ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΣΤΑ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑ

ΤΕΙ Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης Σχολή διοίκησης και Οικονομίας Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΣΤΑ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑ Ιωάννης Δισλίας Θεόδωρος Χατζημήτρος ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2013 ΕΠΟΠΤΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ κα. Μπορμπότση Χρύσα 1

Πρόλογος Στην παρούσα εργασία έγινε προσπάθεια να καταγραφούν τα περιβαλλοντικά προγράμματα που υπάρχουν και διακρίνονται τα ξενοδοχεία η σημασία του τουρισμού και η επίδραση του στο περιβάλλον αλλά και διεθνής εμπειρίες έρευνες και πρακτικές σε ξενοδοχεία. Η έρευνα μας πραγματοποιήθηκε σε 3 νομούς Καστοριάς, Λάρισας και Θεσσαλονίκης. Θελήσαμε να εξάγουμε πληροφορίες εάν ο κόσμος έχει ευεσθητοποιήση προς το περιβάλλον. Ευχαριστούμε όσους διέθεσαν λίγο από το χρόνο τους και συμπλήρωσαν τα ερωτηματολόγιά μας. Επίσης ευχαριστούμε την υπεύθυνη καθηγήτριά μας κα. Χρύσα Μπορμπότση. Ευχαριστούμε τις οικογένειες μας για την στήριξή τους στα φοιτητικά μας χρόνια. 2

Περιεχόμενα Πρόλογος...2 Περιεχόμενα... 3 Εισαγωγή... 5 Κεφάλαιο 2 Βιβλιογραφική ανασκόπηση 2.1 Ο τουρισμός,τα είδη του η σημασία του και οι επιπτώσεις ανάπτυξής του στην Ελληνική οικονομία... 6 2.1.1 Νέες μορφές τουρισμού... 9 2.1.2 Εναλλακτικές μορφές τουρισμού... 9 2.1.2.1. Πλεονεκτήματα επένδυσης στον εναλλακτικό τουρισμό...10 2.1.3 Ειδικές μορφές τουρισμού...11 2.1.4 Μικτές μορφές...11 2.1.5 Ανάλυση εννοιών εναλλακτικών μορφών τουρισμού...12 2.2 Στατιστικά στοιχεία για την Ελλάδα το έτος 2012...17 2.3 Γιατί πρέπει να στραφούμε στο πράσινο τουρισμό...20 2.3.4 Τι είναι ο πράσινος τουρισμός... 21 2.3.5 Οι επιπτώσεις του πράσινο τουρισμού στο περιβάλλον...23 2.3.6 Τι είναι πράσινο ξενοδοχείο... 24 2.3.7 Τα οφέλη του eco-managment... 25 2.3.8 Περιβαλλοντικά προγράμματα... 26 2.3.8.1 ISO 14001: Συστήματα περιβαλλοντικής διαχείρισης...27 2.3.8.1.1 Ωφέλειες που προκύπτουν από την εφαρμογή του ISO 14001..28 2.3.8.1.2 Αξιολόγηση /έλεγχος συστήματος κατά ISO 14001...29 2.3.8.2 Ευρωπαϊκό οικολογικό σήμα Eco-Label... 31 2.3.8.3 Σύστημα οικολογικής διαχείρισης και ελέγχου EMAS...32 2.3.8.4 The Green Key, Eco Label...33 2.3.8.4.1 Τα κριτήρια για το Green Key...34 2.3.8.5 LEED(leadership in energy and environmental design)... 35 2.4 H συμβουλή του τουρισμού στην κοινωνία... 37 2.5 Οικονομικές επιπτώσεις της τουριστικής ανάπτυξης... 37 Κεφάλαιο 3 Διεθνής εμπειρία 3.1 Δήλωση προβλήματος...37 3.2 Οι καταλύτες των πράσινων πρακτικών... 38 3.3 Προκλήσεις της πράσινης ανάπτυξης και πρακτικές...40 3.4 Από την πλευρά της διαχείρισης οι κινητήριοι παράγοντες για οικολογική πιστοποίηση... 3.4.1 Μείωση του λειτουργικού κόστους... 42 3.4.2 Προσδοκίες των πελατών... 43 3.4.3 Προβλήματα με τα ξενοδοχεία της ε^-πιστοποίησης...44 3.4.4 Επίπεδο εκπαίδευσης και πράσινη αντίληψη...46 3.5 Η τεχνολογική καινοτομία και τα περιβαλλοντικά κόστη...47 Κεφάλαιο 4ο Ερευνητική μεθοδολογίa 4.1 Περιγραφή της μεθοδολογικής προσέγγισης... 60 4.2 Σκοπός και στόχοι έρευνας... 60 4.3 Κριτήρια επιλογής των πεδίων έρευνας...51 3

4.4 Σχεδιασμός ερωτηματολογίου...63 4.5 Συγκέντρωση και στατιστική επεξεργασία των δεδομένων... Αποτελέσματα έρευνας... 65 4.6 Κοινωνικοδημογραφικά χαρακτηριστικά... 67 4.7 Απόψεις για το περιβάλλον... 72 4.8 Συσχετίσεις έλεγχοι υποθέσεων... 75 Παράρτημα 1...81 Παράρτημα 2...118 Βιβλιογραφία...124 4

Εισαγωγή Στις μέρες μας όλο και περισσότερο τόσο σε εθνικό αλλά και σε διεθνές επίπεδο μιλάμε για την προστασία του περιβάλλοντος. Οι αρνητικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις η κλιματική αλλαγή, η κατασπατάληση φυσικών πόρων και ενέργειας, η ρύπανση, η αλλοίωση των οικοσυστημάτων, η αποψίλωση των δασών και άλλα πολλά είναι πλέον προφανής. Το περιβάλλον αποτελεί συστατικό του τουρισμού, αφού συνδέεται άμεσα με την διαμόρφωση των ποιοτικών του προδιαγραφών. Τα τελευταία χρόνια παρατηρείτε μια αύξηση στην τάση των τουριστών να προτιμάνε τουριστικές επιχειρήσεις που έχουν περιβαλλοντικά πρότυπα και πρακτικές. Σε αυτήν την τάση η τουριστική βιομηχανία ανταποκρίνεται με σημαντικές επενδύσεις στο ανθρώπινο δυναμικό και στις υποδομές των ξενοδοχειακών υποδομών. Στόχος είναι η αύξηση της ανταγωνιστικότητας μέσα από την ποιοτική αναβάθμιση των παρεχόμενων υπηρεσιών όσο και από την δημιουργία πράσινων ξενοδοχείων. Παράλληλα οι πράσινες πρακτικές εκτός από τα οφέλη για το περιβάλλον, δίνουν την δυνατότητα στις ξενοδοχειακές μονάδες να εξοικονομούν σημαντικά χρηματικά ποσά. Η εργασία χωρίζετε σε δύο μέρη το θεωρητικό και το ερευνητικό κομμάτι. Στη βιβλιογραφική επισκόπηση (κεφάλαιο 2ο και 3ο )έχουμε ελληνική και ξένη βιβλιογραφία αντίστοιχα ενώ στο ερευνητικό κομμάτι έχουμε έρευνα με πρωτογενή δεδομένα με τη χρήση ερωτηματολογίων. 5

Κεφάλαιο 2 Βιβλιογραφική ανασκόπηση 2.1 Ο τουρισμός, τα είδη του, η σημασία του και οι επιπτώσεις ανάπτυξής του στην Ελληνική οικονομία. Στην ελληνική και διεθνή βιβλιογραφία υπάρχουν πολλοί ορισμοί της έννοιας του τουρισμού. Το κοινό χαρακτηριστικό της πλειοψηφίας των ορισμών είναι ότι χαρακτηρίζουν τον τουρισμό ως μια δραστηριότητα που συνδέεται άμεσα με την τάση του ανθρώπου για επικοινωνία, ψυχαγωγία και δημιουργία νέων εμπειριών μέσα από κάποιον ταξιδιωτικό προορισμό. Ο πρώτος ορισμός δίνεται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Τουρισμού (Π.Ο.Τ.) και χαρακτηρίζεται ως ιδιαίτερα πλήρης και ακριβής, περιγράφοντας την έννοια του τουρισμού ως μια σειρά δραστηριοτήτων. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τον Π.Ο.Τ., ο τουρισμός αποτελείται από δραστηριότητες των ατόμων που ταξιδεύουν και διαμένουν σε μέρη διαφορετικά από το σύνηθες περιβάλλον τους, για λόγους αναψυχής, αποφυγής των προβλημάτων της καθημερινότητας, για άσκηση επιχειρηματικών δραστηριοτήτων και για χρονικό διάστημα όχι μεγαλύτερο του ενός έτους. Ο Όρος σύνηθες περιβάλλον χρησιμοποιείται για να εξαιρεθούν από τον εν λόγο ορισμό τα συχνά ή τακτικά ταξίδια εντός των περιοχών της συνηθισμένης διαμονής και της εργασίας ή άλλα ταξίδια ρουτίνας. Γενικά, ο τουρισμός είναι ένας συνδυασμός δραστηριοτήτων, υπηρεσιών και βιομηχανιών, όπως μεταφορικών μέσων, χώροι διαμονής, χώροι ψυχαγωγίας, χώροι αθλητισμού, εστιατόρια, εμπορικά μαγαζιά, και πληθώρας άλλων δραστηριοτήτων, που προσφέρουν μια ταξιδιωτική εμπειρία, συμβάλλοντας παράλληλα στην άνοδο του βιοτικού επιπέδου του πληθυσμού, στη δημιουργία νέων θέσεων απασχόλησης, στην αύξηση των επενδύσεων και στη μεγέθυνση της οικονομίας. Σύμφωνα τον Θεοδωρόπουλο (2006) η έννοια του τουρισμού είναι πιο συνοπτική και περιεκτική, και επικεντρώνεται περισσότερο στη δημιουργία των σχέσεων και δικτυακών φαινομένων που αναπτύσσονται κατά την άσκηση της τουριστικής δραστηριότητας. Ο τουρισμός μπορεί να διατυπωθεί ως το σύνολο των φαινομένων και σχέσεων που προέρχονται από την επικοινωνία των τουριστών, των προμηθευτών, των επιχειρήσεων, των κυβερνήσεων στις περιοχές υποδοχής, στη διαδικασία της έλξης και φιλοξενίας αυτών των τουριστών και άλλων επισκεπτών. (Θεοδωροπούλου, Ε., 2006). 6

Τα τελευταία χρόνια οι ξενοδοχειακές επιχειρήσεις στην Ελλάδα προσπαθούν να βελτιώσουν το τουριστικό τους προϊόν αλλά και να αυξήσουν το μερίδιο αγοράς έναντι των ανταγωνιστών τους στην ανατολική μεσόγειο αλλά και να αναπληρώσουν τους έλληνες τουρίστες και πελάτες λόγο οικονομικής κρίσης γι αυτό στρέφονται και σε διάφορα άλλα είδη εναλλακτικού τουρισμού. Όλα τα είδη και οι μορφές του εναλλακτικού τουρισμού αναφέρονται στο παρακάτω πίνακα. Κοινωνικός τουρισμός Αγροτουρισμός Γαστρονομικός τουρισμός Τουρισμός υπαίθρου Αθλητικός τουρισμός Περιηγητικός τουρισμός Θαλάσσιος τουρισμός Οικοτουρισμός Τουρισμός υγείας Ιαματικός τουρισμός Τουρισμός ευεξίας Πολιτιστικός τουρισμός ΠΙΝΑΚΑΣ 1. ΕΕΜΤ Εκπαιδευτικός τουρισμός Θρησκευτικός τουρισμός Επαγγελματικός τουρισμός Συνεδριακός τουρισμός Εκθεσιακός τουρισμός Τουρισμός κινήτρων Χειμερινός τουρισμός Γυμνιστικός τουρισμός Χρονομεριστική μίσθωση Τουρισμός περιπέτειας Τουρισμός σε θεματικά πάρκα κα μουσεία Τουριστικά χωριά Αστικός τουρισμός *ΕΕΜΤ= Εναλλακτικών Ειδών Μορφών Τουρισμού Σε κάποιες μορφές τουρισμού όπως ο θρησκευτικός η Ελλάδα κατέχει σημαντικό μερίδιο αγοράς ο μεγαλύτερος αριθμός πιστών προέρχεται από την Ρωσία, Ρουμανία, Βουλγαρία και Σερβία, στην Ελλάδα έχουν αρχίσει να καταφτάνουν και τουρίστες που δεν έχουν παράδοση στη θρησκευτική λατρεία, όπως Κινέζοι και Γιαπωνέζοι αντιθέτως στο τουρισμό υγείας φέτος ξεκινάνε να γίνονται οι πρώτες προσπάθειες εκκίνησής του και βρισκόμαστε σε αρχικό στάδιο. Ο συνεδριακός τουρισμός είναι από τους πιο κερδοφόρους είδους τουρισμού για τα ξενοδοχεία. 7

Επίσης τα κρουαζερορόπλοια αν και ''παρκάρουν'' για μικρό χρονικό διάστημα στα λιμάνια της χώρας δίνουν σημαντική πνοή στην τοπική οικονομία του μέρους, όμως σε αυτό το κομμάτι στην Ελλάδα πρέπει να γίνουν αρκετές ενέργειες και έργα όπως μεγαλύτερες προβλήτες. Η εμπειρία από την ανάπτυξη προγραμμάτων ειδικών μορφών τουρισμού διαφέρει ατά επίπεδο και τύπο τουριστικής ανάπτυξης της χώρας υποδοχής. Κατά την διάρκεια της συλλογής στοιχείων, συνάντησα αναφορές σε ξένη βιβλιογραφία, για εννοιολογικές οριοθετήσεις των μορφών τουρισμού. Θεώρησα λοιπόν αναγκαίο να αναφέρω τις διακρίσεις αυτές, εφόσον μιλάμε για κλασικές, νέες, εναλλακτικές, μικτές και ειδικές μορφές τουρισμού. Η εμπειρία από την ανάπτυξη προγραμμάτων ειδικών μορφών τουρισμού διαφέρει κατά επίπεδο και τύπο τουριστικής ανάπτυξης της χώρας υποδοχής. Παράλληλα, καθοριστικοί παράγοντες στην ανάπτυξη των ειδικών μορφών (McIntosh, 1972, pp 42-44, Le Tourisme, o.c., 1984) αποδείχθηκαν οι τοπικές ιδιομορφίες σε χώρες ή περιοχές και η συχνή συνύπαρξη δύο ή τριών ειδικών μορφών σε ένα κοινό μοντέλο ανάπτυξης, συχνά με παράδοση πολλών ετών. Υπάρχει κατά αυτόν τον τρόπο μια τομή ανάμεσα στις ειδικές και τις νέες μορφές τουρισμού υπό δύο έννοιες. Πρώτον, σε πολλές περιπτώσεις (όπως αγροτουρισμός) οι ειδικές μορφές προϋπήρχαν χρονικά των νέων μορφών καθώς και του μαζικού τουρισμού (όπως οικοτουρισμός) και δεύτερον, οι ειδικές μορφές λειτούργησαν σε πολλές περιπτώσεις ως συμπληρωματική μορφή του μαζικού, ενώ οι νέες μορφές εμφανίστηκαν κυρίως τα τελευταία χρόνια ως απάντηση στην αλλαγή των κινήτρων των τουριστών (J. Jafari, 1989, pp.27-31, R. Mill- A. Morrison, 1985, pp.1-15) με έμφαση σε αυτά που συνδέονται με την οικολογία και το περιβάλλον. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι κάθε προσπάθεια πλήρους ανάλυσης της συνολικής εικόνας των διεθνών τάσεων στις ειδικές μορφές προσκρούει στην αδυναμία εφαρμογής μιας πλήρους και φερέγγυας τυπολογίας (Μ. Λογοθέτης, 1971, σελ, 33-35). Συχνά άλλωστε, οι εννοιολογικές διαφορές των όρων «ειδικές», «νέες» και «εναλλακτικές» μορφές παραμένουν ασαφείς, ενώ παράλληλα δεν υπάρχουν εμπειρίες συγκροτημένης ανάπτυξης ενός προγράμματος για το σύνολο των ειδικών μορφών. Οι περισσότερες περιπτώσεις αφορούν μέρος των ειδικών μορφών και ιδιαίτερα όσες εμφανίζουν συγγενή χαρακτηριστικά, όπως για παράδειγμα αγροτουρισμό - τουρισμό στην ύπαιθρο - χειμερινό τουρισμό (H. Grolleau,1989). Αυτή η καταγραφή δεν θα πρέπει να θεωρηθεί απόλυτη. Όπως επεξηγείται στη συνέχεια, επιδέχεται αλλαγές, ιδιαίτερα όσον αφορά την κατάταξη μιας ειδικής μορφής (για παράδειγμα ο τουρισμός του χειμερινού σκι μπορεί να θεωρηθεί χειμερινός τουρισμός ή αθλητικός, ή διάφορες ειδικές μορφές εμπεριέχουν την έννοια της περιήγησης και της εκπαίδευσης). 8

Είναι αναγκαίο να διαχωρίσω την έννοια των μορφών τουρισμού σε : Ι.νέες μορφές,2. εναλλακτικές μορφές, 3. ειδικές μορφές, 4. μικτές μορφές. 2.1.1. ΝΕΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ Στις νέες μορφές περιλαμβάνονται όσες αναπτύχθηκαν παράλληλα ή μετά το μαζικό οργανωμένο τουρισμό και συχνά σε σχέση με αυτόν. Η σχέση αυτή εμφανίζεται είτε ως συμπληρωματική, είτε ως αντιθετική με την έννοια της εξυπηρέτησης, μέσω νέων μορφών προσφοράς, νέων αναγκών των τουριστών και ιδιαίτερα κάποιων ομάδων τους. Συνήθως, οι νέες μορφές εξελισσόμενες κατέληξαν να λειτουργούν με οργανωμένη και συχνά μαζική μορφή, διαφέροντας από τον κλασικό μαζικό τουρισμό μόνο στο θέμα της εξειδικευμένης προσφοράς η οποία ανταποκρίνεται αντίστοιχα στο ειδικό κίνητρο του ταξιδιού. Η πλειοψηφία των νέων μορφών αντλεί πλέον πελατεία και από την κλασική πελατεία του μαζικού οργανωμένου τουρισμού. (ΜΕΛΕΤΗ ΓΙΑ ΤΟ ΣΕΤΕ ΑΠΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ 2010) 2.1.2. ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ Στις εναλλακτικές μορφές περιλαμβάνονται όσες έχουν ως βασικό χαρακτηριστικό τους την αντίθεση στο κλασικό πρότυπο του μαζικού τουρισμού, έχοντας ως αφετηρία την ανάγκη προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος, τη διαφύλαξη της πολιτιστικής κληρονομιάς και τη φυσική ζωή (E. Dixon, 1988, pp, 38-90, H. Grolleau, o.c, pp, 35-65 ). Η πλειοψηφία αυτών των μορφών εμπεριέχει την ενεργό συμμετοχή των τουριστών στις δραστηριότητες αυτών των εναλλακτικών μορφών. Πολλές από αυτές τις μορφές αναπτύχθηκαν υπό την επιρροή του οικολογικού κινήματος ενώ είναι συχνό φαινόμενο η παράλληλη ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών που συνδέουν την οικολογία και τον πολιτισμό. Η προσπάθεια ανάπτυξης των ειδικών και εναλλακτικών μορφών τουρισμού στη χώρα μας έχει ενισχυθεί τα τελευταία χρόνια μέσα από επενδύσεις σε διάφορα έργα υποδομής. Όσον αφορά στον τουρισμό πόλεων, η εν λόγω μορφή τουρισμού περιλαμβάνει επιχειρηματικά ταξίδια, συνέδρια, εκδηλώσεις πολιτιστικού ενδιαφέροντος κ.ά. Όσον αφορά στον αθλητικό τουρισμό, οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 2004 αποτέλεσαν ορόσημο για τη χώρα μας. Ο ιαματικός τουρισμός, λόγω της γεωλογικής σύστασης του ελληνικού υπεδάφους, αποτελεί άξονα αξιοποίησης της Ελληνικής πολιτείας. 9

Η Ε.Τ.Α. έχει υπό την εποπτεία της εγκαταστάσεις ιαματικών πηγών σε όλη την ελληνική επικράτεια ενώ η αξιοποίηση και η εκμετάλλευση τους είναι αποτέλεσμα της συνεργασίας του Ε.Ο.Τ. και της τοπικής αυτοδιοίκησης. (ΜΕΛΕΤΗ ΓΙΑ ΤΟ ΣΕΤΕ ΑΠΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ 2010) Οι εναλλακτικές μορφές τουρισμού είναι ο : αγροτουρισμός, ο αρχαιολογικός, ο αρχιτεκτονικός, ο γαστρονομικός, ο εκπαιδευτικός, ο θαλάσσιος, ο θρησκευτικός, ο ιαματικός, ο ιατρικός, ο οικοτουρισμός, ο οινοτουρισμός, ο πολιτιστικός και ο τουρισμός υγείας και ευεξίας. Σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες, ένα σημαντικό ποσοστό (άνω του 25%) ευκατάστατων με υψηλό μορφωτικό επίπεδο Ευρωπαίων ταξιδιωτών αναζητούν πρωτότυπες βιωματικές εμπειρίες και τουριστικές υπηρεσίες πέρα από το τρίπτυχο ήλιος, θάλασσα, φιλοξενία. Η Ελλάδα μπορεί να προσφέρει πληθώρα τέτοιων εμπειριών εκμεταλλευόμενη την ποικιλότητα των τοπίων της, τους φυσικούς της πόρους, τον πολιτισμικό και ιστορικό της πλούτο, καθώς και την παράδοση, τα ήθη και τα έθιμά της. Όλα τα προηγούμενα, συνδυασμένα με νεωτεριστική επιχειρηματικότητα, μπορούν να αναδείξουν πρωτότυπες κερδοφόρες επενδυτικές ευκαιρίες. Πλεονέκτημα των εναλλακτικών μορφών τουρισμού είναι η δυνατότητα τους να προσελκύουν τουρίστες καθ όλη την διάρκεια του χρόνου με αποτέλεσμα να δημιουργείται μια σταθερή πηγή εσόδων και απασχόλησης. 2.1.2.1.Πλεονεκτήματα Επένδυσης στον Εναλλακτικό Τουρισμό Ποικίλο φυσικό περιβάλλον εξαιρετικής ομορφιάς Αυξανόμενη ζήτηση για νέες τουριστικές εμπειρίες οδηγούν σε ευοίωνες προοπτικές ανάπτυξης Εξαιρετικός πολιτισμικός και ιστορικός πλούτος Αναπτυγμένη υφιστάμενη τουριστική υποδομή η οποία μπορεί να λειτουργήσει συμπληρωματικά και να υποστηρίξει προϊόντα εναλλακτικών μορφών τουρισμού. Ελλάδα: Ένας παγκοσμίως αναγνωρίσιμος προορισμός Στόχος της Τουριστικής Στρατηγικής της χώρας μας είναι να μετατρέψει τον πλούτο των πόρων της σε πρότυπα, μοναδικά τουριστικά προϊόντα με την σύμπραξη Ελλήνων και ξένων επενδυτών. 10

Προκειμένου να εξυπηρετήσει την στρατηγική της αυτή, η Ελληνική κυβέρνηση έχει θέσει ως προτεραιότητά της και ενθαρρύνει την ανάπτυξη τουριστικής υποδομής νέων μορφών εναλλακτικού τουρισμού οι οποίες συμπληρώνουν το παραδοσιακό τουριστικό προϊόν της χώρας. Η Ελλάδα προσελκύει ετησίως περισσότερους από 17 εκατομμύρια επισκέπτες.(κϊϊρ:// ^^^ΐηνο8ΐ;ΐη Γθθθθ. ον. Γ/άοίαυ11.α8ρρΐά=36&8θθ1;οΓΐϋ=47 &1α=2) 2.1.3. ΕΙΔΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ Οι ειδικές μορφές είναι αυτές που μπορούν να θεωρηθούν κλασικές υπό πολλές έννοιες. Οι δύο περιπτώσεις κοινωνικού τουρισμού αναπτύχθηκαν από την πρώτη μεταπολεμική δεκαετία ανταποκρινόμενες στο αίτημα για φθηνές διακοπές των μη προνομιούχων ουδών του πλευστού (π. χ. χαμηλόμισθοι, ηλικιωμένοι ) και έκτοτε αναπτύσσονται διαφοροποιούμενες ποιοτικά και ποσοτικά, έχοντας μια αυτόνομη παρουσία στον σύγχρονο τουρισμό. Ο αγροτουρισμός και ο χειμερινός τουρισμός αποτελούν μια από τις παλαιότερες μορφές τουρισμού διακοπών που συνδύαζαν οικογενειακό τουρισμό, γνωριμία με τη φύση και χαμηλό κόστος. Η σημερινή τους μορφή χαρακτηρίζεται από μεγάλη ποικιλία τύπων προσφοράς που αποδεικνύει τόσο την επιτυχία των δύο αυτών μορφών όσο και τη δυνατότητά τους να ανταποκρίνονται στη διαφοροποιημένη ζήτηση των σύγχρονων τουριστών. Τέλος ο θρησκευτικός τουρισμός, είναι ίσως μια από τις πρώτες μορφές τουρισμού, σε συνδυασμό με την εκπαίδευση και παραμένει μια δυναμική ειδική μορφή συνδεόμενη με θρησκευτικές γιορτές ή περιοχές ιδιαίτερης λατρευτικής σημασίας (π. χ. Τήνος). (ΜΕΛΕΤΗ ΓΙΑ ΤΟ ΣΕΤΕ ΑΠΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ 2010) 2.1.4. ΜΙΚΤΕΣ ΜΟΡΦΕΣ Εννοιολογικά υπάρχουν ειδικές μορφές που μπορούν να θεωρηθούν και νέες και εναλλακτικές, όπως ο γυμνιστικός, ενώ σε άλλες περιπτώσεις η διαφορετική διάρθρωση της προσφοράς (οργάνωση, υποδομή και λοιπά )καθορίζει αν μια ειδική μορφή πρέπει να περιληφθεί τόσο στις νέες όσο και στις εναλλακτικές (π. χ. οικολογικός, συμπλέγματα αγροτουρισμού ). Συχνό είναι επίσης το φαινόμενο ο τίτλος που ορίζει τα χαρακτηριστικά κάποιας ειδικής μορφής (π. χ. τουρισμός υγείας) να συνδέεται και με υπηρεσίες του μαζικού τουρισμού (π.χ. όσοι ταξιδεύουν για λόγους υγείας στο εξωτερικό). Η αναζήτηση του αρχικού κινήτρου στην περίπτωση αυτή, δείχνει αν πρόκειται για ειδική μορφή ή όχι. Στην περίπτωση του τουρισμού υγείας, για παράδειγμα, η ειδική μορφή συνίσταται στην ανάπτυξη θεραπευτικών κέντρων που συνδυάζουν ιατρικές εξετάσεις με κούρες ομορφιάς και φυσικής διατροφής, οπότε το κίνητρο δεν είναι πάντα η ύπαρξη κάποιας 11

αρρώστιας. Παρόμοια περίπτωση είναι και ο θαλάσσιος τουρισμός ο οποίος εκτός από ειδική μορφή (π. χ. ιστιοπλοΐα) είναι και σημαντικό στοιχείο του μαζικού τουρισμού διακοπών (π. χ. θαλάσσια σπορ). Ενδεικτικά, παρακάτω αναφέρονται κάποιες νέες, εναλλακτικές και ειδικές μορφές τουρισμού: Νέες : Υγείας, Συνεδριακός, Χρονομεριστική μίσθωση (time sharing), τουρισμός κινήτρων. Εναλλακτικές : Τουρισμός στην ύπαιθρο, Πολιτιστικός - Εκπαιδευτικός, Φυσιολατρικός, Περιηγητικός. Ειδικές : Θρησκευτικός, Χειμερινός, Κοινωνικός τουρισμός. (Θεοδωροπούλου, Ε., 2006) 2.1.5. Ανάλυση εννοιών εναλλακτικών μορφών τουρισμού Οικοτουρισμός Η Ελλάδα με τα μαγευτικά τοπία της και ένα πλήθος μοναδικών οικοσυστημάτων όπως οι προστατευόμενες περιοχές Ramsar, αγροτικά τοπία, επιβλητικά βουνά και αμόλυντα ποτάμια, παρέχει μοναδικές ευκαιρίες για την ανάπτυξη οικοτουριστικών εμπειριών. Αυτή η ραγδαία αυξανόμενη, αγορά υπόσχεται σημαντικές αποδόσεις και υποστηρίζεται αμέριστα από την Ελληνική κυβέρνηση με την παροχή ελκυστικών κινήτρων. Αθλητικός τουρισμός Ο τόπος που έφερε στον κόσμο τους Ολυμπιακούς Αγώνες και το 2004, διοργάνωσε από τους πιο επιτυχημένους Ολυμπιακούς Αγώνες στα χρονικά, είναι ιδανικός για την ανάπτυξη του αθλητικού τουρισμού. Από ιστιοπλοΐα και εξερεύνηση σπηλαίων, μέχρι οδοιπορία και αλεξίπτωτο πλαγιάς, η Ελλάδα είναι σε θέση να προσελκύσει λάτρεις των σπορ από όλο τον κόσμο, οι οποίοι έχουν τη δυνατότητα να ασχοληθούν με ποικίλες δραστηριότητες, ενώ παράλληλα θα απολαμβάνουν τα φυσικά θέλγητρα της χώρας, από θεαματικά τοπία μέχρι μαγευτικές παραλίες. Επιτυχή Παραδείγματα 1. Το Euroleague Final 4 Athens 2007 2. Το 2009 Athens CSI2*-W (Equestrian) international 3. Το WRC Acropolis Rally of Greece (ετήσιο) 4. Το Athens Grand Prix Tsiklitiria (εντάσσεται στο πλαίσιο του IAAF Grand Prix) 5. Η ετήσια Aegean Regatta 12

Τουρισμός Υγείας Η Ελλάδα φημίζεται για τους άριστους γιατρούς της και τους επαγγελματίες υγείας, που σπουδάζουν και εξειδικεύονται σε μερικά από τα καλύτερα πανεπιστήμια της Ευρώπης και της Βορείου Αμερικής. Το γεγονός αυτό αποτελεί στρατηγικό πλεονέκτημα για τη χώρα, καθώς οι ασθενείς ανακαλύπτουν τα οφέλη της ιατρικής φροντίδας σε χώρους όπου η εξειδίκευση συνδυάζεται με την εξοικονόμηση εξόδων και ένα ελκυστικό περιβάλλον ανάρρωσης. Ο Οργανισμός Παγκόσμιας Υγείας κατατάσσει το σύστημα υγείας της Ελλάδας στη 14η θέση μεταξύ 191 χωρών παγκοσμίως. Η πλαστική χειρουργική, τα κέντρα αποτοξίνωσης, οι κλινικές γονιμότητας και η αιμοκάθαρση σε ευχάριστο περιβάλλον είναι από τους τομείς που γνωρίζουν επιτυχία στον τομέα του τουρισμού υγείας. Μία από τις πιο ελκυστικές πλευρές της θεραπευτικής αγωγής στην Ελλάδα είναι η δυνατότητα ανάρρωσης σε ένα πανέμορφο περιβάλλον απολαμβάνοντας την ελληνική φιλοξενία. Το 2010, αναμένεται νομοσχέδιο που θα υποστηρίζει τον τουρισμό υγείας. Θρησκευτικός Τουρισμός Η θρησκευτική κληρονομιά της Ελλάδας προσελκύει επισκέπτες από όλο τον κόσμο, οι οποίοι επισκέπτονται εκκλησίες και μοναστήρια σε όλη τη χώρα που συχνά βρίσκονται σε περιοχές με εξαιρετικά τοπία. Ο θρησκευτικός τουρισμός συνδυάζει πνευματικά, πολιτισμικά και ιστορικά θέματα και παράλληλα αναδεικνύει την εθνική ταυτότητα της Ελλάδας. Εκτός από τα ταξίδια σε Χριστιανικά Ορθόδοξα μοναστήρια, όπως του Όρους Άθως και των Μετεώρων, οι επισκέπτες έρχονται στην Ελλάδα για να θαυμάσουν και να μελετήσουν τα μοναδικά Βυζαντινά και μετά -Βυζαντινά αριστουργήματα, όπως εικόνες και εικονογραφίες, μωσαϊκά, τοιχογραφίες και ιερά. Τόποι θρησκευτικής λατρείας, από μικρές εκκλησίες σε νησιά έως επιβλητικοί ναοί, αποτελούν θρησκευτική κληρονομιά αιώνων, της οποίας ο πλούτος χαίρει ευρέος σεβασμού. Για παράδειγμα, χιλιάδες επισκέπτες συρρέουν στο νησί της Πάτμου, προκειμένου να επισκεφθούν το Σπήλαιο της Αποκάλυψης, όπου λέγεται ότι ο Άγιος Ιωάννης, ο Θεολόγος, έγραψε την Αποκάλυψη. Τέτοιες εμπειρίες συμπληρώνουν πιο δημοφιλείς και παραδοσιακές μορφές τουρισμού και προσφέρουν μοναδικές ευκαιρίες σε όλη την Ελλάδα. 13

Αγροτουρισμός Ο αγροτουρισμός εξελίσσεται σε έναν από τους πιο δυναμικούς τομείς της αγοράς του εναλλακτικού τουρισμού, καθώς οι επισκέπτες σε όλο τον κόσμο εκδηλώνουν ενδιαφέρον για την αειφόρο ανάπτυξη και τις οικολογικές πρακτικές. Ο αγροτουρισμός, βασισμένος στις αγροτικές περιοχές και στον αγροτικό τρόπο ζωής, επικεντρώνεται στην ανάπτυξη και ενίσχυση της σχέσης μας με το φυσικό περιβάλλον αλλά και με τους ανθρώπους και τις κοινότητες που κατοικούν και εξασφαλίζουν τα προς το ζην από την εκμετάλλευση της γης. Οι επισκέπτες στο πλαίσιο του αγροτουρισμού διαμένουν και συχνά εργάζονται μαζί με τους μόνιμους κατοίκους, μαθαίνοντας με αυτό τον τρόπο αγροτικές τεχνικές σε ένα πρακτικό επίπεδο. Πρόκειται για μια εμπειρία που αποφέρει εισοδήματα για τους επαγγελματίες του αγροτουρισμού και παράλληλα προσφέρει εκπαιδευτικές ευκαιρίες για τους επισκέπτες. Ο αγροτουρισμός αποτελεί οικονομικό παράγοντα ανάπτυξης σε συχνά εξαιρετικής ομορφιάς απομακρυσμένες περιοχές της περιφέρειας και μπορεί να αποτελέσει πόλο έλξης για τους επισκέπτες σε τοπικές γιορτές και εκδηλώσεις, να ενισχύσει την παραγωγή και πώληση τοπικών προϊόντων και να δημιουργήσει ισχυρούς διαπολιτισμικούς κοινωνικούς δεσμούς. Επίσης, ο αγροτουρισμός μπορεί να συνδυαστεί και με άλλες μορφές εναλλακτικού τουρισμού όπως είναι ο αθλητικός, ο θρησκευτικός, ο ιστορικός τουρισμός και ο τουρισμός υγείας. Η Ελλάδα προσφέρει πλήθος ευκαιριών σε αυτή την αναπτυσσόμενη αγορά, με μοναδικές εμπειρίες διακοπών σε αγροτικά χωριά ή με ευκαιρίες για τη δημιουργία νέων προϊόντων σύμφωνα με τοπικά ήθη και έθιμα. (http://www.investingreece.gov.gr/default.asppid=36&sectorid=47&la=2) Βασικό συστατικό της επιτυχίας της ανάπτυξης του τουρισμού σε μια περιφερειακή περιοχή είναι η συμβολή όλων των εμπλεκομένων στην εν λόγω δραστηριότητα, κατά τη λήψη αποφάσεων για την αναπτυξιακή διαδικασία αλλά και κατά τη διάρκεια του κύκλου ζωής του τουριστικού προϊόντος, με στόχο την παράταση του σταδίου της ανάπτυξης. Σε μια περιοχή - τουριστικό προορισμό, οι εμπλεκόμενοι στην τουριστική δραστηριότητα είναι οι μόνιμοι κάτοικοι της περιοχής, οι τουρίστες, οι επιχειρήσεις που επωφελούνται άμεσα ή έμμεσα από τον τουρισμό, ο δημόσιος τομέας (τόσο σε εθνικό όσο και σε τοπικό επίπεδο) και κοινωνικές ομάδες που ασκούν πιέσεις (περιβαλλοντικές οργανώσεις κλπ.). Ο τουρισμός ως εργαλείο και οι εμπλεκόμενοι φορείς ως εκτελεστές της αναπτυξιακής διαδικασίας μπορούν να καταλήξουν σε μια αποδοτική και ποιοτική οικονομική δραστηριότητα που ενισχύει την περιφερειακή περιοχή τόσο σε οικονομικό επίπεδο (κεφάλαιο, επενδύσεις, επιχειρηματικότητα, αύξηση εισοδήματος),όσο και σε κοινωνικό, αποτρέποντας τον ενεργό πληθυσμό από την μετανάστευση στο κέντρο ή στο εξωτερικό, δημιουργώντας θέσεις απασχόλησης, είτε άμεσα σε τουριστικές επιχειρήσεις, είτε έμμεσα ενισχύοντας τις επιχειρήσεις που παράγουν προϊόντα που καταναλώνει ο τουρισμός. 14

Σε πραγματικούς αριθμούς μπορούμε να εξετάσουμε τη συμβολή του τουρισμού στην περιφέρεια. Ο αριθμός κλινών σε μια περιφέρεια μπορεί να δείξει το βαθμό τουριστικής ανάπτυξης, ενώ οι δείκτες ευημερίας των περιφερειών δείχνουν τη συνολικότερη οικονομική ανάπτυξη μιας περιοχής. Η Ελλάδα θα πρέπει να αλλάξει το προϊόν πώλησής της να μην είναι μόνο ''ο ήλιος και η θάλασσα'' γιατί είναι εποχιακός τουρισμούς(καλοκαίρι κυρίως), αλλά να προσπαθήσει να αναδείξει και τα υπόλοιπα είδη τουρισμού και να δέχεται επισκέπτες ολόκληρο τον χρόνο μαζικά με μία νέα στρατηγική και μάρκετινγκ διότι ο τουρισμός είναι βασικός πυλώνας της ελληνικής οικονομίας. ΠΙΝΑΚΑΣ 2. Τα βασικά μεγέθη του ελληνικού τουρισμού το 2012. Συμμετοχή στο ΑΕΠ 16,4 % Συμμετοχή απασχόληση Απασχολούμενοι Διεθνής εισπράξεις Διεθνής αφίξεις στην ταξιδιωτικές τουριστικές Μέση κατά κεφαλή δαπάνη Μερίδιο αγοράς Μερίδιο αγοράς ευρωπαϊκής παγκόσμιας Συγκέντρωση προσφοράς ξενοδοχείων Ξενοδοχειακό δυναμικό 18,3 % 688.8 χιλιάδες άτομα 10 δις ευρώ 15,5 εκατομμύρια 646 ευρώ 2.90% 1,5 % 66% των κλινών σε Κρήτη, Δωδεκάνησα, μακεδονία και στερεά Ελλάδα 9.670 ξενοδοχεία 771.271 κλίνες (ΣΕΤΕ, επεξεργασία στοιχείων Τράπεζας της Ελλάδος και Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού.) Στον επόμενο πίνακα αναφέρονται οι διεθνείς τουριστικές αφίξεις, διεθνείς ταξιδιωτικές εισπράξεις και μέση κατά κεφαλή δαπάνη, το έτος 2012. 15

ΠΙΝΑΚΑΣ 3. ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΕΣ ΑΦΙΞΕΙΣ ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΤΑΞΙΔΙΩΤΙΚΕΣ ΕΙΣΠΡΑΞΕΙΣ ΜΕΣΗ ΚΑΤΑ ΚΕΦΑΛΗ ΔΑΠΑΝΗ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΕΤΕ ΕΤΟΣ 2012 ΣΥΝΟΛΟ 15.517.622-5,5% 10.024,9 εκατομμύρια ευρώ ΜΕΤΑΒΟΛΗ 2012-2011 -4,6 % 646 ευρώ 1,0 % (ΣΕΤΕ, επεξεργασία στοιχείων Τράπεζας της Ελλάδος και Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού) Η συμβολή της τουριστικής οικονομίας το 2011 στο ΑΕΠ της Ελλάδας φτάνει το 15,8%, ενώ η συνολική απασχόληση στην τουριστική οικονομία (720.600 θέσεις εργασίας) αντιστοιχεί στο 17,6% των απασχολουμένων. Μέχρι το 2019 η απασχόληση στην τουριστική οικονομία μπορεί να αυξηθεί τουλάχιστον κατά 360.000 άτομα, καλύπτοντας το 100% των ανέργων κατά το 2009. Συγκρινόμενος σε παγκόσμιο επίπεδο, ο ελληνικός τουρισμός καταγράφει ικανοποιητικές επιδόσεις. Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού (WTO), η Ελλάδα το 2011 ήταν 17η σε επίπεδο διεθνών αφίξεων και 19η σε επίπεδο εσόδων. Επίσης, σύμφωνα με το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ (WEF) το 2011, η χώρα μας καταλαμβάνει την 29η θέση μεταξύ 139 χωρών στο Δείκτη Ταξιδιωτικής και Τουριστικής Ανταγωνιστικότητας, ενώ στο Γενικό Δείκτη Ανταγωνιστικότητας καταλαμβάνει μόλις την 90η. Επίσης η συμβολή της τουριστικής οικονομίας το 2012 στο ΑΕΠ της Ελλάδας φτάνει το 16,4%, ενώ η συνολική απασχόληση στην τουριστική οικονομία (688.800 θέσεις εργασίας) αντιστοιχεί στο 18,3% των απασχολουμένων. Συγκρινόμενος σε παγκόσμιο επίπεδο, ο ελληνικός τουρισμός καταγράφει ικανοποιητικές επιδόσεις. Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού (WTO), η Ελλάδα το 2012 ήταν 17η σε επίπεδο διεθνών αφίξεων και 23η σε επίπεδο εσόδων. Επίσης, σύμφωνα με το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ (WEF) το 2013, η χώρα μας καταλαμβάνει την 32η θέση μεταξύ 140 χωρών στο Δείκτη Ταξιδιωτικής και Τουριστικής Ανταγωνιστικότητας, ενώ στο Γενικό Δείκτη Ανταγωνιστικότητας καταλαμβάνει μόλις την 96η. 16

Φέτος το 2013 οι μεγάλες προσφορές των ξενοδόχων προς τους tour operators, η αλματώδης αύξηση των αφίξεων από τη Ρωσία, αλλά και η έκρυθμη κατάσταση των τελευταίων εβδομάδων(καλοκαίρι) στην Τουρκία και στην Αίγυπτο οδηγούν τον ελληνικό τουρισμό σε ρεκόρ αφίξεων για το φετινό καλοκαίρι. Είναι χαρακτηριστικό πως τρεις από τις γνωστότερες τουριστικές περιοχές κατέγραψαν τον Ιούνιο μεγάλη αύξηση, 19,01% η Ρόδος, 20,96% το Ηράκλειο και 30,62% η Σαντορίνη. Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, το δίμηνο Ιουλίου - Αυγούστου "δεν θα πέφτει καρφίτσα" σε αρκετούς ελληνικούς προορισμούς. Μεγάλα ξενοδοχεία σε περιοχές όπως η Ρόδος και η Κρήτη "έχουν ανάψει κόκκινο" για κρατήσεις το συγκεκριμένο διάστημα καθώς ξέμειναν από ελεύθερα δωμάτια. Η ζήτηση για συγκεκριμένους προορισμούς όπως το Ηράκλειο και τα Χανιά, η Ρόδος, η Κως και η Σαντορίνη ξεπερνούν κατά πολύ τις διαθέσιμες θέσεις στα αεροπορικά δρομολόγια που έχουν προγραμματιστεί. Τα στοιχεία αυτά αποδεικνύουν ότι ο ελληνικός τουρισμός είναι ένας από τους ελάχιστους τομείς της εθνικής οικονομίας, ο οποίος είναι ανταγωνιστικός σε παγκόσμιο επίπεδο. (http://sete.gr/gr/toyrismos/i%20simasia%20tou%20tourismoy% 20stin%20Ellada/I%20simasia%20tou%20tourismoy%202012/ ) Η Ελλάδα έχει τις δυνατότητες να αυξήσει τα ποσοστά της και κατά συνέπεια να καλυτερέψει την οικονομική και κοινωνική κατάσταση της χώρας μέσο του τουρισμού της. 2.2 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΟΥΡΙΣΜΟ ΤΟ ΕΤΟΣ 2012 Η θέση της Ελλάδας στην παγκόσμια κατάταξη το 2012 στις αφήξεις ήταν 17ή,στις θέσεις είσπραξης ήταν 23ή και η ανταγωνιστικότητά της ήταν 32ή. ΠΙΝΑΚΑΣ 4. Διεθνείς τουριστικές αφίξεις σε Ελλάδα και ανταγωνιστές,το 2012 Αφίξεις Μεταβολή (εκατομμύρια) 2012-2011 Ισπανία 57,7 2,7 % Τουρκία 35,7 3.00% Ελλάδα 15,5-5,5 % Αίγυπτος 11,2 17,9 % Κροατία 10,4 4,5 % Κύπρος 2,5 3.00% ('ΣΕΊΕ, επεξεργασία στοιχείων Τράπεζας της Ελλάδος και Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού) 17

-Οι 10 Κυριότερες αγορές προέλευσης βάσει μεριδίου στις διεθνείς τουριστικές αφίξεις, 2012 ΓΕΡΜΑΝΙΑ 13,6% Ηνωμένο Βασίλειο 12,4 % ΠΓΔΜ 8,4 % ΓΑΛΛΙΑ 6,3 % ΡΩΣΙΑ 5,6% ΙΤΑΛΙΑ 5,5% ΟΛΛΑΝΔΙΑ 3,1% ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ 3,9% ΤΟΥΡΚΙΑ 3,9% ΣΕΡΒΙΑ-ΜΑΥΡΟΒΟΥΝΙΟ 4,0% ΛΟΙΠΕΣ ΧΩΡΕΣ 33,3% (ΣΕΤΕ, επεξεργασία στοιχείων Τράπεζας της Ελλάδος και Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού) -Επογικότητα διεθνών τουριστικών αφίξεων, 2012 Αφίξεις 352.320 Ιανουάριο 2,3% 266.067 Φεβρουάριο 1,7% 360.172 Μάρτιο 2,3% 625.838 Απρίλιο 4,0 % 1.179.714 Μάιο 7,6 % 2.043.693 Ιούνιο 13,2% 2.863.095 Ιούλιο 18,5 % 3.269.203 Αύγουστο 21,1% 2.522.888 Σεπτέμβριο 16,3 % 1.310.986 Οκτώβριο 8,4 % 392.800 Νοέμβριο 2,5 % 330.846 Δεκέμβριο 2,1 % (ΣΕΤΕ, επεξεργασία στοιχείων Τράπεζας της Ελλάδος και Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού.) -Τα 10 Ελληνικά αεροδρόμια με τις περισσότερες διεθνείς τουριστικές αφίξεις, 2012 1. ΑΘΗΝΑ 2.555.355 2. ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2.113.501 3. ΡΟΔΟΣ 1.606.843 4. ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 1.307.537 5. ΚΕΡΚΥΡΑ 839.756 6. ΚΩΣ 802.760 18

7. ΧΑΝΙΑ 717.249 8. ΖΑΚΥΝΘΟΣ 423.698 9. ΣΑΝΤΟΡΙΝΗ 200.271 10. ΚΕΦΑΛΟΝΙΑ 168.498 -Διεθνείς Ταξιδιωτικές Εισπράξεις από Μονωμένους Ταξιδιώτες και Οργανωμένα Ταξίδια, 2012 (σε εκατ. ) Μεμονωμένοι ταξιδιώτες 6.597,3 εκατομμύρια ευρώ 65,81 % Οργανωμένα ταξίδια 3.427,6 εκατομμύρια ευρώ 34,19 % συνολικό 100% = 10.024,9 εκατομμύρια ευρώ (ΣΕΤΕ, επεξεργασία στοιχείων Τράπεζας της Ελλάδος και Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού.) -Οι 10 κυριότερες χώρες προέλευσης βάσει της μέσης διάρκειας παραμονής ανά ταξίδι μη κατοίκων στην Ελλάδα, 2012. μέση διάρκεια παραμονής 9,1% 1. Καναδάς 14,8 % 2. Γερμανία 12,8 % 3. Κύπρος 12,7 % 4. ΗΠΑ 12,5 % 5. Ρωσία 10,9 % 6. Ολλανδία 10,8 % 7. Αυστραλία 10,6 % 8. Ελβετία 10,4 % 9. Αγγλία 10,3 % 10. Αυστρία 10,0 % (ΣΕΤΕ, επεξεργασία στοιχείων Τράπεζας της Ελλάδος και Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού.) -Αριθμός Ξενοδοχειακών Κλινών, 2012 κατηγορία κλίνες 5* 113.679 4* 193.629 3* 183.328 2* 225.508 1* 55.127 σύνολο 771.271 ( ΣΕΤΕ, επεξεργασία στοιχείων Τράπεζας της Ελλάδος και Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού.) 19

2.3 Πράσινος τουρισμός. Έννοια, ωφέλει, πολιτικές. Ο τουρισμός είναι πολύτιμος και στηρίζει την οικονομία της χώρας. Οι τουρίστες δεν έρχονται μόνο για ξεκούραση και ανανέωση μακριά από την καθημερινότητα αλλά για να απολαύσουν τα μνημεία τη φύση και το περιβάλλον. Όμως τα τελευταία χρόνια οι αρνητικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις γενικά από τον ανθρώπινο παράγοντα αλλά και από της ανάπτυξης του τουρισμού από τα περισσότερα ξενοδοχεία όπως η ρύπανση,η αποψίλωση των δασών,η αλλοίωση των οικοσυστημάτων είναι πλέον προφανής. Ο τουρισμός είναι ο τομέας που θα πρέπει να συμβάλει στην εξοικονόμηση των πόρων και την προστασία της φύσης και όχι στην καταστροφή της. Ο στόχος του πράσινου τουρισμού είναι να δοθεί η δυνατότητα της βιώσιμης ανάπτυξης σε μακροπρόθεσμη βάση,και έτσι αποφεύγονται οι καταστροφές στο φυσικό περιβάλλον και της πολιτιστικής κληρονομιάς συμβάλλοντας στην ευημερία των τοπικών πληθυσμών και την ενίσχυση των τοπικών προϊόντων. Ο οργανωμένος τουρισμός, κυρίως λόγω της μαζικότητάς του αλλά και της συχνής χρήσης του φυσικού περιβάλλοντος ως απλού υποδοχέα των υποδομών, θεωρήθηκε ως βασική αιτία πολλών δυσμενών περιβαλλοντικών επιπτώσεων (Καραβέλλας et al 2003, Μπεριάτος 2003, Τσαμπούκου & Σκαναβή 2004, Σκαναβή & Σβορώνου 2007, Αθανασίου 2007, Οδηγία 92/43 ΕΟΚ). Το θέμα αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία σε χώρες όπως η Ελλάδα, όπου ο σχεδιασμός, ο προγραμματισμό και η διαχείριση της τουριστικής ανάπτυξης σε ζητήματα περιβάλλοντος υστερούσαν και υστερούν σε σύγκριση με πολλούς από τους ανταγωνιστές μας. Επιπλέον η χώρα μας διαθέτει πολλούς και εξαιρετικά πλούσιους φυσικούς περιβαλλοντικούς πόρους, γεγονός το οποίο επιβάλει την ανάπτυξη τουριστικών προτύπων τα οποία θα τους σέβονται και θα τους αναδεικνύουν προς όφελος του τουριστικού μας προϊόντος. Η μεγάλη πλειοψηφία των εναλλακτικών ειδικών μορφών τουρισμού - ιδιαίτερα οι εναλλακτικές μορφές- θεωρήθηκαν όχι τυχαία ένας ισόρροπος και ποιοτικός τρόπος ανάπτυξης σε τοπικό επίπεδο με παράλληλη προστασία του περιβάλλοντος. Επίσης, το 80% των Γερμανών τουριστών δηλώνουν ότι τα υψηλά περιβαλλοντικά πρότυπα παίζουν σημαντικό ρόλο όταν σχεδιάζουν τις διακοπές τους, ενώ το 1/3 των Αμερικανών υποστηρίζουν ότι είναι πρόθυμοι να πληρώσουν παραπάνω, αρκεί το ταξίδι και η διαμονή τους να είναι φιλικά προς το περιβάλλον. Το ίδιο λέει και το 21% των Βρετανών που ταξιδεύουν εκτός της χώρας τους. Εκτός από τα οφέλη για το περιβάλλον, πάντως, η μετατροπή ενός ξενοδοχείου σε «πράσινο» παρέχει τη δυνατότητα για εξοικονόμηση σημαντικών χρηματικών ποσών. Στο εξωτερικό το ξενοδοχείο «London Heathrow Marriott» κέρδισε περίπου 94.000 δολάρια, μειώνοντας απλώς την ενεργειακή κατανάλωση και τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα (CO2) κατά 30%. 20