ιηπειρωτικοί αγωγοί Φ.Α. στη Ν.Α. Ευρώπη (Προοπτικές αβεβαιότητες) Καθ.. ηµ. Μαυράκης ιευθυντής ΚΕΠΑ Εθνικόν και Καποδιστριακόν Πανεπιστήµιον Αθηνών 1
Περιεχόµενα 1. Εισαγωγή (2) 2. Τα θεµελιώδη της γεωπολιτικής της ενέργειας 3. Η Ε.Ε. και η τροφοδοσία της σε Φ.Α. 4. Ο νότιος διάδροµος 5. Οι ανταγωνίστριες αγορές 6. Οι κύριες χώρες παραγωγής 7. ιάδροµοι µεταφοράς 8. Προτεινόµενοι αγωγοί 9. Προσφορά και ζήτηση 10. South Stream 11. Nabucco, IGI, TAP (3) 12. Συµπεράσµατα (2) Εθνικόν και Καποδιστριακόν Πανεπιστήµιον Αθηνών 2
Πριν από την ύφεση Εισαγωγή - 1 Αύξηση της ζήτησης σε ενέργεια (1.2% ετ.) Αναπτυγµένες Αναπτυσσόµενες (Ινδία, Κίνα) εσπόζουσα θέση ορυκτών καυσίµων Υποδοµές έντασης κεφαλαίου Μεγάλα χρονικά διαστήµατα κατασκευής Εξαιρετικά υψηλές επενδυτικές ανάγκες 1 τρις εκ. (Η/Ε Φ.Α σε Ε.Ε. µέχρι 2030) 22 τρις εκ. $ παγκοσµίως Ανάγκη αντιµετώπισης Κλιµατικής Αλλαγής Πρόσθετες «πράσινες» επενδύσεις Εθνικόν και Καποδιστριακόν Πανεπιστήµιον Αθηνών 3
Εισαγωγή - 2 Στη διάρκεια της ύφεσης Μείωση της ζήτησης σε ενέργεια Μείωση των τιµών των ορυκτών καυσίµων Καθυστερήσεις µαταιώσεις επενδύσεων Παραµένοντα προβλήµατα µείωσης εκποµπών CO 2 Μετά την ύφεση Επάνοδος σε πρότερους ρυθµούς ζήτησης Καθυστερήσεις σε υποδοµές - Μείωση προσφοράς αύξηση τιµών Αυξηµένες ανάγκες µείωσης εκποµπών CO 2 Εθνικόν και Καποδιστριακόν Πανεπιστήµιον Αθηνών 4
Τα θεµελιώδη της γεωπολιτικής της ενέργειας Ραγδαία αύξηση του πληθυσµού Η συγκέντρωση του σε µέγα-πόλεις Οι µεγάλες αποστάσεις µεταξύ κέντρων παραγωγής και κατανάλωσης ενέργειας Ο αγώνας για τον έλεγχο της ενεργειακής αλυσίδας Η ανάγκη ενσωµάτωσης της «πράσινης συνιστώσας» στην ενεργειακή αλυσίδα Εθνικόν και Καποδιστριακόν Πανεπιστήµιον Αθηνών 5
Η Ε.Ε. και η τροφοδοσία της σε Φ.Α. 487 Bcm/yr ζήτηση Φ.Α. (2005) Εγχώρια παραγωγή (38%) Μεγάλοι εξωτερικοί προµηθευτές Ρωσία 23%, Νορβηγία 18%, Αλγερία 10% 694 Bcm/yr εκτιµώµενη ζήτηση Φ.Α (2030) Εξωτερικοί προµηθευτές 74% Υπάρχοντες (Ρωσία Βόρειος Αφρική) Νέοι (Κ. Ασία, Μ. Ανατολή, Νότιος διάδροµος) LNG? Εθνικόν και Καποδιστριακόν Πανεπιστήµιον Αθηνών 6
Ο νότιος διάδροµος (Βασικές αρχές δηµιουργίας ενός διηπειρωτικού αγωγού) Ικανοποιητικό µέγεθος αγορών µε µακροχρόνια συµβόλαια αγοράς Μακροχρόνιες συνθήκες οµαλής τροφοδοσίας Ικανοποιητικά µεγέθη εκµεταλλεύσιµων κοιτασµάτων Συµβατά και σταθερά πολιτικά, θεσµικά εµπορικά καθεστώτα σε όλη τη διαδροµή Εθνικόν και Καποδιστριακόν Πανεπιστήµιον Αθηνών 7
Οι ανταγωνίστριες αγορές υτικές αγορές Ε.Ε. Ν.Α. Ευρώπη (εκτός των χωρών της Ε.Ε.) Τουρκία Ανατολικές αγορές Κίνα - Ιαπωνία Πακιστάν Ινδία Υπερπόντιες (LNG)( Εθνικόν και Καποδιστριακόν Πανεπιστήµιον Αθηνών 8
Οι κύριες χώρες παραγωγής (αποδεδειγµένα κοιτάσµατα) Ρωσία (48 Tcm) Καζακστάν (1,9 3 Tcm) Αζερµπαϊτζάν (1,28 1,37Tcm) Τουρκµενιστάν (2,9 20,4 Tcm) Ιράν (27,58 27,8 Tcm) Οι παρατιθέµενες ποσότητες δεν υποδηλώνουν αντίστοιχες ποσότητες ετήσιας παραγωγής Εθνικόν και Καποδιστριακόν Πανεπιστήµιον Αθηνών 9
ιάδροµοι µεταφοράς Φ.Α. Καζακστάν Ρωσία Ουκρανία - Ε.Ε. Τουρκµενιστάν Ρωσία Ουκρανία - Ε.Ε. Τουρκµενιστάν Καζακστάν Ρωσία Εύξεινος Πόντος - Ε.Ε. Ρωσία Εύξεινος Πόντος Τουρκία Ε.Ε. Τουρκµενιστάν - Κασπία Αζερµπαϊτζάν Τουρκία Ε.Ε. Τουρκµενιστάν Ιράν Τουρκία Ε.Ε. Ιράν Τουρκία Ε.Ε. Ιράν Ιράκ Συρία Μεσόγειος Ελλάς Ιταλία Γαλλία (Πρόσφατη πρόταση από Ιράν) Εθνικόν και Καποδιστριακόν Πανεπιστήµιον Αθηνών 10
Nabucco Προτεινόµενοι αγωγοί 30 Bcm/yr Κ. Ευρώπη - Βουλγαρία Τουρκία -? South Stream 63 Bcm/yr IGI Ρωσία Εύξεινος Πόντος Βουλγαρία Ελλάδα (3 Bcm/yr) Ν. Ιταλία (77 Bcm/yr) Σερβία Β. Ιταλία - Κ. Ευρώπη (43 Bcm/yr) IGI (Interconnector Greece Italy) 11.5 Ν. Ιταλία (8 Bcm/yr) Ελλάς (3.5 Bcm/yr) 11.5 Bcm/yr Ν. Ιταλία (8 Bcm/yr) Ελλάς (3.5 Bcm/yr) Τουρκία Αζερµπαϊτζάν? (Trans Adriatic Pipeline) 10 Bcm/yr Ν. Ιταλία (7.5 Bcm/yr) SEE [Αλβανία[ Αλβανία,Ελλάς Τουρκία Αζερµπαϊτζάν? TAP (Trans Adriatic Pipeline) TAP Ελλάς](2.5Bcm/yr) Εθνικόν και Καποδιστριακόν Πανεπιστήµιον Αθηνών 11
The EU South Corridor 63 Bcm/yr Expectations in a foggy 16 Bcm/yr 30 Bcm/yr landscape 1.35 Tcm 9.9 Tcm 30 Bcm/yr 27.6 Tcm Greece (Bcm/yr) Italy (Bcm/yr) Total (Bcm/yr) IGI 3.5 8 11.5 TAP 0.5 (+2)* 7.5 10 South Stream 3 7 10 Total 7.0 22.5 31.5 Εθνικόν και Καποδιστριακόν Πανεπιστήµιον Αθηνών 12
Προσφορά και ζήτηση Οι προτάσεις υποθέτουν ότι : 1. Υπάρχουν διαθέσιµα 113 Bcm/yr για χρονικό διάστηµα 30-40 ετών 2. Τα θέµατα transit µε την Τουρκία έχουν λυθεί 3. Εις ότι αφορά στην Ελλάδα, η αγορά της Ν. Ιταλίας µπορεί να απορροφήσει τα 23 Bcm/yr που θα διασχίσουν την Αδριατική Εθνικόν και Καποδιστριακόν Πανεπιστήµιον Αθηνών 13
South Stream Στοχεύει στην εξασφάλιση 100 Bcm/yr από τα κοιτάσµατα της Κ. Ασίας. ιαθέτει δίκτυο αγωγών µεταφοράς µέχρι τον Εύξεινο Πόντο Υπέγραψε MoU αναβάθµισης του CEC (ανατολική ακτή Κασπίας) Συµφώνησε σε τιµές $350 400/1000 m 3 µε Καζακστάν, Τουρκµενιστάν, Ουζµπεκιστάν από το 2009 Εθνικόν και Καποδιστριακόν Πανεπιστήµιον Αθηνών 14
Nabucco, IGI, TAP (50Bcm/yr) Πιθανές πηγές τροφοδοσίας - 1 1. Αζερµπαϊτζάν 1. Συνολικά αποθέµατα 1.35 ΤcmΤ 2. Αγωγός Μπακού Ερζουρούµ 16 Bcm/yr 3. Τουρκία 6.6 Bcm/yr,, Γεωργία 0.4 Bcm/yr 4. Προς διάθεση µόνο 9 Bcm/yr 5. Η Τουρκία αρνείται να παραχωρήσει δικαιώµατα transit Εθνικόν και Καποδιστριακόν Πανεπιστήµιον Αθηνών 15
Nabucco, IGI, TAP (50Bcm/yr) Πιθανές πηγές τροφοδοσίας 2 2. Τουρκµενιστάν (2,9 20,4 Tcm) 1. Υψηλό κόστος αγοράς Φ.Α. 2. Αδυναµία υποθαλάσσιας διέλευσης Κασπίας 3. Υψηλό κόστος µεταφοράς µέσω Ιράν 4. Πολιτικά προβλήµατα (Sanctions)( Εθνικόν και Καποδιστριακόν Πανεπιστήµιον Αθηνών 16
The EU South Corridor 63 Bcm/yr Expectations in a foggy 16 Bcm/yr 30 Bcm/yr landscape 1.35 Tcm 9.9 Tcm 30 Bcm/yr 27.6 Tcm Greece (Bcm/yr) Italy (Bcm/yr) Total (Bcm/yr) IGI 3.5 8 11.5 TAP 0.5 (+2)* 7.5 10 South Stream 3 7 10 Total 7.0 22.5 31.5 Εθνικόν και Καποδιστριακόν Πανεπιστήµιον Αθηνών 17
Nabucco, IGI, TAP (50Bcm/yr) Πιθανές πηγές τροφοδοσίας 3 3. Ιράν 1. Πολιτικές, εµπορικές αβεβαιότητες 2. ιεθνείς περιορισµοί, έλλειψη επενδύσεων 3. Αβεβαιότητες ως προς τις τελικές αγορές 4. Ιράκ, Αίγυπτος 1. Μικρές ποσότητες 2. Πολιτικά προβλήµατα Εθνικόν και Καποδιστριακόν Πανεπιστήµιον Αθηνών 18
The EU South Corridor 63 Bcm/yr Expectations in a foggy 16 Bcm/yr 30 Bcm/yr landscape 1.35 Tcm 9.9 Tcm 30 Bcm/yr 27.6 Tcm Greece (Bcm/yr) Italy (Bcm/yr) Total (Bcm/yr) IGI 3.5 8 11.5 TAP 0.5 (+2)* 7.5 10 South Stream 3 7 10 Total 7.0 22.5 31.5 Εθνικόν και Καποδιστριακόν Πανεπιστήµιον Αθηνών 19
Συµπεράσµατα -1 Μόνο ο South Stream εµφανίζει δυνατότητες κατασκευής και λειτουργίας Για τον Nabucco οι προοπτικές παραµένουν αβέβαιες καθώς δεν έχει ούτε καν πολιτική συµφωνία τροφοδοσίας του Οι αγωγοί IGI και TAP δεν µπορούν να εξασφαλίσουν πρόσβαση σε κοιτάσµατα ανατολικά της Τουρκίας και εποµένως αν κατασκευασθούν θα τροφοδοτηθούν από το South Stream H Gazprom θα διατηρήσει τη δεσπόζουσα θέση της στη Ν.Α. Ευρώπη στα επόµενα 20-30 έτη Το Ιράν δεν έχει αποφασίσει ακόµη για τον τρόπο εκµετάλλευσης των κοιτασµάτων Φ.Α. και για τις οδούς µεταφοράς του προς το εξωτερικό Εθνικόν και Καποδιστριακόν Πανεπιστήµιον Αθηνών 20
Συµπεράσµατα -2 Η άρνηση της Τουρκίας να αποδεχθεί το ρόλο της ως χώρας διαµετακόµισης (transit)( transit)στρέφεται και εναντίον των συµφερόντων της Βουλγαρία και Ελλάς θα πρέπει να συντονίσουν τις ενεργειακές πολιτικές του για τα θέµατα της οργάνωσης µίας περιφερειακής αγοράς Φ.Α. της διαπραγµάτευσης µε την Τουρκία για θέµατα transit Τη δηµιουργία ενός δικτύου υπόγειων αποθηκών Φ.Α. στη ΝΑΕ Η Ελλάδα θα πρέπει να επανεκτιµήσει την αποτελεσµατικότητα της ενεργειακής πολιτικής της στη Ν.Α. Ευρώπη τον Εύξεινο Πόντο και την Κ. Ασία Εθνικόν και Καποδιστριακόν Πανεπιστήµιον Αθηνών 21
Επενδυτικές και εµπορικές ευκαιρίες Παράπλευρες οικονοµικές δραστηριότητες στις ενδιάµεσες αγορές Φ.Α σε Ελλάδα, Ν.Α. Ευρώπη και στις χώρες της ΟΣΕΠ Ευκαιρίες µέσω του επιχειρηµατικού Συµβουλίου της ΟΣΕΠ και της BSTDB Χρηµατοδοτικές δραστηριότητες µέσω της EBRD, WB Συµµετοχή σε προγράµµατα της Ε.Ε. σε SEE (Synergy) και ΟΣΕΠ (Baky( initiative) Εµπορικές και επενδυτικές δραστηριότητες σε θέµατα ΑΠΕ, εξοικονόµησης ενέργειας και µηχανισµών πρωτοκόλλου Kyoto (εµπορία εκποµπών, CDM) Προβολή και διερεύνηση αγορών ΟΣΕΠ µέσω του δικτύου PROMITHEAS Εθνικόν και Καποδιστριακόν Πανεπιστήµιον Αθηνών 22