο ζηάζεηο θαη ηηο αμίεο. Σα θίλεηξα θαηεπζχλνπλ ηελ αλζξψπηλε ζπκπεξηθνξά πξνο θάηη ζπγθεθξηκέλν. Παξέρνπλ έλα πξνζαλαηνιηζκφ ζηφρσλ, ζηνπο νπνίνπο δηνρεηεχεηαη ε αλζξψπηλε ζπκπεξηθνξά. Πξφθεηηαη γηα εζσηεξηθή λνεηηθή θαη ζπλαηζζεκαηηθή δηεξγαζία πνπ έρεη ζρέζε κε ηηο αμίεο θαη ηηο πξνζδνθίεο ηνπ αηφκνπ, θαζψο θαη κε ηνλ ηξφπν πνπ ην άηνκν βηψλεη θαη εξκελεχεη ηνλ θφζκν. Με ηελ έλλνηα απηή, νη αλζξψπηλεο αλάγθεο απνηεινχλ ηε βάζε ηεο ζπκπεξηθνξάο ηνπ εξγαδνκέλνπ ζηα πιαίζηα κηαο νξγάλσζεο. Σαπηφρξνλα, νη ζηάζεηο θαη νη αμίεο πνπ δηέπνπλ θάζε άηνκν μερσξηζηά απνηεινχλ ζεκαληηθφ πξνζδηνξηζηηθφ παξάγνληα ηεο ηθαλνπνίεζεο πνπ αηζζάλνληαη ηα άηνκα απφ ην επάγγεικά ηνπο. 23

Ζ πξνζπάζεηα λα δηεξεπλεζεί ε επαγγεικαηηθή ηθαλνπνίεζε σο ην απνηέιεζκα ησλ δηεξγαζηψλ θαη ζπλζεθψλ πνπ επηθξαηνχλ ζην ρψξν εξγαζίαο, δπζρεξαίλεηαη απφ ην γεγνλφο φηη δελ ππάξρεη γεληθά απνδεθηφο νξηζκφο ή ηξφπνο κέηξεζήο ηεο.(dunham J, 1986) Σν δήηεκα πνπ πξνβιεκαηίδεη πνιινχο κειεηεηέο είλαη αλ θαη θαηά πφζν ε επαγγεικαηηθή ηθαλνπνίεζε πξέπεη λα ζεσξεζεί σο κία θαη κφλε ζπλνιηθή ζηάζε απέλαληη ζηε ζπγθεθξηκέλε εξγαζία ή σο πνιιέο επηκέξνπο ζηάζεηο γηα δηάθνξεο φςεηο ηεο ίδηαο εξγαζίαο, ζχκθσλα κε ηηο νπνίεο κπνξεί ην άηνκν λα είλαη ηθαλνπνηεκέλν απφ νξηζκέλεο θαη δπζαξεζηεκέλν απφ άιιεο. ήκεξα είλαη γεληθά απνδεθηφ φηη ε επαγγεικαηηθή ηθαλνπνίεζε απνηειεί ζπλνιηθή θαη εληαία ζηάζε, πνπ απνηειείηαη βέβαηα απφ δηαθνξεηηθά επηκέξνπο ζηνηρεία. Καηά ζπλέπεηα, ε κέηξεζή ηεο γίλεηαη ζπλνιηθά, ιακβάλνληαο φκσο ππφςε θαη φια ηα επηκέξνπο ζηνηρεία. 24

3.2 ΓΔΤΣΔΡΟΒΑΘΜΙΑ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ 3.2.1 Η ΟΡΓΑΝΧΗ ΣΟΤ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΟΤ ΤΣΗΜΑΣΟ 3.2.1.1 Δηζαγσγή Ζ εθπαίδεπζε είλαη ππφζεζε φισλ καο είλαη βαζηθφ ζηνηρείν ηεο δσήο καο. Οη ζηφρνη ηεο εθπαίδεπζεο θαη νη κέζνδνη ηεο πξέπεη λα αλαζεσξνχληαη ζηαζεξά αλάινγα κε ηελ εμέιημε ηεο επηζηήκεο, γηα ηα παηδία ηνλ άλζξσπν θαη ηε θνηλσλία. Ζ εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή κηαο ρψξαο πξέπεη λα εμπςψλεη ηελ αλζξσπηζηηθή κφξθσζε, ηε πλεπκαηηθή θαιιηέξγεηα ησλ λέσλ θαη πξέπεη λα βξίζθεηαη ζε άκεζε ζχλδεζε κε ηε θνηλσληθή, νηθνλνκηθή αλάπηπμε ηεο ρψξαο. Σν ρνιείν πξέπεη λα απνβιέπεη ζηε δηακφξθσζε ηεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ αηφκνπ κε ηε ζπκκεηξηθή θαη αξκνληθή δηαλνεηηθή εζηθή, θπζηθή θαη αηζζεηηθή θαιιηέξγεηα ηνπ ελψ παξάιιεια ην πξνεηνηκάδεη γηα ηε έληαμε ηνπ ζην θνηλσληθφ ζχλνιν. Κάζε θξάηνο πξέπεη λα ζρεδηάζεη εζληθφ πξφγξακκα εθαξκνγήο ησλ Ν. Σερλνινγηψλ ζηελ Δθπαίδεπζε σο αλεμάξηεην γλσζηηθφ αληηθείκελν αιιά θαη σο εξγαιείν εθκάζεζεο άιισλ γλσζηηθψλ αληηθεηκέλσλ, ιακβάλνληαο ππ φςηλ ηηο ηδηαηηεξφηεηεο θάζε ρψξαο. Γηαηί ζεκαληηθφ πξφβιεκα γηα ηε παηδεία ηνπ κέιινληνο είλαη ε εθαξκνγή ζε απηή ησλ Ν. Σερλνινγηψλ. Σξία είλαη ηα νπζηψδε πξνβιήκαηα γηα ηελ νξγάλσζε ηεο παηδείαο ζηε ρψξα καο: 1. Ο ραξηζκαηηθφο, ηθαλφο θαη θαιά ακεηβφκελνο Γάζθαινο. 2. Σα βηβιία ηα νπνία ρσξίο λα είλαη πιεζσξηθά ζε γλψζεηο πξέπεη λα εμειίζζνληαη αλάινγα ηε πξφνδν ηεο επηζηήκεο. 3. Λίγνη καζεηέο ζηε ηάμε θαη ζρνιεία επάεξα επήιηα θαη λα πιεξνχλ ηνπο φξνπο πγηεηλήο.( αθειαξίδεο) ΠΡΟΣΑΖ ηεο UNESCO: Ζ εθπαίδεπζε πξέπεη λα βνεζήζεη ην άηνκν λα αληηιεθζεί θαη λα επσκηζηεί ηηο επζχλεο πνπ ηνπ επηβάιινληαη γηα ηε δηαηήξεζε ηεο εηξήλεο ζην θφζκν. Όπσο αλαθέξεη ε Νηθεηαξά Υξηζηίλα «Ζ Παηδαγσγηθή Αμία ηεο Αξηζηνηειηθήο 25

Φξφλεζεο» ε αξηζηνηειηθή δηαπίζησζε ζρεηηθά κε ηε θξφλεζε δηαξζξψλεηαη γχξσ απφ ηξεηο βαζηθνχο ζεσξεηηθνχο άμνλεο κε ηδηαίηεξε παηδαγσγηθή ζεκαζία. 1. Σε ζεκειησκέλε θηινζνθηθή εθηίκεζε γηα ηελ ππεξνρή ηνπ αλζξψπηλνπ έλαληη ηνπ δσηθνχ είδνπο. 2. Σε δηαπηζησκέλε ηδηνκνξθία ηνπ αλζξψπνπ σο πξνο ηελ ηδηνζπζηαζία ηνπ 3. Σελ αλάπηπμε ησλ απαηηνχκελσλ πνιηηηθψλ θαη θνηλσληθψλ εηδηθψλ πξνυπνζέζεσλ γηα ηελ ςπρνζσκαηηθή νινθιήξσζή ηνπ. Ζ ζχγρξνλε παηδαγσγηθή επηζηήκε θαιείηαη λα παξέκβεη κε δχν ηξφπνπο. Πξψηα λα αξζξψζεη ζσζηηθφ ιφγν γηα ηε ρεηξαγψγεζε ηεο ζθιεξήο ηερλνθξαηηθήο εζηθήο. Έπεηηα λα νδεγήζεη ζηε ρακέλε ελφηεηά ηνπ ηνλ θαηαθεξκαηηζκέλν άλζξσπν. Ζ αλάγθε απηή πξνζδηνξίδεηαη απφ ηα γεληθφηεξα πνιηηηζηηθά πξνβιήκαηα, νηθνινγηθφ πξφβιεκα, αιινηξίσζε, βαξβαξφηεηα ζε φια ηα επίπεδα ηεο θνηλσληθήο δσήο, πνπ πξνζβάιινπλ θαη ην πεδίν ησλ παηδαγσγηθψλ εθαξκνγψλ. Γχν είλαη ηα θχξηα ραξαθηεξηζηηθά πνπ δηακνξθψλνληαη κέζα ζηηο ζπλζήθεο απηέο. 1. Ζ κνλνζήκαληε πξνζαξκνγή ζηα δεδνκέλα θαη ζηηο επαγγειίεο ηεο πςειήο ηερλνινγίαο. 2. Ζ ιήζε ή ε έιιεηςε ελφο αμηνινγηθνχ παηδαγσγηθνχ ζπζηήκαηνο, φπνπ εθπξνζσπνχληαη θαη θαηαλέκνληαη αλζξσπηζηηθά νη παηδαγσγηθέο αξρέο πνπ ξπζκίδνπλ ην παηδαγσγηθφ γεγνλφο ζην ζχλνιφ ηνπ. Απφ ηα ραξαθηεξηζηηθά απηά πξνθχπηεη αλαπφθεπθηα ε αλάγθε κηαο ερεξήο επαλαδηαηχπσζεο ηεο παηδαγσγηθήο αμηνινγίαο, φπνπ θέληξν θαη θπξίαξρε αλαθνξά ζα είλαη ν άλζξσπνο (Rokeach et al, 1974). 3.2.1.2 Δθπαίδεπζε θαη Παγθνζκηνπνίεζε Ζ ζπδήηεζε γηα ηελ παγθνζκηνπνίεζε είλαη ηδηαίηεξα εθηελήο θαη σο εθ ηνχηνπ ε επηινγή ησλ πξνβιεκάησλ έρεη γίλεη ζε ζρέζε κε εθείλεο ηηο παξακέηξνπο πνπ αθνξνχλ ηδηαίηεξα ηα ζέκαηα εθπαίδεπζεο. Ο Anthony Giddens αληηκεησπίδεη ηελ παγθνζκηνπνίεζε σο κηα παγθφζκηα εληαηηθνπνίεζε ησλ θνηλσληθψλ αιιειεπηδξάζεσλ, θαηά ηελ νπνία ηα ηνπηθά γεγνλφηα επεξεάδνληαη απφ εθείλα πνπ ζπκβαίλνπλ ζε καθξηλή απφζηαζε θαη αληίζηξνθα. Πξφθεηηαη δειαδή γηα κηα 26

δηαιεθηηθή δηαδηθαζία, δηφηη κεξηθέο πιεπξέο ησλ ηνπηθψλ γεγνλφησλ κπνξεί λα ππαρζνχλ ζηε ινγηθή ησλ απφκαθξσλ ζρέζεσλ πνπ ηηο δηακνξθψλνπλ. Ζ παγθνζκηνπνίεζε ζεκαίλεη δειαδή ην ζρεκαηηζκφ θνηλσληθψλ ζρέζεσλ κέζσ απξνζδηφξηζησλ νξίσλ ρσξνρξφλνπ, ζηηο νπνίεο νη πηζαλφηεηεο κεηαζρεκαηηζκνχ είλαη ηφζν έληνλεο φζν θαη ζε κεγάιε έθηαζε. Απηή ε άπνςε έξρεηαη ζε αληίζεζε κε εθείλεο πνπ ζεσξνχλ ηε δηαδηθαζία ηεο παγθνζκηνπνίεζεο σο κηα κνξθή νκνγελνπνίεζεο ή εληαηνπνίεζεο. ηελ πξαγκαηηθφηεηα ε ηδέα κηαο νκνγελνχο παγθφζκηαο θνπιηνχξαο σο ελφο είδνπο ηειενινγηθήο εμέιημεο, ζπλνδεπφκελεο απφ ηελ απμαλφκελε ππνρψξεζε ηνπ έζλνπο / θξάηνπο, θαίλεηαη αλεπαξθήο. Παξ φηη ν ιφγνο γηα ηελ παγθνζκηνπνίεζε βνεζά, ζην βαζκφ πνπ ππνλνεί έλα δηαθνξεηηθφ επίπεδν ζχιιεςεο ησλ θαηλνκέλσλ, ε πνηθηιία ησλ ηνπηθψλ, εζληθψλ θαη πεξηθεξεηαθψλ ζεκάησλ καο πξνηξέπεη λα κηιάκε γηα παγθφζκηνπο πνιηηηζκνχο. Υξεηάδεηαη ινηπφλ λα εγθαηαιείςνπκε ηελ νπηηθή ηνπ θφζκνπ σο κηαο ζπγθέληξσζεο πεξηθεξεηαθψλ θαη εζληθψλ θνηλσληψλ πξνο ράξηλ κηαο νπηηθήο επηθεληξσκέλεο ζην θαηλφκελν ηεο αιιειεμάξηεζεο θαη ηεο πνιηηηζκηθήο αιιειεπίδξαζεο ζε παγθφζκην επίπεδν. Σν θαηλφκελν απηφ έρεη επηπηψζεηο θαη γηα ηελ εθπαίδεπζε. 3.2.1.3 ηόρνη ηνπ Δθπαηδεπηηθνύ πζηήκαηνο ηφρνο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ εθζπγρξνληζκνχ είλαη λα γίλεη ην ζρνιείν πην απνηειεζκαηηθφ ζηηο εζσηεξηθέο ιεηηνπξγίεο ηνπ (δειαδή ζηελ απφθηεζε ηεο απαηηνχκελεο γλψζεο, ζηελ αλάπηπμε ησλ απαηηνχκελσλ δεμηνηήησλ θαη ζηελ θαιιηέξγεηα νξηζκέλσλ ζηάζεσλ, αμηψλ θαη πξνζαλαηνιηζκψλ) θαη ζηηο εμσηεξηθέο (δειαδή ζην λα βνεζήζεη ην άηνκν λα επηηχρεη κηα νκαιή κεηάβαζε ζην ρψξν εξγαζίαο, λα ην εμνπιίζεη, γηα λα βξεη ηελ θαηάιιειε απαζρφιεζε, ζχκθσλα κε ηελ αμία θαη ηελ επίδνζή ηνπ, θαη λα ην εληάμεη ζηελ πνιηηηθή θνπιηνχξα ηεο ρψξαο, λα ηνλ θάλεη θαιφ θαη ρξεζηφ πνιίηε) (Καδακίαο, 1983). Ζ δηακφξθσζε ησλ πνιηηψλ κέζσ ηεο εθπαίδεπζεο ήηαλ αλέθαζελ έλαο απφ ηνπο θχξηνπο ζθνπνχο ηνπ ζρνιείνπ. Σα ζέκαηα πνπ αθνξνχλ ηελ «θαηαζθεπή/ δηακφξθσζε» ησλ λέσλ πνιηηψλ ζήκεξα ρξήδνπλ ηδηαίηεξεο πξνζνρήο. ήκεξα ε εζληθή απνζηνιή ηεο πνιηηηζκηθήο νκνγελνπνίεζεο, πνπ ήηαλ αλακθηζβήηεην έξγν ηνπ ζρνιείνπ, κεηαιιάζζεηαη. Απηή ε γελίθεπζε ηζρχεη, παξ φηη ζε νξηζκέλεο ρψξεο 27

παξαηεξείηαη ην θαηλφκελν ηεο απφπεηξαο ελίζρπζεο ηεο εζληθήο ηαπηφηεηαο κέζσ ηνπ ζρνιείνπ. ήκεξα αλακέλεηαη απφ ηα ζρνιεία λα απνδερηνχλ πεξηζζφηεξεο θνηλσληθέο πξαθηηθέο απφ παιαηφηεξα, λα παξάγνπλ ηζηνξίεο πνπ δελ είλαη κφλν εζληθέο, λα ζπκπεξηιάβνπλ ηνπηθνχο θαη παγθφζκηνπο πνιηηηζκνχο. Οη ζπδεηήζεηο πνπ αθνξνχλ ηελ εθπαίδεπζε ηα ηειεπηαία ρξφληα ππνλννχλ κηα κεηαζηξνθή ηνπ έξγνπ ηνπ ζρνιείνπ απφ έλα ζρεηηθά κνλνπνιηθφ πξνζαλαηνιηζκφ ζην έζλνο πξνο κηα ζρέζε έιμεο / ψζεζεο κεηαμχ ηνπ κηθξνχ θαη ηνπ κεγάινπ, ηνπ ηνπηθνχ θαη ηνπ παγθφζκηνπ. ήκεξα, βξηζθφκαζηε κπξνζηά ζε κηα απνζχλζεζε ησλ παιαηψλ ηαπηνηήησλ, πνπ ζπλνδεχεηαη απφ κηα πξνζπάζεηα εθεχξεζεο λέσλ. Ζ Soysal (1994) ζην Limits of Citizenship: migrants and postnational membership in Europe, University of Chicago, ππνζηεξίδεη φηη νη λέεο αξρέο ηνπ πνιίηε ηείλνπλ λα βαζίδνληαη ζε έλα παγθφζκην status ηνπ αηφκνπ παξά ζε κηα εζληθφηεηα. Ζ αλαδηνξγάλσζε ηνπ θξάηνπο θαη ησλ ζηξαηεγηθψλ εθπαηδεπηηθήο παξέκβαζεο ζπλδέεηαη κε λέεο κνξθέο δηαθπβέξλεζεο. Οη πξαθηηθέο πνπ αθνξνχλ ηελ απνθέληξσζε απνηεινχλ ην θαιχηεξν παξάδεηγκα ηέηνησλ κνξθψλ, κε ηελ έλλνηα ηεο δεκηνπξγίαο ξπζκηζηηθψλ κεραληζκψλ θνηλσληθνχ θαη επαγγεικαηηθνχ πεξηερνκέλνπ ζε δηάθνξα επίπεδα ιήςεο απνθάζεσλ. Σν θαηλφκελν φκσο ηεο δηεζληθφηεηαο θαη ηεο παγθνζκηνπνίεζεο καο νδεγεί ζην ζθεπηηθηζκφ γηα ηα φξηα ηεο άζθεζεο κηαο απηφλνκεο θαη απηφ-πξνζδηνξηζκέλεο εζληθήο θπξηαξρίαο. Σέινο, πξέπεη λα δψζνπκε ηδηαίηεξε πξνζνρή ζηηο επηδξάζεηο ηεο δηαδηθαζίαο παγθνζκηνπνίεζεο ζην ρψξν ηεο εθπαίδεπζεο. Οη κεηαξξπζκίζεηο πξέπεη λα θαηαλννχληαη σο «εμνπζηνδνηεκέλνη Λφγνη», (discourses), θαζψο επίζεο θαη σο «Λφγνη εμνπζίαο», πνπ εηζάγνπλ λέεο κνξθέο θνηλσληθνχ θαλνληζκνχ κέζα ζην πιαίζην ηεο επαλα-νξγάλσζεο ηνπ θξάηνπο θαη αλαδηαηχπσζεο ηεο δνκήο ηεο εμνπζίαο ζε δηάθνξα επίπεδα ιήςεο απνθάζεσλ. Δπηπιένλ, ε απνδνρή ησλ «κεηαλεσηεξηθψλ αιεζεηψλ» γηα ηελ εθπαίδεπζε ζεκαίλεη φηη δελ ππάξρεη κία απφιπηε θαηάζηαζε πνπ λα κπνξεί λα ζεσξείηαη επηβεβιεκέλε γηα φινπο, άξα έρεη ακθηζβεηεζεί θαη ε «απφ πάλσ» (top down) δηεπζέηεζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ δεηεκάησλ. Αληί γη απηφ, ζεσξείηαη φηη ε δηδαθηηθή πξάμε είλαη κνλαδηθή θαη σο εθ ηνχηνπ ε εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή πξέπεη λα θαζνξίδεηαη απφ «θάησ πξνο ηα πάλσ» (bottom up approach). O δάζθαινο θαη ν 28

καζεηήο αλαδεηθλχνληαη σο πξσηαγσληζηέο ζηε δηαδηθαζία απηή. Ίζσο, ζεκείν εθθίλεζεο φισλ ησλ αιιαγψλ θαη κεηαξξπζκίζεσλ ζήκεξα ζα έπξεπε λα είλαη ε ζπλεηδεηνπνίεζε απηήο ηεο πξαγκαηηθφηεηαο. 3.2.1.4 Γηα έλα ζύγρξνλν εθπαηδεπηηθό ζύζηεκα Γελ ππάξρνπλ καγηθέο ζπληαγέο γηα ηελ παηδεία θαη ηελ εθπαίδεπζε, ρξεηάδεηαη µηα ζπλερήο πξνζαξκνγή ζηε δπλακηθή ησλ θαηξψλ θαη ζηελ αλαπηπμηαθή πνξεία ηεο θάζε ρψξαο. Γη απηφ ε «αλαςειάθεζε» ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο είλαη µηα πξφθιεζε, µηα ππνρξέσζε αιιά θαη µηα αζχιιεπηα κεγάιε επζχλε, θαζψο πξέπεη λα απνηππψλεηαη µε επηζηεκνληθφ ηξφπν ε επηθξαηνχζα θαηάζηαζε ζην ζρνιείν θαη ηελ θνηλσλία θαη λα επηρεηξείηαη ν θαηάιιεινο ζρεδηαζκφο, ε επηηπρέζηεξε παξέκβαζε. Γηαηί ην εθπαηδεπηηθφ µαο ζχζηεκα δελ κπνξεί λα ζπλερίζεη λα πνξεχεηαη ζηηο γεληθέο ζπληεηακέλεο ηνπ παξαδνζηαθνχ γλσζηνθεληξηθνχ ραξαθηήξα ηνπ ζρνιείνπ, ηεο απνζπαζκαηηθφηεηαο θαη ηεο παζεηηθήο, ελ πνιινίο, απφθηεζεο ηεο γλψζεο, θαζψο νη θαηαθεξκαηηζκέλεο γλψζεηο δελ ζπληζηνχλ γλψζε. Σν ζρνιείν, αληίζεηα, πξέπεη λα είλαη καζεηνθεληξηθφ, θνηλσληνθεληξηθφ θαη βησκαηηθφ, µε φινπο ηνπο ζπληειεζηέο ηνπ ζπκκέηνρνπο, ρψξνο ειθπζηηθφο θαη φρη µφλν ρψξνο ζηεξεφηππεο δηδαζθαιίαο, ρψξνο θαιιηέξγεηαο ηεο δεκηνπξγηθφηεηαο ηνπ καζεηή. ηηο ζχγρξνλεο πξνθιήζεηο ηεο πνιπδηάζηαηεο θνηλσλίαο ηεο γλψζεο, ηεο ηερλνγλσζίαο θαη ηεο πνιππνιηηηζµηθφηεηαο, ε απάληεζε πξέπεη λα είλαη ε δηακφξθσζε µηαο πνιπδηάζηαηεο, δεκηνπξγηθήο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ καζεηή γηα λα έρνπκε κηα θνηλσλία πνηφηεηαο, κηα θνηλσλία ηεο αλνρήο ζηε δηαθνξεηηθφηεηα ηνπ άιινπ,ζαλ απνηέιεζκα ηεο πνηφηεηαο ζηελ εθπαίδεπζε. Ζ Γηαζεµαηηθή Πξνζέγγηζε ζηελ εθπαίδεπζε, δίλεη ηε δπλαηφηεηα ζην καζεηή λα ζπγθξνηήζεη έλα εληαίν ζχλνιν γλψζεσλ θαη δεμηνηήησλ, έλα ζχλνιν ζηάζεσλ θαη αμηψλ, πνπ ζα ηνπ επηηξέπεη λα αλαπηχζζεη πξνζσπηθή άπνςε γηα ζέκαηα πνπ ζρεηίδνληαη κεηαμχ ηνπο θαζψο θαη µε δεηήκαηα ηεο θαζεκεξηλήο δσήο. Ζ δηαζεµαηηθή πξνζέγγηζε, ε νπνία βαζίζηεθε ζηελ αλαδήηεζε ελλνηνινγηθψλ δηαζπλδέζεσλ µκεηαμχ ησλ µαζεµάησλ θάζε ηάμεο, ε ελ ιφγσ πξνζέγγηζε δελ µπνξεί παξά λα ππνζηεξίδεηαη απφ κεζφδνπο ελεξγεηηθήο απφθηεζεο ηεο γλψζεο, νη 29