Αναφορά εργασιών για το τρίμηνο Δεκέμβριος 2013 Φεβρουάριος 2014

Στο πλαίσιο της πράξης «Αναβάθμιση και Εμπλουτισμός των Ψηφιακών Υπηρεσιών της Βιβλιοθήκης του Παντείου Πανεπιστημίου». Η Πράξη συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ). Αναφορά εργασιών για το τρίμηνο Δεκέμβριος 2013 Φεβρουάριος 2014 Ανάδοχος: Θεοφιλάτου Άννα

Εισαγωγή Το παρόν κείμενο αποτελεί αναφορά των εργασιών που ολοκληρώθηκαν για το όγδοο τρίμηνο (Δεκέμβριος 2013 - Φεβρουάριος 2014) στο πλαίσιο της πράξης «Αναβάθμιση και Εμπλουτισμός των Ψηφιακών Υπηρεσιών της Βιβλιοθήκης του Παντείου Πανεπιστημίου» (Υπουργείο Ανταγωνιστικότητας και Ναυτιλίας - ειδική Γραμματεία Σχεδιασμού Ειδική Υπηρεσία Διαχείρισης Επιχειρησιακού Προγράμματος «Ψηφιακή Σύγκληση») και συγκεκριμένα του Υποέργου 2 «Εμπλουτισμός Ψηφιακής Βιβλιοθήκης». Η ανάδοχος προχώρησε στην Εκπαίδευση χρηστών για τη χρήση συσχετίσεων αναφορών. Η χρήση αναφορών στο έργο άλλων συγγραφέων (references) και οι παραπομπές (citations) που ένα έργο λαμβάνει συγκροτούν το αντικείμενο της εκπαίδευσης χρηστών για την χρήση συσχετίσεων αναφορών, ως ένα μέρος της διαδικασίας ανάπτυξης πληροφοριακής παιδείας. Αποδέκτες της εκπαίδευσης είναι τα μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας του Παντείου Πανεπιστημίου, είτε έχουν δημοσιεύματα είτε πρόκειται να δημοσιεύσουν. Σκοπός της εκπαίδευσης είναι η ενημέρωση για τις διαθέσιμες πηγές πληροφόρησης που διαθέτουν την επιστημονική παραγωγή (είτε πλήρους κειμένου είτε στο επίπεδο των βιβλιογραφικών δεδομένων) του Παντείου Πανεπιστημίου και αποδίδουν των αριθμό των παραπομπών που κάθε έργο λαμβάνει. Επίσης συνεχίστηκε η αναδρομική καταλογογράφηση διδακτορικών διατριβών, καθώς και η επεξεργασία των καταθέσεων μεταπτυχιακών εργασιών και διδακτορικών διατριβών και η καταλογογράφηση τους στον Πάνδημο. 2

Εκπαίδευση χρηστών για την χρήση συσχετίσεων αναφορών Εισαγωγή Η Πληροφοριακή Παιδεία αποτελεί την απαραίτητη προϋπόθεση για την ανάπτυξη, εκ μέρους των χρηστών, δεξιοτήτων αναζήτησης, αξιολόγησης και χρήσης της πληροφορίας, με τρόπο που προάγει την γνώση και σέβεται τα πνευματικά δικαιώματα των δημιουργών. Η χρήση αναφορών στο έργο άλλων συγγραφέων (references) και οι παραπομπές (citations) που ένα έργο λαμβάνει συγκροτούν το αντικείμενο της εκπαίδευσης χρηστών για την χρήση συσχετίσεων αναφορών, ως ένα μέρος της διαδικασίας ανάπτυξης πληροφοριακής παιδείας. Οι χρήστες Αποδέκτες της εκπαίδευσης είναι τα μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας του Παντείου Πανεπιστημίου, είτε έχουν δημοσιεύματα είτε πρόκειται να δημοσιεύσουν. Αντικείμενο της εκπαίδευσης Σκοπός της εκπαίδευσης είναι η ενημέρωση για τις διαθέσιμες πηγές πληροφόρησης που διαθέτουν την επιστημονική παραγωγή (είτε πλήρους κειμένου είτε στο επίπεδο των βιβλιογραφικών δεδομένων) του Παντείου Πανεπιστημίου και αποδίδουν των αριθμό των παραπομπών που κάθε έργο λαμβάνει. Σε δεύτερο επίπεδο παρέχεται ένας οδηγός αναζήτησης, εντοπισμού και συσχέτισης αναφορών από την πλευρά των χρηστών. Οι πηγές διάθεσης των δημοσιεύσεων του Παντείου Πανεπιστημίου Με τον όρο δημοσιεύσεις εννοείται το σύνολο των επιστημονικών εργασιών που τα μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας έχουν παράγει και αποτελείται από μονογραφίες, άρθρα περιοδικών, εισηγήσεις συνεδρίων, διδακτορικές διατριβές, μεταπτυχιακές εργασίες, διδακτικές σημειώσεις κ.α. Η Ψηφιακή Βιβλιοθήκη «Πάνδημος» [http://pandemos.panteion.gr/] Αποτελεί το ακαδημαϊκό αποθετήριο του Παντείου Πανεπιστημίου και συγκεντρώνει το σύνολο της επιστημονικής γνώσης που παράγεται στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής και ερευνητικής δραστηριότητας του πανεπιστημίου (διδακτορικές διατριβές, μεταπτυχιακές εργασίες κ.α.), όπως επίσης περιλαμβάνει δημοσιεύσεις των μελών Δ.Ε.Π. και υλικό περιοδικών, συνεδρίων κ.α. Η πρόσβαση στο πλήρες κείμενο το συνόλου των έργων που διατίθενται στην Ψηφιακή Βιβλιοθήκη «Πάνδημος» παρέχεται δωρεάν σε όλους του χρήστες του διαδικτύου. 3

Η Ψηφιακή Βιβλιοθήκη «Πάνδημος» ευρετηριάζεται από την μηχανή αναζήτησης επιστημονικής βιβλιογραφίας Google Scholar. To Google Scholar [http://scholar.google.gr/] Η μηχανή αναζήτησης επιστημονικής βιβλιογραφίας αποτελεί την μεγαλύτερη, ελεύθερης πρόσβασης βάση βιβλιογραφικών δεδομένων στο διαδίκτυο και ευρετηριάζει ένα ευρύ φάσμα επιστημονικών δημοσιεύσεων (μονογραφίες, άρθρα, εισηγήσεις συνεδρίων, διατριβές κ.α.). Κάθε έργο που ευρετηριάζεται στην συγκεκριμένη βάση συνδέεται με την πηγή προέλευσης του διαθέτη του έργου (εκδότης, πανεπιστήμιο, περιοδικό) και παράλληλα καταγράφονται οι παραπομπές που λαμβάνει. Επίσης παρέχεται η δυνατότητα εξαγωγής της βιβλιογραφικής αναφοράς του έργου σε διάφορα στυλ παραπομπών (APA, MLA, κ.α.). Η Ψηφιακή Βιβλιοθήκη «Πάνδημος» συμπεριλαμβάνεται στο Google Scholar και παρουσιάζονται οι δημοσιεύσεις της ψηφιακής βιβλιοθήκης, ακολουθούμενες από τις παραπομπές τις οποίες λαμβάνουν, τα βιβλιογραφικά δεδομένα και την σύνδεση με την ιστοσελίδα της εγγραφής στον «Πάνδημο» και στο πλήρες κείμενο του έργου. Σημαντική λειτουργία είναι η μετάβαση, μέσω του ονόματος του συγγραφέα στο αντίστοιχο προφίλ του (εάν έχει δημιουργηθεί από τον ίδιο) και η άντληση πληροφοριών σχετικά με τις δημοσιεύσεις του, τις παραπομπές που έχει λάβει και τον δείκτη h-index 1 που του αποδίδεται. Η βιβλιογραφική βάση Microsoft Academic Search [http://academic.research.microsoft.com/] Αποτελεί βιβλιογραφική βάση ευρετηρίασης εκατομμυρίων επιστημονικών δημοσιεύσεων από το σύνολο των πεδίων της γνώσης. Τα έργα παρουσιάζονται με το σύνολο των βιβλιογραφικών δεδομένων τους και με τις παραπομπές που τους αποδίδονται. Επίσης παρέχεται σύνδεση στην εξωτερική πηγή διάθεσης της πληροφορίας και δυνατότητα εξαγωγής των βιβλιογραφικών δεδομένων του έργου σε διάφορες μορφές. Στο προφίλ του κάθε συγγραφέα (εάν είναι διαθέσιμο) παρουσιάζεται το σύνολο των δημοσιεύσεων του και οι παραπομπές που λαμβάνει. Παράλληλα, προβάλλεται το γράφημα των παραπομπών σε σχέση με τις δημοσιεύσεις ανά έτος, όπως και γράφημα με τις σχέσεις των συν-συγγραφέων (co-authors). 1 h-index είναι ο μεγαλύτερος αριθμός h, ώστε οι δημοσιεύσεις h περιέχουν τουλάχιστον h παραθέματα. Η δεύτερη στήλη περιέχει την "πρόσφατη" έκδοση αυτού του μετρικού συστήματος, που είναι ο μεγαλύτερος αριθμός h, ώστε οι δημοσιεύσεις h να έχουν τουλάχιστον h νέες παραθέματα τα τελευταία 5 χρόνια [Google Scholar] 4

Το Πάντειο Πανεπιστήμιο ευρετηριάζεται στην συγκεκριμένη βάση με 116 συγγραφείς και 511 δημοσιεύσεις που λαμβάνουν 2167 παραπομπές (σημ. οι αριθμοί αυτοί αυξάνονται σε κάθε ενημέρωση της βάσης). Παράδειγμα εφαρμογής των συσχετίσεων αναφορών Ο χρηστής αναζητά στην Ψηφιακή Βιβλιοθήκη «Πάνδημος» επιστημονικές δημοσιεύσεις αναφορικά με ένα συγκεκριμένο θέμα: ψυχική υγεία. Εντοπίζει από την ανάκτηση των αποτελεσμάτων τα έργα που τον ενδιαφέρουν. Επιλέγει το έργο: Θεοφίλου, Π. (2010). Ποιότητα ζωής και ψυχική υγεία ασθενών με χρόνια νεφρική ανεπάρκεια τελικού σταδίου [Διδακτορική διατριβή]. Μεταβαίνει στο Google Scholar και αναζητά το έργο που έχει επιλέξει για τυχόν παραπομπές. Διαπιστώνει ότι στο συγκεκριμένο έργο αναφέρεται ένα ακόμη έργο το οποίο, αφού επιλέξει το σύνδεσμο «Γίνεται αναφορά σε 1», πληροφορείται ότι είναι: Θεοφίλου, Π. (2010). Ποιότητα ζωής, ψυχική υγεία και πεποιθήσεις για την υγεία: σύγκριση αιμοκαθαιρόμενων και περιτοναϊκών ασθενών. Με αυτό τον τρόπο αναγνωρίζει τις παραπομπές που ένα έργο λαμβάνει και μπορεί να επεκτείνει την αναζήτηση του διαδοχικά και στα άλλα έργα. Παράλληλα, μία άλλη σημαντική διαδικασία είναι η αναζήτηση στην βιβλιογραφία του συγκεκριμένου έργου που έχει επιλεγεί. Ο εντοπισμός των δημοσιεύσεων που τον ενδιαφέρουν και η αναζήτηση τους στα Google Scholar και Microsoft Academic Search για παραπομπές. Έστω από την αναζήτηση στην βιβλιογραφία της διατριβής ότι επιλέγονται τα έργα: 5

Α) Σταλίκας, Α., Τριλίβα, Σ. & Ρούσση, Π. (2002). Τα Ψυχομετρικά Εργαλεία στην Ελλάδα. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα. Β) Tyrrell, J., Paturel, L., Cadec, B., Capezzali, E. & Poussin, G. (2005). Older patients undergoing dialysis treatment: cognitive functioning, depressive mood and health-related quality of life. Aging & Mental Health, 9, 374-379. Στην πρώτη περίπτωση διαπιστώνουμε ότι αναφέρονται δύο έργα άλλων συγγραφέων. 6

Στο συγκεκριμένο έργο καταγράφονται 65 αναφορές, δείγμα ότι η συγκεκριμένη εργασία έχει σημαντική απήχηση στην διεθνή βιβλιογραφία. Μέσα από αυτή την διαδικασία γίνεται κατανοητό: α) Η σημασία χρήσης βιβλιογραφικών αναφορών τυποποιημένων στυλ (APA, Harvard, MLA κ.α.) για να είναι δυνατή η αναγνώριση τους από τα λογισμικά των συγκεκριμένων βάσεων. β) Η δυνατότητα αξιολόγησης των έργων με γνώμονα τις παραπομπές που έχουν λάβει. γ) Η συσχέτιση των έργων μεταξύ τους στο σχήμα αναφοράς-παραπομπής. Το σχήμα: Επίλογος Η διαδικασία αναζήτησης, εντοπισμού και χρήσης αναφορών αποτελεί μία πολύ σημαντική πλευρά της συγγραφής επιστημονικών έργων, αλλά και αξιολόγησης των δημοσιεύσεων με βιβλιομετρικά κριτήρια. Η εκπαίδευση των χρηστών στις μεθόδους αυτές είχε ως στόχο την ανάπτυξη δεξιοτήτων χρήσης των διαθέσιμων πηγών πληροφόρησης, αποφυγής του φαινομένου της λογοκλοπής και αξιοποίησης της ακαδημαϊκής παραγωγής του Παντείου Πανεπιστημίου για την δημιουργία νέων έργων, που με την σειρά τους θα συμβάλουν στην αύξηση της επιστημονικής απήχησης του ιδρύματος. 7

Βιβλιογραφία: American Library Association. (2000). Information literacy competency standards for higher education. Kasowitz-Scheer, A., & Pasqualoni, M. (2002). Information literacy instruction in higher education: Trends and issues. Kern, M. K., & Hensley, M. K. (2011). Citation management software. Reference & User Services Quarterly, 50(3), 204-208. Rockman, I. F. (2004). Integrating Information Literacy into the Higher Education Curriculum: Practical Models for Transformation (The Jossey-Bass Higher and Adult Education Series). 8

Αναδρομική καταλογογράφηση διδακτορικών διατριβών στον Πάνδημο Συνεχίστηκε η αναδρομική καταλογογράφηση διδακτορικών διατριβών στην ψηφιακή Βιβλιοθήκη Πάνδημος. Στο τρίμηνο αναφοράς τεκμηριώθηκαν 84 διδακτορικές διατριβές. Η αναδρομική καταλογογράφηση στην ψηφιακή Βιβλιοθήκη Πάνδημος γίνεται ανά Τμήμα, και εφόσον το έντυπο αντίτυπο της διατριβής υπάρχει στη Βιβλιοθήκη, γίνεται η πλήρης καταλογογράφηση του, χωρίς να υπάρχει το αρχείο της διατριβής σε pdf. Αυτό το τρίμηνο ολοκληρώθηκε η αναδρομική καταλογογράφηση του Τμήματος Δημόσιας Διοίκησης (71) και του Τμήματος Κοινωνικής Πολιτικής και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας (13). Επεξεργασία καταθέσεων μεταπτυχιακών εργασιών και διδακτορικών διατριβών Η φόρμα υποβολής που δημιουργήθηκε σε προηγούμενο παραδοτέο, τέθηκε σε λειτουργία την 1 η Απριλίου του 2013, και μέχρι 28 Φεβρουαρίου έχουν κατατεθεί 248 μεταπτυχιακές εργασίες και 63 διδακτορικές διατριβές. Συνεχίστηκε η επεξεργασία των καταθέσεων και η αποστολή βεβαιώσεων, καθώς και η καταλογογράφησή τους στον Πάνδημο. 9