ΠΑΝΤΕΙΟΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Αθήνα, 2014 1
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10: Το αστικό πράσινο και η διαχείρισή του από την Τοπική Αυτοδιοίκηση Η αξία του αστικού πρασίνου Η έννοια του αστικού πράσινου-χαρακτηριστικά -Οι χώροι πρασίνου, -Το υδροπερατές περιβάλλον -Η γειτνίαση με πόλεις Το ποσοστό των χώρων πρασίνου ως μέτρο για τον σχεδιασμό επιπέδων ποιότητας ζωής μιας πόλης -Η οικολογική επίδραση στο αστικό πληθυσμό -Η αισθητική επίδραση στον αστικό πληθυσμό Οι σύγχρονες πόλεις και η διαχείριση του αστικού πράσινου Οι τάσεις στην Ευρώπη για των οικολογικό σχεδιασμό των πόλεων Η προστασία του περιβάλλοντος Η διατήρηση των αστικών οικοτόπων 2
Οι λόγοι της δημιουργίας του αστικού πρασίνου Η έκταση και το μέγεθος της πόλης Η πυκνότητα του πληθυσμού των πόλεων Τα μεγάλα κτήρια των πόλεων Οι χρήσεις γης και το ιδιοκτησιακό καθεστώς Η μορφολογία του εδάφους της πόλης Το θεσμικό και νομικό καθεστώς για το σύστημα δόμησης 3
Το Συμβούλιο της Ευρώπης για τους ανοικτούς χώρους του πρασίνου Είναι κύρια τμήματα αστικής κληρονομιάς Είναι δομικά στοιχεία της αισθητικής Είναι οικολογικά παιδευτικά εργαλεία Είναι χώροι που επιδρούν στην κοινωνική και Οικονομική ανάπτυξη 4
Οι θετικές επιδράσεις του αστικού πρασίνου επί των πόλεων Οι μετακινήσεις στην πόλη των ανοικτών πράσινων χώρων Η αναψυχή των κατοίκων και η ψυχική και η σωματική των υγεία Η Διαμόρφωση των αρμονικών τοπίων και η διασύνδεσή των Η Διαχείριση των υδατικών πόρων και η διαχείριση των φυσικών πόρων Το Αστικό πράσινο και η τουριστική οικονομία Το Αστικό πράσινο και η οικονομική ανάπτυξη 5
Πίνακας 1: Αναλογία χώρων πρασίνου ανά κάτοικο σε διάφορες πόλεις (πηγή www.minenv.gr). 6
Τετραγωνικά μέτρα αστικού πρασίνου ανά κάτοικο - Ελληνικές Πόλεις Πίνακας 2: Τετραγωνικά μέτρα αστικού πρασίνου ανά κάτοικο (πηγή: Ερευνητική μονάδα Γεωγραφικών πληροφοριακών συστημάτων Γ.Π.Α). 7
Το νομικό Πλαίσιο προστασίας του πρασίνου Η νομοθεσία της Χώρας Το Σύνταγμα του 1975, άρθρο 24 Ν.998/1979 (ΦΕΚ Α 289/28-29.12.1979): «Προστασία δασών και δασικών εκτάσεων» Ν. 3208/2003 (ΦΕΚ Α 303/24.12.2003): «Προστασία δασικών οικοσυστημάτων, κατάρτιση δασολογίου, εμπράγματα δικαιώματα επί δασών και δασικών εν γένει εκτάσεων και άλλες διατάξεις Ν. 1577/1985 (ΦΕΚ Α 210/18.12.1985): «Γενικός Οικοδομικός Κανονισμός», του οποίου σκοπός είναι «ο καθορισμός όρων, περιορισμών και προϋποθέσεων για την εκτέλεση οποιασδήποτε κατασκευής εντός ή εκτός των εγκεκριμένων σχεδίων πόλεων ή οικισμών, ώστε να προστατεύεται το φυσικό, οικιστικό και πολιτιστικό περιβάλλον». 8
Π.Δ. 23.02/6.3.1987 (ΦΕΚ Δ 166/6.3.1987): «Κατηγορίες και περιεχόμενο χρήσεων γης», σύμφωνα με το άρθρο 9 του οποίου, καθορίζεται το περιεχόμενο στην κατηγορία χρήσης γης «Ελεύθεροι χώροι Αστικό Πράσινο». Ν.2508/1997 (ΦΕΚ Α 124/13.6.1997): «Βιώσιμη οικιστική ανάπτυξη των πόλεων και οικισμών της χώρας και άλλες διατάξεις», σύμφωνα με τον οποίο καθορίζονται οι διατάξεις για την κατάρτιση και έγκριση των ρυθμιστικών σχεδίων και προγραμμάτων προστασίας περιβάλλοντος των αστικών συγκροτημάτων της Πάτρας, του Ηρακλείου Κρήτης, της Λάρισας, του Βόλου, της Καβάλας και των Ιωαννίνων. Ν. 1515/1985 (ΦΕΚ Α 18/18.2.1985): «Ρυθμιστικό Σχέδιο και πρόγραμμα προστασίας περιβάλλοντος της ευρύτερης περιοχής της Αθήνας», ο οποίος «περιλαμβάνει κατευθύνσεις και μέτρα για την προστασία και αναβάθμιση του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος, του τοπίου της Αττικής και για την αντιμετώπιση της ρύπανσης.» 9
Ν. 1561/1985 (ΦΕΚ Α 148/6.9.1985): «Ρυθμιστικό Σχέδιο και πρόγραμμα προστασίας περιβάλλοντος της ευρύτερης περιοχής της Θεσσαλονίκης και άλλες διατάξεις» - Υ.Α. 10788/2004 (Φ.Ε.Κ. Δ 285/5-3-2004) «Έγκριση πολεοδομικών σταθεροτύπων (standards) και ανώτατα όρια πυκνοτήτων που εφαρμόζονται κατά την εκπόνηση των γενικών πολεοδομικών σχεδίων, των σχεδίων χωρικής και οικιστικής οργάνωσης «ανοικτής πόλης» και των πολεοδομικών μελετών» Γενικά Πολεοδομικά Σχέδια (Γ.Π.Σ.) και τα Σχέδια Χωρικής και Οικιστικής Οργάνωσης Ανοικτής Πόλης (ΣΧΟΟΑΠ) τα οποία πλέον συντάσσονται με στόχο την βιώσιμη οικιστική ανάπτυξη και την προστασία του περιβάλλοντος. Το Πρόγραμμα «Καλλικράτης» Ν 3852/2010 10
Οι Μητροπολιτικές λειτουργίες - Η Μητροπολιτική περιφέρεια Αττικής και η Μητροπολιτική Ενότητα Θεσσαλονίκης της περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας ασκούν πλέον των αρμοδιοτήτων του Άρθρου 186 και αρμοδιότητες μητροπολιτικού χαρακτήρα, στο πλαίσιο του επιχειρησιακού προγράμματος και του προϋπολογισμού που καταρτίζονται από το περιφερειακό συμβούλιο. Οι λειτουργίες μητροπολιτικού χαρακτήρα αφορούν τους τομείς περιβάλλοντος και ποιότητας ζωής, χωρικού σχεδιασμού και αστικών αναπλάσεων, μεταφορών και συγκοινωνιών, πολιτικής προστασίας και ασφάλειας, που υπερβαίνουν τα διοικητικά όρια δήμου και είναι οι εξής: Α. Τομέας περιβάλλοντος και ποιότητας ζωής, στους οποίους περιλαμβάνονται, ιδίως: ( μεταξύ των άλλων ): Η διαχείριση των μητροπολιτικού χαρακτήρα πάρκων και των υπερτοπικών χώρων πρασίνου, όπως οριοθετούνται από την κείμενη νομοθεσία. Η διαχείριση αυτή ασκείται εντός έτους από τη δημοσίευση του παρόντος και δεν θίγει δικαιώματα δήμων επί επιτρεπτών, κατά την κείμενη νομοθεσία, χρήσεων, εντός των ανωτέρω πάρκων και χώρων πρασίνου. 11
Οι Περιφέρειες Το «Πρόγραμμα Καλλικράτης» Οι Κανονισμοί Λειτουργίας Η Διοικητική και τεχνική Δομή Οι Δήμοι Οι Υπηρεσίες Πρασίνου Οι Δράσεις 12
Άλλες Έννοιες: «Δημόσιος χώρος», «ελεύθερος χώρος», «κοινόχρηστος χώρος», «κοινόχρηστο πράσινο», «αστικό πράσινο», «αστικός υπαίθριος χώρος» Εννοιολογικές διαφορές Η έννοια του δημόσιου χώρου Το «Αστικό Πράσινο» Χώροι βλάστησης εντός του πολεοδομικού ιστού Χώροι χωρίς κτίσματα Τρείς κατηγορίες Ιδιωτικοί χώροι πρασίνου Δημόσιοι χώροι πρασίνου Χώροι ειδικών καθεστώτων διαχείρισης ( αρχαιολογία, πανεπιστήμια κ. λ. π.) 13