Νεοελληνική Λογοτεχνία. ηµοτικού. Τίτλος: «Αποφασί-ΖΩ»

Π.3.2.1 Εκπαιδευτικά σενάρια και µαθησιακές δραστηριότητες, σύµφωνα µε συγκεκριµένες προδιαγραφές, που αντιστοιχούν σε 30 διδακτικές ώρες ανά τάξη Νεοελληνική Λογοτεχνία ηµοτικού Τίτλος: «Αποφασί-ΖΩ» ΚΑΦΕΤΖΗ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙ ΕΙΑΣ & ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ Θεσσαλονίκη 2014

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΕΡΓΟΥ ΠΡΑΞΗ: «ηµιουργία πρωτότυπης µεθοδολογίας εκπαιδευτικών σεναρίων βασισµένων σε ΤΠΕ και δηµιουργία εκπαιδευτικών σεναρίων για τα µαθήµατα της Ελληνικής Γλώσσας στην Α/βάθµια και Β/βάθµια εκπαίδευση» MIS 296579 (κωδ. 5.175), - ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΠΡΑΞΗ, στους άξονες προτεραιότητας 1-2-3 του Επιχειρησιακού Προγράµµατος «Εκπαίδευση και ια Βίου Μάθηση», η οποία συγχρηµατοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταµείο) και εθνικούς πόρους. ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: Ι.Ν. ΚΑΖΑΖΗΣ ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: ΒΑΣΙΛΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΗΣ ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ: Π.3.2.1. Εκπαιδευτικά σενάρια και µαθησιακές δραστηριότητες, σύµφωνα µε συγκεκριµένες προδιαγραφές, που αντιστοιχούν σε 30 διδακτικές ώρες ανά τάξη. ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΠΑΡΑ ΟΤΕΟΥ: ΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΗΣ Υπεύθυνοι υπο-οµάδας εργασίας γλώσσας στην πρωτοβάθµια εκπαίδευση Κώστας Ντίνας & Σωφρόνης Χατζησαββίδης ΦΟΡΕΑΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ: http://www.greeklanguage.gr Καραµαούνα 1 Πλατεία Σκρα Τ.Κ. 55 132 Καλαµαριά, Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2310 459101, Φαξ: 2310 459107, e-mail: centre@komvos.edu.gr Σελίδα 2 από 26

Α. ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ Τίτλος Αποφασί-ΖΩ ηµιουργός Καφετζή Παναγιώτα ιδακτικό αντικείµενο Νεοελληνική Λογοτεχνία (Προτεινόµενη) Τάξη ηµοτικού Χρονολογία Ιούλιος 2014 ιδακτική/θεµατική ενότητα εν αντλεί από τα σχολικά βιβλία ιαθεµατικό Ναι Εµπλεκόµενα γνωστικά αντικείµενα Ι. Φιλολογικής ζώνης Ιστορία Νεοελληνική Γλώσσα Νεοελληνική Λογοτεχνία ΙΙ. Άλλα γνωστικά αντικείµενα Γεωγραφία Κοινωνική και πολιτική Αγωγή ΙΙΙ. Ηµιτυπικές και άτυπες διαδικασίες εκπαίδευσης Σελίδα 3 από 26

Ευέλικτη Ζώνη ιαπολιτισµική Αγωγή Χρονική διάρκεια 14 διδακτικές ώρες Χώρος Εντός σχολείου: αίθουσα διδασκαλίας, εργαστήριο πληροφορικής, σχολική βιβλιοθήκη Εικονικός χώρος: TeamViewer, Pinterest, ιστοσελίδα σχολείου. Προϋποθέσεις υλοποίησης για δάσκαλο και µαθητή Προϋπόθεση για την υλοποίηση του σεναρίου είναι να υπάρχει εργαστήριο Η/Υ ή κινητό εργαστήριο µε φορητούς Η/Υ, να είναι συνδεδεµένοι σε δίκτυο (µε το Team Viewer), ώστε να υπάρχει δυνατότητα προβολής όλων των οθονών από τον κεντρικό Η/Υ, και σύνδεση στο διαδίκτυο. Επίσης, πρέπει να υπάρχει συνεργασία µε µια παιδική βιβλιοθήκη, ώστε να εξασφαλιστούν οι τίτλοι που προτείνονται από το σενάριο ή άλλοι αντίστοιχοι. Τέλος, πριν την έναρξη εφαρµογής του σεναρίου καλό θα ήταν να γίνει µια συγκέντρωση γονέων, ώστε να ενηµερωθούν για το θέµα και τις δράσεις που θα αναπτύξουν τα παιδιά τους καθώς και να δώσουν τις διευθύνσεις ηλεκτρονικού ταχυδροµείου τους, για να κάνει µέσω αυτών ο/η εκπαιδευτικός τα παιδιά συνδιαχειριστές στο Pinterest. Εφαρµογή στην τάξη Το συγκεκριµένο σενάριο είναι πρόταση διδασκαλίας. Το σενάριο στηρίζεται Σελίδα 4 από 26

Το σενάριο αντλεί Το σενάριο είναι πρωτότυπο στη σύλληψη. Β. ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ/ΠΕΡΙΛΗΨΗ Το σενάριο πραγµατεύεται το θέµα της στάσης των παιδιών απέναντι στην κοινωνία, της οποίας σταδιακά γίνονται ενεργά µέλη. Πρωταγωνιστές είναι παιδιά «ήρωες» που από συγκυρία της τύχης βρέθηκαν στο «µάτι του κυκλώνα» των µεγάλων προβληµάτων της σύγχρονης κοινωνίας. Παιδική εργασία, ρατσισµός, καταστροφή του περιβάλλοντος, AIDS, διακρίσεις στην εκπαίδευση και απάνθρωπες συνθήκες διαβίωσης των παιδιών στις υποανάπτυκτες χώρες είναι µερικά από τα θέµατα που θίγονται µέσα από τις δραστηριότητες του σεναρίου. Σε όλα τα παραπάνω θέµατα, η πραγµάτευση εστιάζει στη στάση που κράτησαν αυτά τα παιδιά, για να τα αντιµετωπίσουν, καθώς δεν τα θεώρησαν σαν δεδοµένα αλλά προσπάθησαν να τα αλλάξουν και το έκαναν. Ωστόσο, κάποια κρίσιµη στιγµή χρειάστηκε να πάρουν την απόφαση να αναλάβουν ευθύνες, να διακινδυνεύσουν ακόµη και την ίδια τους τη ζωή. Αυτή η στιγµή, η στιγµή της απόφασης, είναι το στίγµα του σεναρίου και γι αυτό υιοθετείται και ο τίτλος «αποφασί-ζω» αξιοποιώντας τη σηµειωτική της κεφαλαίας διαµόρφωσης, για να τονιστεί η σηµασία αυτής της απόφασης για τη ζωή τους και τη ζωή όλων µας. Γ. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σύλληψη και θεωρητικό πλαίσιο Το σενάριο αξιοποιεί την ενότητα 6 Ιστορίες παιδιών («Γλώσσα ηµοτικού», β τεύχος) και συγκεκριµένα την υποενότητα 4 (σ. 20) Ο εξάχρονος ήρωας της Νέας Ορλεάνης, για να τη διευρύνει και να την αναπλαισιώσει µέσα από τη λογοτεχνία. Εστιάζει στο δικαίωµα των παιδιών να διεκδικήσουν έναν καλύτερο κόσµο. Προσπαθεί να βάλει τους µαθητές σε διαδικασία να αµφισβητήσουν το αυτονόητο, να δουν τη σύγχρονη πραγµατικότητα πέρα από προκαταλήψεις και να διεκδικήσουν ένα Σελίδα 5 από 26

καλύτερο αύριο. Αξιοποιεί την ηρωική στάση παιδιών από όλο τον κόσµο (µέσα από πληροφοριακά κείµενα σε µια διαδραστική πλατφόρµα επικοινωνίας όλης της τάξης, το Pinterest), σε συνδυασµό µε λογοτεχνικά κείµενα που αποδίδουν ρόλους µη συµβατικούς στα παιδιά. Επιστήµονες από τον χώρο της «ηθικής εκπαίδευσης» (moral education, Wilson 1996) υποστηρίζουν ότι, όταν τα παιδιά ταυτίζονται συνειδητά µε κάποιο ηρωικό πρόσωπο, προσθέτουν στοιχεία της προσωπικότητας και των ηθικών αρχών του ήρωα στη συµπεριφορά τους. Έρευνες που έγιναν από τον Subotnik (1988) έδειξαν ότι τα παιδιά υιοθετούσαν στοιχεία της συµπεριφοράς και του ηθικού συστήµατος αξιών προσώπων που αναγνώριζαν σαν ήρωες, όπως την αφοσίωση στον στόχο τους, την εξυπνάδα και τη δηµιουργικότητά τους, τον τρόπο αντιµετώπισης δυσκολιών στην επίτευξη του στόχου, την αποδοχή και ενσυναίσθηση, τη στάση στα κοινωνικά και περιβαλλοντικά προβλήµατα. Το σενάριο επιχειρεί να βάλει τα παιδιά να µελετήσουν τις ζωές αυτών των «µικρών ηρώων», να τις ερευνήσουν σαν µελέτες περίπτωσης σε µια έρευνα δράσης που στοχεύει να τα εµπλέξει ατοµικά και οµαδικά σε µια διαπραγµάτευση των αξιών τους και των καταστάσεων που κλήθηκαν να αντιµετωπίσουν. Στο κεντρικό βιβλίο του σεναρίου, τους «ραπέτες», ο ήρωας, ένα δωδεκάχρονο παιδί, κάνει τους ενήλικες να δουν µια πραγµατικότητα που είτε αρνούνταν να αποδεχθούν ή παρέβλεπαν, γιατί πίστευαν ότι έτσι τους βόλευε. Πρόκειται για ένα σύγχρονο ρεαλιστικό µυθιστόρηµα (Norton 2007), µέσα από το οποίο επιχειρείται να βοηθηθούν τα παιδιά να ανακαλύψουν πως τα προβλήµατα και οι επιθυµίες τους δεν είναι µοναδικές και ότι δεν είναι µόνοι, όταν βιώνουν ορισµένα συναισθήµατα και καταστάσεις. Επίσης, επεκτείνει τους ορίζοντες των παιδιών διευρύνοντας τα ενδιαφέροντά τους, ενώ τα βοηθά να βιώσουν νέες εµπειρίες φέρνοντάς τα σε επαφή µε διαφορετικούς τρόπους προσέγγισης θεµάτων, όπως οι συγκρούσεις (µε τον εαυτό και την οικογένεια), τα στερεότυπα και τον ρατσισµό, την εικόνα του «άλλου» (French & Pena 1991). Σελίδα 6 από 26

Οι δράσεις του σεναρίου αξιοποιούν τη λογοτεχνική ανάλυση µε βάση τη θεωρία της αναγνωστικής πρόσληψης (Jauss 1995) και της κοινότητας αναγνωστών (Fish 1980), ενώ παράλληλα καλλιεργούν δεξιότητες κατανόησης και επεξεργασίας πληροφοριακών κειµένων. Η διαπραγµάτευση πραγµατοποιείται σε επίπεδο ολοµέλειας, οµαδικό και ατοµικό, µε στόχο τόσο την καλλιέργεια γνωστικών δεξιοτήτων και την πραγµάτευση στάσεων στο πεδίο της γλώσσας και της λογοτεχνίας, όσο και στο πεδίο της κοινωνικής γνώσης και εµπλοκής.. ΣΚΕΠΤΙΚΟ-ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΣΥΝ ΥΑΣΜΟΣ ΤΟΥΣ Μέσα από τις δράσεις του σεναρίου επιχειρείται τα παιδιά: Γνώσεις για τον κόσµο, αξίες, πεποιθήσεις, πρότυπα, στάσεις ζωής Να αναστοχαστούν ατοµικά και να διαπραγµατευτούν σε επίπεδο οµάδας και κοινότητας κοινωνικά θέµατα καθώς και τη στάση τους απέναντι σε αυτά. Να προσδιορίσουν τοπικά την έννοια «δικαίωµα» για την παιδική ηλικία. Να αµφισβητήσουν στερεότυπα για τον ρόλο των παιδιών στο κοινωνικό γίγνεσθαι. Να εξοικειωθούν µε διαφορικούς τύπους οικογένειας και τις σχέσεις µέσα στην οικογένεια. Να αµφισβητήσουν κοινωνικά στερεότυπα για την εικόνα του «άστεγου», του «φτωχού», του «µετανάστη», του «ήρωα». Να εξοικειωθούν µε έννοιες όπως αυτή της ατοµικής ευθύνης, του εθελοντισµού, της κοινωνικής δράσης και συµµετοχής. Να έρθουν σε επαφή µε θετικά πρότυπα πολύ κοντά στην ηλικία τους ενσωµατώνοντας στοιχεία τους στην ατοµική τους ταυτότητα. Γνώσεις για τη γλώσσα Να καλλιεργήσουν δεξιότητες γραπτού και προφορικού αφηγηµατικού, περιγραφικού και επιχειρηµατολογικού λόγου. Σελίδα 7 από 26

Να είναι σε θέση να δικαιολογούν τις επιλογές και τις θέσεις τους στοιχειοθετώντας και ταξινοµώντας τα δεδοµένα στα οποία βασίζονται. Να αναπτύξουν δεξιότητες ανάλυσης του λογοτεχνικού κειµένου εντοπίζοντας τις θέσεις, στάσεις και αξίες που πρεσβεύουν οι ήρωές του, τα κοµβικά σηµεία πλοκής και τον τρόπο που δοµεί ο συγγραφέας την εξέλιξη και τους ήρωες του κειµένου. Να αναπτύξουν δεξιότητες παραγωγής αναφορικού λόγου µε τη συγγραφή µικρών άρθρων και βιβλιοπαρουσιάσεων. Να ασκηθούν στο να συνδιαλέγονται διαρκώς µε το λογοτεχνικό κείµενο τόσο σε ατοµικό όσο και στο ευρύτερο πλαίσιο της αναγνωστικής κοινότητας µέσα από δραστηριότητες δηµιουργικής γραφής. Να εξοικειωθούν µε τη διαδικασία διαπραγµάτευσης και κατασκευής κειµένων σε επίπεδο οµάδας και τάξης. Να εξοικειωθούν µε πολυτροπικά ψηφιακά κείµενα και να αναπτύξουν δεξιότητες κατασκευής τους καθώς και µετακειµενικές δεξιότητες διαχείρισής τους. Γραµµατισµοί Να εξοικειωθούν µε τη χρήση διαδραστικών κοινωνικών δικτύων (Pinterest). Να εξοικειωθούν µε τη χρήση εργαλείων αποµακρυσµένης πρόσβασης και διαχείρισης επιλεγµένων Η/Υ (TeamViewer). Να βελτιώσουν δεξιότητες κατασκευής και διαχείρισης αρχείων και φακέλων αποθήκευσης. Να εξοικειωθούν µε την αναζήτηση, αξιολόγηση και επιλογή πληροφοριών από το διαδίκτυο. Να αναπτύξουν δεξιότητες κατανόησης και διαπραγµάτευσης οπτικού κειµένου (βίντεο & video animation). Σελίδα 8 από 26

Να στραφούν σε κριτικούς τρόπους διαπραγµάτευσης πολυτροπικών κειµένων αναλύοντας τον ρόλο των δοµικών τους στοιχείων και των επιλογών των µέσων στα οποία εµφανίζονται (Wikipedia, YouTube, Pinterest). Να συνειδητοποιήσουν τη σηµασία των επιλογών των «τρόπων» του κειµένου κατά την κατασκευή του µηνύµατος σε συγκεκριµένο επικοινωνιακό πλαίσιο. Να εξοικειωθούν µε την ενεργή ανάγνωση του λογοτεχνικού κειµένου οργανώνοντας τις πληροφορίες και διαµορφώνοντας επιλογές ως προς το «µονοπάτι ανάγνωσής του» (Kress 2003). Να βελτιώσουν δεξιότητες διαχείρισης εφαρµογών γραφείου ανακαλύπτοντας παράλληλα νέους τρόπους αξιοποίησής τους σε συνδυασµό µε άλλα προγράµµατα (αξιοποίηση TeamViewer στην αναθεώρηση κειµένων και λογισµικού παρουσίασης µε την ενσωµάτωση υπερσυνδέσµων). Να εξοικειωθούν µε τη χρήση της ψηφιακής φωτογραφικής µηχανής και την αποθήκευση και ενσωµάτωση των λήψεων σε αρχείο. ιδακτικές πρακτικές Το θέµα και οι στόχοι του σεναρίου επιβάλλουν την ενεργητική εµπλοκή των παιδιών σε όλες τις δράσεις του µέσα από διαδικασίες διαπραγµάτευσης και αναστοχασµού. Έτσι, είναι απαραίτητο η τάξη να είναι εξοικειωµένη µε την οµαδοσυνεργατική οργάνωση και το πλαίσιο λειτουργίας της µαθησιακής κοινότητας να ευνοεί την αποδοχή και ενίσχυση της ατοµικής έκφρασης, του δηµοκρατικού διαλόγου και των διαδικασιών αναστοχασµού. Ο ρόλος του δασκάλου είναι να λειτουργεί σαν εµψυχωτής της κοινότητας στην αναζήτησή της, χωρίς να προσπαθεί να επιβάλει ηθικές αξίες και συστήµατα. Αυτό δε σηµαίνει πως δεν µπορεί να ανοίγει δρόµους στα παιδιά για την προσέγγισή τους καθώς και να ενορχηστρώνει και να συντονίζει τις δράσεις που αναπτύσσονται. Σελίδα 9 από 26

Ε. ΛΕΠΤΟΜΕΡΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ Αφετηρία Το σενάριο ξεκινά µόλις ολοκληρωθεί η επεξεργασία της ενότητας 6 Ιστορίες παιδιών του σχολικού εγχειριδίου «Γλώσσα ηµοτικού) και συγκεκριµένα της υποενότητας 4 Ο εξάχρονος ήρωας της Νέας Ορλεάνης (β τεύχος, σ. 20). Μπορεί να ολοκληρωθεί αυτόνοµα στις ώρες της Φιλαναγνωσίας και της Ευέλικτης Ζώνης ή να αποτελέσει επέκταση µε τη µορφή project κατά τις ώρες του γλωσσικού µαθήµατος. Με αφορµή την ιστορία του µικρού Ντε Μόντε Λοβ µπορούµε να ξεκινήσουµε παρακολουθώντας το βίντεο από το Pinterest να εφαρµόζουµε τις δράσεις του σεναρίου. Σύνδεση µε τα ισχύοντα στο σχολείο Το πρόγραµµα διδασκαλίας της λογοτεχνίας στην υποχρεωτική εκπαίδευση και ειδικότερα στο ηµοτικό προβλέπει την παρουσίαση ενός ολοκληρωµένου βιβλίου από κάθε οµάδα στην τάξη (οδηγός του εκπαιδευτικού, σ. 17-18). Το συγκεκριµένο σενάριο συνδυάζει τόσο τις αναγνώσεις και παρουσιάσεις βιβλίων από τις οµάδες όσο και την ανάγνωση και διαπραγµάτευση σε επίπεδο ολοµέλειας. Το σενάριο υλοποιεί τµήµα του προγράµµατος της διδασκαλίας της λογοτεχνίας, αφού µέσα από τις δράσεις του τα παιδιά έρχονται σε επαφή µε κουλτούρες άλλων λαών (όπως προβλέπει το ΑΠΣ), αλλά ταυτόχρονα συνειδητοποιούν και τον παγκόσµιο χαρακτήρα περιβαλλοντικών και κοινωνικών προβληµάτων (ΥΠΑΙΘ 2011). Αξιοποίηση των ΤΠΕ Βασικό εργαλείο για την εφαρµογή του σεναρίου αποτελούν οι ΤΠΕ, καθώς πάνω τους θεµελιώνεται η διαδραστικότητα του σεναρίου και µε τη χρήση τους πραγµατώνονται βασικές αρχές του, όπως η αναθεώρηση σαν βασικό στάδιο καλλιέργειας δεξιοτήτων κατασκευής κειµένων, η εύρεση, ενσωµάτωση και παρουσίαση πληροφοριών στην κοινότητα, η διαπραγµάτευση οπτικών ψηφιακών Σελίδα 10 από 26

κειµένων (βίντεο) και τελικά η διεύρυνση της πολυφωνίας και των φυσικών ορίων της αναγνωστικής κοινότητας. Λίγα λόγια για το TeamViewer Το TeamViewer είναι ένα λογισµικό, ελεύθερο στο διαδίκτυο, το οποίο ο χρήστης εγκαθιστά στον υπολογιστή του αποκτώντας, µέσω δύο κωδικών αριθµών (δίνονται από το πρόγραµµα), τη δυνατότητα αποµακρυσµένης πρόσβασης. Μπορεί να δει ό,τι υπάρχει στην οθόνη του, να αντιγράψει τµήµατα ή και ολόκληρα αρχεία, να συνδηµιουργήσει σε πραγµατικό χρόνο µε τον χρήστη που βρίσκεται εκείνη τη στιγµή στον Η/Υ. Στην ουσία είναι σαν να δηµιουργείται ένα άτυπο δίκτυο µεταξύ συγκεκριµένων Η/Υ µε τη βοήθεια του διαδικτύου. Για την αξιοποίησή του στην τάξη ο/η εκπαιδευτικός πρέπει να το εγκαταστήσει σε όλους τους Η/Υ που θα χρησιµοποιούνται από τις οµάδες και να κρατήσει τους κωδικούς του κάθε Η/Υ. Στη συνέχεια και µέσα από τον δικό του Η/Υ, µπορεί να βλέπει τη δουλειά της κάθε οµάδας σε πραγµατικό χρόνο, να την προβάλλει µε τον προτζέκτορα κατά την αναθεώρηση και κοινοποίηση στην τάξη και να παρεµβαίνει σε αυτή. Τέλος, όταν εξοικειωθούν τα παιδιά µε τη χρήση του, µπορεί να δώσει τη δυνατότητα στις οµάδες να έχουν κι αυτές δικαιώµατα παρέµβασης σε όλους τους Η/Υ οδηγώντας τα παιδιά σε διαδικασίες συνεργατικής γραφής. Λίγα λόγια για το Pinterest Το Pinterest είναι ένα περιβάλλον κοινωνικής δικτύωσης όπου ο κάθε χρήστης δηµιουργεί έναν «πίνακα ανακοινώσεων» µε στοιχεία και εικόνες που ανεβάζει ο ίδιος ή βρίσκει στο διαδίκτυο. Τα Pinterest µπορούν να είναι θεµατικά ή γενικά. Κάθε χρήστης της εφαρµογής µπορεί να ακολουθεί άλλα Pinterest που τον ενδιαφέρουν ή να δηλώνει ότι του αρέσουν. Μπορεί να παίρνει, επίσης, στοιχεία από άλλα, ψάχνοντας στη βάση δεδοµένων της εφαρµογής. Μπορούν να προστίθενται σχόλια στις αναρτήσεις (µέχρι 500 χαρακτήρες) καθώς και χάρτης. Ο δηµιουργός έχει τη δυνατότητα να έχει την αποκλειστική πρόσβαση, να το έχει δηµόσιο ή να δίνει Σελίδα 11 από 26

πρόσβαση σε ορισµένους χρήστες (group board). Έτσι, είναι ένα περιβάλλον πολύ πιο προστατευµένο από άλλα κοινωνικά δίκτυα. Λίγα λόγια για την επιλογή του λογισµικού παρουσίασης σαν βάση για την επεξεργασία των κειµένων Στο σενάριο επιλέγεται το λογισµικό παρουσίασης σαν βάση κατασκευής και επεξεργασίας των κειµένων των παιδιών. Η επιλογή δεν είναι τυχαία. Στόχος µας είναι µέσα από ένα εργαλείο µε το οποίο τα παιδιά είναι εξοικειωµένα να εστιάσουµε στο περιεχόµενο του σεναρίου και όχι στα εργαλεία που χρησιµοποιούνται κατά τη διάρκειά του. Πιστεύουµε ότι είναι πιο ευέλικτο για την παρούσα χρήση από ένα wiki ή blog, που θα αποπροσανατόλιζε τα παιδιά από τους στόχους του σεναρίου ή θα λειτουργούσε σχετικά κατευθυντικά. Ο συνδυασµός του λογισµικού παρουσίασης µε το TeamViewer είναι που εξασφαλίζει τη διαδραστικότητα στο επίπεδο της ολοµέλειας και εξυπηρετεί τους κριτικούς στόχους του σεναρίου. Κείµενα Προτεινόµενα λογοτεχνικά κείµενα Κριστίν Μπούτσερ. 2001. Οι ραπέτες, µετάφραση Γιάννης ηµάκος. Αθήνα: Σύγχρονοι Ορίζοντες. Rebecca Hazell. 2002. ιάσηµα παιδιά που άφησαν το στίγµα τους στην ιστορία, µετάφραση Τζένη Κουσουνέλου. Αθήνα: Φυτράκης ΑΕ. Ελένη ικαίου, Βαγγέλης Ηλιόπουλος, Τζέµη Τασάκου. 2010 Μίλα µη φοβάσαι. Αθήνα: ΕΨΥΠΕ. Μερκούριος Αυτζής. 2011. Ο Ορφέας και οι νταήδες µε τα κίτρινα ποδήλατα. Αθήνα: Ψυχογιός Λότη Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου. 2011. Το µήνυµα του φτερωτού Ερµή. Αθήνα: Πατάκης. ιεθνής Αµνηστία, Ελληνική Επιτροπή. 2008. Όλοι γεννιόµαστε ελεύθεροι, µετάφραση Λεπίδα Σέτη. Αθήνα: Παπαδόπουλος. Σελίδα 12 από 26

Γιώργος Μπότσος. 2007. Πέτρα, ψαλίδι, χαρτί. Αθήνα: Μεταίχµιο. Μάνια Σωτηροπούλου. 2012. Η γη των παιδιών. Αθήνα: Πατάκης. Γαλάτεια Γρηγοριάδου-Σουρέλη. 2009. Οι φρουροί του παραδείσου. Αθήνα: Ακρίτας. Briggitte Labbé, Michel Puech. 2004. Η δικαιοσύνη και η αδικία. Αθήνα: Άγκυρα. Άλκη Ζέη, Ζώρζ Σαρή. 2007. Άλλοι καιροί, άλλα παιδιά. Αθήνα: ΕΨΥΠΕ. Κατάλογοι βιβλίων ίκτυο για τα ικαιώµατα του Παιδιού, Παιδικά βιβλία Βλέποντας τον κόσµο µε διαφορετικά µάτια, Εκδόσεις Ανατολικός. Κατάλογος βιβλίων προτεινόµενα από το i-red - Ινστιτούτο για ικαιώµατα την Ισότητα & την Ετερότητα: ιαδικτυακά ψηφιακά περιβάλλοντα http://gr.pinterest.com/ http://www.teamviewer.com/el/index.aspx http://issuu.com/home Ιστοσελίδες Pinterest «Αποφασί-ΖΩ» (της συντάκτριας) «Community hero: William Kamkwamba» από την ιστοσελίδα http://www.myhero.com/ «7 παιδιά που άλλαξαν τον κόσµο», άρθρο από την ιστοσελίδα http://www.thessalonikiartsandculture.gr/ «Από τον ενδροπόταµο στην Αµερική!», είδηση στην ιστοσελίδα http://www.thessalonikiartsandculture.gr/ «Σαµάνθα Σµιθ», λήµµα στη Βικιπαίδεια «Άννα Φρανκ», λήµµα στη Βικιπαίδεια Φωνές των Παιδιών, ιστοσελίδα της Unicef Σελίδα 13 από 26

«Μπέρτολτ Μπρεχτ, ποιήµατα, τραγούδια, κείµενα», ανάρτηση στο ιστολόγιο της Α. Αγγελοπούλου http://piramatikoneiroland.blogspot.gr/ (22.09.2012) Βίντεο «KidsRights Heroes: Thandiwe Chama from Zambia», της οργάνωσης KidsRights «KidsRights Heroes: Nkosi Johnson from South Africa», της οργάνωσης KidsRights «De Monte Love», βίντεο µε την ιστορία του 6χρονου επιζώντα του τυφώνα Κατρίνα Ιστοσελίδες για ανάληψη δράσης ίκτυο για τα δικαιώµατα του παιδιού: http://www.ddp.org.gr/ Κατάλογος εθελοντικών οµάδων: http://e-thelontis.gr Συλλογή πωµάτων από πλαστικά µπουκάλια για προµήθεια αναπηρικών αµαξιδίων Εθελοντικές δράσεις για τις ακτές: http://www.helmepa.gr/gr/junior_program.php Γιατροί χωρίς σύνορα: http://www.msf.gr/ Γιατροί του κόσµου: http://www.mdmgreece.gr/ ιδακτική πορεία/στάδια/φάσεις 1οδιδακτικό δίωρο: Εργαστήριο Η/Υ Ο/Η εκπαιδευτικός παρουσιάζει στα παιδιά τη γενική ιδέα του σεναρίου. Τα παιδιά απέναντι σε έναν κόσµο που αλλάζει. Τα παιδιά σαν αποδέκτες των αλλαγών στο περιβάλλον, στην οικογένεια, στην κοινωνία. Τα παιδιά σαν παρατηρητές των ενεργειών των µεγάλων αλλά και σαν µελλοντικοί πολίτες αυτού του κόσµου. Μπορούν να κάνουν κάτι, ώστε να επηρεάσουν αυτές τις αλλαγές όσο είναι µικροί; Παίρνοντας σαν αφορµή την υποενότητα Ο µικρός ήρωας της Νέας Ορλεάνης («Γλώσσα ηµοτικού», β τεύχος, σ. 20), παρουσιάζει στα παιδιά το σχετικό βίντεο και τους ζητά να αναδιηγηθούν το κείµενο που έχουν διαπραγµατευτεί στο µάθηµα της Γλώσσας. Η τάξη συζητά τη στάση του παιδιού, τις ευθύνες που ανέλαβε Σελίδα 14 από 26

σε σχέση µε την ηλικία του, τα συναισθήµατα που µπορεί να ένιωσε και το πώς αντέδρασε. Επισκεπτόµαστε το σχετικό Pinterest και η κάθε οµάδα εξερευνά και από ένα διαφορετικό στοιχείο. Τα παιδιά ενηµερώνονται για τον ρόλο που πρόκειται να παίξει το Pinterest στην εξέλιξη του σεναρίου σαν πλατφόρµα αναζήτησης και ο/η εκπαιδευτικός τους προσθέτει σαν συνδιαµορφωτές. Γίνεται συζήτηση για τις δυσκολίες που αντιµετώπισαν τα συγκεκριµένα παιδιά που εµφανίζονται στο Pinterest, την προσπάθεια που χρειάστηκε να καταβάλλουν, τους συµµάχους και τα εµπόδια που συνάντησαν στη διαδροµή τους. Γίνεται παρουσίαση του κεντρικού βιβλίου του σεναρίου «Οι δραπέτες» της Κριστίν Μπούτσερ. Το βιβλίο διαβάζει ο/η εκπαιδευτικός στο σχολείο. Κάθε δίωρο αφιερώνονται 45 στην ανάγνωση και επεξεργασία του βιβλίου (βλ. φάκελο συνοδευτικού υλικού, αρχείο παρουσίασης «Εξέλιξη της ιστορίας», ιαφάνειες 5-8/Κεφάλαια 1 έως και 4). Κάθε τρεις ηµέρες, ένα διαφορετικό παιδί παίρνει το βιβλίο, για να το διαβάσει στο σπίτι του. ίνουµε στα παιδιά από µια ξυλοµπογιά σε διαφορετική απόχρωση ζητώντας να σηµειώνουν επάνω στο αντίτυπο φράσεις που τους έκαναν εντύπωση ή να σχολιάζουν. Τους προτρέπουµε να χρησιµοποιήσουν αυτοκόλλητα σηµειώµατα σε περίπτωση που δεν τους φτάνει ο χώρος ή λευκές σελίδες που θα τις αφήνουν µέσα στο βιβλίο. Σελίδα 15 από 26

2οδιδακτικό δίωρο: εργαστήριο Η/Υ Οι οµάδες επισκέπτονται τη διεύθυνση του Pinterest. Κάθε οµάδα αναλαµβάνει τρεις περιπτώσεις παιδιών και µε βάση το Φύλλο Εργασίας 1 (βλ. σχετικό αρχείο και στον φάκελο συνοδευτικού υλικού) ετοιµάζει ένα µικρό άρθρο, για να το παρουσιάσει στις υπόλοιπες (100 λέξεις). Πληκτρολογεί το άρθρο της και γίνεται ανακοίνωση και αναθεώρηση των άρθρων. Στη συνέχεια, τα άρθρα συγκεντρώνονται σε έναν φάκελο που ο/η εκπαιδευτικός, αφού τα επιµεληθεί, θα τα συγκεντρώσει σε ένα ενιαίο κείµενο, για το ανεβάσει µε τα παιδιά στο Issue. Συζητούµε στην τάξη τα προβλήµατα που προσπάθησαν τα παιδιά αυτά να λύσουν και ζητούµε από τα παιδιά να ορίσουν τα σύγχρονα κοινωνικά θέµατα που πιστεύουν ότι θα µπορούσε ένα παιδί να παρέµβει. Σελίδα 16 από 26

ιαβάζουµε τα Κεφάλαια 5 έως και 7 ( ιαφάνειες 9-18) από το βιβλίο «Οι ραπέτες» και κάνουµε τις αντίστοιχες δραστηριότητες από το αρχείο παρουσίασης «Εξέλιξη της ιστορίας» (βλ. φάκελο συνοδευτικού υλικού). 3ο διδακτικό δίωρο: Εργαστήριο Η/Υ Ο/Η ο εκπαιδευτικός φέρνει από την τοπική παιδική βιβλιοθήκη όσα περισσότερα βιβλία µπορεί, που να αναφέρονται σε εµπλοκή παιδιών σε σύγχρονα κοινωνικά προβλήµατα που αναδείχθηκαν από τη συζήτηση του προηγούµενου δίωρου (βλ. σχετικά στην ενότητα Κείµενα καθώς και τον κατάλογο βιβλίων από το ίκτυο για τα ικαιώµατα του Παιδιού). Οι οµάδες επιλέγουν ένα θέµα (π.χ. περιβάλλον/ ρατσισµός/ πείνα/ παιδική εργασία/ ενδοοικογενειακή βία). Στη συνέχεια, το κάθε παιδί επιλέγει ένα βιβλίο από τη θεµατική της οµάδας του. Θα το διαβάσει στο σπίτι και µε βάση το Φύλλο Εργασίας 2 (βλ. σχετικό αρχείο και στον φάκελο συνοδευτικού υλικού) γράφει σε ψηφιακή µορφή ένα µικρό κείµενο βιβλιοπαρουσίασης για την επόµενη συνάντηση. ιαβάζουµε το κεφάλαιο 8 από το βιβλίο «Οι ραπέτες» ( ιαφάνειες 19-24) και κάνουµε τις αντίστοιχες δραστηριότητες από το αρχείο παρουσίασης «Εξέλιξη της ιστορίας» (βλ. φάκελο συνοδευτικού υλικού). Σελίδα 17 από 26

4ο διδακτικό δίωρο: Εργαστήριο Η/Υ Το κάθε παιδί παρουσιάζει το βιβλίο που διάβασε. Τα κείµενα συγκεντρώνονται σε έναν φάκελο, για να αναρτηθούν στο ιστολόγιο της τάξης µε το εξώφυλλο του βιβλίου σε ειδικό θεµατικό αφιέρωµα. ιαβάζουµε τα κεφάλαια 9 έως και 11 ( ιαφάνειες 24-29) από το βιβλίο «Οι ραπέτες» και κάνουµε τις αντίστοιχες δραστηριότητες από το αρχείο παρουσίασης «Εξέλιξη της δραστηριότητας» (βλ. φάκελο συνοδευτικού υλικού). 5ο διδακτικό δίωρο: Εργαστήριο Η/Υ Αναρτούµε στο Issue τα άρθρα και τα κείµενα βιβλιοπαρουσίασης των παιδιών. Σελίδα 18 από 26

Συνεχίζουµε µε την επεξεργασία του βιβλίου διαβάζοντας τα κεφάλαια 12-15 ( ιαφάνειες 30 έως 39) κάνοντας τις αντίστοιχες δραστηριότητες από αρχείο παρουσίασης «Εξέλιξη της δραστηριότητας» (βλ. φάκελο συνοδευτικού υλικού). 6o διδακτικό δίωρο: Εργαστήριο Η/Υ ιαβάζουµε τα κεφάλαια 16 έως και 18 του βιβλίου ( ιαφάνειες 38 έως και 46). Συνεχίζουµε την επεξεργασία του εστιάζοντας στην απόφαση του Νικ να κάνει κάτι για τους αστέγους κοινοποιώντας το πρόβληµά τους. Συνδυάζουµε αυτή την απόφαση µε τις αποφάσεις που πήραν τα παιδιά για κοινωνική δράση. Κατευθύνουµε τα παιδιά να εστιάσουν στο κρίσιµο σηµείο της απόφασης αυτών των παιδιών να αναλάβουν δράση αλλάζοντας τον κόσµο γύρω τους. Αναδεικνύουµε το θετικό πρότυπο που µπορούν να αποτελέσουν, το πόσο σηµαντικό είναι να βάζουµε έναν στόχο και να προσπαθούµε να τον πετύχουµε άσχετα µε την ηλικία ή τα κοινωνικά εµπόδια που µπορεί να στέκονται µπροστά µας. Επισηµαίνουµε, επίσης, το πόσο σηµαντικό είναι να προσφέρουµε στους άλλους, αφού αυτό έχει επιπτώσεις και στη δική µας ζωή. Ζητούµε από κάθε παιδί να επιλέξει προσωπικά τον δικό του ήρωα και να γράψει ένα άρθρο για αυτόν σε ηλεκτρονική µορφή. Τα άρθρα αναρτώνται στο Issue και ενσωµατώνονται µαζί µε όλη τη δουλειά των παιδιών στο Pinterest και στην ιστοσελίδα του σχολείου. Σελίδα 19 από 26

7ο διδακτικό δίωρο: Αίθουσα βιβλιοθήκης ιαβάζουµε στην ολοµέλεια τις καταγραφές των οµάδων στην τελευταία διαφάνεια και συζητούµε τη συνολική αναγνωστική εµπειρία µας. Εκτυπώνουµε τις φωτογραφίες των µικρών ηρώων, τα άρθρα των παιδιών και κατασκευάζουµε ένα πανό που το αναρτούµε στην είσοδο του σχολείου καλώντας και τα υπόλοιπα παιδιά να εµπλακούν είτε διαβάζοντας και σχολιάζοντας στο Pinterest, το ιστολόγιο, ή τα βιβλία που διαβάσαµε κι εµείς ή τέλος προτείνοντας δικούς τους ήρωες. Μέσα από συζήτηση ο/η εκπαιδευτικός κατευθύνει τα παιδιά να εµπλακούν σε ενεργή κοινωνική δράση µέσα από εθελοντικούς φορείς ή δράσεις που µπορεί να προτείνουν τα ίδια τα παιδιά. Η αξιολόγηση του σεναρίου προκύπτει µέσα από τον βαθµό εµπλοκής των παιδιών στις δραστηριότητές του καθώς και από την ενσωµάτωση των πρακτικών που αναδεικνύονται µέσα από την αναθεώρηση των κειµένων κατά την επανάληψη της κατασκευής τους. Σελίδα 20 από 26

ΣΤ. ΦΥΛΛΟ/Α ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σελίδα 21 από 26

Σελίδα 22 από 26

Σελίδα 23 από 26

Σελίδα 24 από 26

Ζ. ΑΛΛΕΣ ΕΚ ΟΧΕΣ Το σενάριο εµπεριέχει στοιχεία της διαπολιτισµικής, της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και της εκπαίδευσης αγωγής φύλων. Ανάλογα µε το πλαίσιο της συγκεκριµένης τάξης που θα εφαρµοστεί και τη χρονική συγκυρία, ο/η εκπαιδευτικός µπορεί να του δώσει άλλες διαστάσεις. Μπορεί να εφαρµοστεί σαν πρότζεκτ στις ώρες της Ευέλικτης Ζώνης και να συµπεριληφθούν τµήµατα µόνο του σεναρίου (π.χ. το Pinterest) ή να διευρυνθούν οι δράσεις του µε θεατρικό παιχνίδι και δραµατοποίηση ή µε κατασκευή σεναρίων από τα παιδιά και δηµιουργία βίντεοanimation αντίστοιχα µε αυτά που συµπεριλαµβάνονται στο Pinterest για τον Νικόσι Τζόνσον και τη Θαντούι Τσάµα. Επίσης, µπορεί να καταλήξει στο να εµπλακούν τα παιδιά σε ενεργή κοινωνική δράση µέσα από τις διευθύνσεις που προτείνονται στην αρχή του σεναρίου. Τέλος, επειδή τµήµα του υλικού του σεναρίου είναι στην αγγλική γλώσσα, θα µπορούσε να εµπλακεί στην εξέλιξή του και ο/η εκπαιδευτικός της αγγλικής γλώσσας και να αποτελέσει ένα διαθεµατικό project. Η. ΚΡΙΤΙΚΗ Το θέµα του σεναρίου είναι ιδιαίτερα συναισθηµατικά φορτισµένο. Είναι σηµαντικό ο/η εκπαιδευτικός να προσπαθήσει να µείνει στην περιγραφή και να στρέψει την προσοχή των παιδιών στη δράση και όχι στη συναισθηµατική εµπλοκή. Πρέπει να τονιστεί, επίσης, ότι ο ρυθµός ανάγνωσης του βιβλίου και ο βαθµός εµβάθυνσης εξαρτάται από το συγκεκριµένο πλαίσιο της τάξης που εφαρµόζεται το σενάριο. Οι διατυπώσεις στις διαφάνειες από τη βάση επεξεργασίας µπορούν να αλλάξουν µε παρέµβαση των οµάδων και να αναδιατυπωθούν, αποτυπώνοντας την ερµηνεία τους. Αυτό εξαρτάται από τον προγραµµατισµό και τον χρόνο που θα έχει ο εκπαιδευτικός που θα το εφαρµόσει. Σελίδα 25 από 26

Θ. BΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Αποστολίδου, Β. 2012. Η λογοτεχνία στα νέα περιβάλλοντα των ΤΠΕ: κυβερνολογοτεχνία και e-books, ψηφιακές κοινότητες αναγνωστών, δηµιουργική γραφή και αφήγηση στον ψηφιακό κόσµο. Θεσσαλονίκη: Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας. http://www.greeklanguage.gr/sites/default/files/digital_school/3.1.2_apostolidou.pdf [22.07.2014] Fish, S. 1980. Is There a text in this Class?. The Authority of Interpretive Communities. Cambridge: Harvard University Press. French, J., & Pena, S. 1991. Children s hero play of the 20th century. Changes resulting from television s influence. Child Study Journal, 21 (2), 79-94. Jauss, H.R. 1995. Η θεωρία της πρόσληψης. Εισαγωγή, Μετάφραση, Επίµετρο, Μ. Πεχλιβάνος. Αθήνα: Εστία. Kress, G. 2003. Literacy in the New Media Age, Νέα Υόρκη: Routledge. Norton, D. E. 2007. Μέσα από τα µάτια ενός παιδιού. Εισαγωγή στην Παιδική Λογοτεχνία. Αθήνα: Επίκεντρο. Subotnik, R. F. 1988. The motivation to experiment: A study of gifted adolescents attitudes towards scientific research. Journal for the Education of the Gifted, 11 (3), 19-35. Wilson, J. 199). First steps in moral education. Journal of Moral Education, 25, 85-91. ΥΠΑΙΘ, Πρόγραµµα Σπουδών για τη ιδασκαλία της Νεοελληνικής Γλώσσας και της Λογοτεχνίας, Αθήνα:2011 Σελίδα 26 από 26