Το πεδίο μάχης σε Έβρο και Αιγαίο

Ελλάδα vs. Τουρκία Το πεδίο μάχης σε Έβρο και Αιγαίο 4 Η «εξ ανατολών» απειλή κατά της Ελλάδας διατηρείται αμείωτη εδώ και δεκάδες χρόνια. Η φύση των ελληνοτουρκικών συνόρων καθιστά την τουρκική στρατιωτική απειλή ενεργή τόσο στο χερσαίο μέτωπο (Έβρος) όσο και στο νησιωτικό (Αιγαίο). Σε στρατιωτικό επίπεδο η Τουρκία έχει τη δυνατότητα να εκτελέσει επιθετικές ενέργειες κατά της Θράκης, νησιού ή νησιών του Αιγαίου ή κατά και των δύο ταυτόχρονα. Του Κωνσταντίνου Γερμανού 5

Αιφνιδιασμός Η έναρξη ενός πολέμου προϋποθέτει αιφνιδιασμό. Αυτό είναι ένα από τα βασικότερα δόγματα του πολέμου. Τα παραδείγματα είναι πολλά: Η Γερμανία αιφνιδίασε τη Γαλλία και τη Μεγάλη Βρετανία τον Μάιο του 1940 με αποτέλεσμα την κατάρρευση του Δυτικού Μετώπου μέσα σε ένα μήνα. Τον Ιούνιο του 1941 ο Χίτλερ αιφνιδίασε τον Στάλιν και έφτασε στις πύλες της Μόσχας. Τον Ιούνιο του 1967 το Ισραήλ αιφνιδίασε του Άραβες και κατάφερε μεγάλη νίκη, για να αιφνιδιαστεί με τη σειρά του, τον Οκτώβριο του 1973, από την Αίγυπτο και τη Συρία. Οι παράγοντες, που αποτρέπουν μια αιφνιδιαστική επίθεση είναι η ποιότητα και η ορθή αξιολόγηση των διαθέσιμων πληροφοριών, καθώς και η αντίληψη της ηγεσίας ως προς τις προθέσεις του αντιπάλου. Βέβαια οι μυστικές υπηρεσίες πληροφοριών δεν είναι πάντοτες ικανές να αντιληφθούν και να προβλέψουν τα επερχόμενα γεγονότα. Έτσι υπάρχουν πολλά παραδείγματα αποτυχιών (αποτυχία πρόβλεψης της πτώσης του Ιρανού Σάχη το 1979, της ιρακινής εισβολή στο Κουβέιτ το 1990, των μεγάλων τρομοκρατικών επιθέσεων της 9ης Σεπτεμβρίου 2001 και μετά, την άνοδο του Ισλαμικού Χαλιφάτου κ.ά.). Άρα ο αιφνιδιασμός είναι μια υπαρκτή υπόθεση εργασίας. Ωστόσο, αυτό που μπορεί να αποτραπεί είναι ο πλήρης αιφνιδιασμός, ο οποίος συνήθως συνοδεύεται από την σχεδόν ολοκληρωτική κατάρρευση του αμυνομένου. Παλαιότερα, όταν ο πόλεμος ήταν ποιο «αργός», ακόμα και ο πλήρης αιφνιδιασμός μπορούσε να απορροφηθεί εάν υπήρχε «στρατηγικό βάθος». Ότι δηλαδή έγινε στο Ανατολικό Μέτωπο στη διάρκεια του Β Παγκοσμίου Πολέμου (Β ΠΠ). Ο πλήρης αιφνιδιασμός της Σοβιετικής Ένωσης πρακτικά απορροφήθηκε από τη μεγάλη έκταση της χώρας. Οι Σοβιετικοί αντάλλαξαν χρόνο με χώρο, μέχρι να απορροφήσουν τις μεγάλες απώλειες τους, να αναδιοργανωθούν και να εξαπολύσουν την αντεπίθεση τους. Σήμερα ωστόσο η συνθήκη αυτή δεν ισχύει για πολιτικούς λόγους. Ελλάδα και Τουρκία είναι μέλη του ΝΑΤΟ. Εδώ και δεκαετίες το ΝΑ- ΤΟ (κυρίως οι ΗΠΑ) επεμβαίνουν πυροσβεστικά σε κάθε ελληνοτουρκική κρίση, έτσι ώστε να μην γίνει πράξη η εκτίμηση ότι σε περίπτωση ελληνοτουρκικού πολέμου η νότια πτέρυγα του ΝΑΤΟ θα καταρρεύσει. Η γενικότερη εκτίμηση είναι ότι σε περίπτωση που τα πράγματα ξεφύγουν από τον έλεγχο του ΝΑΤΟ και υπάρξει ελληνοτουρκικός πόλεμος, αυτός δεν θα ξεπεράσει σε διάρκεια τις 2-3 ημέρες, διότι με την έναρξη των εχθροπραξιών η Συμμαχία θα «πέσει» πάνω σε Ελλάδα και Τουρκία και να πιέσει ή θα επιβάλει την κατάπαυση του πυρός και την έναρξη διαπραγματεύσεων για την ειρηνική επίλυση της διαφοράς. Το ερώτημα είναι πως οι Έλληνες επιτελείς μπορούν να ελαττώσουν όσο το δυνατό το φαινόμενο του αιφνιδιασμού. Ένας ριζοσπαστικός τρόπος είναι η αλλαγή δόγματος. Σήμερα το ελληνικό δόγμα είναι αμυντικό. Δηλαδή η Ελλάδα θα αμυνθεί σε περίπτωση επίθεσης (άρα το πλεονέκτημα της έναρξης των εχθροπραξιών βρίσκεται στη φαρέτρα του αντιπάλου). Εάν το δόγμα μας αλλάξει και γίνει ποιο ευέλικτο, δηλαδή υιοθετηθεί το δόγμα των προληπτικών επιχειρήσεων, τότε η χώρας μας θα έχει το πλεονέκτημα του πρώτου πλήγματος, άρα της εξάλειψης του στοιχείου του αιφνιδιασμού από τον εχθρό. Αλλά κάτι τέτοιο δεν φαίνεται στον ορίζοντα. Άρα τη απομένει; Το ζητούμενο για την Ελλάδα είναι η βελτίωση της διαδικασίας συλλογής και ανάλυσης όλων των πληροφοριών με στόχο τη μείωση ή τουλάχιστον την ελαχιστοποίηση των σφαλμάτων που προκύπτουν κατά την διαδικασία της αξιολόγησης και της εκτίμησης του μεγέθους της απειλής. Για παράδειγμα, στον τομέα της αεροπορίας, αυτό μεταφράζεται στη διάθεση ενός πυκνού και σύγχρονου δικτύου έγκαιρης προειδοποίησης και ελέγχου ή, στον τομέα της παράκτιας άμυνας, της δημιουργίας ενός αντίστοιχου δικτύου επιτήρησης ακτών (φίλιων και εχθρικών). Η ορθή εκτίμηση και πρόληψη μιας αιφνιδιαστικής επιθετικής ενέργειας είναι μια ιδιαίτερα δύσκολη υπόθεση, ιδιαίτερα για μια χώρα σαν την Ελλάδα, η οποία, όπως είπαμε, διατηρεί σε ισχύ αμυντικό δόγμα. Η δυσκολία ή το πρόβλημα δεν είναι στο πως θα συλλεχθούν περισσότερες ή έστω περισσότερο αξιόπιστες πληροφορίες, αλλά στο πως αυτές οι πληροφορίες θα αναλυθούν και θα αξιολογηθούν σε επιχειρησιακό επίπεδο. Για παράδειγμα, εάν η Ελλάδα αποκτήσει τα επιχειρησιακά σχέδια της Τουρκίας και γνωρίζει εκ των προτέρων ότι η κύρια επιθετική προσπάθεια της Τουρκίας θα πραγματοποιηθεί στο βόρειο τμήμα των ελληνοτουρκικών συνόρων στον Έβρο, τότε η πληροφορία αυτή δεν αξίζει τίποτα εάν δεν συνοδευτεί με έργα, δηλαδή με Η έναρξη ενός πολέμου προϋποθέτει αιφνιδιασμό, άρα το ερώτημα είναι πως οι Έλληνες επιτελείς μπορούν να ελαττώσουν όσο το δυνατό το φαινόμενο του αιφνιδια σμού. Μετά από κάθε ελληνοτουρκική κρίση και μέχρι την επόμενη η Ελλάδα φαίνεται να μην προσαρμόζεται στα νέα δεδομένα και να επιμένει μονότονα σε αμυντικό δόγμα, την ίδια στιγμή που η Τουρκία προσαρμόζει τις ελληνοτουρκικές κρίσεις ανάλογα με τις επιδιώξεις της, όπως έγινε στα Ίμια το 1996. την κατάλληλη και αθόρυβη ενίσχυση του υπό απειλή μετώπου. Η αδυναμία ορθής ανάλυσης πληροφοριών οδηγεί, στις περισσότερες των περιπτώσεων, σε αποτυχίες (π.χ. αδυναμία των ΗΠΑ να προβλέψουν την εισβολή της Βόρειας Κορέας και της Κίνας στη Νότιο Κορέα το 1950, αδυναμία της Ινδίας να προβλέψει την πακιστανική εισβολή το 1965, αδυναμία των αραβικών κρατών να προβλέψουν την ισραηλινή εισβολή του 1967 και του Ισραήλ να προβλέψει την συντονισμένη επίθεση της Αιγύπτου και της Συρίας το 1973 κ.ά.). Αλλά δεν είναι μόνο οι πληροφορίες. Είναι και η αντίδραση μετά από κάθε αποτυχία. Μετά το 1923, και ιδιαίτερα μετά το 1945, Ελλάδα και Τουρκία έχουν βρεθεί αντιμέτωπες με πολλές κρίσεις. Ωστόσο, από την επαύριον της κρίσης και μέχρι την επόμενη η Ελλάδα φαίνεται να μην προσαρμόζεται στα νέα δεδομένα και να επιμένει μονότονα στο αμυντικό της δόγμα, την ίδια στιγμή που η Τουρκία όχι μόνο διατηρεί ένα άκρως επιθετικό δόγμα, αλλά προσαρμόζει τις ελληνοτουρκικές κρίσεις ανάλογα με τις επιδιώξεις της, όπως έγινε στην Κύπρο (το 1974) και στα Ίμια (το 1996). Μόνο στην περίπτωση της κρίσης του 1987 η Τουρκία οπισθοχώρησε μόλις η Ελλάδα κατέστησε σαφές ότι είναι πρόθυμη για γενικευμένο πόλεμο προκειμένου να υπερασπίσει τα εθνικά κυριαρχικά της δικαιώματα στο Αιγαίο. Αλλά υπάρχει και άλλος λόγος για τον οποίο η εκτίμηση και πρόληψη μιας αιφνιδιαστικής επίθεσης είναι μια περίπλοκη υπόθεση. Ο πόλεμος εμπεριέχει την ανάγκη συνεκτίμησης πολλών παραγόντων, διπλωματικών, πολιτικών, στρατιωτικών, οικονομικών, κοινωνικών, ιδεολογικών κ.ά. Βέβαια, με δεδομένο ότι η συλλογή και η ανάλυση πληροφοριών είναι μια διαρκείς και αδιάκοπη διαδικασία, η επιτυχία σε μια χρονική στιγμή δεν εγγυάται και την επιτυχία σε ύστερο χρόνο. Για παράδειγμα, η ορθή αντίληψη και κρίση των ισραηλινών το 1967 και η επιτυχία στον Πόλεμο των Έξι Ημερών οδήγησε σε λαν- 6 7

θασμένη αντίληψη και κρίση λίγα χρόνια αργότερα, το 1973 (Πόλεμος του Γιομ Κιπούρ). Σε γενικές γραμμές, οι Ένοπλες Δυνάμεις, οι οποίες θα έχουν στη διάθεση τους ακριβείς πληροφορίες μεγάλης αξιοπιστίας, θα βρίσκονται σε πλεονεκτικότερη θέση, δεδομένου ότι θα μπορούν να προβλέψουν με σχετική ακρίβεια τις εχθρικές προθέσεις, άρα και μια αιφνιδιαστική επίθεση. Αλλά ποια είναι η πλέον ακριβής πληροφορία; Η ξεκάθαρη απειλή από τον εχθρό! Και σ αυτόν τον τομέα η Ελλάδα είναι «τυχερή» που έχει έναν τόσο φλύαρο και υπερφίαλο αντίπαλο, ο οποίος δεν κρύβει τις προθέσεις του. Έτσι η Ελλάδα γνωρίζει, με σαφή και ξεκάθαρο τρόπο, ότι η Τουρκία θα επιτεθεί στην χώρα μας εάν επεκτείνουμε τα χωρικά μας ύδατα στα 12 ναυτικά μίλια (Casus Belli) ή εάν προσπαθήσουμε να ελευθερώσουμε τα κατεχόμενα κυπριακά εδάφη. Βέβαια πάντα υπάρχει και το ενδεχόμενο της παραπλάνησης, αλλά στην ελληνοτουρκική περίπτωση οι δηλώσεις της Άγκυρας είναι πραγματικές. Το ότι η Τουρκία διατηρεί εν ισχύ το Casus Belli στο Αιγαίο μπορεί να δείχνει τετελεσμένο, αλλά σε δεύτερη ανάλυση μπορεί να εξελιχθεί σε μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για την Ελλάδα, όχι μόνο να προλάβει μια τουρκική αιφνιδιαστική επίθεση, αλλά και να την αποτρέψει αποτελεσματικά. Με μια βασική προϋπόθεση: την αλλαγή δόγματος! Η Τουρκία έχει διαμηνύσει ότι η επέκτασης των εθνικών χωρικών υδάτων της Ελλάδας είναι αιτία πολέμου. Θα μπορούσαμε και εμείς να αντιτάξουμε τη θέση, στο πλαίσιο του δόγματος του ισοδύναμου τετελεσμένου που ισχύει μετά τα Ίμια: «αφού εσείς θεωρείτε την άσκηση ενός διεθνούς αναγνωρισμένου κυριαρχικού μας δικαιώματος ως αιτία πολέμου και μας απειλείται, τότε και εμείς σας γνωστοποιούμε ότι όταν αποφασίσουμε να επεκτείνουμε τα χωρικά μας ύδατα στα 12 ναυτικά μίλια θα αμυνθούμε των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων με προληπτικά πλήγματα εναντίων σας». Αλλά κάτι τέτοιο, όπως είπαμε, προϋποθέτει αποφασιστική ηγεσία, ισχυρές Ένοπλες Δυνάμεις και αλλαγή επιχειρησιακού δόγματος Είναι προφανές ότι οι αιφνιδιαστικές επιθέσεις συμβαίνουν πολύ συχνά, αλλά δεν είναι αναπόφευκτες. Η στρατιωτική ιστορία διδάσκει πολλά για το κατά πόσο και πως μια χώρα μπορεί να αποτρέψει μια αιφνιδιαστική επίθεσης εναντίων της. Σε κάθε περίπτωση το ζητούμενο είναι η μείωση της πιθανότητας και το μέγεθος της έκτασης του αιφνιδιασμού. Αυτό πρακτικά σημαίνει αξιόπιστες πληροφορίες και έγκαιρη προειδοποίηση: Η γνώση μιας επικείμενης επίθεσης, πριν από την εκδήλωση της, προσφέρει τον απαραίτητο και πολύτιμο χρόνο προετοιμασίας και ο απαραίτητος χρόνος προετοιμασίας ελαχιστοποιεί τις συνέπειες του πρώτου πλήγματος. Έβρος Το χερσαίο μέτωπο ενός ελληνοτουρκικού πολέμου είναι η Θράκη, Δυτική και Ανατολική, εκατέρωθεν του ποταμού Έβρου, που είναι το φυσικό σύνορο μεταξύ της Ελλάδας και της Τουρκίας. Ο ποταμός Έβρος έχει μήκος, από το βόρειο άκρο του προγεφυρώματος της Αδριανούπολης μέχρι τις εκβολές του, 204 χιλιόμετρα περίπου και το πλάτος του κυμαίνεται από τα 50 έως τα 100 μέτρα. Το βάθος του είναι περί τα δύο μέτρα. Η ροή του είναι κανονική (προς το αργό) και ομαλή (κατά το καλοκαίρι), ενώ κατά τη διάρκεια του χειμώνα η ροή του επιταχύνεται και γίνεται εντονότερη. Εκατέρωθεν του Έβρου, αλλά όχι σε όλο το μήκος του, σχηματίζεται πεδινή έκταση πλάτους 15-30 χιλιομέτρων (το καλοκαίρι), ενώ το χειμώνα, και εφόσον σημειωθούν πλημμύρες ή υπερχείλιση του ποταμού, αυτές οι πεδινές εκτάσεις περιορίζονται κατά 25-35% περίπου. Το έδαφος της Δυτικής Θράκης χαρακτηρίζεται ως ορεινό, αλλά με αρκετές πεδινές εκτάσεις. Η συ- Το χερσαίο μέτωπο ενός ελληνοτουρκικού πολέμου είναι η Θράκη, Δυτική και Ανατολική, εκατέρωθεν του ποταμού Έβρου. Το έδαφος της Δυτικής Θράκης χαρακτηρίζεται ως ορεινό με αρκετές πεδινές εκτάσεις, ενώ το έδαφος της Ανατολικής Θράκης χαρακτηρίζεται ως πεδινό έδαφος με αρκετούς παραπόταμους (ιδιαίτερα στις κεντρικές και δυτικές περιοχές), οι οποίοι καταλήγουν στον Έβρο. Το Αιγαίο είναι ένα ευρύ μέτωπο, πολλαπλάσιο του Έβρου. Αλλά εφόσον πρόκειται για θάλασσα το μέτωπο περιορίζεται στα δεκάδες μεγάλα νησιά και τις εκατοντάδες άλλα, μικρότερης έκτασης, νησιά, νησίδες και βραχονησίδες. νοριακή γραμμή Ελλάδας-Βουλγαρίας, από το ύψος του ποταμού Νέστου έως το χωριό Ορμένιο στα βόρεια του Νομού Έβρου, καλύπτεται από την ογκώδη οροσειρά της Ροδόπης (στην Ελλάδα ανήκει η Νότια Οροσειρά, η οποία χαρακτηρίζεται από πολυάριθμες κορυφές χαμηλού σχετικά υψομέτρου). Στο νότο οι ακτές της Δυτικής Θράκης βρέχονται από το Αιγαίο Πέλαγος (κατά μήκος των ακτών σχηματίζονται πολλές μικρές πεδινές εκτάσεις). Στο βόρειο Έβρο, οι παραπόταμοι Άρδας (άξονας Μηλέα-Αδριανούπολη) και Ερυθροπόταμος (άξονας Πόλια-Διδυμότειχο) ενώνονται με τον Έβρο στο ύψος της Αδριανούπολη και του Διδυμοτείχου αντίστοιχα. Το μέτωπο της Δυτικής Θράκης είναι ορεινό και στενό (μεταξύ 40-60 χιλιομέτρων), σε όλη την έκταση του από τον άξονα Θέρμες-Ξάνθη έως τον άξονα Μικρό Δέρειο-Αλεξανδρούπολη και ανατολικότερα έως τον άξονα Λάβαρα-Δέλτα Έβρου. Από τον άξονα Μικρό Δέρειο-Ορμένιο και βορειότερα το μέτωπο υπερδιπλασιάζεται στα 135 χιλιόμετρα (άξονας Μοναστηράκι-Ορμένιο), ενώ το έδαφος είναι ομαλότερο και ποιο πεδινό. Συνεπώς, το μέτωπο του Νότιου Έβρου αποτελεί εξαιρετική αμυντική τοποθεσία, δεδομένου του ορεινού εδάφους, της στενότητας του μετώπου και του επιχειρησιακού βάθους που υπάρχει δυτικά της Αλεξανδρούπολης (Κομοτηνή, Ξάνθη και Μακεδονία). Το κύριο οδικό και σιδηροδρομικό δίκτυο της περιοχής έχει διεύθυνση τον άξονα Καβάλας-Αλεξανδρούπολης και από εκεί κατευθύνεται βόρεια ακολουθώντας το ρου του Έβρου. Το οδικό και το σιδηροδρομικό δίκτυο είναι κατασκευασμένα παράλληλα προς την ακτογραμμή και το ρου του Έβρου, με ότι αυτό συνεπάγεται για την ασφάλεια του σε περίπτωση πολέμου. Είναι ξεκάθαρο ότι σε περίπτωση ενός πολέμου το οδικό δίκτυο του άξονα Αλεξανδρούπολης-Ορεστιάδας και βορειότερα θα αποτελεί διαρκεί στόχου του εχθρικού πυροβολικού. Συνεπώς η κίνηση των φίλιων δυνάμεων από και προς τον Έβρο αναμένεται να πραγματοποιηθεί από άλλες διαδρομές. Πιθανότατα εναλλακτικές διαδρομές υπάρχουν για την κίνηση των φίλιων δυνάμεων από την Καβάλα μέχρι την Αλεξανδρούπολη. Σε γενικές γραμμές η Ανατολική Θράκη χαρακτηρίζεται ως πεδινό έδαφος με αρκετούς παραπόταμους, οι οποίοι καταλήγουν στον Έβρο. Ο κύριος παραπόταμος είναι ο Εργίνης, ο οποίος δεσπόζει, μαζί με τους πάμπολλους παραποτάμους του, στις κεντρικές και δυτικές περιοχές της Ανατολικής Θράκης και καταλήγει στον Έβρο στο ύψος του χωριού Τυχερό. Συνεπώς οι κεντρικές και δυτικές περιοχές της Ανατολικής Θράκης παρουσιάζουν σημαντικά υδάτινα καλύμματα. Στο νότο η Ανατολική Θράκη βρέχεται από το Αιγαίο και την Προποντίδα, η οποία προστατεύεται από την ορεινή χερσόνησο της Καλλίπολης. Η Ανατολική Θράκη, από τον Έβρο μέχρι την Κωνσταντινούπολη χαρακτηρίζεται από συνεχώς μειούμενο μέτωπο. Κατά συνέπεια, οι κεντρικές και δυτικές περιοχές της Ανατολικής Θράκης ενδείκνυται για τη χρήση ελληνικών μηχανοκίνητων και τεθωρακισμένων δυνάμεων, υπό την προϋπόθεση βέβαια ότι οι ελληνικές δυνάμεις έχουν διατηρήσει αδιάσπαστο το μέτωπο του Έβρου, έχουν επιφέρει 8 9

σημαντικές απώλειες στις τουρκικές δυνάμεις και επιθυμούν να εκτελέσουν ευρείας κλίμακας αντεπίθεση και μεταφορά των εχθροπραξιών σε εχθρικό έδαφος. Σε μια τέτοια περίπτωση ο στόχος θα ήταν η δημιουργία εδαφικών τετελεσμένων υπέρ της Ελλάδας. Την άμυνα του Έβρου έχει αναλάβει το 4ο Σώμα Στρατού (4 ΣΣ) της 1ης Στρατιάς, το οποίο αποτελείται από δύο Μηχανοκίνητες Μεραρχίες Πεζικού, μια Μηχανοκίνητη Ταξιαρχία Πεζικού και μια Τεθωρακισμένη Μεραρχία. Συγκεκριμένα, από βορρά προς νότο, έχουν αναπτυχθεί η 16η Μηχανοκίνητη Μεραρχία Πεζικού (16 Μ/Κ ΜΠ), την οποία αποτελούν η 3η Μηχανοκίνητη Ταξιαρχία Πεζικού (3 Μ/Κ ΤΑΞ ΠΖ), η 30 Μ/Κ ΤΑΞ ΠΖ και η Τακτική Διοίκηση/21ο Σύνταγμα Πεζικού (ΤΔ/21 ΣΠ), η 50 ΤΑΞ ΠΖ και η 12 Μ/Κ ΜΠ, την οποία αποτελούν η 7 Μ/Κ ΤΑΞ ΠΖ και η 31 Μ/Κ ΤΑΞ ΠΖ. Η 20η Τεθωρακισμένη Μεραρχία (20 ΤΘΜ) αποτελείται από την 21η Τεθωρακισμένη Ταξιαρχία (21 ΤΘΤ), την 23 ΤΘΤ και την 25 ΤΘΤ. Στα μετόπισθεν σταθμεύει, σε ρόλο στρατηγικής εφεδρείας, η 2 Μ/Κ ΜΠ, την οποία αποτελούν η 33 Μ/Κ ΤΑΞ ΠΖ, η 34 Μ/Κ ΤΑΞ ΠΖ και η 24 ΤΘΤ. Απέναντι, η Τουρκία έχει αναπτύξει την 1η Στρατιά, η οποία αποτελείται από τρία Σώματα Στρατού. Συνολικά η 1η Στρατιά συγκροτείται (κατά προσέγγιση) από οκτώ Μ/Κ ΤΑΞ ΠΖ, πέντε ΤΘΤ και δύο Συντάγματα Πυροβολικού, περίπου δηλαδή όσες και οι ελληνικές δυνάμεις. Βέβαια η Τουρκία μπορεί να μεταφέρει στην Ανατολική Θράκη δυνάμεις (μηχανοκίνητες και τεθωρακισμένες) από τη 2η και την 3η Στρατιά (συνολικά, περί τις 19 Μ/Κ ΤΑΞ ΠΖ, τρείς ΤΘΤ και πέντε Συντάγματα Πυροβολικού). Το μεγάλο μειονέκτημα για την Τουρκία είναι ότι η μετακίνηση οποιουδήποτε σχηματισμού από την τουρκική ενδοχώρα προς την Ανατολική Θράκη περνά αναγκαστικά από τη μόνη διαδρομή που είναι διαθέσιμη, δηλαδή τον άξονα Άγκυρα-Κωνσταντινούπολη-Έβρος. Συνεπώς η μετακίνηση των όποιων τουρκικών στρατευμάτων περνά από την ακεραιότητα των δύο γεφυρών που ενώνουν την ασιατική με την ευρωπαϊκή ακτή του Βοσπόρου. Πιθανή έγκαιρη καταστροφή αυτών των δύο γεφυρών θα απαγορεύσει τη μετακίνηση τουρκικών στρατευμάτων προς την Ανατολική Θράκη, τουλάχιστον για μεγάλο χρονικό διάστημα. Το να κάνουμε υποθέσεις για τα επιχειρησιακά Η ακριβέστερη πληροφορία είναι η ξεκάθαρη απειλή από τον εχθρό. Σ αυτόν τον τομέα η Ελλάδα είναι «τυχερή» που έχει έναν τόσο φλύαρο και υπερφίαλο αντίπαλο (Τουρκία), ο οποίος δεν κρύβει τις προθέσεις του να επιτεθεί στην χώρα μας εάν, για παράδειγμα, επεκτείνουμε τα χωρικά μας ύδατα στα 12 ναυτικά μίλια. σχέδια των Τούρκων θα ήταν άτοπο. Το μόνο επιχειρησιακό σχέδιο που έχει δει το φως της δημοσιότητας (το 2010) είναι το Σχέδιο «Βαριοπούλα». Η επιχείρηση αυτή σχεδιάστηκε το 2003 με στόχο την αποσταθεροποίηση και τελικά την πτώση της κυβέρνησης Ερντογάν. Σύμφωνα με τα δημοσιεύματα μια παράμετρος του Σχεδίου «Βαριοπούλα» ήταν και ο πόλεμος με την Ελλάδα. Οι επιχειρησιακοί παράμετροι του Σχεδίου «Βαριοπούλα» ουσιαστικά επαλήθευσαν την γενικότερη εκτίμηση της ελληνικής στρατιωτικής διοίκησης ότι η κύρια προσπάθεια της Τουρκίας θα γινόταν στον κεντρικό και το βόρειο τομέα του Έβρου, με δύο ταυτόχρονες επιθετικές επιχειρήσεις. Συγκεκριμένα, μια επιθετική ενέργεια θα έχει ως στόχο τη διείσδυση των τουρκικών δυνάμεων στην περιοχή μεταξύ του Ερυθροποτάμου και του Ποτιστικού Ρέματος (πρόκειται για ένα μέτωπο μήκους 16 χιλιομέτρων, άξονας Διδυμότειχο-Μάνδρα). Η συγκεκριμένη περιοχή έχει το πλεονέκτημα για την Τουρκία, και μειονέκτημα για την Ελλάδα, ότι δεν έχει στρατηγικό βάθος δεδομένου ότι από τα σύνορα της Ελλάδας με τη Βουλγαρία έως τον Έβρο ποταμό η απόσταση είναι μόλις 20 χιλιόμετρα, άρα βρίσκεται εντός του βεληνεκούς οποιουδήποτε πυροβόλου, και σίγουρα των τουρκικών T-155 Firtina (αυτοκινούμενα πυροβόλα διαμετρήματος 155mm, έκδοχο του νοτιοκορεατικού K-9 Thunder). Σε περίπτωση επιτυχίας, οι τουρκικές δυνάμεις θα έχουν καταφέρει να αποκόψουν εντελώς την 16 Μ/Κ ΜΠ και να δυσκολέψουν μια πιθανή ελληνική αντεπίθεση από το νότο, καθώς θα μεσολαβεί το Ποτιστικό Ρέμα, δηλαδή μια φυσική αμυντική τοποθεσία. Ταυτόχρονα, πάντα σύμφωνα με τα όσα έχουν δει το φως της δημοσιότητας σε σχέση με το Σχέδιο «Βαριοπούλα», μια δεύτερη τουρκική επιθετική ενέργεια θα έχει ως στόχο την καθήλωση της 16 Μ/Κ ΜΠ, στα βόρεια του Ερυθροποτάμου, την φθορά της και τελικά την καταστροφή ή την παράδοση της, πάντα σε σχέση και συνάρτηση με την πρόοδο και την επιτυχία της επιθετικής ενέργειας στο κεντρικό τομέα του μετώπου. Λόγο της ποσοτικής υπεροπλίας, την οποία απολαμβάνει η Τουρκία, είναι σε θέση να ανοίξει και τα δύο μέτωπα στη Θράκη, ίσως και ένα τρίτο κάπου στο Αιγαίο. Στόχος θα είναι φυσικά η εξασθένηση και η μεγαλύτερη δυνατή φθορά της ελληνικής αμυντικής προσπάθειας και η ταχύτερη δυνατή δημιουργία εδαφικών τετελεσμένων. Αυτό βέβαια σημαίνει ότι και οι τουρκικές δυνάμεις θα επιμεριστούν σε πολλαπλά μέτωπα με αποτέλεσμα τον περιορισμό της ισχύος τους. Για την περίπτωση του Έβρου, το χειρότερο σενάριο για την Ελλάδα είναι σίγουρα η ταυτόχρονη εκδήλωση επιθετικών ενεργειών στον κεντρικό και το βόρειο τομέα του μετώπου. Αιγαίο Το Αιγαίο, που είναι το φυσικό θαλάσσιο σύνορο μεταξύ της Ελλάδας και της Τουρκίας, είναι ένα ευρύ μέτωπο, πολλαπλάσιο του Έβρου. Εφόσον όμως πρόκειται για θάλασσα το μέτωπο περιορίζεται στα δεκάδες μεγάλα νησιά και τις εκατοντάδες άλλα, μικρότερης έκτασης, νησιά, νησίδες και βραχονησίδες. Η φύση του Αιγαίου δημιουργεί επιχειρησιακές δυσχέρειες τόσο στην Τουρκία όσο και στην Ελλάδα. Η Τουρκία θα πρέπει να δεσμεύσει σημαντικές στρατιωτικές, αεροπορικές και ναυτικές δυνάμεις για την κατάληψη ενός μεγάλου ελληνικού νησιού, ενώ από την άλλη η Ελλάδα θα αναγκαστεί να διαμοιράσει τις δικές της δυνάμεις ώστε να αμυνθεί σε ολόκληρο το μήκος του μετώπου στο Αιγαίο. Στα μεγαλύτερα νησιά οι στρατιωτικές δυνάμεις είναι επιπέδου ενισχυμένης Μεραρχίας, ενώ στα μικρότερα νησιά είναι επιπέδου ενισχυμένης Ταξιαρχίας ή Τάγματος. Η τακτική κατάληψης ενός νησιού, μεγάλου ή μικρού, είναι μια συγκεκριμένη διαδικασία, με συγκεκριμένα επιχειρησιακά βήματα, διότι το νησί έχει συγκεκριμένη και δεδομένη γεωγραφία. Η κατάληψης ενός νησιού βασίζεται: στον αποκλεισμό (αεροπορικό και ναυτικό), στις αεραποβάσεις (για τη δημιουργία προγεφυρωμάτων και την εκτέλεση καταδρομικών επιχειρήσεων στα μετόπισθεν των φίλιων δυνάμεων) και στην απόβαση στρατευμάτων (για την κατάληψη του νησιού). Με ποιο τρόπο και με ποια συχνότητα θα εφαρμοστούν αυτά τα στάδια εναπόκειται στην κρίση του επιτιθέμενου, αναλόγως με το δόγμα που έχει υιοθετήσει (δηλαδή εάν τα τρία στάδια εφαρμοστούν διαδοχικά, το ένα μετά το άλλο, ή ταυτόχρονα). Σε κάθε περίπτωση ο επιτελικός σχεδιασμός, η οργάνωση και η εκτέλεση επιχειρήσεων 10 11

Σύμφωνα με τους βασικούς άξονες του Σχεδίου «Βαριοπούλα» η κύρια προσπάθεια της Τουρκίας εστιάζεται στον κεντρικό και το βόρειο τομέα του Έβρου, με δύο ταυτόχρονες επιθετικές επιχειρήσεις. Μια επιθετική ενέργεια θα έχει ως στόχο τη διάσπαση του μετώπου στην περιοχή μεταξύ του Ερυθροποτάμου και του Ποτιστικού Ρέματος και τη διείσδυση προς το Μικρό Δέρειο, ενώ η δεύτερη επιθετική ενέργεια θα έχει ως στόχο την καθήλωση της 16 Μ/Κ ΜΠ, στα βόρεια του Ερυθροποτάμου. κατάληψης ενός νησιού είναι μια ιδιαίτερα απαιτητική υπόθεση, σε αντίθεση με τις επιχειρήσεις κατάληψης μικρών και ακατοίκητων νησίδων και βραχονησίδων. Ο αεροπορικός αποκλεισμός πρακτικά σημαίνει τοπική αεροπορική υπεροχή, υπέρ των εχθρικών δυνάμεων, δηλαδή αδυναμία των φίλιων αεροπορικών δυνάμεων να συνδράμουν την αμυντική προσπάθεια. Ο αεροπορικός αποκλεισμός έχει ως κύριο στόχο την απομόνωση των φίλιων δυνάμεων από κάθε προσπάθεια ενίσχυσης ή ανεφοδιασμού τους. Επίσης, μέσο των αεροπορικών βομβαρδισμών, στόχος είναι η φθορά της άμυνας μέσω της φυσικής καταστροφής του στρατιωτικού προσωπικού και της αμυντικής υποδομής όπως είναι οι διαβιβάσεις, οι ενεργειακές εγκαταστάσεις, τα αεροδρόμια, τα λιμάνια, οι οδικοί κόμβοι κ.ά. Ο αεροπορικός αποκλεισμός μπορεί να αποφευχθεί με την παρουσία φίλιων μαχητικών αεροσκαφών και τη δημιουργία ενός καλά οργανωμένου και κλιμακούμενου τοπικού αντιαεροπορικού δικτύου το οποίο θα συνδυάζει συστήματα πολύ μικρού, μικρού και μέσου βεληνεκούς, καθώς και φορητούς εκτοξευτές αντιαεροπορικών βλημάτων, τα οποία είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικά εναντίων μεταφορικών και επιθετικών ελικοπτέρων. Επικουρικά, μπορεί να χρησιμοποιηθούν και πλοία με δυνατότητες αντιαεροπορικής άμυνας περιοχής. Ο στόχος του ναυτικού αποκλεισμού είναι παρόμοιος με τον στόχο του αεροπορικού αποκλεισμού, δηλαδή η παρενόχληση της ενίσχυσης της άμυνας του νησιού και η προστασία της κυρίως αποβατικής δύναμης μέσω της δημιουργίας μιας ασφαλούς διόδου κίνησης των αποβατικών πλοίων. Μετά την πραγματοποίηση της απόβασης της κύριας δύναμης (πεζοναύτες ή πεζικό) το εχθρικό ναυτικό συνεχίζει να διατηρεί τον ναυτικό αποκλεισμό προκειμένου να εξασφαλιστεί τον συνεχόμενο και αδιάκοπο ανεφοδιασμός των εν ακτή πλέον εχθρικών δυνάμεων. Εάν δε τα εχθρικά πολεμικά πλοία είναι εφοδιασμένα με βλήματα κατά πλοίων με δυνατότητα προσβολής στόχων εδάφους (για παράδειγμα MM-40 Exocet Block.3, RBS-15 Mk.3), τότε η επιχειρησιακή αξία του ναυτικού αποκλεισμού αυξάνει. Ο ναυτικός αποκλεισμός μπορεί να αποφευχθεί με την χρήση αεροναυτικών μέσων όπως είναι η χρήση υποβρυχίων, πλοίων επιφανείας, αεροσκαφών και ελικοπτέρων συνεργασίας, εφοδιασμένων με κατάλληλα μέσα, όπως είναι τα βλήματα ΑΜ-39 Exocet Block.2, τα οποία βρίσκονται σε υπηρεσία από το Πολεμικό Ναυτικό (ΠΝ). Οι αεραποβάσεις πραγματοποιούνται συνήθως στα μετόπισθεν των φίλιων δυνάμεων με κύρια αποστολή τη δημιουργία προγεφυρωμάτων. Στόχος αυτών των προγεφυρωμάτων είναι ο κατακερματισμός της αμυντικής προσπάθειας των φίλιων δυνάμεων και η φθορά της εφεδρείας, έτσι ώστε η παράκτια αμυντική γραμμή να αντιμετωπίσει την κύρια αποβατική δύναμη χωρίς τη δυνατότητα ενίσχυσης. Εκτός από τη δημιουργία προγεφυρωμάτων οι εχθρικές αεραποβατικές δυνάμεις μπορούν να αναλάβουν σειρά καταδρομικών επιχειρήσεων όπως είναι η προσβολή σταθμών διοικήσεως, εγκαταστάσεων επικοινωνιών, σταθμών ανεφοδιασμού, αποθηκών κ.ά. Η δημιουργία προγεφυρωμάτων μπορεί να αποσοβηθεί με ενέργειες όπως είναι οι αντιαεροπορικές βολές κατά των μεταφορικών ελικοπτέρων, η τοποθέτηση ναρκών κατά ελικοπτέρων σε πιθανά σημεία προσγείωσης κ.ά. Σε περίπτωση δημιουργίας του προγεφυρώματος, τότε η μόνη λύση είναι η προσβολή και καταστροφή του. Οι αποβατικές δυνάμεις αποβιβάζονται στη φίλια ακτή και με την κλασσική τακτική του πυρ και κίνηση προσβάλουν την παράκτια αμυντική γραμμή και, εφόσον τη διασπάσουν, κινούνται και προσπαθούν να συνενώσουν τα σημεία απόβασης με τα προγεφυρώματα στο εσωτερικό του νησιού. Οι αποβατικές δυνάμεις, επειδή η κίνηση τους όταν βρίσκονται εν πλω είναι αργή, μπορούν να προσβληθούν κλιμακωτά από την ακτή συγκεντρώσεως, εν πλω και επί της ακτής. Η τακτική αυτή σε συνδυασμό με το γεγονός ότι οι εχθρικές αποβατικές δυνάμεις ενεργούν με περιορισμένο βαθμό κάλυψης, με περιορισμένες έως ελάχιστες δυνατότητες ελιγμού και για μεγάλο χρονικό διάστημα, καθιστούν τις αποβατικές δυνάμεις ευάλωτες, άρα ο αμυνόμενος έχει σημαντικό πλεονέκτημα. Βέβαια είναι σαφές ότι το αποτέλεσμα της μάχης επί της ακτής εξαρτάτε απόλυτα από το αποτέλεσμα των ενεργειών που έχουν προηγηθεί ή που λαμβάνουν χώρα ταυτόχρονα με την απόβαση (αεροναυτικός αποκλεισμός και δημιουργία προγεφυρωμάτων). Όλα τα παραπάνω στάδια, δηλαδή ο αεροναυτικός αποκλεισμός, η δημιουργία προγεφυρωμάτων, η εκτέλεση καταδρομικών επιχειρήσεων και η αποβίβαση της κύριας αποβατικής δύναμης αποτελούν μια επιχειρησιακή αλυσίδα με κρίκους αλληλένδετους και αλληλοεξαρτώμενους. Η επιτυχία ή αποτυχία της τελικής αποβατικής προσπάθειας προϋποθέτει την επιτυχία ή αποτυχία ενός τουλάχιστον από τα παραπάνω στάδια. Και αυτό είναι το τακτικό πλεονέκτημα του αμυνόμενου. Χωρίς την αεροπορική υπεροχή ο ναυτικός αποκλεισμός είναι αδύνατος διότι τα εχθρικά πολεμικά πλοία θα μπορούν να πληγούν από τις φίλιες αεροπορικές και ναυτικές δυνάμεις. Ομοίως, χωρίς ναυτικό αποκλεισμό η εκτέλεση της απόβασης δεν είναι εφικτή. Και εφόσον ο εχθρός δεν θα είναι σε θέση να εκτελέσει απόβαση τότε το πιθανότερο είναι ότι δεν θα προσπαθήσει να δημιουργήσει προγεφύρωμα διότι η εξάλειψη του θα είναι θέμα χρόνου. Χωρίς την αεροναυτική πίεση η εφεδρεία και, στην περίπτωση της Ελλάδας οι Ειδικοί Μηχανοκίνητοι Λόχοι (ΕΜΛ), θα έχουν όλο τον απαραίτητο χρόνο να προσβάλουν τα όποια εχθρικά προγεφυρώματα. Μόνο οι καταδρομικές επιχειρήσεις μπορούν να εκτελεστούν αλλά και αυτές θα υπόκεινται στη συνεχή αναζήτηση και προσβολή από τις φίλιες δυνάμεις. Τέλος, η προσπάθεια απόβασης στρατιωτικής δύναμης χωρίς την εξασφάλιση αεροναυτικού αποκλεισμού και τη δημιουργία προγεφυρωμάτων στην ενδοχώρα του νησιού είναι καταδικασμένη καθώς τα φίλια πυρά από αέρα, θάλασσα και ξηρά θα προσβάλουν τα εχθρικά αποβατικά σκάφη από την ακτή επιβίβασης έως και την ακτή απόβασης. Σε αντίθετη περίπτωση, με εξασφαλισμένο τον αεροναυτικό αποκλεισμό, ακόμα και χωρίς την δημιουργία προγεφυρωμάτων η παράκτια άμυνα είναι Η Τουρκία έχει το αριθμητικό πλεονέκτημα και, λόγω της ελληνικής αδράνειας, σε ορισμένους τομείς έχει και το ποιοτικό. Με άλλα λόγια έχει την ικανότητα και τη δυνατότητα να εκδηλώσει επιθετικές ενέργειες είτε μεμονωμένα (στον Έβρο ή στο Αιγαίο) ή συνδυαστικά σε δύο σημεία ή περισσότερα σημεία. 12 13

ζήτημα χρόνου να υποκύψει αφού οι συνεχόμενες αεροναυτικές προσβολές και τα διαδοχικά αποβατικά κύματα θα άρουν, αργά ή γρήγορα, την αμυντική προσπάθεια επί της ακτής. Εάν η ακτή εκκαθαριστεί τότε και το εσωτερικό του νησιού θα καταληφθεί σε σύντομο χρονικό διάστημα, δεδομένου ότι ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα των νησιών του Αιγαίου, ακόμα και των μεγάλων, είναι ότι στερούνται επαρκούς επιχειρησιακού βάθους, άρα δεν υπάρχουν μεγάλα περιθώρια ελιγμών. Συνεπώς, οι εχθρικές δυνάμεις, με συνδυασμένες ενέργειες, θα εκκαθαρίσουν, αργά ή γρήγορα, κάθε εστία αντίστασης. Ο αεροπορικός αποκλεισμός σημαίνει τοπική αεροπορική υπεροχή, υπέρ των εχθρικών δυνάμεων, άρα αδυναμία των φίλιων αεροπορικών δυνάμεων να συνδράμουν την αμυντική προσπάθεια. Ως κύριο στόχο έχει την απομόνωση των φίλιων δυνάμεων από κάθε προσπάθεια ενίσχυσης ή ανεφοδιασμού τους. Τόσο η θητεία όσο και η εκπαίδευση του Ελληνικού Στρατού πρέπει να αλλάξει και να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα. Το να συνεχίζουμε να εκπαιδεύουμε τους στρατιώτες μας με πίνακα, κιμωλία και αναλόγιο στην εποχή της προσομοίωσης είναι τουλάχιστον αναποτελεσματικό. Στον τομέα της θητείας θα πρέπει να εφαρμοστεί ένα πλαίσιο και μια νομοθεσία με στόχο το ποσοστό επάνδρωσης των μονάδων να είναι ή να προσεγγίζει το 100%, διότι καμία μονάδα δεν είναι μάχιμη με 30% ή 40% επάνδρωση. Επίλογος Η τουρκική απειλή είναι υπαρκτή. Η Τουρκία έχει το αριθμητικό πλεονέκτημα και, λόγω της ελληνικής αδράνειας, σε ορισμένους τομείς έχει και το ποιοτικό. Με άλλα λόγια έχει την ικανότητα και τη δυνατότητα να εκδηλώσει επιθετικές ενέργειες είτε μεμονωμένα (στον Έβρο ή στο Αιγαίο) ή συνδυαστικά σε δύο σημεία (μια στον Έβρο και μία στο Αιγαίο ή δύο στον Έβρο ή δύο στο Αιγαίο). Μια τουρκική επίθεση μπορεί να εκδηλωθεί κάτω από οποιοδήποτε πρόσχημα, εφόσον βεβαίως έχουν καλλιεργηθεί και δημιουργηθεί οι κατάλληλες πολιτικές και στρατιωτικές συνθήκες. Οι αιφνιδιαστικές επιθέσεις δεν οργανώνονταν και δεν εκτελούνται μέσα σε 24 ώρες, ούτε ξεσπούν εν ψυχρό. Είναι πράξεις και επιχειρήσεις καλά οργανωμένες και σχεδιασμένες. Για παράδειγμα, το πρωινό της 5ης Ιουνίου του 1967, το Ισραήλ επέλεξε να προσβάλει την Αίγυπτο στις 08:45 διότι οι μυστικές υπηρεσίες της χώρας είχαν παρατηρήσει ότι εκείνη την ώρα τα μαχητικά αεροσκάφη της Αιγύπτου ήταν καθηλωμένα στο έδαφος ενώ η αιγυπτιακή στρατιωτική και πολιτική ηγεσία βρισκόταν καθ οδών προς τις μονάδες. Τα ισραηλινά αεροσκάφη πέρασαν στο αιγυπτιακό έδαφος από τη Μεσόγειο τηρώντας σιγή ασυρμάτου και πετώντας χαμηλά έτσι ώστε να μην γίνουν αντιληπτά από τα αιγυπτιακά ραντάρ. Ο αιφνιδιασμός ήταν απόλυτος και μέσα σε λίγες ώρες η ισραηλινή αεροπορία είχαν καταστρέψει 309 από 340 μαχητικά αεροσκάφη της Αιγύπτου. Έπειτα οι ισραηλινές χερσαίες δυνάμεις εισέβαλαν και κατέλαβαν, μέσα σε έξι ημέρες, τη Λωρίδα της Γάζας και τη χερσόνησο του Σινά (από την Αίγυπτο), τη Δυτική Όχθη (από την Ιορδανία) και τα υψώματα Γκολάν (από τη Συρία). Ομοίως η κρίση, η οποία κατά πάσα πιθανότητα θα προηγηθεί μιας τουρκικής εισβολής, θα λειτουργήσει παράλληλα και ως χρόνος προετοιμασίας για την Τουρκία, η οποία, υπό το πρόσχημα της κρίσης, θα κινητοποιήσει τα στρατεύματα της στην Ανατολική Θράκη και τα Μικρασιατικά παράλια. Παράλληλα βέβαια, ο χρόνος αυτός θα λειτουργούσε προπαρασκευαστικά και για την Ελλάδα, η οποία θα είχε το χρόνο να κινητοποιήσει τις δικές της δυνάμεις. Εντός αυτού του πλαισίου ασφαλείας η χώρα μας δεν έχει άλλη επιλογή από το να προετοιμάζεται συνεχώς και μεθοδικά για μια πιθανή στρατιωτική αναμέτρηση με την Τουρκία: Συνεχείς αναβάθμιση της στρατιωτικής ισχύος με τη σχεδίαση και υλοποίηση μεσοπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων εξοπλιστικών προγραμμάτων (αγορά νέων και προηγμένων τεχνολογικά συστημάτων και εκσυγχρονισμός των εν υπηρεσία). Παράλληλα θα πρέπει να υπάρξει στροφή και γενίκευση της χρήσης ηλεκτρονικών συστημάτων επιτήρησης, παρατήρησης, αναγνώρισης, συλλογής πληροφοριών, κατάδειξης και πρόσκτησης στόχων. Βέβαια το οικονομικό κόστος μιας τέτοιας προσέγγισης είναι υψηλό, ιδιαίτερα στη σημερινή δύσκολη οικονομική συγκυρία, είναι όμως απολύτως απαραίτητο (με τα σημερινά δεδομένα νέα εξοπλιστικά προγράμματα δεν πρόκειται να υλοποιηθούν πριν το 2020). Ανάπτυξη και διεύρυνση του δικτύου συλλογής πληροφοριών και έγκαιρης προειδοποίησης. Η έγκαιρη συλλογή πληροφοριών και η ορθή αξιολόγηση τους είναι σημαντικοί παράγοντες επιτυχίας για κάθε πολεμική επιχείρηση. Ο τομέας αυτός έχει να επιδείξει σημαντική τεχνολογική πρόοδο, ιδιαίτερα στους τομείς των μη-επανδρωμένων συστημάτων και των ραντάρ επιτήρησης εδάφους και ακτών. Διοικητική Μέριμνα (ΔΜ). Η δημιουργία ενός άρτιου δικτύου ΔΜ θα πρέπει να έχει ως γνώμονα την επαρκεί και διαρκεί υποστήριξη των φίλιων δυνάμεων στον Έβρο και τη δημιουργία συνθηκών αμυντικής αυτάρκεια για τα νησιά του Αιγαίου. Ιδιαίτερα στην περίπτωση των νησιών του Αιγαίου, τα οποία ενδέχεται να παραμείνουν απομονωμένα και αποκομμένα για ολόκληρη τη διάρκεια των εχθροπραξιών, θα πρέπει να διαθέτουν, ήδη από τον καιρό της ειρήνης, επάρκεια σε εφόδια, καύσιμα, πυρομαχικά και άλλα εφόδια. Θητεία και εκπαίδευση. Η τεχνολογία στον τομέα της εκπαίδευσης έχει κάνει τεράστια βήματα προόδου, ιδιαίτερα στην προσομοίωση. Το να συνεχίζουμε να εκπαιδεύουμε τους στρατιώτες μας με πίνακα, κιμωλία και αναλόγιο στον 21ο αιώνα είναι τουλάχιστον αναποτελεσματικό εάν όχι τραγικό! Επίσης θα πρέπει να αναθεωρηθούν και να επανεξεταστούν τα αντικείμενα εκπαίδευσης και η συχνότητα εκτέλεσης εκπαιδευτικών βολών για κάθε στρατιώτη κατά την διάρκεια της θητείας του. Στον τομέα της θητείας και της επάνδρωσης των μονάδων, η επιστράτευση εφέδρων είναι μια διαδικασία αποτελεσματική σε περιπτώσεις μακροχρόνιων συγκρούσεων, αλλά όχι βραχυχρόνιων. Σε περιπτώσεις πολεμικών συγκρούσεων διάρκειας 2-3 ημερών η επιστράτευση δεν πρόκειται να γίνει, διότι πολύ απλά δεν θα προλάβει ο έφεδρος να πάει στη μονάδα. Ο πόλεμος θα έχει ήδη τελειώσει! Άρα η επάνδρωση, ιδιαίτερα των νησιών, αλλά και του Έβρου, θα πρέπει να είναι ή να προσεγγίζει το 100%. Καμία μονάδα δεν είναι μάχιμη με 30% ή 40% επάνδρωση. 14 15