73 Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ «ΕΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΚΟΥΦΑΛΙΩΤΩΝ» (97/98-93/94) Α. Πλαίσα λετουργίας της «εν Θεσσαλονίκη Δημοτκής Σχολής Κονφαλωτών» Ανάμεσα στα σπουδαία εκπαδευτκά δρύματα κα σχολεία της Θεσσαλονίκης στα τέλη του 9ου α. κα στς αρχές του ού, όπως η Αστκή Σχολή Βαρδαρίου, η Αστκή Σχολή Αγίας Τράδας, η Αστκή Σχολή Ανάληψης, το Γυμνάσο κα Παρθεναγωγείο, γα τα οποία η έρευνα έχε προχωρήσε αρκετά, αξίζε να αναφέρουμε κα τη λετουργία μίας ακόμη Σχολής, της «εν Θεσσαλονίκη Δημοτκής Σχολής Κουφαλωτών» (97/98-93/94) γα την οποία δεν υπάρχουν σχεδόν καθόλου ββλογραφκές αναφορές, ενώ ο πηγές είνα περορσμένες. Εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότ η λετουργία της Σχολής δεν αναφέρετα στα Πρακτκά Συνεδράσεων της Δημογεροντίας, ούτε στα Πρακτκά του Φλεκπαδευτκού Συλλόγου Θεσσαλονίκης, αλλά ούτε κα σε επίσημες εκθέσες άλλων φορέων της πόλης, όπως της Μητρόπολης, ο οποίες αφορούσαν τη λετουργία κονοτκών σχολείων στην πόλη της Θεσσαλονίκης. Γα τον λόγο αυτό μπορούμε να υποθέσουμε ότ αρχκά το σχολείο αυτό λετουργούσε «αυτόνομα», κα όχ ενταγμένο στο δίκτυο των κονοτκών σχολείων της πόλης. Η ονομασία του σχολείου βέβαα μπορεί να μας οδηγήσε κα στους ανθρώπους που είχαν τη φροντίδα κα τη μέρμνα γα τη σωστή λετουργία του. Πρόκετα γα κατοίκους από την περοχή Κουφαλίων του καζά Γανντσών, ο οποίο κυρίως από το έτος 93/94, με την έναρξη του Μακεδόνκου Αγώνα κα τα προβλήματα που δημούργησε η βουλγαρκή προπαγάνδα στην περοχή τους, εγκαταστάθηκαν μόνμα στην πόλη της Θεσσαλονίκης, με την ελπίδα της εύρεσης εργασίας αλλά κα καλύτερων συνθηκών ζωής.. Πα την εκπαίδευση στη Θεσσαλονίκη την περίοδο αυτή βλ. ενδεκτκά: Σ. Ζώγου-Καραστεργίου, Θεσσαλονίκης Εκπαδευτκά, Θεσσαλονίκη, Κέντρο Ιστορίας Δήμου Θεσσαλονίκης, 6* η ίδα, «Η Θεσσαλονίκη εν μαθητολογίος φθεγγομένος», Συμπόσο «Τα ελληνκά σχολεία στη Θεσσαλονίκη κατά τον τελευταίο αώνα της Τουρκοκρατίας» [Κέντρο Ιστορίας του Δήμου Θεσσαλονίκης 4], Θεσσαλονίκη 994, σσ. 7-55* η ίδα, «Συμβολή στην στορία των σχολείων της Θεσσαλονίκης κατά το τελευταίο τέταρτο του 9ου αώνα», Μακεδόνκα ΙΣΤ (976)* Ευστρ. Βαχάρογλου, «Προσχολκή αγωγή στη Θεσσαλονίκη τα τελευταία έτη της Τουρκοκρατίας», Θεσσαλονίκη ΣΤ' ().
74 Ευστράτος Θ. Βαχάρογλου Ο κάτοκο αυτοί φρόντσαν γα τη μόρφωση των παδών τους δρύοντας Δημοτκό Σχολείο περίπου το σχολκό έτος 96-97. Το σχολείο λετούργησε αρχκά με Νηπαγωγείο κα δύο τμήματα Α' τάξης, ενώ ο μαθητές κα ο μαθήτρες συνέχζαν τς σπουδές τους σε ανώτερες τάξες στην Αστκή Σχολή Αγίας Τράδας. Από το Μαθητολόγο της Σχολής κα εδκότερα α πό τη στήλη Τόπος πρότερων σπονδών των μαθητών κα μαθητρών μπορούμε να συμπεράνουμε ότ η Δημοτκή Σχολή Κουφαλωτών δρύθηκε στη συνοκία της Αγίας Τράδας ή συνοκία Χαμντέ (Hamiiye), η οποία αναφερόταν στα οθωμανκά Φορολογκά Ββλία (Hulaa) του έτους 885 κα στο Κτηματολόγο του Ιουνίου του 886. Στην περοχή έξω από τα τείχη της πόλης, πο κάτω από την πλατεία συντρβανίου κα ως την προέκταση Τσμσκή καθώς κα κατά μήκος της σημερνής λεωφόρου Βασ. Όλγας υπήρχαν δάσπαρτες κατοκίες γνωστές ως πύργο, εξοχκά δηλαδή σπίτα μερκών ευκατάστατων κατοίκων. Ανάμεσα στους χείμαρρους του Στρατοπέδου (Kışla Derei) κα του Defterar είχε ήδη κατά το μεγαλύτερο μέρος της σχηματστεί η σημερνή συνοκία της Αγίας Τράδος, από την οδό Ευζώνων έως την οδό Παρασκευοπούλου. Η περοχή συνεχώς αναπτυσσόταν πληθυσμακά. Στα τέλη του 9ου α. λετούργησαν στη συνοκία αυτή Σερβκή κα Βουλγαρκή Σχολή προσφέροντας μόρφωση κα σε παδά ελλήνων εξυπηρετώντας κυρίως προπαγανδστκούς σκοπούς. Το σχολκό έτος 99-9 στη συνοκία της Αγίας Τράδας λετουργούσε Βουλγαρκή Δημοτκή Σχολή Χαμηδέ με πενήντα πέντε (55) μαθητές κα εξήντα δύο (6) μαθήτρες μαζί με τα νήπα. Στην ίδα συνοκία λετουργούσε κα Σερβκό Νηπαγωγείο ως Νηπαγωγείο Χαμηδέ με δώδεκα () μαθητές κα μαθήτρες 3. Το έτος 96, όταν πλήθαναν τα ξένα σχολεία στη συνοκία της Αγίας Τράδας, η Δημογεροντία Θεσσαλονίκης ως προστάτης κα μαχητής γα τη δατήρηση της εθνκής κα θρησκευτκής ταυτότητας του λαού θεώρησε επτακτκή την ανάγκη ίδρυσης Αστκής Σχολής, ώστε να μην αναγκάζοντα τα παδά των ορθόδοξων ελλήνων να φοτούν στη Σερβκή ή τη Βουλγαρκή Σχολή που ήδη λετουργούσαν στη συνοκία αυτή 4. Γα τον λόγο αυτό το 96 η εκκλησία της Αγίας Τράδας αγόρασε δύο παλά δώροφα σπίτα, ξύλνα, με μεγάλη αυλή (εμβαδόν 35 τετρ. πήχες). Στα σπίτα αυτά λετούργησε η Μ-. Βασ. Δημητράδης, Τοπογραφία της Θεσσαλονίκης κατά την εποχή της Τουρκοκρατίας 43-9 [Εθνκή Ββλοθήκη, αρ. 6], Θεσσαλονίκη, Ε.Μ.Σ., 983, σσ. -4. 3. Νκόλαος Γ. Ιγγλέσης, Οδηγός της Ελλάδος, απάσης της Μακεδονίας, της Μκράς Ασίας μετά των νήσων τον Αρχπελάγους κα των νήσων Κρήτης-Κύπρου-Σάμου, έτ. Γ', τ. Α', 9-9, τμήμα, σσ. 3-3. 4. Γεώργος Μουτάφης, «Η Δημογεροντία της Θεσσαλονίκης στο κονωνκό της πλαίσο 874-94», Συμπόσο «Η δαχρονκή πορεία τον Κονοτσμού στη Μακεδονία», Θεσσαλονίκη, Κ.Ι.Θ., 99, α 49.
Η λετουργία της «εν Θεσσαλονίκη Δημοτκής Σχολής Κουφαλωτών» 75 κτή Αστκή Σχολή Αγίας Τράδας κα το Νηπαγωγείο όπου συστεγάστηκε. Κοντά στην περοχή, εξατίας του μεγάλου αρθμού μαθητών που φοτούσαν στην Αστκή Σχολή Αγίας Τράδας, δρύθηκε κα η Δημοτκή Σχολή Κουφαλωτών. Η στήλη του Μαθητολογίου της Σχολής Τόπος πρότερων σπονδών καταγράφε μαθητές κα μαθήτρες που τα προηγούμενα σχολκά έτη φοίτησαν σε τάξες της Αστκής Σχολής Αγίας Τράδας, της Σερβκής Σχολής κα της Βουλγαρκής Σχολής. Η παρατήρηση αυτή σε συνδυασμό με την αυξημένη μετακίνηση του μαθητκού πληθυσμού μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότ η «εν Θεσσαλονίκη Αστκή Σχολή Κουφαλωτών» βρσκόταν στην περοχή των ελληνκών κα ξένων σχολείων της συνοκίας Αγίας Τράδας κα δρύθηκε γα να καλύψε τς ανάγκες μαθητών κα μαθητρών που προέρχονταν από περοχές εκτός της Θεσσαλονίκης. Η λετουργία μάλστα Νηπαγωγείου κα των τρών πρώτων τάξεων του Δημοτκού Σχολείου καθορίζε τον ρόλο του σχολείου στην εκπαίδευση των μαθητών κα μαθητρών που προέρχονταν από περοχές εκτός της Θεσσαλονίκης κα έπρεπε να ενταχθούν στην Ελληνκή Κονότητα της Θεσσαλονίκης ή λάμβαναν τς απαραίτητες εκείνες γνώσες, ώ στε να ενσωματωθούν πο εύκολα στον μαθητκό πληθυσμό των ανώτερων τάξεων μας Αστκής Σχολής, όπως της Αγίας Τράδας. Από τη μελέτη των δεδομένων προκύπτε πως ο περσσότερο μαθητές αλλά κα μαθήτρες δήλωναν αρχκά ως τόπο καταγωγής τα Κουφάλα, αργότερα όμως φοίτησαν κα μαθητές από δάφορες περοχές της Μακεδονίας, της Θεσσαλίας κ.α., ενώ ένας μκρός αρθμός μαθητών κα μαθητρών δήλωναν ως τόπο καταγωγής τη Θεσσαλονίκη. Η λετουργία της Σχολής α ναδεκνύε τον μητροπολτκό κα εκπαδευτκό ρόλο της Θεσσαλονίκης κα τη βοήθεα της σε κατοίκους που αναγκάστηκαν να φύγουν από περοχές, λόγω των κονωνκο-πολτκών συνθηκών κα της μη λετουργίας ελληνκών σχολείων κυρίως εξατίας της πίεσης της Βουλγαρκής Εξαρχίας κα των ε θνκών ανταγωνσμών κα δεκδκήσεων στη Μακεδονία. Το υπουργείο Εξωτερκών του ελεύθερου Ελληνκού κράτους, σύμφωνα με τον προϋπολογσμό του σχολκού έτους 98-99 γα την ελληνκή παδεία στην Προξενκή περφέρεα της Θεσσαλονίκης, χορήγησε σαράντα οκτώ (48) οθωμανκές λίρες υπέρ σχολείου Κουφαλωτών στη Θεσσαλονίκη στηρίζοντας τη λετουργία του σχολείου 5. Δεν υπάρχουν δυστυχώς περσσότερα στοχεία γα την οκονομκή συντήρηση κα τους κατοίκους που πρωτοστάτησαν στην ίδρυση της «εν Θεσσαλονίκη Δημοτκής Σχολής Κουφαλωτών». Ο επόμενος πίνακας παρουσάζε το δδακτκό προσωπκό της Σχολής. 5. Αρχείο Υπουργείου Εξωτερκών, φάκ. 98-99, αρ. Β/33, αρ. υποφ. 3, τμήμα, «Προϋπολογσμός 98-99 - Προξενκή περφέρεα Θεσσαλονίκης», Εκπαδευτκά θέματα κυρίως της Μακεδονίας, σ. 3.
76 Ευστράτος Θ. Βαχάρογλου ΠΙΝΑΚΑΣ ΕΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΚΟΥΦΑΛΙΩΤΩΝ ΕΤΗ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ 94-95 Γεώργος Βούδημος-δδάσκαλος Β. Το μαθητκό δυναμκό της Σχολής Από το αρχείο της Σχολής δασώθηκε το Μητρώον της εν Θεσσαλονίκη Δημοτκής Σχολής Κουφαλωτών, με ημερομηνία 6 Σεπτεμβρίου 97. Το Μητρώο καταγράφε τους μαθητές κα τς μαθήτρες της Σχολής από το σχολκό έτος 97-98 έως το σχολκό έτος 93-94. Στς εσωτερκές σελίδες το ββλίο καταγράφετα ως Μαθητολόγο της Σχολής κα όχ ως Μητρώο. Περλαμβάνοντα ο στήλες: Αύξων αρθμός, Όνομα κα Επώνυμον, Ηλκία, Πατρίς, ήτο Τόπος γεννήσεως, Δαμονή, Επάγγελμα πατρός, Χρόνος εγγραφής, Κατάταξς, Τόπος πρότερων σπονδών κα Παρατηρήσες. Ο επόμενος πίνακας παρουσάζε τον αρθμό των μαθητών κα μαθητρών που φοίτησαν στην «εν Θεσσαλονίκη Δημοτκή Σχολή Κουφαλωτών». Η «εν Θεσσαλονίκη Δημοτκή Σχολή Κουφαλωτών» λετούργησε αρχκά το σχολκό έτος 97/98 με Νηπαγωγείο κα δύο τμήματα της Α' τάξης. Τα επόμενα σχολκά έτη λετούργησε Νηπαγωγείο, Α' τάξη με ένα τμήμα κα Β' τάξη, ενώ το σχολκό έτος 99/9 λετούργησε κα Γ τάξη. Ο μαθητές κα ο μαθήτρες που ήθελαν να συνεχίσουν τς σπουδές τους στς ανώτερες τάξες της Αστκής Σχολής εγγράφονταν στην Αστκή Σχολή Αγίας Τράδας. Ακόμη κα μετά την απελευθέρωση από τον οθωμανκό ζυγό κα την ένταξη των σχολείων της Θεσσαλονίκης στο υπουργείο Παδείας του Ελληνκού κράτους, στη Σχολή Κουφαλωτών λετούργησε Νηπαγωγείο, Α' τάξη κα Β' τάξη. Από τη μελέτη των δεδομένων του Μαθητολογίου κα συγκεκρμένα α πό τη στήλη Παρατηρήσες προκύπτε πως λίγο μαθητές αποσύρθηκαν από τη Σχολή, ενώ λίγο επίσης μαθητές επέστρεψαν στον τόπο καταγωγής τους. Αρκετοί μαθητές εγγράφηκαν από τη Σχολή Κουφαλωτών στην Αστκή Σχολή Αγίας Τράδας. Από τη μελέτη της παραμέτρου μαθητκός πληθυσμός παρατηρείτα μας μέτρας μορφής αυξητκή τάση. Άξο προσοχής είνα το γεγονός της αυξητκής τάσης της φοίτησης των μαθητρών στη Σχολή. Η αυξητκή τάση στη φοίτηση των μαθητρών είνα μεγαλύτερη από αυτή των μαθητών, με αποτέλεσμα, μετά το σχολκό έτος 98/99, ο μαθήτρες που φοτούσαν στη Σχολή να είνα περσσότερες από τους μαθητές. Η φοίτηση των μαθητών παρουσάζε μείωση μετά το σχολκό έτος 97/98 (97/98-57,% μαθητές κα 4,9% μαθήτρες, 98/99-47,8% μαθητές κα 5,% μαθήτρες,
Η λετουργία της «εν Θεσσαλονίκη Δημοτκής Σχολής Κουφαλωτών» 77 U S LP ^ α. Ο 5 a: Ο e o F e (Ν, ~- * < < < SN ΥΊ ^J- ^ ΓΊ» \o -a- o\ <N г: - İT ^ = L ^ =L =L *r V?- Я *=α H t- Й < CQ 4Û х 3 з. ο 73
78 Ευστράτος Θ. Βαχάρογλου Απεστάλησαν στη Σχολή της Αγίας Τράδας: Νηπαγ. = 6 μαθητές κα μαθήτρες Α' τάξη = μαθητές κα μαθήτρα Απεσύρθη σαν: Νηπαγ, = μαθήτρα Μετώκοσαν: Νηπαγ. = μαθήτρα στην Κορυτσά μαθήτρα στο Βογαδεσκό μαθητής στο Τσεσμέ Α' τάξη = μαθητής στην πατρίδα του 5 аз Ο SO W) ΙΛ ^ oo h- CS ο o ^ ON vi. Tf 'Ci. (Ν ^ (Ν CS τ ' '. N. ИЗ Ο π ifì fn т - ^ ON ON e r--. N: N, 3C аз Ο ο ο> ο OC Ö %? Ч Ь *ö Ν H H g ζ < m u N.. SU rh ~ Ti- ^ l t* Ρ H %< PC 3 ο m e l if ^< ON ^ l if SC u-ì ίλ г- Κ ί^ Ν ρ l -» ê"<pq Ci c- "Τ ΟΝ < ^ r-- Tjo ON ο ON oc ON Ο ON /Ί CN ON 5 o co ON ON - SO t-- ; o ON
Η λετουργία της «εν Θεσσαλονίκη Δημοτκής Σχολής Κουφαλωτών» 79 99/9-44,7% μαθητές κα 55,3% μαθήτρες). Η τάση μείωσης στη φοίτηση των μαθητών στη Σχολή οφείλετα στα κονωνκο-πολτκά γεγονότα της εποχής, όπως η συμμετοχή τους στον Μακεδόνκο Αγώνα, αλλά κα σε οκονομκούς λόγους, ο οποίο οδήγησαν πολλούς μαθητές στην εύρεση εργασίας, καθώς η φοίτηση των μαθητών σε ανώτερες τάξες της Αστκής Σχολής δεν ήταν εφκτή γα οκογένεες που προέρχονταν από τα κατώτερα κονωνκοοκονομκά στρώματα. Το επόμενο γράφημα παρουσάζε τον συνολκό αρθμό μαθητών κα μαθητρών που φοίτησαν στην «εν Θεσσαλονίκη Δημοτκή Σχολή Κουφαλωτών» από το σχολκό έτος 97/98 έως το σχολκό έτος 93/94. ΓΡΑΦΗΜΑ Το σύνολο των μαθητών κα μαθητρών που φοίτησαν στην «εν Θεσσαλονίκη Δημοτκή Σχολή Κουφαλωτών» (97/98-93/94) 8 7 6 5. 4 3 97-98 98-99 99-9 9-9 -Φ- 9-9 9-93 93-94 ΜΑΘΗΤΕΣ Το επόμενο γράφημα παρουσάζε τη φοίτηση των μαθητών κα μαθητρών σε κάθε έτος στην «εν Θεσσαλονίκη Δημοτκή Σχολή Κουφαλωτών». ΓΡΑΦΗΜΑ Φοίτηση των μαθητών κα μαθητρών στην «εν Θεσσαλονίκη Δημοτκή Σχολή Κουφαλωτών» (97/98-93/94) 97-98^ 99-9- 9-9- 93-98 99 9 9 9 93 94 D ΜΑΘΗΤΕΣ Η ΜΑΘΗΤΡΕΣ
8 Ευστράτος Θ. Βαχάρογλου Γ. Τάξη φοίτησης των μαθητών κα μαθητρών της «εν Θεσσαλονίκη Δημοτκής Σχολής Κονφαλωτών» Από την επεξεργασία των δεδομένων του Μαθητολογίου προκύπτε πως ο μεγαλύτερος αρθμός των μαθητών κα μαθητρών φοίτησε στο Νηπαγωγείο με ποσοστό 6,4% αλλά κα στην Α' τάξη με ποσοστό 3,7%. Μκρότερα ποσοστά παρουσάζε η φοίτηση των μαθητών κα μαθητρών στη Β' κα τη Γ τάξη (6,8% κα % αντίστοχα). Ο επόμενος πίνακας παρουσάζε την τάξη φοίτησης των μαθητών κα μαθητρών στη Δημοτκή Σχολή Κουφαλωτών από το σχολκό έτος 97/98 έως το σχολκό έτος 93/94. Τάξη φοίτησης Νηπαγαγβίο Α ' τάξη Β ' τάξη Ι" τάξη Σύνολο Μαθητές 46 7 Ì87 ΠΙΝΑΚΑΣ 3 Μαθήτρες 7 75 7 Σύνολο 38 7 8 394 Ποσοστό (%) 6,4 3,7 6,8 ( Αρκετοί μαθητές που φοίτησαν στο Νηπαγωγείο δεν συνέχσαν τς σπουδές τους στην Α τάξη της Σχολής, ίσως δότ επέλεξαν να φοτήσουν σε άλλη Αστκή Σχολή. Αντίθετα περσσότερες μαθήτρες από το Νηπαγωγείο συνέχσαν τη φοίτηση τους στην Α τάξη της Σχολής. Αγότερο μαθητές αλλά κα μαθήτρες φοίτησαν στη Β' κα τη Γ τάξη. Ο μεγάλος α ρθμός μαθητών κα μαθητρών που συνέχζε τς σπουδές του στην Αστκή Σχολή Αγίας Τράδας κα προέρχονταν από δάφορες περοχές του καζά Θεσσαλονίκης μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότ η Δημοτκή Σχολή Κουφαλωτών στη Θεσσαλονίκη λετουργούσε ως ένα προκαταρκτκό στάδο προσαρμογής του μαθητκού αυτού πληθυσμού προκεμένου να συνεχίσουν τη φοίτηση τους στην εξατάξα Αστκή Σχολή. Το γεγονός αυτό εξηγεί κα τη λετουργία στο σχολείο μόνο Νηπαγωγείου κα των δύο πρώτων τάξεων. Ένας λόγος επίσης γα τη φοίτηση των μαθητών κα μαθητρών έως τη Β' τάξη αποτελεί το γεγονός ότ, σύμφωνα με την αντίληψη της εποχής, η φοίτηση έως τη Γ κα τη Δ' τάξη θεωρούνταν κανοποητκή αλλά κα μη απαραίτητη κυρίως γα τους μαθητές κα τς μαθήτρες που προέρχονταν από τα κατώτερα κονωνκο-οκονομκά στρώματα. Το επόμενο γράφημα παρουσάζε το σύνολο των μαθητών κα μαθητρών που φοίτησε σε κάθε τάξη της «εν Θεσσαλονίκη Αστκής Σχολής Κουφαλωτών».
Η λετουργία της «εν Θεσσαλονίκη Δημοτκής Σχολής Κουφαλωτών» 8 5" - 5- - 5- ΓΡΑΦΗΜΑ 3 Φοίτηση των μαθητών κα μαθητρών σε κάθε τάξη του «εν Θεσσαλονίκη Δημοτκού Σχολείου Κουφαλωτών» (97/98-93/94) Ι^τπαγωγείο Α' τάξη Β' τάξη Γ τάξη -ΜΑΘΗΤΕΣ Το επόμενο γράφημα παρουσάζε τη φοίτηση των μαθητών κα μαθητρών σε κάθε τάξη στην «εν Θεσσαλονίκη Δημοτκή Σχολή Κουφαλωτών», από το σχολκό έτος 97/98 έως το σχολκό έτος 93/94. ΓΡΑΦΗΜΑ 4 Φοίτηση των μαθητών κα μαθητρών σε κάθε τάξη του «εν Θεσσαλονίκη Δημοτκού Σχολείου Κουφαλωτών» (97/98-93/94) 4 8 6 4 Νηπαγωγείο ύ Α' τάξη Β' τάξη Γ τάξη ΜΑΘΗΤΕΣ Ι ΜΑΘΗΤΡΙΕΣ Από τη μελέτη των δεδομένων προκύπτε πως το ποσοστό των μαθητρών που φοτά στην Α' τάξη κα στην ανώτερη Γ τάξη υπερτερεί από αυτό των μαθητών, ενώ το ποσοστό των μαθητών υπερτερεί στο Νηπαγωγείο κα τη Β' τάξη. Λ. Χρόνος εγγραφής Μία σημαντκή παράμετρος προς εξέταση αποτελεί κα ο χρόνος εγγραφής των μαθητών κα μαθητρών στη Δημοτκή Σχολή. Η μελέτη της παραμέτρου αυτής έδεξε πως το μεγαλύτερο ποσοστό μαθητών κα μάθη-
8 Ευστράτος Θ. Βαχάρογλου τρών εγγράφονταν στην «εν Θεσσαλονίκη Δημοτκή Σχολή Κουφαλωτών», σχολή Δρυμγλάβων, τον μήνα Σεπτέμβρο καθώς κα τον μήνα Οκτώβρο. Αυτό ερχόταν σε αντίθεση με τους περσσότερους μαθητές κα μαθήτρες της πόλης Θεσσαλονίκης που εγγράφονταν στα σχολεία τον μήνα Αύγουστο, δότ η δδασκαλία των μαθημάτων ξεκνούσε στς 5 Σεπτεμβρίου κάθε σχολκό έτος, σύμφωνα με τον Κανονσμό των Ελληνκών σχολείων Θεσσαλονίκης το έτος 95 6. Η μελέτη επίσης έδεξε πως ο εγγραφές μαθητών κα μαθητρών, σε μκρότερα βέβαα ποσοστά, γίνονταν κα τους υπόλοπους μήνες του έτους εκτός από τον Δεκέμβρο κα τον Απρίλο. Ο επόμενος πίνακας παρουσάζε τον χρόνο εγγραφής των μαθητών κα μαθητρών στην ΠΙΝΑΚΑΣ 4 ΕΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΣΥΝΟΛΟ ΜΑΘΗΤΩΝ 6 3 ΧΡΟΝΟΣ ΕΙ ΊΊ>ΑΦΗΣ Σεπτέμβρος Οκτώβρος Νοέμβρος Ιανουάρος Φεβρουάρος Μάρτος Μάϊος Ιούνος Ιούλος Αύγουστος ΣΥΝΟΛΟ Χ 3 5 4 4 394 ΚΟΥΦΑΛΙΩΤΩΝ ΠΟΣΟΣΤΌ (%) 9,4 7,9 ЬЛ 7,9,Κ.5 Κ3. ΓΡΑΦΗΜΑ 5 Χρόνος εγγραφής των μαθητών κα μαθητρών στην «εν Θεσσαλονίκη Δημοτκή Σχολή Κουφαλωτών» (97/98-93/94) t α ) ) ) -Γ Τ r r r Τ 4 6 3ü 6. Κανονσμός των Ελληνκών Σχολείων Θεσσαλονίκης 95, σ. 3.
Η λετουργία της «εν Θεσσαλονίκη Δημοτκής Σχολής Κουφαλωτών» 83 «εν Θεσσαλονίκη Δημοτκή Σχολή Κουφαλωτών» από το σχολκό έτος 97/98 έως το σχολκό έτος 93/94. Από τη μελέτη των στοχείων προκύπτε ότ το μεγαλύτερο ποσοστό μαθητών κα μαθητρών εγγράφετα στη Σχολή τον Σεπτέμβρο (9,4%), αλλά κα ένα σημαντκό ποσοστό εγγράφηκε τον Οκτώβρο (7,9%), τον Νοέμβρο (6,%) κα τον Φεβρουάρο (7,9%). Η καθυστέρηση εγγραφής ίσως να οφείλετα στη μετακίνηση πληθυσμού από τς υπόλοπες περοχές προς τη Θεσσαλονίκη. Ε. Ηλκία φοίτησης των μαθητών κα μαθητρών Από τη μελέτη της παραμέτρου ηλκία φοίτησης προκύπτε πως η ηλκία φοίτησης των μαθητών κα μαθητρών ποκίλλε σε μεγάλο βαθμό σε κάθε τάξη. Γα παράδεγμα στο Νηπαγωγείο της Σχολής φοτούν μαθητές ηλκίας από τεσσάρων (4) έως ένδεκα () ετών κα μαθήτρες ηλκίας από πέντε (5) έως ένδεκα () ετών, ενώ στην Α τάξη φοτούν μαθητές ηλκίας α πό πέντε (5) έως ένδεκα () ετών κα μαθήτρες ηλκίας από πέντε (5) έως δεκατρών (3) ετών. Ο επόμενος πίνακας παρουσάζε την ηλκία φοίτησης των μαθητών κα μαθητρών σε κάθε τάξη στην «εν Θεσσαλονίκη Δημοτκή Σχολή Κουφαλωτών» από το σχολκό έτος 97/98 έως το σχολκό έτος 93/94. Η συχνότητα στς ακραίες τμές ηλκίας σε κάθε τάξη είνα αρκετά μκρή καθώς είνα λίγες ο περπτώσες μαθητών κα μαθητρών που φοτούν σε τάξες πολύ μεγαλύτερες ή μκρότερες από την ηλκία τους. Γα παράδεγμα ένας μαθητής ηλκίας τεσσάρων (4) ετών φοτά στο Νηπαγωγείο, ενώ ένας μαθητής κα μία μαθήτρα ηλκίας ένδεκα () ετών φοτούν επίσης στο Νηπαγωγείο. Στην Α τάξη φοτά ένας μαθητής ηλκίας πέντε (5) ετών, ενώ στην ίδα τάξη φοτούν δύο μόνο μαθήτρες ηλκίας δεκατρών (3) ετών. Η ηλκακή ποκλία μέσα στην ίδα τάξη δεν λετουργεί αποτρεπτκά καθώς επτρέπε σε μαθητές κα μαθήτρες που δεν ενεγράφησαν εγκαίρως στη Σχολή γα δάφορους λόγους να φοτήσουν σε μεγαλύτερες ή μκρότερες τάξες από την ηλκία τους. Η ποκλία αυτή φαίνετα κα στον μέσο όρο της ηλκίας φοίτησης κατά τάξη. Γα παράδεγμα στο Νηπαγωγείο ο μέσος όρος ηλκίας που φοτούν ο μαθητές κα ο μαθήτρες είνα περίπου δύο έτη μεγαλύτερος από αυτόν που φοτά στο σύγχρονο σχολείο κα στς υπόλοπες τάξες η δαφορά είνα περίπου ένα έτος. Ο μέσος όρος ηλκίας μαθητών κα μαθητρών που φοτούν στη Β' κα τη Γ τάξη είνα σταθερός στα δέκα () έτη γα τους μαθητές κα στα οκτώ (8) κα εννέα κα μσό (9,5) έτη γα τς μαθήτρες. Υψηλή συχνότητα όμως παρουσάζουν ο ηλκίες των μαθητών κα μαθητρών που
84 Ευστράτος Θ. Βαχάρογλου * 3 < ì k t 5 Χ и * ^ e * q S < 5 и и LU Φ LU -ì l' ì- 'S «; 4 F; α ^ è 5- φ -S g Ж ч' <ϊ> Ж & if \ib ач \<b Ä ë 3 fs^ 4 -< Ж κ; 33 i 4 ^ Ж. 4 5 4ô Ä ^ 4 İ k l tt G ì j ГЛ _ r-i,, r- (N»r, чо ^ «N ^н j 3 O oc -T ГЛ trç 4t m «n -t (Л)' -+ V iti O l ~ ГЛ f^ <N Г- СЧ O ^~ ГЧ ГЧ ГЧ Ό Γ- C «X сч,. m i Γ Ι 9\ yr t Ο гл ч~, ο" ci ΓΑ ^^ Γη Ο ГЧ ' *+ г^ 3v oc ο -t (Ν Ρ ο π n Г- -t ce ^ rn CS ^~ СЛ -ît in Г: < гч i ч5 (Ti o O (Π?n ΓΛ n rn ΓΝ -i- r^, гп ' чс Г-, ^-" f В 3 ^4 ^ ГЧ Γ Η ГЧ ГЧ 3 ο -Η 3 ο. ^ ο Ι Ι Ι Î J CS ri CN t c> Oy c> O ^ vi fnï co ί*ί *П ^ 4"İ ч *A ^-ч ^ ir ît "ì CS? "^ CS Оч *j зс "~i ı>c 5
Η λετουργία της «εν Θεσσαλονίκη Δημοτκής Σχολής Κουφαλωτών» 85 φοτούν σε κάθε τάξη, όπως αυτές που φοτούν στς αντίστοχες τάξες στο σύγχρονο σχολείο. ΣΤ. Γεωγραφκή προέλευση του μαθητκού πληθυσμού Γα τη μελέτη του τόπου προέλευσης του μαθητκού πληθυσμού χρησμοποήθηκαν ο πληροφορίες που καταγράφηκαν στς στήλες: πατρίς, ήτο τόπος γεννήσεως κα δαμονή του Μαθητολογίου. Ο τόπος που σημεώνετα κάτω από τη στήλη πατρίς δηλώνε τον τόπο καταγωγής της οκογένεας των μαθητών κα μαθητρών της Σχολής. Η στήλη δαμονή καταγράφε σημαντκά στοχεία γα τον τόπο δαμονής των οκογενεών των μαθητών κα μαθητρών. Στην «εν Θεσσαλονίκη Δημοτκή Σχολή Κουφαλωτών» όλο ο μαθητές κα ο μαθήτρες δήλωσαν ως τόπο δαμονής τη Θεσσαλονίκη. Ο επόμενος πίνακας δηλώνε τον τόπο καταγωγής των μαθητών κα μαθητρών της «εν Θεσσαλονίκη Δημοτκής Σχολής Κουφαλωτών» από το σχολκό έτος 97/98 έως το έτος 93/94. Ο ρόλος του σχολείου ήταν δαίτερα σημαντκός, δότ έδνε τη δυνατότητα να φοτήσουν σε αυτό μαθητές κα μαθήτρες από περοχές που δεν λετουργούσαν ελληνκά σχολεία γα δάφορους λόγους αλλά κυρίως λόγω της Βουλγαρκής προπαγάνδας κα του προσηλυτσμού πληθυσμών με έ ντονο το ελληνκό φρόνημα στη Βουλγαρκή Εξαρχία, όπως γα παράδεγμα μαθητές κα μαθήτρες από τα Κουφάλα, που αποτελούν κα το μεγαλύτερο ποσοστό στη Σχολή (9,3%). Ο ρόλος αυτός που αποσαφήνσε κα τον λόγο λετουργίας της σχολής, επεκτάθηκε κα σε μαθητές κα μαθήτρες που προέρχονταν από δάφορες περοχές εκτός της Θεσσαλονίκης κα ε γκαταστάθηκαν με τς οκογένεες τους στη δεύτερη ευρωπαϊκή πόλη της Οθωμανκής Αυτοκρατορίας. Καθορίστηκε επομένως ο ρόλος του σχολείου αυτού σε ένα προκαταρκτκό στάδο καθώς κα στην προετομασία μαθητών κα μαθητρών από περοχές εκτός Θεσσαλονίκης, με σκοπό την καλύτερη ένταξη τους κα συνέχση των σπουδών τους στς εξατάξες Αστκές Σχολές της Θεσσαλονίκης, όπως αυτές λετουργούσαν περίπου από το 88. Το μκρό ποσοστό μαθητών κα μαθητρών που δήλωσαν τόπο καταγωγής την πόλη της Θεσσαλονίκης (περίπου 9%) οδηγεί στο συμπέρασμα αυτό. Ο πόλες κα τα χωρά από τα οποία προέρχονταν ο εκτός Θεσσαλονίκης μαθητές κα μαθήτρες καλύπτουν σχεδόν ολόκληρη την περοχή της Μακεδονίας αλλά κα της Θεσσαλίας εκτός βέβαα από την Αθήνα, το Λαύρο κα την Ήπερο. Το μεγαλύτερο ποσοστό μαθητών κα μαθητρών προέρχοντα από αγροτκές αλλά κα ημαστκές περοχές. Το επόμενο γράφημα παρουσάζε τον τόπο προέλευσης των εκτός της Θεσσαλονίκης μαθητών κα μαθητρών (97-94).
86 Ευστράτος Θ. Βαχάρογλου -ςt - С ί ς e a: ч a: * *Р с в 3 Ü ώ Ρ < Я
Η λετουργία της «εν Θεσσαλονίκη Δημοτκής Σχολής Κουφαλωτών» 87 -ω > Ρ Ö < t Ó ri "S и 'Γ; (Ν > C < ΙΛ : ri > Ö CL 'Γ; (Ν D ε, - ΙΛ : ri 3 6 'Γ. (Ν > C D Ö Ά Γ). Г) i ffl CM 'δ < Cl : < Ъ e co to c_ u D t > e -Γ ε Γ" Ρ 8 = J- -e e*. i < C ( i i - e DJ б <-* i* :c_ / w M :J '"S r. ( Ö S -a 3 S F Q. 5 > l
88 Ευστράτος Θ. Βαχάρογλου ΓΡΑΦΗΜΑ 6 8 Γεωγραφκή προέλευση των εκτός της Θεσσαλονίκης μαθητών κα μαθητρών (97-94) Ρ Ι 7-6- рц ПТТТТ^^^ч / / / / * g é4? / /У * Ο επόμενος πίνακας παρουσάζε τον толго πρότερων σπονδών των μαθητών κα μαθητρών της Δημοτκής Σχολής των Κουφαλωτών στη Θεσσαλονίκη. ΠΙΝΑΚΑΣ 7 ΕΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΚΟΥΦΑΛΙΩΤΩΝ TO ΙΟΣ ΠΡΟΤΕΡΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ Σχολή ΚουφοΑίοπών Ν η πκt vf >ΐνε i t Ì Κ < n >φ< * λ f o Tf ô ν Βουλγαρκή Σρζολή Σχολή Λγίας Γ J ' ρ άί> ας Ιΐβραΐκή Σχολή Θάσος Σχολή Βαρβαρίου Κεντρκό Ι ΙαρΟεναγωγείο Ιταλκή Σχολή Λ σβεστοχώ pu > ν Σχολή Ανάληψης Σμύρνη Σερβκή Σχολή ΔΪ:ν καταγράφηκα ΣΥΝΟΛΟ ΣΥΝΟΛΟ ΜΛΟΗΤΩΝ 4 8 38 394 ΠΟΣΟΣΤΟ 54,3 5,6 4,6 3,5,5,.,,,,, 9,6 ì Μ Εκτός από τους λόγους που αναφέρθηκαν στη σημαντκή προσφορά της λετουργίας της Δημοτκής Σχολής Κουφαλωτών στη Θεσσαλονίκη, η (Το)
Η λετουργία της «εν Θεσσαλονίκη Δημοτκής Σχολής Κουφαλωτών» 89 Σχολή είχε κα την επτυχία να συγκεντρώσε μαθητές κα μαθήτρες που φοτούσαν στς ξένες σχολές, όπως τη Σερβκή Σχολή, τη Βουλγαρκή Σχολή, την Εβραϊκή Σχολή. Η συντονσμένη λετουργία της «εν Θεσσαλονίκη Δημοτκής Σχολής Κουφαλωτών» κα της Αστκής Σχολής Αγίας Τράδας κατάφερε τη φοίτηση σημαντκού αρθμού ελλήνων μαθητών κα μαθητρών από τα ξένα σχολεία στα ελληνκά. Το επόμενο γράφημα παρουσάζε το σύνολο των μαθητών κα μαθητρών που από τα ξένα σχολεία φοίτησαν στην «εν Θεσσαλονίκη Δημοτκή Σχολή Κουφαλωτών». ΓΡΑΦΗΜΑ 7 Σύνολο μαθητών κα μαθητρών που από τα ξένα σχολεία φοίτησαν στην «εν Θεσσαλονίκη Δημοτκή Σχολή Κουφαλωτών» (97-94) Q Βουλγαρκή Σχολή β Σερβκή Σχολή Υ D Ιταλκή Σχολή δ И Εβραϊκή Σχολή Ζ. Κονωνκο-οκονομκή φυσογνωμία της «εν Θεσσαλονίκη Δημοτκής Σχολής Κουφαλωτών» Η κονωνκο-οκονομκή προέλευση των μαθητών κα μαθητρών της «εν Θεσσαλονίκη Δημοτκής Σχολής Κουφαλωτών» υπήρξε μία σημαντκή παράμετρος προς μελέτη κα εξαγωγή συμπερασμάτων. Γα τη μελέτη της κονωνκο-οκονομκής φυσογνωμίας της σχολής καταγράφηκαν όλα τα ε παγγέλματα που αναγράφονταν στο Μαθητολόγο κάτω από τη στήλη ε πάγγελμα πατρός, με ταυτόχρονο προσδορσμό της επαγγελματκής δότητας γα όσες επωνυμίες επαγγελμάτων δεν υφίσταντα σήμερα ή έχουν δαφοροποηθεί 7. Στη συνέχεα επλέχτηκε η τρπλή κλίμακα κονωνκής κατηγοροποίησης, Κατώτερα στρώματα, Μεσαία κα Ανώτερα, με την τρπλή γα το κάθε στρώμα υποδαίρεση σε κατώτερο, μεσαίο κα ανώτερο υπόστρωμα. Γα την τοποθέτηση του κάθε επαγγέλματος στην κλίμακα της κονωνκής κατηγοροποίησης χρησμοποήθηκαν τα κρτήρα της οκονομκής 7. Γα παράδεγμα: Λεμβούχος: δοκτήτης κα κυβερνήτης λέμβου, μυλωνάς: μυλωθρός, βουκόλος: βοσκός αγέλης βοών (γελαδάρης), οξοποός: αυτός που μετατρέπε σε οξκό οξύ - αυτός που παρασκευάζε το ξύδ (όξος).
9 Ευστράτος Θ. Βαχάρογλου κα κονωνκής σχύος, αν κα στα τέλη του 9ου α. δεν υπάρχε ακόμη σαφής δαχωρσμός κονωνκών τάξεων ή στρωμάτων. Ωστόσο η κατηγοροποίηση έγνε με βάση τς ημερήσες ή ετήσες αποδοχές του κάθε επαγγέλματος, την παλαότητα ή το νεωτερκό του επαγγέλματος (δεδομένου ότ τα περσσότερα από τα νεοεμφανζόμενα επαγγέλματα, όπως του χρυσοχόου ή του ζαχαροπλάστη αμείβοντα καλύτερα) καθώς κα ββλογραφκές πληροφορίες 8. Ο επόμενος πίνακας παρουσάζε τα επαγγέλματα των γονέων των ΠΙΝΑΚΑΣ 8 ΕΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΚΟΥΦΛΛΙΩΤΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΑ Εργάτης Κτίστης Ορφανή Ξυλουργός Ορφανός Κηπουρός Κα ρ ρ αγωγεύς Υπάλληλος Λμαξηλάτης Κρεοπώλης Καφεπώλης Παντοπώλης Χρυσοχόος Ονοπώλης Υποδηματοποός Μάγερας Αργός Αρχτέκτων Ι ραμματεύς Αρτοποός Ράπτης Εργάτης ατμόμυλου Βυρσοδέψης Βουκόλος Κεραμοποος Βαφεύς Αλεύς Ιχθυοπώλης Καπνεργάτης Σδηρουργός Σχονοποός Οξο ποος Μυλοίθρός ΣΎΝΟΛΟ ΜΑΘΗΤΩΝ 5 4 36 36 3 9 Ιό 4 3 8 8 7 6 6 6 6 5 5 4 4 4 3 3 3 3 3 3 ΠΟΣΟΣΤΟ 9,4 9, 9, 7,9 4,8 4, 3,5 3,3,8,5,5 U5,5,3,3,8,8,8,8,8,8,5,5,5,5,5,5 ΣΎΝΟΛΟ 394, ( Α) 8. Κατερίνα Ι. Δαλακούρα, Το Κεντρκό Παρθεναγωγείο Θεσσαλονίκης (854-94), μία πρώτη προσέγγση της εκπαίδευσης των θηλέων στη Θεσσαλονίκη κατά την τελευταία περίοδο της οθωμανκής κυραρχίας, Θεσσαλονίκη, εκο. Κυρακίοη,, σσ.
Η λετουργία της «εν Θεσσαλονίκη Δημοτκής Σχολής Κουφαλωτών» 9 μαθητών κα μαθητρών που φοίτησαν στην «εν Θεσσαλονίκη Δημοτκή Σχολή Κουφαλωτών» από το σχολκό έτος 97/98 έως το έτος 93/ 94. Από τη μελέτη της παραμέτρου επάγγελμα πατρός προκύπτε πως κατά τη δάρκεα των ετών που εξετάζοντα τα επαγγέλματα που εμφανίζοντα με τη μεγαλύτερη συχνότητα είνα: εργάτης (9%), κτίστης (,4%), ορφανή (9,%), ξυλουργός (9,%), ορφανός (7,9%), κηπουρός (4,8%), καρραγωγεύς (4,%), υπάλληλος (3,5%). Το επόμενο γράφημα παρουσάζε τα επαγγέλματα με τη μεγαλύτερη συχνότητα (97/98-93/94). ΓΡΑΦΗΜΑ 8 Επαγγέλματα με τη μεγαλύτερη συχνότητα στην «εν Θεσσαλονίκη Δημοτκή Σχολή Κουφαλωτών» (97/98-93/94) α Εργάτης β Κτίστης V Ορφανή 6 Π Ξυλουργός ε Ορφανός ΙΤΤΒ Κηπουρός ζ Καρραναψευς η D Υπάλληλος Ο επόμενος πίνακας παρουσάζε την κονωνκο-οκονομκή προέλευση των μαθητών κα μαθητρών της «εν Θεσσαλονίκη Αστκής Σχολής Κουφαλωτών» μέσα από την κατηγοροποίηση των επαγγελμάτων. Από τη μελέτη αυτού του πίνακα προκύπτε πως κατά την περίοδο 97/98 έως 93/94 ο μαθητές κα μαθήτρες που προέρχονταν από το κατώτερο κονωνκο-οκονομκό στρώμα ανέρχονταν σε ποσοστό 69,3% (δηλ. ήταν ο περσσότερο) ακολουθούσαν αυτοί που προέρχονταν από το μεσαίο κατώτερο κα μεσαίο μεσαίο στρώμα σε ποσοστά,% κα 7,5% αντίστοχα. 9-35.
9 Ευστράτος Θ. Βαχάρογλου Ο ο Ι ' Ο i 4 " i- 5 LP c δ Ρ e ^ c C < -,3 ЗС ЗС C' ^ w LP LO y: LP y: r 5" - <-i ^ C* "S r i H g i g w ^* ^ н ^ ο *- te liiiï ο eu o t ο Η Ρ Η g и Ö ο p ö >- li U» LP ~ö *P ^ < /Ì ii oo
Η λετουργία της «εν Θεσσαλονίκη Δημοτκής Σχολής Κουφαλωτών» 93 'i ì α Ö ο - Ι Ξυλουργός (36) Βυρσοδέψης (3) Μυλωθρός () Οξοποός () Ξυδοποός () Lo 4 co / \ LP Ρ* Η PL, / 4 -to Й -Ρ ο co. < Υπηρεσίες (κονοτκεςδημόσες) LP Ρ" θ- Ö CU e*; LP to ^ ti ε Εργάτης(75) Καπνεργάτης () Κηπουρός(9) Κεραμεύς () Κεραμοποός (3) Κτίστης (4) Εργάτης ατμόμυλου (3) Lo co Μάγερας (6) Γραμματεύς (4) Νυκοφύλας () Νοσοκόμος () ο. Αγωγάτης () Καρραγωγεύς (6) Αμαςηλάτης(3) LP Aİ* 8"ΐ ϊ co LP 9- Ö ω υ ì, 4»ο > 3 α < 4
94 Ευστράτος Θ. Βαχάρογλου Ο επόμενος πίνακας παρουσάζε την κονωνκο-οκονομκή προέλευση του μαθητκού πληθυσμού συνολκά (97-94). KOVCOVKÓ στρώμα. Κατώτερο στρώμα Μεσαίο κατώτερο Μεσαίο μεσαίο Μεσαίο ανώτερο Ανώτερο στρώμα Σύνολο ΠΙΝΑΚΑΣ Σύνολο μαθητών 73 44 69 8 394 Ποσοστό (%) 69,3%,% 7,5% % οο,ο Πρόκετα γα σχολείο στο οποίο προσέρχονταν μαθητές κα μαθήτρες από τα κατώτερα αλλά κα τα μκρομεσαία κονωνκά στρώματα. ΓΡΑΦΗΜΑ 9 Κονωνκο-οκονομκή προέλευση του μαθητκού πληθυσμού της «εν Θεσσαλονίκη Δημοτκής Σχολής Κουφαλωτών» (97-94) 69% α α Κατώτερο στρώμα β D Меоаю κατώτερο Υ Ο Μεσαίο μεσαώ δ D Μεσαω ανώτερο ε Ανώτερο στρώμα % 8% Συμπεράσματα Η αναφορά του υπουργείου Εξωτερκών γα τη χορήγηση σαράντα ο κτώ (48) οθωμανκών λρών το έτος 98-99 γα τη λετουργία της «εν Θεσσαλονίκης Δημοτκής Σχολής Κουφαλωτών» μας έδωσε μία σημαντκή πληροφορία γα τη λετουργία ενός Δημοτκού Σχολείου στη Θεσσαλονίκη στς αρχές του ού α. γα το οποίο δεν είχαμε αρκετά στοχεία. Στη συνοκία της Αγίας Τράδας κοντά στην ομώνυμη Αστκή Σχολή λετούργησε πθανότατα από το έτος 97/98 κα η Δημοτκή Σχολή Κουφαλωτών, η οποία κάλυπτε τς ανάγκες μαθητών κα μαθητρών που προ-
Η λετουργία της «εν Θεσσαλονίκη Δημοτκής Σχολής Κουφαλωτών» 95 έρχονταν από περοχές εκτός της Θεσσαλονίκης. Η μελέτη των δεδομένων που προέκυψαν από το αρχείο που δασώθηκε, αφορούσε τρακόσους ενενήντα τέσσερς (394) μαθητές κα μαθήτρες την περίοδο από το σχολκό έ τος 97/98 έως το σχολκό έτος 93/94. Ο μαθητές φοίτησαν σε μκρότερο ποσοστό (47,5%) σε σχέση με τς μαθήτρες, των οποίων το ποσοστό έφτασε σχεδόν το 5,5%. Ο μαθητκός πληθυσμός τη χρονκή περίοδο που εξετάζετα παρουσάζε μκρή αυξητκή τάση με μκρές περόδους μείωσης εξατίας σημαντκών στορκο-πολτκών γεγονότων, όπως η έναρξη του Μακεδόνκου Αγώνα. Η τάξη που παρουσάζε μεγάλο ποσοστό φοίτησης μαθητών κα μαθητρών είνα η Α' τάξη, ενώ μκρότερο ποσοστό παρουσάζουν η Β' κα η Γ τάξη. Αυτό δότ ο μαθητές κα ο μαθήτρες συνέχζαν τς σπουδές τους σε μεγάλη πλεοψηφία στην Αστκή Σχολή Αγίας Τράδας 9. Η ηλκία φοίτησης των μαθητών κα μαθητρών κατά τάξη ποκίλλε σε μεγάλο βαθμό. Γα παράδεγμα στην Α τάξη ο μέσος όρος ηλκίας των μαθητών είνα 8 ετών κα των μαθητρών επίσης 9 ετών. Μεγαλύτερη ηλκακή ποκλία παρατηρείτα στς πρώτες τάξες του Δημοτκού Σχολείου κα μκρότερη στη Γ τάξη. Μεγαλύτερη επίσης ηλκακή ποκλία παρουσάζουν ο μαθητές που φοτούν σε κάθε τάξη του Δημοτκού Σχολείου κα μκρότερη ο μαθήτρες. Το μεγαλύτερο ποσοστό μαθητών κα μαθητρών δηλώνε τόπο καταγωγής τα Κουφάλα σε ποσοστό 9,3% με δεύτερη πόλη τη Θεσσαλονίκη σε ποσοστό 8,8%. Ο ρόλος του σχολείου ήταν δαίτερα σημαντκός, δότ έδνε τη δυνατότητα να φοτήσουν σε αυτό μαθητές κα μαθήτρες από περοχές που δεν λετουργούσαν ελληνκά σχολεία τη συγκεκρμένη χρονκή περίοδο, όπως στα Κουφάλα, όπου ο πηγές αναφέρουν ότ το Δημοτκό Σχολείο σταμάτησε να λετουργεί το έτος 95/96. Αν κα ο εγγραφές των μαθητών κα μαθητρών πραγματοποούνταν συνήθως από τς 6 Αυγούστου έως τς 4 Σεπτεμβρίου, δότ έπετα άρχζαν τα μαθήματα, αρκετοί μαθητές αλλά κα μαθήτρες εγγράφονταν κα τους ε πόμενους μήνες του σχολκού έτους, κυρίως τον Οκτώβρο κα τον Νοέμβρο. Το μεγαλύτερο ποσοστό του μαθητκού πληθυσμού στο Δημοτκό Σχολείο προέρχετα από τα κατώτερα κα μκρομεσαία κονωνκά στρώματα, ε νώ σημαντκά είνα κα τα ποσοστά των μαθητών κα μαθητρών που ήταν ορφανοί, εξατίας της συμμετοχής των οκογενεών τους στα στορκο-πολτκά γεγονότα της εποχής, όπως στον Μακεδόνκο Αγώνα. ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΣ Θ. ΒΑΧΑΡΟΓΛΟΥ 9. Αρχείο Μητρόπολης Θεσσαλονίκης, φακ. 88, B', αρ. 9, αρ. 38, αρ. 3, B' 3, αρ. 37.
96 SUMMARY ofkoufa- Eftratio Th. Vacharoglou, The organization an the operation liarì Primary School in Thealoniki (97/98-93/94). The aim of thi paper i to bring to light the organization an the operation of Koufalian' Primary School in Thealoniki at the beginning of the th century. The operation of the ntitution wa important becaue it wa bae on the initiative of a group of people from Koufalia, a region next to Thealoniki. The operation of thi School elect the metropolitan an eucational role of Thealoniki an it help in reient, which were force to leave from region, becaue of ba ocial an political circumtance, which impene the operation of Greek chool mainly in Maceonia. There are no bibliographic report for thi School an the ource are very few. We can characterize the operation of the School «autonomou» a it wa not inclue initially in the network of Community chool. More pecifically, thi paper examine the following iue: a) The aim an goal of School' functioning. b) The financial upport of the ntitution, the teaching peronnel. c) The number of the pupil, the age limit for attening clae, the time of enrolling, the pupil' place of origin, their ocial an financial tatu.
Η λετουργία της «εν Θεσσαλονίκη Δημοτκής Σχολής Κουφαλωτών» 97 Ш*Щ$ oy T*Ù t* _Λ.*<''Μ'ί«'ί ^ßlLgOÜ. я Gk:.ı\ı-** W &г# 4м*,L Artj.-Ц V ^AJ^^iLr ^ ^ Ew. 7. Μητρώο της «εν Θεσσαλονίκη Δημοτκής Σχολής Κουφαλωτών» (97/98-93/94). - iti. > İ /-Φ ïï ^Jp «' - > ίί.ιίίχ,-β.-υ.. 'У.Уш. J *ГЬ t fu H i.v..- l-tj-jtlfirhhif. /Ì. ri ;.«: онищр-^ f j^fl ^fi-m У-ff. П " Г Ew.. Έγγραφο τον Υπουργείου Εξωτερκών όπου σύμφωνα με τον προϋπολογσμό του σχολκού έτους 98-99 γα την ελληνκή παδεία στην Προξενκή Περφέρεα της Θεσσαλονίκης χορηγήθηκαν σαράντα οκτώ (48) οθωμανκές λίρες υπέρ σχολείου Κουφαλωτών στη Θεσσαλονίκη.