ΑΝΩΤΑΤΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΑΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Επιβλέπων καθηνήτρια: κ. Πολυχρονίδου Περσεφόνη Θέμα πτυχιακής: ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΤΟΥΣ ΝΟΜΟΥΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΚΑΙ / Tourism development in the Prefecture of Thessaloniki and Chalcidice Στεπανιάν Σιουζάννα (Α.Μ.: 9564) Τουζόβα Χριστίνα (Α.Μ.: 9565) Ημερομηνία παράδοσης 07/10/2013
Πίνακας περιεχομένων Πρόλογος Εισαγωγή...1 Κεφάλαιο 1ο 1.1 Ιστορική αναδρομή... 3 Κεφάλαιο 2ο 2.1 Έννοια του τουρισμού...6 2.2 Ορισμός του τουρισμού...6 2.3 Χαρακτηριστικά του τουρισμού... 9 2.4 Πλεονεκτήματα... 11 2.5 Μειονεκτήματα... 13 2.6 Κατηγορίες τουρισμού...14 2.7 Μορφές τουρισμού...17 Κεφάλαιο 3ο 3.1 Εναλλακτικός τουρισμός...19 3.2 Θρησκευτικός τουρισμός... 21 3.3 Συνεδριακός τουρισμός...28 3.4 Εκθεσιακός τουρισμός... 33 3.5 Τουρισμός Υγείας... 37 3.6 Αγροτουρισμός...43 3.7 Θαλάσσιος τουρισμός...46 Κεφάλαιο 4ο 4.1 Η τουριστική ανάπτυξη στην Ελλάδα...50 4.1.1 Τουρισμός ανταγωνιστριών χωρών...53 4.1.2 Αφίξεις...54 4.1.3 Τουριστικές εισπράξεις... 55 4.1.4 Ξενοδοχειακές τιμές...56 4.1.5 Δαπάνες ανά επίσκεψη την ημέρα παραμονής στην Ελλάδα... 57
4.2 Νομός Θεσσαλονίκης...59 4.3 Νομός Χαλκιδικής... 62 Κεφάλαιο 5ο 5.1 Επιπτώσεις του τουρισμού...65 5.2 Θετικές Επιπτώσεις... 65 5.3 Αρνητικές Επιπτώσεις... 70 5.4 Θετικές Επιπτώσεις στον Νομό Θεσσαλονίκης... 73 5.5 Αρνητικές Επιπτώσεις στον Νομό Θεσσαλονίκης...75 5.6 Θετικές Επιπτώσεις στον Νομό Χαλκιδικής...78 5.7 Αρνητικές Επιπτώσεις στον Νομό Χαλκιδικής... 80 Κεφάλαιο 6ο 6.1 Προοπτικές ανάπτυξης του τουρισμού... 83 6.2 Προοπτικές ανάπτυξης στο Νομό Θεσσαλονίκης...87 6.3 Προοπτικές ανάπτυξης στο Νομό Χαλκιδικής... 93 Συμπερασματικές παρατηρήσεις...100 Παράρτημα... 102 Βιβλιογραφία...103
Πρόλογος Στην εργασία αυτή έγινε προσπάθεια να κατανοήσουμε την σημασία της ανάπτυξη του τουρισμού στους Νομού Θεσσαλονίκης και Χαλκιδικής αλλά και γενικότερα στην Ελλάδα. Επίσης δόθηκε έμφαση στις προοπτικές ανάπτυξης του τουρισμού γενικότερα καθώς και τον εναλλακτικό. Στο πρώτο κεφάλαιο αναφέρουμε την ιστορική εξέλιξη του τουρισμού στην Ελλάδα. Στο δεύτερο κεφάλαιο αναφέρουμε λίγα λόγια για τον τουρισμό στην Ελλάδα, της κατηγορίες και την σημασία του. Στο επόμενο κεφάλαιο αναλύουμε τις εναλλακτικές μορφές του τουρισμού, οι οποίες έχουν προοπτικές ανάπτυξης λόγω της γεωγραφικής θέσης της χώρας καθώς και τον πολιτιστικό και ιστορικό πλούτο της, Στο τέταρτο κεφάλαιο αναφέρουμε την θέση της Ελλάδας στην παγκόσμια κατάταξη στον τομέα του Τουρισμού και κάνουμε προσπάθεια για την ανάλυση των εσόδων τόσο της χώρα όσο και των Νομών. Γιατί ας μη ξεχνάμε ότι στην Ελλάδα ο τουρισμός αντιμετωπίζεται ως ένα είδος βιομηχανίας που κάθε χρόνο προσφέρει σημαντικά έσοδα για την χώρα, αφού ο τουρισμός είναι ο μόνος τομέας που η Ελλάδα μπορεί να είναι παγκόσμια ανταγωνιστική. Στην συνέχεια αναφέρουμε τις επιπτώσεις του τουρισμού και της προοπτικές ανάπτυξης που υπάρχουν έτσι ώστε οι Νομοί Θεσσαλονίκης και Χαλκιδικής να προσελκύσουν περισσότερους τουρίστες, να βελτιώσουν την βιωσιμότητα των κατοίκων και να αυξήσουν τα έσοδα. Τέλος, θα καταγράψουμε τα συμπεράσματά μας από την παρούσα εργασία.
Εισαγωγή Ο τουρισμός έχει εξελιχθεί παγκοσμίως σε μία από τις σημαντικότερες βιομηχανίες, αποτελώντας σημαντικό παράγοντα ανάπτυξης και πηγή απασχόλησης. Ο 20ος αιώνας χαρακτηρίστε από πολλούς σαν «αιώνας του τουρισμού», αφού κατά την διάρκειά του συντελέστηκαν κοσμογονικές αλλαγές σχετικά με την ανάπτυξη του τουρισμού. Οι σημαντικότερες αλλαγές παρουσιάστηκαν μετά την λήξη του Β' Παγκόσμιου Πολέμου, όπου ο Τουρισμός μαζικοποιείται και ανάγεται σε κύριο κοινωνικό-οικονομικό φαινόμενο της εποχής. Η σημασία του τουρισμού ιδιαίτερα για την ελληνική οικονομία είναι μεγαλύτερη από ότι για το σύνολο της παγκόσμιας οικονομίας. Ο ευρύτερος τουριστικός τομέας συμβάλλει όσο κανένας άλλος στο σχηματισμό του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος, τόσο από πλευράς δημιουργίας εισοδήματος, όσο και από τη πλευρά αύξησης της απασχόλησης και των επενδύσεων, ο τομέας των ταξιδιών έρχεται πρώτος, και με διαφορά, μεταξύ όλων των υπολοίπων τομέων. Η παγκοσμιοποίηση δεν έχει αυξήσει δραματικά μόνο τις διασυνοριακές κινήσεις αγαθών και κεφαλαίων, αλλά και τις μετακινήσεις ανθρώπων, είτε αυτοί ταξιδεύουν για λόγους επαγγελματικούς είτε αναψυχής. Στη ραγδαία ανάπτυξη του Παγκόσμιου τουρισμού συνέβαλαν: η τεχνολογική εξέλιξη που υπήρξε αλματώδης και εντυπωσιακή, ώστε εκμηδένισε τις αποστάσεις δίνοντας στο σύγχρονο άνθρωπο τη δυνατότητα πρόσβασης σε κάθε γωνία της γης, οι κατακτήσεις των εργαζομένων και η ποιοτική υποβάθμιση της ζωής, των κατοίκων που ζουν κυρίως στα μεγάλα αστικά κέντρα.είναι η πρώτη σε παγκόσμιο επίπεδο, έχοντας υποσκελίσει την αυτοκινητοβιομηχανία, ενώ βρίσκεται πολύ ψηλότερα από τις βιομηχανίες χημικών, τροφίμων ή καυσίμων. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της ακόμη, είναι ότι αποτελεί τη μόνη ίσως δραστηριότητα που έχει πραγματικά παγκόσμια διάσταση. 1
Η σύγχρονη αντίληψη για την ανάπτυξη του τουρισμού στηρίζεται στην ποιότητα, την πιστοποίηση, την διεύρυνση και διαφοροποίηση των τουριστικών υπηρεσιών, τη σύνδεση τους με την τοπική οικονομία και την ολοκλήρωση μιας σειράς έργων τα όποια αφορούν στις υποδομές και το περιβάλλον. Ο τουρισμός αποτελεί μια μεγάλη οικονομική δραστηριότητα. Σήμερα ο Τουρισμός δεν είναι αποκλειστικά μία οικονομική δραστηριότητα αλλά αποτελεί δικαίωμα, ευκαιρία γνώσης και προσέγγισης του περιβάλλοντος, παράγοντα διεθνούς αλληλεγγύης και ειρήνης. Είναι τρόπος χρησιμοποίησης του ελεύθερου χρόνου και κοινωνική παροχή που συμβάλλει στη ψυχολογική ισορροπία. Η αναγνώριση των διακοπών ως απαραίτητο μέρος της φυσιολογικής ζωής κάθε ατόμου παράλληλα με την αύξηση του εισοδήματος οδήγησε σε αύξηση των απαιτήσεων των σύγχρονων τουριστών. Το τουριστικό προϊόν λοιπόν πρέπει να παρουσιάζει μια ποιοτική αναβάθμιση προκειμένου να εξυπηρετεί τις νέες αυτές απαιτήσεις. Τα νέα τμήματα της αγοράς που αναπτύσσονται αποτελούνται από τουρίστες που επιζητούν νέες μορφές τουρισμού και απαιτούν περισσότερο ποιοτικές και εξατομικευμένες υπηρεσίες. Η ανάπτυξη λοιπόν αυτών των τάσεων έχει οδηγήσει διεθνώς στην ανάπτυξη νέων εναλλακτικών μορφών τουρισμού που στοχεύουν στην παροχή ποιοτικών υπηρεσιών σε αυτά τα νέα τμήματα τουριστών Ο τουρισμός έχει μεγάλη σημασία για την περιφερειακή ανάπτυξη στους Νομούς Θεσσαλονίκης και Χαλκιδικής, αποτελεί πηγή εσόδων και προσφέρει θέσεις εργασίας. Επιπλέον και οι δύο Νομοί έχουν δυνατότητες ανάπτυξης εναλλακτικών μορφών τουρισμού και οπότε να καταφέρουν την άμβλωση της εποχικότητας. Μετά, από προσπάθεια των διάφορων οργανισμών τουρισμού και του κράτους για την προώθησητου τουρισμού, αποτελούν πλέον δημοφιλής προορισμό για χιλιάδες τουρίστες. Ο τουρισμός δεν έκανε την εμφάνιση του τώρα στους Νομούς Θεσσαλονίκης και Χαλκιδικής υπήρχε από παλαιότερα όπως και σε όλη την Ελλάδα. Όμως τα τελευταία έτη γίνονται σημαντικές προσπάθειες για την ανάπτυξη του και κύρια αίτια του γεγονός αυτού είναι η οικονομική κατάσταση που βρίσκεται η Ελλάδα. 2
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1Ο 1.1 ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ Η αρχική μορφή της τουριστικής μετακίνησης είναι τοποθετημένη στη στιγμή που ο άνθρωπος άρχισε να διακινείται από το μόνιμο τόπο της διαμονής του σε άλλους τόπους για πολλούς και διάφορους σκοπούς, όπως εμπορία, συμμετοχή σε θρησκευτικές γιορτές, αθλητικές εκδηλώσεις, ικανοποίηση της έμφυτης περιέργειας του κ.α,.στον Ελληνικό χώρο το αναπτυγμένο αίσθημα της ξενίας κατά την περίοδο της αρχαιότητας, μας μαρτυρά ότι τέτοιου είδους μετακινήσεις και με πολλαπλούς σκοπούς, υπήρχαν από τότε. Το φαινόμενο του τουρισμού κατά την αρχαιότητα είχε διαφορετική μορφή από την σημερινή, αλλά τα βασικά στοιχεία του ήταν σχεδόν τα ίδια. Ο ομαδικός τουρισμός στην Ελλάδα αναπτύσσεται με αφορμή τις γιορτές και τα προσκυνήματα. Οι κύριοι λόγοι των μετακινήσεων ήταν θρησκευτικοί, αθλητικοί, υγείας καθώς και εμπορικοί. Οι πρώτες οργανωμένες εκδρομές αρχίζουν το 1900 όμως οι δύο πόλεμοι εξαφάνισαν αυτές τις διοργανώσεις. Η μεγάλη ανάπτυξη του τουρισμού αρχίζει μετά τον Α' Παγκόσμιο πόλεμο και ιδιαίτερα μετά τον Β' Παγκόσμιο πόλεμο. Το 1950 η Ελλάδα τελείως εξαντλημένη από τους πολέμους βρίσκεται χωρίς πρόγραμμα, η βιομηχανοποίηση απαιτεί χρόνο και έτσι ο τουρισμός δίνει γρήγορες λύσεις στο οικονομικό πρόβλημα της χώρας που διαθέτει τις κατάλληλες προϋποθέσεις όπως το καλό κλίμα, τις φυσικές ομορφιές, την τέχνη και την ιστορία. Το κράτος αρχίζει την τουριστική ανάπτυξη κατασκευάζοντας δρόμους καλυτερεύουν οι συγκοινωνίες και αρχίζουν οι δανειοδοτήσεις για την κατασκευή ξενοδοχείων, bangalous, motels, campings και ιδρύονται σχολές τουριστικών επαγγελμάτων, διοργανώνονται κρουαζιέρες στα νησιά, φεστιβάλ και αρχίζει η παραγωγή έργων Λαϊκής Τέχνης. Από το 1953 αρχίζει μια συνεχής αύξηση του τουριστικού ρεύματος προς την Ελλάδα που σταθεροποιείται από το 1965 και μετά. Το 1963 αναπτύσσεται και ο εσωτερικός τουρισμός που βοηθά την περιφερειακή ανάπτυξη. Η ανάπτυξη του παραλιακού τουρισμού παίρνει μεγάλες διαστάσεις και αρχίζει η χώρα να αξιοποιεί με κατάλληλες εγκαταστάσεις τις παραλίες της τις οποίες εκμεταλλεύονται. Έτσι άρχισε 3
σιγά σιγά να αυξάνεται ο αριθμός των επισκεπτών και να δημιουργούνται οι προϋποθέσεις μίας νέας συναλλαγματικής πηγής για την οικονομία της χώρας (akx.gr,2012). Σήμερα η Ελλάδα αποτελεί κορυφαίο τουριστικό προορισμό παγκοσμίως. Η Ελλάδα κατατάσσεται ανάμεσα στους Top 10 τουριστικούς προορισμούς για το 2010 σύμφωνα με τη Lonely Planet και επίσης βρίσκεται στη δεύτερη θέση σύμφωνα με τα Telegraph Travel Awards 2008 της Αγγλίας στην κατηγορία της Καλύτερης Ευρωπαϊκής Χώρας. Την τελευταία δεκαετία, ο αριθμός των τουριστών αυξάνεται σταθερά. Σύμφωνα με το Travel& Tourism Competitiveness Report, 2009, που δημοσιεύτηκε από το World Economic Forum, η Ελλάδα κατέχει συνολικά την 24η θέση μεταξύ 133 χωρών, και παράλληλα βρίσκεται στο Top 10 σε μία σειρά από σημαντικούς επιμέρους δείκτες (3η Θέση: Prioritizationoftravel&tourismsubindex, 9η θέση: WorldHeritageculturalsites, 5η θέση: Tourisminfrastructure, 1η θέση: Physiciandensitysubindex) (investingreece,2013). Πλέον η Ελλάδα χαρακτηρίζεται ως παραδοσιακός προορισμός διακοπών και ως εκ τούτου δεν ανήκει στην ομάδα των Νέων Τουριστικών Κρατών. Η δυναμικότητα της χώρας σε κλίνες ξεπερνά το ένα εκατομμύριο. Ο τουρισμός στην Ελλάδα από τον τρόπο οργάνωσης και διακίνησης χαρακτηρίζεται ως μαζικός, οργανωμένος, παραθεριστικός τουρισμός. Η εικόνα της χώρας που έχει διαμορφωθεί στις ξένες αγορές ταυτίζεται με το περίφημο σλόγκαν των τεσσάρων S (Sun, Sand, Sea, Sex) (schoolpress.sch.gr,2013). To 80% των αλλοδαπών επισκέπτονται τη χώρα μας για λόγους αναψυχής. Αντίθετα, μόνο το 6,8% των επισκεπτών έρχονται στη χώρα μας για επαγγελματικούς λόγους. Τα τελευταία χρόνια η οικονομική κρίση έχει οδηγήσει σε μείωση του ποσοστού των ταξιδιών για λόγους υγείας, εκπαίδευσης και διεκπεραίωσης επαγγελματικών υποθέσεων (Ινστιτούτο Τουριστικών Ερευνών και προβλέψεων, 2012). Τέλος, ο τουρισμός είναι ένας από τους δυναμικότερα αναπτυσσόμενους τομείς της παγκόσμιας οικονομίας, τόσο σε απόλυτους όσο και σε σχετικούς όρους. Αποτελώντας κυρίαρχη δραστηριότητα σε πολλές χώρες, έχει αξιόλογες πολλαπλασιαστικές επιδράσεις στους άλλους τομείς της οικονομίας και συμβάλλει στη συνολική οικονομική ανάπτυξη των χωρών. Επίσης, ο επιχειρηματικός όγκος του τουρισμού σε 4
παγκόσμια κλίμακα ενδεχομένως ξεπερνά αυτόν των εξαγωγών πετρελαίου, ειδών διατροφής και αυτοκινήτων, ενώ παράλληλα παραμένει η βασική πηγή εισοδήματος για πολλές αναπτυσσόμενες χώρες. Παράλληλα, ο τουρισμός ως οικονομικός τομέας συνδέεται άμεσα με πολλούς άλλους τομείς της οικονομίας και της παραγωγής. Κατά συνέπεια, τα οφέλη που η αύξησή του επιφέρει είναι πολυποίκιλα και στον τομέα της απασχόλησης. Ο παγκόσμιος τουρισμός αντιμετωπίζει μεγάλες προκλήσεις εν όψει του 21ου αιώνα, οι οποίες σχετίζονται με τη βιώσιμη και ισόρροπη ανάπτυξη, την αντιμετώπιση των ανισοτήτων σε ζητήματα πλούτου και ευκαιριών αλλά και την ορθή κατανομή και διαχείριση των υπαρχόντων φυσικών πόρων, όπως ακριβώς συμβαίνει με κάθε ζωντανό κομμάτι της παγκόσμιας οικονομίας που έρχεται αντιμέτωπο με τη διαρκώς εξελισσόμενη διεθνή πραγματικότητα (ΣΕΤΕ, 2013). 5
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2Ο 2.1 ΈΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ Ο τουρισμός είναι μια ανθρώπινη δραστηριότητα, η οποία περιλαμβάνει ανθρώπινη συμπεριφορά, χρήση πόρων, επαφές με άλλους ανθρώπους. Επίσης περιλαμβάνει τη φυσική κίνηση τουριστών προς περιοχές διαφορετικές από εκείνες στις οποίες συνήθως κατοικούν.απαιτεί τη συμβολή οικονομικών, κοινωνικών, πολιτισμικών και περιβαλλοντικών δεδομένων. Το μεγαλύτερο ποσοστό το τουρισμού ανά τον κόσμο γίνεται για λόγους αναψυχής και ως εκ τούτου, συνεπάγεται τη χρήση ενός μέρους αναπόφευκτα με υποχρεώσεις, όπως οι επαγγελματικές ή οι ανάγκες υγείας. Γι' αυτό και συχνά περιγράφεται ως εξαιρετικά πολύπλευρος τομέας. Ωστόσο, ο χαρακτηρισμός του ως «βιομηχανία» δεν είναι απόλυτα ορθός, καθώς δεν παράγει συγκεκριμένο προϊόν, ενώ η απόδοσή του δεν είναι μετρήσιμη. Εξάλλου, δεν υπάρχει κάποια χαρακτηριστική μορφή της συγκεκριμένης βιομηχανίας, που να είναι κοινή σε ολόκληρο τον πλανήτη. Εξαιτίας αυτών των προβλημάτων στον ορισμό του τουρισμού, πολλοί συγγραφείς κάνουν λόγο για τουριστικό τομέα αντί για τουριστική βιομηχανία. Ορισμένες φορές οι δύο όροι χρησιμοποιούνται εναλλακτικά. Ο τουρισμός σήμερα είναι ένα αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής των σύγχρονων ανθρώπων. Μεγαλύτερη ευημερία, υψηλότερη εκπαίδευση, αυξημένη κινητικότητα και περισσότερος ελεύθερος χρόνος έχουν συμβάλει στην άνευ προηγουμένου ζήτηση για διακοπές στο εσωτερικό και εξωτερικό. Μακρινά και υπερατλαντικά ταξίδια πλέον δεν είναι προνόμιο των λίγων, αλλά ανάγκη των πολλών(βικιπαίδεια, 2013). 2.2ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ Ο ορισμός του τουρισμού παρουσιάζει επίμονες και σοβαρές δυσκολίες για τους μελετητές του. Ο άυλος χαρακτήρας της τουριστικής βιομηχανίας καθιστά δύσκολη την εκτίμηση του αντίκτυπού της στην οικονομία, σε αντίθεση με άλλους κλάδους της οικονομίας. Για τη μέτρηση της επίδρασης του τουρισμού έχουν αναπτυχθεί ορισμένες 6
τεχνικές, όμως δεν υπάρχει κοινά αποδεκτός ορισμός τι αποτελεί τουριστική βιομηχανία. Ο τουρισμός μπορεί να οριστεί με διάφορους τρόπους, ανάλογα με το πρίσμα μέσα από το οποίο θεωρείται κάθε φορά. Με άλλα λόγια, διαφορετικά βλέπει τον τουρισμό ένας οικονομολόγος π.χ. ως ιδιωτική κατανάλωση, διαφορετικά ένας κοινωνιολόγος π.χ. ως μετακίνηση κοινωνικών ομάδων, ένας νομικός π.χ. ως σύναψη συμβάσεων και πρακτορεία, διαφορετικά ένας ψυχολόγος. Στη βάση του ο τουρισμός αποτελεί ένα οικονομικό φαινόμενο με σημαντικές επιπτώσεις σε μεγάλο αριθμό κοινωνικών ομάδων, ατόμων αλλά και στο περιβάλλον.ο τουρισμός αποτελεί παγκόσμιο φαινόμενο τεραστίων διαστάσεων με άμεσες και έμμεσες επιπτώσεις πάνω στον οικονομικό και στον κοινωνικό τομέα ο οποίος οφείλει την ονομασία του τόσο στην αγγλική λέξη tour = γύρος όσο και στην γαλλική λέξη tourisme = περιήγηση. Πιο απλά, αφορά στην μετακίνηση ανθρώπων από τον τόπο μόνιμης κατοικίας τους σε άλλον τόπο, για λόγους αναψυχής, ξεκούρασης ή πνευματικής καλλιέργειας. Επιπροσθέτως, αφορά την οργανωμένη προσπάθεια ενός τόπου να συγκρατήσει αυτά τα άτομα που μετακινούνται για τους προαναφερθέντες λόγους, συνάμα να προσελκύσει και άλλους ανθρώπους, παρέχοντας τους υπηρεσίες αναψυχής, ξεκούρασης, πνευματικής καλλιέργειας κ.ά. (Καραγιάννης Σ.- Έξαρχος Γ., 2006, σελ. 40). Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τουρισμού (WorldTourismOrganization, WTO) δίνει τον παρακάτω ορισμό: «ως τουρισμός ορίζονται οι δραστηριότητες των προσώπων που ταξιδεύουν και διαμένουν σε τόπους εκτός του συνηθισμένου περιβάλλοντος τους για όχι από περισσότερο από ένα συνεχή χρόνο, για αναψυχή, επαγγελματικούς και άλλους σκοπούς που δεν σχετίζονται με την άσκηση κάποιας δραστηριότητας αμειβόμενης στον τόπο επίσκεψης» (Stephen. J. Page, 2006, σελ.9). «Τουρισμός είναι το σύνολο των φαινομένων και των σχέσεων που προκύπτουν από το ταξίδι και τη διαμονή μη μονίμων κατοίκων σε έναν προορισμό και δεν συνδέονται με κάποια κερδοσκοπική δραστηριότητα», είναι ένας ορισμός που υιοθετήθηκε από τη Διεθνή Ένωση Επιστημών Τουρισμού (Βενετσανοπούλου Γ.Μ., 2006, σελ.45 ). 7
Σε μια ευρύτερη γενική προσέγγιση ο τουρισμός θα μπορούσε να οριστεί ως το σύνολο των διαδικασιών, δραστηριοτήτων και εκροών που απορρέουν από τις σχέσεις και τις συναλλαγές μεταξύ των τουριστών και (Ακριβός Χριστόδουλος -Σαλεσιώτης Π. Μιχάλης, 2007, σελ.10-11): Των προμηθευτών των τουριστικών υπηρεσιών Της κυβέρνησης της χώρας φιλοξενίας τους Τις τοπικές κοινωνίες που υποδέχονται τους τουρίστες Το ευρύτερο φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον Που εμπλέκονται στην προσέλκυση και τη φιλοξενία των τουριστών. Ωστόσο, οι περισσότεροι ακαδημαϊκοί έχουν διατυπώσει δικούς τους ορισμούς, προκειμένου να εξυπηρετήσουν συγκεκριμένους σκοπούς. Το 1941 οι καθηγητές Hunziker και Krapf του Πανεπιστημίου της Βέρνης υποστήριξαν την άποψη πως ο τουρισμός πρέπει να οριστεί σαν το σύνολο των φαινομένων και σχέσεων που προκύπτουν από την πραγματοποίηση ενός ταξιδιού σε έναν προορισμό και τη διαμονή σε αυτόν μη μόνιμων κατοίκων του. Το 1963 η Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για Διεθνή ταξίδια και τουρισμό, που πραγματοποιήθηκε στη Ρώμη συμφώνησε ο όρος επισκέπτης να περιγράφει κάθε άτομο που επισκέπτεται μία χώρα διαφορετική από εκείνη που διαμένει μόνιμα, για οποιοδήποτε λόγο εκτός από εκείνο της άσκησης ενός επαγγέλματος για το οποίο να αμείβεται με χρηματικούς πόρους της χώρας την οποία επισκέπτεται. Ο ορισμός αυτό καλύπτει δύο κατηγορίες επισκεπτών(βικιπαίδεια, 2013): Τους τουρίστες: άτομα που επισκέπτονται μια χώρα και διαμένουν σε αυτήν τουλάχιστον επί ένα 24ωρο, και των οποίων οι λόγοι επίσκεψης είναι τις περισσότερες φορές διακοπές, επαγγελματικοί, υγείας, σπουδές, συμμετοχή σε αποστολή ή σύσκεψη ή συνέδριο, επίσκεψη φίλων ή συγγενών, θρησκευτικοί και άθληση. Τους εκδρομείς: άτομα που επισκέπτονται μια χώρα και διαμένουν σε αυτή λιγότερο από ένα 24ωρο. Σε αυτούς περιλαμβάνονται οι επιβάτες 8
κρουαζιερόπλοιων, οι επισκέπτες που έρχονται και φεύγουν την ίδια μέρα χωρίς να διανυκτερεύσουν, καθώς επίσης και τα πληρώματα πλοίων, αεροπλάνων κλπ. 2.3ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ Για να γίνει ακόμη πιο κατανοητή η έννοια του τουρισμού και της τουριστικής δραστηριότητας, αξίζει να αναφερθούν κάποια από τα εδραιωμένα και βασικά χαρακτηριστικά του. Σύμφωνα με τον καθηγητή κ. Καραγιάννης-Έξαρχος ο τουρισμός μπορεί να έχει τα εξής χαρακτηριστικά (Καραγιάννης-Έξαρχος, 2006,σελ. 34): Ο τουρισμός είναι αποτέλεσμα μεμονωμένης ή ομαδικής μετακίνησης ανθρώπων σε διάφορους τουριστικούς προορισμούς και η διαμονή τους σε αυτούς διαρκούν τουλάχιστον ένα 24ωρο, με σκοπό την ικανοποίηση των τουριστικών αναγκών ή επιθυμιών τους. Οι διάφορες μορφές τουρισμού, όποιες και αν είναι αυτές, περιέχουν απαραίτητα δύο βασικά στοιχεία και συγκεκριμένα το ταξίδι στον τουριστικό προορισμό και τη διαμονή σ αυτόν με την ευρύτερη έννοια του όρου, δηλαδή συμπεριλαμβανομένης και της διατροφής. Το ταξίδι και η διαμονή λαμβάνουν χώρα εκτός του τόπου της μόνιμης διαμονής των ανθρώπων που αποφασίζουν να μετακινηθούν για τουριστικούς λόγους. Η μετακίνηση ανθρώπων σε διάφορους τουριστικούς προορισμούς είναι προσωρινού και βραχυχρόνιου χαρακτήρα, που σημαίνει ότι πρόθεση τους είναι να επιστρέψουν στον τόπο της μόνιμης διαμονής τους μέσα σε λίγες ημέρες, εβδομάδες ή μήνες. Οι άνθρωποι επισκέπτονται διάφορους τουριστικούς προορισμούς για τουριστικούς σκοπούς, δηλαδή για σκοπούς άλλους από εκείνους της μόνιμης διαμονής τους ή της επαγγελματικής απασχόλησης τους. Επίσης ορισμένα ακόμη βασικά κοινά χαρακτηριστικά του τουρισμού. Για παράδειγμα, ο τουρισμός συνεπάγεται ότι το άτομο πραγματοποιεί ένα ταξίδι. Αυτό μπορεί να διαρκεί λιγότερο από μια μέρα (ημερήσια εκδρομή/επίσκεψη) και να πραγματοποιείται εντός των εθνικών συνόρων, οπότε πρόκειται για εγχώριο τουριστικό ταξίδι. Επίσης, 9
μπορεί να περιλαμβάνει το πέρασμα των εθνικών συνόρων, οπότε να θεωρείται ταξίδι στο εξωτερικό. Ωστόσο, ο τουρισμός δεν καθορίζεται μόνο από τη φύση του ταξιδιού, αλλά και από το σκοπό του, ο οποίος σε γενικές γραμμές διαχωρίζεται σε επαγγελματικό και ψυχαγωγικό. Ο κλάδος του τουρισμού (Βικιπαίδεια, 2013): Κυριαρχείται από επιχειρήσεις του ιδιωτικού τομέα Είναι δυναμικός και στηρίζεται κυρίως στην επιχειρηματικότητα Απαρτίζεται στην πλειοψηφία του από μικρομεσαίες επιχειρήσεις Εξυπηρετεί τις εσωτερικές και διεθνείς αγορές Δίνει έμφαση στην επικοινωνία πρόσωπο με πρόσωπο Κάνει εκτενή χρήση της νέας τεχνολογίας Χαρακτηρίζεται από επιχειρήσεις με ελλιπή οργάνωση και διοίκηση Είναι ευαίσθητος στις εξωτερικές μεταβολές και πιέσεις Ασκεί θετικές και αρνητικές επιδράσεις Ορισμένα από τα στοιχεία με το πέρασμα του χρόνου της τουριστικής βιομηχανίας είναι τα ακόλουθα( Ακριβός Χριστόδουλος -Σαλεσιώτης Π. Μιχάλης, 2007, σελ.19-22): Η αύξηση του όγκου του διεθνούς τουρισμού Ο εκδημοκρατισμός των διακοπών, στις οποίες πλέον συμμετέχουν περισσότερες κοινωνικοοικονομικές ομάδες Η αυξανόμενη σημασία των αερομεταφορών στην παγκοσμιοποίηση του τουρισμού Η αυξανόμενη ευελιξία των οργανωμένων εκδρομών, η οποία ενθαρρύνει τη ζήτηση στον τουρισμό και διευκολύνει τα ταξίδια σε μακρινούς προορισμούς Η ανάδειξη εξειδικευμένων υπηρεσιών μέσω των τουριστικών γραφείων και ταξιδιωτικών πρακτορείων για την παροχή πληροφοριών στους τουρίστες και βοήθειας για την επιλογή τους 10
Η συνεχής ανάπτυξη της τεχνολογίας της πληροφορίας για τη διαχείριση της «έκρηξης πληροφοριών» που σχετίζεται με την τουριστική βιομηχανία Η τάση αύξησης της αναγνώρισης από πολλές κυβερνήσεις της σημασίας του τουρισμού στην εθνική και τοπική οικονομία Παρόλο που τα δομικά στοιχεία της τουριστικής βιομηχανίας διαφέρουν από χώρα σε χώρα, υπάρχουν ορισμένοι τομείς που σαφώς εντάσσονται στην τουριστική δραστηριότητα, όπως είναι οι διανυκτερεύσεις, στις οποίες δεν περιλαμβάνεται μόνο η επίσημη υποδομή, δηλαδή τα ξενοδοχεία, οι ξενώνες κ.τ.λ. αλλά τα κατασκηνώσεις και τα ενοικιαζόμενα δωμάτια. Ένας ακόμα επιμέρους τομέας του τουρισμού είναι τα ταξιδιωτικά πρακτορεία και τα τουριστικά γραφεία. Τα μέσα μεταφοράς (αερογραμμές, θαλάσσια μεταφορικά μέσα, τα σιδηροδρομικά δίκτυα, τα οδικά δίκτυα, τα γραφεία ενοικίασης αυτοκινήτων ή τα λεωφορεία) αποτελούν άλλο ένα βασικό στοιχείο του τουριστικού τομέα. Σε ορισμένες χώρες, η παραγωγή και η πώληση παραδοσιακών προϊόντων θεωρείται μια ακόμα δραστηριότητα που σχετίζεται με τον τουρισμό. Εντούτοις, με τους παραπάνω κλάδους συνδέεται κι ένα σημαντικό πρόβλημα, η μέτρηση του βαθμού στον οποίο η απόδοσή τους συμβάλει στην τουριστική βιομηχανία. Το πρόβλημα αυτό δυσχεραίνει την προσπάθεια καθορισμού της οικονομικής αξίας του τουρισμού. 2.4 ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ Ο τουρισμός στη χώρα μας, όπως και όλοι οι άλλοι κλάδοι της οικονομίας, χαρακτηρίζεται από κάποια πλεονεκτήματα τα οποία ενισχύουν την θέση της έναντι των ανταγωνιστών. Τα κυριότερα πλεονεκτήματα που συντελούν στην προσέλευση τουριστών στη χώρα μας είναι κυρίως τα παρακάτω χώρας (Βενετσανοπούλου Γ.Μ., 2006, σελ.40-43): Το φυσικό περιβάλλον της χώρας μας, με την πλούσια ελληνική φύση και την ομορφιά των ελληνικών τοπίων μας. Οι καλές κλιματολογικές συνθήκες και το μ μεσογειακό κλίμα κατάλληλο για διακοπές. 11
Ο μεγάλος αριθμός νησιών που έχουμε με την απίστευτη μμορφολογία του εδάφους και της νησιώτικης συγκρότησης, με τις αμέτρητες παραλίες ιδανικές για να απολαύσει κάποιος τον ήλιο και τη θάλασσα τους καλοκαιρινούς μήνες. Τα εκατοντάδες μνημεία του πολιτισμού μας, η Ελλάδα τείνει να χαρακτηριστεί ως μουσείο της ιστορίας του πολιτισμού, διότι εδώ βρίσκει κανένας μνημεία από όλες της εποχές. Επίσης, η πνευματική καλλιέργεια και το αναπτυγμένο αίσθημα φιλοξενίας των Ελλήνων επιδρούν θετικά στην τουριστική εικόνα της. Ένα ακόμη από τα σημαντικότερα πλεονεκτήματα του τουρισμού είναι το μέσο μεταφοράς ιδεών αλλά και γνώσης του τρόπου ζωής ενός συγκεκριμένου κράτους. Ο τουρίστας είναι εκείνος που ανανεώνει την ιδεολογία των ατόμων, σε θέματα κοινωνικά, πολιτικά και οικονομικά. Επισημαίνει τα αδύναμα σημεία ενός συστήματος και εξαναγκάζει τις χώρες στο να οργανώσουν καλύτερα τη ζωή τους.ακόμη, ο τουρισμός καταφέρνει να τονώσει την εθνική οικονομία και πολλές φορές οδηγεί οικονομικές δυνάμεις και οργανισμούς στο να αναλάβουν επιχειρησιακή δράση σε άλλους χώρους. Καταφέρνει να προσθέσει συνάλλαγμα στα ταμεία μιας χώρας και ιδιαίτερα για τις υπανάπτυκτες αποτελεί εθνικό κεφάλαιο. Επίσης ένα ακόμη πλεονέκτημα του τουρισμός είναιοι εξαγωγές προϊόντων της πρωτογενούς παραγωγής. Έτσι, λοιπόν, η χώρα υποδοχής και φιλοξενίας τουριστών, που στην πράξη είναι ο εξαγωγέας τουριστικών προϊόντων, έχει τη δυνατότητα να ελέγχει σε μεγαλύτερο βαθμό τη διαμόρφωση των τιμών των προϊόντων της, απ ότι έχει αυτή για τις τιμές των προϊόντων της πρωτογενούς παραγωγής. Αποκτώντας τον έλεγχο αυτόν, η αναπτυσσόμενη χώρα δεν υπόκειται στις ιδιαιτερότητες που παρουσιάζουν τα εξαγώγιμα προϊόντα της πρωτογενούς της παραγωγής, οι οποίες μάλιστα επιτείνονται σε περιόδους οικονομικής αστάθειας ή ύφεσης. Επιπλέον, οι αναπτυσσόμενες χώρες που χρησιμοποιούν τον τουρισμό σαν μέσο οικονομικής ανάπτυξης, ευνοούνται από το γεγονός ότι η εισοδηματική ελαστικότητα στον τουρισμό συγκριτικά με αυτήν των πρώτων υλών και των τροφίμων είναι χωρίς άλλο υψηλότερη. Έτσι, λοιπόν, μικρές αυξήσεις στα εισοδήματα των πιθανών τουριστών μπορούν να οδηγήσουν σε μια αξιόλογη αύξηση τόσο των αφίξεών τους όσο 12
και των εισοδημάτων τους. Από την άλλη πάλι πλευρά απαιτούνται μεγαλύτερες εισοδηματικές αυξήσεις, προκειμένου να αυξηθούν ισοδύναμα τα κέρδη από τις πωλήσεις πρώτων υλών και τροφίμων. Θεωρητικά, λοιπόν, ο τουρισμός κάτω από προϋποθέσεις μπορεί να προσφέρει στις αναπτυσσόμενες χώρες σημαντικές πιθανότητες για οικονομική ανάπτυξη. Ο βαθμός στον οποίο ο τουρισμός έχει τη δυνατότητα να αποτελέσει παράγοντα οικονομικής ανάπτυξης θα εξαρτηθεί από τα χαρακτηριστικά της αναπτυσσόμενης χώρας, από τη δυνατότητα που έχει η πολιτική της εξουσία να καθορίζει ρεαλιστικούς στόχους, δηλαδή εφικτούς, και κυρίως από την ικανότητα που έχει να τους πετυχαίνει. Μια πετυχημένη, όμως, τουριστική ανάπτυξη μπορεί να λάβει χώρα μόνο όπου πληρούνται οι αναγκαίες προϋποθέσεις ή επικρατούν οι κατάλληλες συνθήκες, που ευνοούν την επίτευξη προγραμματισμένων στόχων της τουριστικής ανάπτυξης (Ηγουμενάκης Γ. Νίκος, 2000, σελ.36-38). 2.5ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ Δυστυχώς όμως εκτός από τα θετικά στοιχεία, το τουριστικό μας προϊόν έχει και κάποια μειονεκτήματα τα οποία δρουν αρνητικά στην εικόνα της χώρας μας. Οι κυριότερες αδυναμίες οφείλονται σε όρους γεωγραφικούς, οικονομικούς και οργανωτικούς και είναι οι εξής(βενετσανοπούλου Γ.Μ., 2006, σελ.40-43): Προβλήματα συγκοινωνιών και των μέσων υποδοχής των τουριστών, αεροδρόμια, λιμάνια κτλ. Αποτελούμε ακριβό τουριστικό προορισμό σε σχέση με άλλες ανταγωνίστριες χώρες. Οι επιχειρήσεις μέσα σε δύο μήνες προσπαθούν να βγάλουν τα έσοδα όλου του χρόνου. Ο Ελληνικός τουρισμός είναι εξωστρεφής, αποκλειστικά στη διεθνή πελατεία. διότι απευθύνεται σχεδόν Είναι εξαρτημένος διότι η τουριστική αγορά διαμορφώνεται κυρίως στα μητροπολιτικά κέντρα και στην πίεση των πρακτόρων προς τους ξενοδόχους. 13
Υπάρχει έντονη εποχικότητα η οποία επηρεάζει το κόστος και την ποιότητα του προϊόντος. Μεταφέρονται νέοι τρόποι σκέψης και ομιλίας, που καταστρέφουν το δεσμό με την παράδοση και αρκετές φορές οδηγούν το άτομο να αποστρέφεται την υπηκοότητά του. Η μάζα των τουριστών επισκέπτεται συγκεκριμένες περιοχές όπως την Κρήτη, την Αττική, τα νησιά του Αιγαίου και του Ιόνιου πελάγους. Η προώθηση της χώρας είναι ανεπαρκής ή χρονικά καθυστερημένη. Έλλειψης μιας ρεαλιστικής πολιτικής για την τουριστική ανάπτυξη. Από την άλλη πλευρά δεν έχει καταρτιστεί ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα με βάση το οποίο θα επιχειρείται η τουριστική ανάπτυξη. Αυτά κατά κοινή ομολογία θεωρούνται τα κυριότερα μειονεκτήματα της χώρας μας. Κατά την προσωπική μας άποψη, το σημαντικότερομειονέκτημα του τουρισμού στην Ελλάδα, είναι ο μεγάλος δείκτης εποχικότητας.θεωρητικά είναι απόλυτα λογικό να προτιμούνται οι θερινοί μήνες για την περίοδο διακοπών από τους τουρίστες που επιθυμούν να επισκεφτούν την χώρα μας, με δεδομένο τις καλές κλιματολογικές συνθήκες που προσφέρει η συγκεκριμένη περίοδο. Παρόλα αυτά, είναι άκρως απογοητευτικό να υπάρχει το φαινόμενο της έντονης εποχικότητας, το οποίο έχει άμεσοαποτέλεσμα τους υπόλοιπους 8 με 9 μήνες η τουριστική δραστηριότητα να είναι ελάχιστη. Η Ελλάδα έχει να προσφέρει πολλά περισσότερα από ηλιόλουστες διακοπές. 2.6ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ Ο τουρισμός χωρίζεται στις εξής κατηγορίες (Βικιπαίδεια, 2013): Εγχώριος τουρισμός (domestictourism): ο τουρισμός των κατοίκων μίας χώρας όταν ταξιδεύουν μόνο εντός αυτής (π.χ. ένας Αθηναίος πηγαίνει στην Τρίπολη). Εξερχόμενος τουρισμός (outboundtourism): αφορά στους μόνιμους κατοίκους μίας χώρας οι οποίοι ταξιδεύουν σε μία άλλη χώρα (π.χ. ένας Έλληνας που ταξιδεύει στη Γαλλία). 14
Εισερχόμενος τουρισμός (inboundtourism): ο τουρισμός των αλλοδαπών οι οποίοι ταξιδεύουν σε δεδομένη χώρα (π.χ. ένας Γάλλος που ταξιδεύει στην Ελλάδα). Διεθνής τουρισμός (internationaltourism): το σύνολο του εισερχόμενου και του εξερχόμενου τουρισμού. Εσωτερικός τουρισμός (internaltourism): το σύνολο του εγχώριου και του εισερχόμενου τουρισμού. Εθνικός τουρισμός: (nationaltourism): το σύνολο του εγχώριου και του εξερχόμενου τουρισμού. Η βασική διάκριση του τουρισμού σε κατηγορίες εξαρτάται από την οπτική γωνία από την οποία εξετάζεται και τους παράγοντες που προσδιορίζουν το φαινόμενο. Οι 6 βασικές κατηγορίες διάκρισης του είναι οι εξής (Ηγουμενάκης Ν., Κραβαρίτης Κ., Λύτρας Π., 1998,σελ. 105-111): ο μαζικός ο ατομικός ο εσωτερικός ο εξωτερικός ο συνεχής και ο εποχικός τουρισμός. Ο μαζικός τουρισμός είναι μια σχετικά νέα ιδέα, που προήλθε από την μεγάλη άνοδο των εισοδημάτων μετά την Βιομηχανική Επανάσταση. Πριν από αυτή, τα ταξίδια πολιτιστικού ή ψυχαγωγικού χαρακτήρα ήταν αποκλειστικό προνόμιο λίγων εκλεκτών περιηγητών, συνήθως αριστοκρατών. Oμαζικός τουρισμός θεωρείται η κατηγορία εκείνη που χαρακτηρίζεται από ομαδικότητα συμμετοχής των τουριστών και που σε καμία περίπτωση δεν συνδέεται αποκλειστικά με τον τουρισμό διακοπών αναψυχής τύπου μακράς διαμονής. Συγκεκριμένα, το άτομο εντάσσεται σε ομάδες και 15
συμμορφώνεται προς ορισμένα σχήματα συμπεριφοράς εξασφαλίζοντας έτσι ένα μίνιμουμ ικανοποίησης. Τη βάση ανάπτυξης του μαζικού τουρισμού αποτελεί σήμερα το σύστημα GIT (groupindusivetour)(βικιπαίδεια, 2013). Ο ατομικός τουρισμός είναι το αντίθετο του μαζικού τουρισμού. Ο κύριος χαρακτήρας του είναι περιηγητικός και στην ανάπτυξη του βοήθησαν κυρίως τα ιδιωτικά-ατομικά μέσα μεταφοράς. Η ανάπτυξη του ατομικού τουρισμού βασίζεται τα τελευταία χρόνια στο σύστημα IIT (individualinclusivetour) το οποίο προσφέρει σε μεμονωμένα άτομα τουριστικά πακέτα (Βικιπαίδεια, 2013). Ο εσωτερικός τουρισμός πραγματοποιείται από τον ντόπιο πληθυσμό μιας χώρας μέσα στην επικράτεια της. Τελευταία φορά, το θέμα της υιοθέτησης ενός ορισμού για τον εσωτερικό τουρισμό τέθηκε στην Παγκόσμια Διάσκεψη για τον τουρισμό που συγκλήθηκε το 1980 στην Μανίλα των Φιλιππίνων από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Τουρισμού, χωρίς όμως θετικό αποτέλεσμα. Σήμερα, κάποιες χώρες έχουν δώσει έναν ορισμό για τον ντόπιο τουρίστα. Οι ΗΠΑ π.χ. ορίζουν σαν τουρίστα που κάνει εσωτερικό τουρισμό οποιοδήποτε άτομο φεύγει από το σπίτι του με σκοπό να επισκεφτεί κάποιο μέρος που απέχει τουλάχιστον 50 μίλια (80,48 χιλιόμετρα) από αυτό για οποιοδήποτε λόγο εκτός της καθημερινής του μετάβασης στην εργασία. Είναι αρκετά σημαντική για την οικονομία μιας χώρας διότι με αυτό το είδος τουρισμού συγκρατείτε η εκροή συναλλάγματος με την μη πραγματοποίηση εξωτερικού τουρισμού (Βικιπαίδεια, 2013). Εξωτερικός ή διεθνής τουρισμός δημιουργείται από άτομα μιας χώρας που την αφήνουν προσωρινά για να επισκεφθούν μια άλλη χώρα ή χώρες για τουριστικούς λόγους. Ο εξωτερικός τουρισμός χωρίζεται σε ενεργητικό και παθητικό. Ο διαχωρισμός γίνεται με βάση τη ροή χρήματος, στον ενεργητικό τουρισμό γίνεται εισροή συναλλάγματος αντίθετα στον παθητικό γίνεται εκροή συναλλάγματος (Βικιπαίδεια, 2013). Ο συνεχής τουρισμός διαρκεί όλο τον χρόνο ανεξάρτητα από κλιματολογικές συνθήκες που επικρατούν σε όλες τις εποχές. Χαρακτηριστικά παραδείγματα τέτοιου τουρισμού είναι ο συνεδριακός τουρισμός, εκθέσεων, πόλης και μορφωτικός τουρισμός(βικιπαίδεια, 2013). 16