«Διαφθορά και Υοροδιαφυγή σε Οικονομίες με Δημόσια και Ιδιωτική Εκπαίδευση»

«Διαφθορά και Υοροδιαφυγή σε Οικονομίες με Δημόσια και Ιδιωτική Εκπαίδευση» Επιστημονικός Υπεύθυνος Θεόδωρος Παλυβός Σμήμα Οικονομική Επιστήμης Πανεπιστήμιο Μακεδονίας Επιστημονικός υνεργάτης Λίτινα Αναστασία Σμήμα Οικονομική Επιστήμης Πανεπιστήμιο Μακεδονίας

Διερεύνηση του Προβλήματος Με τον όρο διαφθορά, σύμφωνα με τον ορισμό της Παγκόσμιας Σράπεζας, νοείται η χρήση δημόσιας εξουσίας προς ίδιον όφελός. Οι εκφάνσεις της διαφθοράς είναι ποικίλες, όπως δωροδοκία, κατάχρηση, προσοδοθηρία, απάτη, εκβιασμός, νεποτισμός κ.α. Ένα από τα πλέον δύσκολα ζητήματα σε σχέση με το φαινόμενο της διαφθοράς είναι ο ποσοτικός της προσδιορισμός. Οι δυσκολίες έγκεινται όχι μόνο στο ότι οι εμπλεκόμενοι καταβάλουν ενσυνείδητη προσπάθεια να συγκαλύψουν τη συμμετοχή τους, αλλά και στο ότι σαν μέγεθος καθαυτό δεν είναι εύκολα μετρήσιμο. Για παράδειγμα θα μπορούσε κανείς να ποσοτικοποιήσει τον αριθμό των εκβιασμών και των δωροδοκιών που έχουν καταγραφεί, ωστόσο θα υπάρχει πάντα ένας μεγάλος αριθμός πράξεων που δεν έχουν γνωστοποιηθεί αφενός, αφετέρου μία τέτοια καταμέτρηση δεν θα επαρκούσε για να προσδιορίσει την έκταση του φαινομένου. Επιπροσθέτως, ένα ακόμη γεγονός που δυσχεραίνει την εν λόγω ποσοτικοποίηση είναι ότι ορισμένες πράξεις που συνιστούν διαφθορά μπορεί να είναι ανήθικες, αλλά όχι παράνομες. ε αυτές τις περιπτώσεις το αν συνιστά μια πράξη διαφθορά είναι θέμα αντίληψης και ηθικής νομιμοποίησης, η οποία μπορεί να διαφοροποιείται αρκετά από κοινωνία σε κοινωνία. Ένας δείκτης που χρησιμοποιείται ευρέως είναι ο CPI (Δείκτης Αντιληπτής Διαφάνειας). O CPI εκδίδεται ετησίως για το σύνολο σχεδόν των κρατών (σήμερα 180) από τη Διεθνή Διαφάνεια (ΣΙ) και βαθμολογεί τις χώρες στην κλίμακα 1-10, όπου το (1) καταδεικνύει την πιο διεφθαρμένη. Φαρακτηρίζεται ως «ο δείκτης των δεικτών», διότι είναι το αποτέλεσμα 13 αυτόνομων ερευνών, οι οποίες στο σύνολο τους συνθέτουν αλληλοδραστικά το φαινόμενο που ονομάζεται διαφθορά. ύμφωνα με το CPI του 2009, η Ελλάδα βαθμολογήθηκε με 3.8, καταλαμβάνοντας την 71 η θέση, γεγονός που την καθιστά μια ιδιαίτερα διεφθαρμένη χώρα, δεδομένου ότι φιγουράρει τελευταία στην Ευρώπη τόσο των 15 όσο και των 27, όπου ισοβαθμεί με τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία.

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΗ CPI 2009 1 CPI 2005 ΑΤΣΡΙΑ 7.9 8.7 ΒΕΛΓΙΟ 7.1 7.4 ΒΟΤΛΓΑΡΙΑ 3.8 4 ΓΑΛΛΙΑ 6.9 7.5 ΓΕΡΜΑΝΙΑ 8 8.2 ΔΑΝΙΑ 9.3 9.5 ΕΛΛΑΔΑ 3.8 4.3 ΕΘΟΝΙΑ 6.6 6.4 ΗΝ. ΒΑΙΛΕΙΟ 7.7 8.6 ΙΡΛΑΝΔΙΑ 8 7.4 ΙΠΑΝΙΑ 6.1 7 ΙΣΑΛΙΑ 4.3 5 ΚΤΠΡΟ 6.6 5.7 ΛΕΣΟΝΙΑ 4.5 4.2 ΛΙΘΟΤΑΝΙΑ 4.9 4.8 ΛΟΤΞΕΜΒΟΤΡΓΟ 8.2 8.5 ΜΑΛΣΑ 5.2 6.6 ΟΛΛΑΝΔΙΑ 8.9 8.6 ΟΤΓΓΑΡΙΑ 5.1 5 ΠΟΛΩΝΙΑ 5 3.4 ΠΟΡΣΟΓΑΛΙΑ 5.8 6.5 ΡΟΤΜΑΝΙΑ 3.8 3 ΛΟΒΑΚΙΑ 4.5 4.3 ΛΟΒΕΝΙΑ 6.6 6.1 ΟΤΗΔΙΑ 9.2 9.2 ΣΕΦΙΑ 4.9 - ΥΙΛΑΝΔΙΑ 8.9 9.6 CPI Index: 2008-2009 1 Πηγή: Transparency International, http://www.transparency.org/

CPI Index Παγκόσμιος Χάρτης CPI Index-2010

Η επίδραση της διαφθοράς γενικά, και της συστημικής διαφθοράς ειδικότερα για την περίπτωση της Ελλάδας, τέμνει κάθετα τον κοινωνικό και οικονομικό ιστό και συνεπώς οι επιπτώσεις της ποικίλουν. υγκεκριμένα, στον τομέα της παιδείας η διαφθορά μπορεί να επηρεάσει: α) τις δαπάνες για εκπαίδευση, και β) την μετουσίωση αυτών των δαπανών σε ποιότητα εκπαίδευσης όπως αυτή προκύπτει μέσα από την κατάρτιση και την επιμόρφωση των διδασκόντων, τη ποιότητα των σχολικών εγκαταστάσεων, των εξωσχολικών υποδομών και δραστηριοτήτων, την ποιότητα των συγγραμμάτων, των παρεχομένων υπηρεσιών (όπως π.χ των ολοήμερων σχολείων) κ.α. ε ότι αφορά το πρώτο μέρος δηλαδή το πώς η διαφθορά επιδρά πάνω στις δαπάνες για εκπαίδευση, η τρέχουσα επιστημονική έρευνα έχει προσδιορίσει εμπειρικά μία αρνητική σχέση ανάμεσα στα δύο μεγέθη. Με άλλα λόγια μία αύξηση της διαφθοράς συνεπάγεται μία μείωση των δαπανών για εκπαίδευση. Η αιτία για αυτό το αποτέλεσμα είναι ότι σε διεφθαρμένες κοινωνίες θα γίνει, από τους αρμόδιους φορείς ή γραφειοκράτες, μικρότερη κατανομή στις επονομαζόμενες «κοινωνικές δαπάνες», όπως για παράδειγμα η υγεία και η παιδεία, διότι είναι περιορισμένη η δυνατότητα για παράνομη πρόσοδο σε αντίθεση με άλλες δαπάνες όπως οι υποδομές και οι στρατιωτικές δαπάνες οι οποίες απορροφούν τελικά ένα μεγάλο μέρος του κρατικού προϋπολογισμού. τους τομείς της υγείας και της παιδείας, ιδιαίτερα σε ότι αφορά το κομμάτι των δαπανών οι οποίες είναι περισσότερο διαφανείς, όπως π.χ. οι μισθοί, η δυνατότητα για παράνομη προσοδοθηρία, ή κοινώς «μίζα», είναι αρκετά περιορισμένη αν όχι μηδενική. Προφανώς στο κομμάτι των προμηθειών, π.χ. σχολικών βιβλίων, θρανίων κ.α., υπάρχει μεγαλύτερη δυνατότητα για παράνομη πρόσοδο, η οποία ωστόσο είναι αρκετά μικρότερη σε σχέση με τη δυνατότητα απόκτησης παράνομης προσόδου από την κατασκευή ενός δρόμου. Ένα δεύτερο χαρακτηριστικό των κοινωνικών δαπανών, το οποίο περιορίζει την παράνομη προσοδοθηρία, είναι ότι για την υλοποίησή τους, δεν είναι απαραίτητα τεχνολογικά εξελιγμένα μέσα. Επομένως, το κόστος τους μπορεί εύκολα και να υπολογιστεί και κατ αυτόν τον τρόπο

να περιοριστεί και το καπέλο πάνω στην τιμή τους. Επιπλέον, αυτές οι αγορές είναι αρκετά ανταγωνιστικές, γεγονός που μειώνει το πραγματικό κόστος τους. Αντίθετα, στην περίπτωση των εξοπλισμών αντιθέτως, η σχετική τεχνολογία είναι αρκετά προηγμένη, που καθιστά ιδιαίτερα δύσκολο τον δημόσιο έλεγχο του κόστους (Krueger 1974). Ένα τρίτο χαρακτηριστικό είναι ότι οι περισσότερες από αυτές τις αγορές (π.χ. εξοπλισμοί) είναι είτε μονοπωλιακές είτε ολιγοπωλιακές με αποτέλεσμα οι τιμές να είναι συνήθως υψηλότερες και ανελαστικότερες. ύμφωνα με τους Tanzi και Davoodi (1997) και Krueger (1974) όσο αυξάνεται το ποσό της δαπάνης και όσο μικρότερος ο ανταγωνισμός, τόσο περισσότερες ευκαιρίες υπάρχουν για επιδίωξη παράνομης προσόδου. Αυτό μπορεί να ερμηνεύσει και άλλα φαινόμενα που παρατηρούνται στην Ελλάδα, όπως την κακή κατάσταση των υποδομών, καθώς προτιμώνται τα νέα έργα υποδομής τα οποία προβλέπουν μεγάλους προϋπολογισμούς, και όχι τα έργα συντήρησης των υποδομών. Για τους τρεις παραπάνω λόγους, όσο περισσότερο διεφθαρμένη είναι μία χώρα, τόσο περισσότερο μειώνονται οι κοινωνικές δαπάνες μεταξύ αυτών και οι δημόσιες δαπάνες για την παιδεία. ύμφωνα με έρευνες οι οποίες αφορούν ένα σύνολο χωρών (67 χώρες μεταξύ αυτών και η Ελλάδα) (Mauro 1998) έχουν επαληθευτεί εμπειρικά τα εξής δύο αποτελέσματα: α) Όλες οι δαπάνες που περιλαμβάνονται σε έναν προϋπολογισμό, δεν προσφέρουν τις ίδιες δυνατότητες για παράνομη πρόσοδο, και β) μία σημαντική μείωση της διαφθορά σε μία χώρα (κατά 2,5 περίπου μονάδες στον Δείκτη Αντιληπτής Διαφθοράς) θα μπορούσε να οδηγήσει (κατά μέσο όρο) σε μία αύξηση των δαπανών για εκπαίδευση κατά 0,6 %. Αν αναλογιστεί κανείς ότι οι δαπάνες για εκπαίδευση ακόμη και σε ανεπτυγμένες χώρες μετά βίας ξεπερνούν το 4%, μία τέτοια αύξηση είναι αρκετά σημαντική.

12 10 8 6 CPI 2005 ΓΑΠΑΝΔ ΓΙΑ ΤΓΔΙΑ (% ΑΔΠ) ΣΡΑΣΙΩΣΙΚΔ ΓΑΠΑΝΔ (% ΑΔΠ) ΓΑΠΑΝΔ ΓΙΑ ΠΑΙΓΔΙΑ (% ΑΔΠ) 4 2 0 ΑΤΣΡΙΑ ΒΔΛΓΙΟ ΒΟΤΛΓΑΡΙΑ ΓΑΛΛΙΑ ΓΔΡΜΑΝΙΑ ΓΑΝΙΑ ΔΛΛΑΓΑ ΔΘΟΝΙΑ ΗΝΩΜΔΝΟ ΒΑΙΛΔΙΟ ΙΡΛΑΝΓΙΑ ΙΠΑΝΙΑ ΙΣΑΛΙΑ ΚΤΠΡΟ ΛΔΣΟΝΙΑ ΛΙΘΟΤΑΝΙΑ ΜΑΛΣΑ ΟΛΛΑΝΓΙΑ ΟΤΓΓΑΡΙΑ ΠΟΡΣΟΓΑΛΙΑ ΡΟΤΜΑΝΙΑ ΛΟΒΔΝΙΑ ΟΤΗΓΙΑ ΦΙΛΑΝΓΙΑ ΣΔΥΙΑ ΛΟΤΞΔΜΒΟΤΡΓΟ Κατά πόσο είναι αυτό εφικτό? Αν αναλογιστεί κανείς ότι μέσα σε ένα χρόνο η Ελλάδα σημείωσε πτώση κατά περίπου μία μονάδα (2008-4.7), είναι εμφανές ότι η αντίστροφη πορεία δεν είναι ανέφικτη. Υυσικά για να προκύψει ένα τέτοιο αποτέλεσμα πρέπει να προηγηθεί μία συντονισμένη προσπάθεια σε όλα τα επίπεδα και πρέπει να έχει κανείς υπόψη του ότι δείκτες όπως ο CPI αντικατοπτρίζουν κυρίως την αντιληπτή διαφθορά, η οποία δύναται να παρουσιάζει έντονες διακυμάνσεις εν μέσω σκανδάλων (τα οποία νοούνται ως μορφή διαφθοράς αλλά έχουν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά).

ΔΛΛΑΓΑ ΓΑΠΑΝΔ ΓΙΑ ΠΑΙΓΔΙΑ (% ΑΔΠ) ΓΑΠΑΝΔ ΓΙΑ ΤΓΔΙΑ (% ΑΔΠ) ΣΡΑΣΙΩΣΙΚΔ ΓΑΠΑΝΔ (% ΑΔΠ) ΓΑΝΙΑ ΓΑΠΑΝΔ ΓΙΑ ΠΑΙΓΔΙΑ (% ΑΔΠ) ΓΑΠΑΝΔ ΓΙΑ ΤΓΔΙΑ (% ΑΔΠ) ΣΡΑΣΙΩΣΙΚΔ ΓΑΠΑΝΔ (% ΑΔΠ)

CPI ΓΔΡΜΑΝΙΑ ΓΑΠΑΝΔ ΓΙΑ ΠΑΙΓΔΙΑ (% ΑΔΠ) ΓΑΠΑΝΔ ΓΙΑ ΤΓΔΙΑ (% ΑΔΠ) ΣΡΑΣΙΩΣΙΚΔ ΓΑΠΑΝΔ (% ΑΔΠ) Κατανομή Δαπανών σε Ελλάδα-Δανία-Γερμανία Εν μέσω της δημοσιονομικής κρίσης που ταλανίζει την Ελλάδα καθίσταται ιδιαίτερα σημαντική η καταπολέμηση της διαφθοράς, η οποία μεταξύ άλλων θα συνεισφέρει θετικά στον προβληματικό τομέα της παιδείας τόσο ποσοτικά όσο και ποιοτικά. ΕΞΕΛΙΞΗ ΔΙΑΦΘΟΡΑΣ ΣΤΗΝ ΕΕ 12 10 8 6 4 2 0 ΑΤΣΡΙΑ ΒΔΛΓΙΟ ΒΟΤΛΓΑΡΙΑ ΓΑΛΛΙΑ ΓΔΡΜΑΝΙΑ ΓΑΝΙΑ ΔΛΛΑΓΑ ΔΘΟΝΙΑ ΗΝΩΜΔΝΟ ΒΑΙΛΔΙΟ ΙΡΛΑΝΓΙΑ ΙΠΑΝΙΑ ΙΣΑΛΙΑ ΚΤΠΡΟ ΛΔΣΟΝΙΑ ΛΙΘΟΤΑΝΙΑ ΜΑΛΣΑ ΟΛΛΑΝΓΙΑ ΟΤΓΓΑΡΙΑ ΠΟΡΣΟΓΑΛΙΑ ΡΟΤΜΑΝΙΑ ΛΟΒΔΝΙΑ ΟΤΗΓΙΑ ΦΙΛΑΝΓΙΑ ΣΔΥΙΑ ΛΟΤΞΔΜΒΟΤΡΓΟ CPI 2009 CPI 2005

Η Μελέτη τόχος της Μελέτης τόχος της παρούσας μελέτης είναι να εξετάσει θεωρητικά και εμπειρικά την επίδραση της διαφθοράς στη δημόσια εκπαίδευση καθώς και την αλληλεπίδραση της δημόσιας και της ιδιωτικής εκπαίδευσης. Ο διάλογος για τα προβλήματα της παιδείας ο οποίος έχει λάβει μεγάλες διαστάσεις τον τελευταίο καιρό, σε συνδυασμό με τα προβλήματα διαφάνειας και παραοικονομίας που ταλανίζουν την Ελλάδα είναι κρίσιμα ζητήματα. Επιχειρήσαμε να συγκεράσουμε αυτά τα δύο προβλήματα προκειμένου να εξετάσουμε ποια είναι η μεταξύ τους συσχέτιση. Η ενασχόληση μας με τα ζητήματα της διαφθοράς σε συνδυασμό με την τρέχουσα συζήτηση μας έκανε να αντιληφθούμε ότι δεν υπάρχει αυτή η άμεση συσχέτιση στην βιβλιογραφία. Η παρούσα μελέτη εστιάζει στο φλέγον ζήτημα της διαφθοράς από μία άλλη οπτική γωνία η οποία δεν έχει εκτενώς αναλυθεί στη βιβλιογραφία. υγκεκριμένα ενώ είναι γνωστό ότι οι διάφορες μορφές διαφθοράς επιδρούν αρνητικά στις δημόσιες δαπάνες και κατ επέκταση και στη δημόσια παιδεία, δεν είχε δοθεί έμφαση πως οι διάφορες μορφές διαφθοράς αλληλεπιδρούν μεταξύ τους και πως αυτό επηρεάζει τελικά τις δημόσιες δαπάνες. Επίσης αναλύθηκε εκτενώς ποια είναι η σχέση ανάμεσα στη δημόσια και την ιδιωτική παιδεία και κατά πόσο αυτά τα δύο είδη εκπαίδευσης λειτουργούν ανταγωνιστικά ή συμπληρωματικά. Παραδοτέα Σα παραδοτέα της μελέτης είναι δύο επιστημονικά άρθρα. τόχος του πρώτου άρθρου είναι να μελετήσει τη σχέση ανάμεσα στις διάφορες μορφές διαφθοράς και τη δημόσια εκπαίδευση καθώς επίσης και να ερμηνεύσει πως αλληλεπιδρούν οι διάφορες κοινωνικές ομάδες. τόχος του δεύτερου άρθρου είναι να μελετήσει πως η διαφορά επηρεάζει τις δαπάνες και την ποιότητα της δημόσιας παιδείας όταν παράλληλα υπάρχει και η επιλογή της ιδιωτικής παιδείας.

Άρθρο 1: Provided Good. Corruption and Tax Evasion in the Presence of a Publicly Αναλυτικά το πρώτο άρθρο κατασκευάζει ένα υπόδειγμα επικαλυπτόμενων γενεών το οποίο απαρτίζεται από δύο κοινωνικές ομάδες, αυτή των πολιτών και την ομάδα των πολιτικών. Κάθε άτομο αντλεί χρησιμότητα από την κατανάλωση του καθώς επίσης και από το ανθρώπινο κεφάλαιο των απογόνων του, με άλλα λόγια οι γονείς ενδιαφέρονται για την εκπαίδευση των παιδιών τους. Οι πολίτες, οι οποίοι έχουν τη δυνατότητα να φοροδιαφύγουν, επιλέγουν τι ποσοστό του εισοδήματος τους θα δηλώσουν στην εφορία, έτσι ώστε αφενός να αυξήσουν την κατανάλωση τους, αφετέρου να μην πληγούν σημαντικά τις δαπάνες για δημόσια εκπαίδευση. Μία ανάλογη απόφαση καλούνται να λάβουν και οι πολικοί οι οποίοι έχουν τη δυνατότητα να καταχραστούν μέρος των δημόσιων εσόδων από φόρους τα οποία πηγαίνουν στην παιδεία. ε ένα τέτοιο πλαίσιο το αποτέλεσμα είναι να προκύψουν δύο αυτοεκπληρούμενες ισορροπίες όπου έχουμε ψηλές (χαμηλές) δαπάνες για παιδεία και υψηλό (χαμηλό) επίπεδο διαφθοράς στην κοινωνία. Αυτό το αποτέλεσμα συμφωνεί με τα εμπειρικά δεδομένα και μπορεί εν μέρει να εξηγήσει την ενδημική φύση της διαφθοράς στην Ελλάδα. Έπειτα εξετάζουμε διάφορους τρόπους αντιμετώπισης της διαφθοράς έτσι ώστε να μπορέσει η οικονομία να προσεγγίσει την καλή ισορροπία όπου έχουμε χαμηλή διαφθορά και υψηλές εκπαιδευτικές δαπάνες. την ανάλυση μας χρησιμοποιούμε παραδοσιακές πολιτικές αντιμετώπισης της διαφθοράς, όπως π.χ. πρόστιμα και βρίσκουμε ότι σε ένα τέτοιο κοινωνικό πλαίσιο όπου η «διαφθορά μπορεί να διαφθείρει» τα παραδοσιακά μέτρα κατά της διαφθοράς δεν είναι αποτελεσματικά. Όταν εξετάζουμε τα ίδια ζητήματα σε ένα πλαίσιο στο οποίο τα διεφθαρμένα άτομα της οικονομία στιγματίζονται κοινωνικά, βρίσκουμε ότι εξαλείφεται η πιθανότητα ύπαρξης πολλαπλών ισορροπιών και η διαφθορά εκ μέρους των πολιτικών καθώς επίσης και η φοροδιαφυγή μειώνονται σημαντικά. τόχος μας είναι να καταδείξουμε ότι προκειμένου η οποιαδήποτε πολιτική κατά της διαφθοράς να είναι

αποτελεσματική, πρέπει να εφαρμόζεται με τέτοιο τρόπο ώστε να στιγματίζει κοινωνικά τους παραβάτες. Η αυστηρή και χωρίς εξαίρεση εφαρμογή των κανόνων είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Άρθρο 2: Public Versus Private Education: Is There a Role for Institutions? το δεύτερο άρθρο εστιάσαμε το ενδιαφέρον μας στην αλληλεπίδραση της δημόσιας και της ιδιωτικής εκπαίδευσης. Σο ερώτημα που επιχειρείται να απαντηθεί είναι πως η ύπαρξη ιδιωτικής εκπαίδευσης επιδρά θετικά ή αρνητικά στις δαπάνες (και σε κάποιο βαθμό) στην ποιότητα της δημόσιας. Καταλυτικό ρόλο σε αυτό διαδραματίζει ο βαθμός διαφθοράς που χαρακτηρίζει κάθε κοινωνία. Για τη μελέτη αυτή υποθέσαμε ένα μόνο είδος διαφθοράς και συγκεκριμένα τη φοροδιαφυγή. ε αντίθεση με το πρώτο υπόδειγμα υποθέσαμε ότι τα άτομα της οικονομία έχουν τη δυνατότητα να επιλέξουν ανάμεσα στη δημόσια και την ιδιωτική εκπαίδευση. Ένα επίσης σημαντικό χαρακτηριστικό στο οποίο διαφοροποιήθηκε αυτή η μελέτη είναι ότι υποθέσαμε ανισότητα στην κατανομή των εισοδημάτων καθώς επίσης και μεταβολές στην ανισότητα. Σα αποτελέσματα της μελέτης αυτής παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον καθώς δεν προσδιορίζεται μία μονοσήμαντη σχέση ανάμεσα στην ιδιωτική και τη δημόσια εκπαίδευση αλλά ουσιαστικά επισημαίνεται ότι το θεσμικό πλαίσιο μίας χώρας και ο βαθμός διαφθοράς καθορίζουν εάν αυτή η σχέση θα έχει θετικό η αρνητικό πρόσημο. υγκεκριμένα σε κοινωνίες με αδύναμους θεσμούς και εκτεταμένη διαφθορά, αν υποθέσουμε μία αύξηση της ανισότητας των εισοδημάτων, η ιδιωτική εκπαίδευση μπορεί να πλήξει την ποιότητα της δημόσιας. Ακόμη πιο σημαντικά η διαφορά ανάμεσα στην ποιότητα της ιδιωτικής και της δημόσιας εκπαίδευσης μπορεί να διευρυνθεί και αυτό να οδηγήσει σε ακόμη μεγαλύτερη ανισότητα. Αντίθετα σε κοινωνίες με ισχυρούς θεσμούς και περιορισμένη διαφθορά, η δημόσια και η ιδιωτική εκπαίδευση συνυπάρχουν χωρίς να πλήττεται το ένα καθεστώς από το άλλο. Αυξήσεις την ανισότητας σε τέτοιες κοινωνίες μπορούν να οδηγήσουν σε αυξημένη συμμετοχή στην ιδιωτική εκπαίδευση, εάν αυτό

όμως δεν συνοδεύεται από διαρροές φορολογικών εσόδων τότε και η ποιότητα της δημόσιας εκπαίδευσης μπορεί να αυξηθεί. ε κοινωνίες όπως η ελληνική, στις οποίες παρατηρείται εκτεταμένη διαφθορά και οι οποίες ταυτόχρονα ετοιμάζονται να προχωρήσουν σε σημαντικές εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις, η κατανόηση αυτών των αλληλεπιδράσεων καθίσταται εξαιρετικά σημαντική, διότι καταδεικνύει ότι η οποιαδήποτε μεταρρύθμιση θα πρέπει πρωτίστως να περιλαμβάνει μέτρα ισχυροποίησης των θεσμών και περιορισμού της διαφθοράς. Σα αποτελέσματα της δεύτερης μελέτης επαληθεύονται και εμπειρικά για ένα μεγάλο δείγμα χωρών. υγκεκριμένα αναφορικά με την Ελλάδα, με ένα «επίσημο» ποσοστό παραοικονομίας περίπου στο 30% και ένα δείκτη διαφθοράς 3.8 (με άριστα το 10), η χώρα μας υπάγεται στις αδύναμες θεσμικά χώρες με αρκετά εκτεταμένη διαφθορά και επομένως η δημόσια εκπαίδευση χαρακτηρίζεται από αρκετά χαμηλή ποιότητα και η οποία ενδεχομένως να πληγεί περαιτέρω λόγω της ιδιωτικής εκπαίδευσης εάν δεν προωθηθούν θεσμικές μεταβολές. Δημοσιοποίηση της Μελέτης Πρόκειται για επιστημονικά άρθρα τα οποία έχουν ήδη παρουσιαστεί σε σεμινάρια και συνέδρια και τα οποία θα υποβληθούν προς δημοσίευση σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά. Επιπλέον έχει δημοσιευθεί ένα περίγραμμα για τους στόχους της μελέτης στην Καθημερινή. ύντομα Βιογραφικά της ερευνητικής ομάδας Ο Θεόδωρος Παλυβός είναι Καθηγητής Οικονομικής Θεωρίας στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας. Έχει επίσης εργασθεί ως μέλος ΔΕΠ σε πανεπιστήμια των ΗΠΑ και της Ολλανδίας. Έχει δώσει διαλέξεις μετά από πρόσκληση σε πολλά πανεπιστήμια της Αμερικής, της Ασίας και της Ευρώπης και έχει διατελέσει κριτής για τα περισσότερα από τα κορυφαία

οικονομικά περιοδικά καθώς επίσης και για διεθνείς ερευνητικούς οργανισμούς. Έχει δημοσιεύσει σημαντικό αριθμό επιστημονικών άρθρων σε διεθνώς αναγνωρισμένα περιοδικά. Από το 2000 μέχρι σήμερα είναι ένας από τους τρεις συντάκτες του διεθνούς περιοδικού Journal of Macroeconomics. Η κ. Λίτινα Αναστασία είναι Λέκτορας του Οικονομικού Σμήματος του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Σα ερευνητικά της ενδιαφέροντα περιλαμβάνουν θέματα οικονομικής ανάπτυξης, μακροοικονομικής μεγέθυνσης, δημοσίων οικονομικών, διαφθοράς και περιβαλλοντικής πολιτικής. Η κ. Λίτινα έχει συμμετάσχει σε διεθνή συνέδρια και άρθρα της έχουν δημοσιευθεί σε διεθνώς αναγνωρισμένα περιοδικά του εξωτερικού.