Σερλνινγηθφ Δθπαηδεπηηθφ Ίδξπκα Καβάιαο ρνιή Σερλνινγηθψλ Δθαξκνγψλ Σκήκα Σερλνινγίαο Πεηξειαίνπ & Φπζηθνχ Αεξίνπ Πηςσιακή Δπγαζία Φώποι Υγειονομικήρ Ταθήρ Αποππιμμάηυν (Φ.Υ.Τ.Α.) Μοςζηάκαρ Πέηπορ Δπιβλέπυν Καθηγηηήρ: κορ. Μαπμάνηρ Καβάια, Απξίιηνο 2010
Εσταριστίες Η παραθάηφ πηστηαθή εργαζία κε ζέκα «Φώροη Υγεηολοκηθής Ταθής Απορρηκκάηφλ (Φ.Υ.Τ.Α.)» πραγκαηοποηήζεθε ζηα ηοσ προγράκκαηος ζποσδώλ ηοσ ηκήκαηος Τετλοιογίας Πεηρειαίοσ & Φσζηθού Αερίοσ, ηες ζτοιής ηετλοιογηθώλ εθαρκογώλ ηοσ ΤΕΙ Καβάιας. Σε ασηό ζα ήζεια λα εσταρηζηήζφ ηοσς γολείς κοσ ποσ ηόζο κοσ ζσκπαραζηάζεθαλ θαζόιε ηες δηάρθεηα ηφλ ζποσδώλ κοσ. 1
- ΔΗΑΓΩΓΖ... 5 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1 Ο : ΔΗΑΓΩΓΗΚΑ... 6 1.1. Ση είλαη ν Υ.Τ.Σ.Α.... 6 1.2. Ζ θαηάζηαζε ησλ Υ.Τ.Σ.Α. ζηελ Διιάδα... 7 1.3. Ζ ζπλνιηθή εηθφλα ησλ ΥΤΣΑ... 8 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2 Ο : ΒΑΗΚΔ ΔΝΝΟΗΔ ΓΗΑΥΔΗΡΗΖ ΑΠΟΒΛΖΣΩΝ... 10 2.1. ηεξεά απφβιεηα. Καηεγνξίεο ζηεξεψλ απνβιήησλ.... 10 2.2. Γηαρείξηζε Απνβιήησλ... 13 2.2.1. Πξνζσξηλή απνζήθεπζε θαη ελδερφκελνο δηαρσξηζκφο ζηελ πεγή... 14 2.2.2. πιινγή θαη κεηαθνξά ησλ απνξξηκκάησλ... 15 2.2.3. Δπαλαρξεζηκνπνίεζε θαη Αλαθχθισζε... 15 2.2.4. Σερληθέο αληηξξχπαλζεο θαη επεμεξγαζίαο ησλ απνξξηκκάησλ... 17 2.2.4.1. Βηνινγηθή επεμεξγαζία - Κνκπνζηνπνίεζε... 17 2.2.4.2. Θεξκηθή επεμεξγαζία - θαχζε ησλ ΑΑ... 19 2.2.4.3. Τγεηνλνκηθή ηαθή... 21 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3 Ο : ΒΗΩΗΜΖ ΑΝΑΠΣΤΞΖ ΚΑΗ ΟΛΟΚΛΖΡΩΜΔΝΖ ΓΗΑΥΔΗΡΗΖ ΣΩΝ ΑΠΟΒΛΖΣΩΝ... 24 3.1. Ζ πνιηηηθή ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο γηα ηα απφβιεηα... 24 3.2. Οινθιεξσκέλε Γηαρείξηζε ησλ Απνξξηκκάησλ... 28 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4 Ο : ΚΑΣΑΚΔΤΖ ΔΝΟ Υ.Τ.Σ.Α.... 29 4.1. Ζ δεκηνπξγία ελφο Υ.Τ.Σ.Α.... 29 4.2. Βαζηθέο παξάκεηξνη... 29 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 5 ν : ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝΣΗΚΔ ΔΠΗΠΣΩΔΗ... 38 5.1. Δθηίκεζε πεξηβαιινληηθψλ επηπηψζεσλ... 38 5.2. Φάζεηο Τινπνίεζεο έξγνπ... 39 5.2.1. Πξνζσξηλή θάζε... 40 5.2.2. Φάζε θαλνληθήο ιεηηνπξγίαο... 40 5.2.3. Φάζε έθηαθηεο ιεηηνπξγίαο... 41 2
5.3. Απφβιεηα πνπ παξάγνληαη απφ έλα Υ.Τ.Σ.Α... 41 5.4. Αέξηα απφβιεηα... 42 5.4.1. Παξαγφκελα αέξηα... 42 5.4.2. Δπηπηψζεηο απφ ηα παξαγφκελα αέξηα... 44 5.4.3. Αησξνχκελα ζσκαηίδηα... 46 5.4.4. Καπλφο... 46 5.4.5. θφλε... 47 5.5. Τγξά απφβιεηα γεληθά ζηνηρεία:... 48 5.5.1. Παξάγνληεο πνπ ξπζκίδνπλ ηελ παξάγσγε ζηξαγγηζκάησλ... 49 5.5.2. Πνζνηηθή εθηίκεζε ησλ παξαγνκέλσλ ζηξαγγηζκάησλ ην πδξνινγηθφ ηζνδχγην ζε έλα Υ.Τ.Σ.Α.... 52 5.5.3. Παξάγσγε ζηξαγγηζκάησλ κεηά ην πέξαο ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπ ρψξνπ... 52 5.6. ηεξεά απφβιεηα... 53 5.7. Πεξηβαιινληηθέο επηπηψζεηο ιφγσ ζνξχβνπ... 54 5.7.1. Δπηπηψζεηο ζηε θπζηνγλσκία ηεο πεξηνρήο... 54 5.7.2. Λνηπέο επηπηψζεηο... 55 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 6 ν : ΑΝΣΗΜΔΣΩΠΗΖ ΣΩΝ ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝΣΗΚΩΝ ΔΠΗΠΣΩΔΩΝ... 57 6.1. Αέξηα απφβιεηα... 57 6.1.1. Πξνζηαζία εδάθνπο - ππφγεησλ πδάησλ: ζηεγαλνπνίεζε ππζκέλα θαη πιεπξψλ ηνπ Υ.Τ.Σ.Α.... 57 6.1.2. Πξνζηαζία αηκφζθαηξαο - ζπζηήκαηα ζπιινγήο θαη επεμεξγαζίαο ησλ αεξηψλ 57 6.1.3. Γηάζεζε ηνπ βηναεξίνπ... 61 6.1.4. Έιεγρνο ηνπ βηναεξίνπ... 62 6.2. Τγξά απφβιεηα... 63 6.2.1. Δπεμεξγαζία ζηξαγγηζκάησλ... 65 6.3. Αληηπιεκκπξηθή πξνζηαζία... 66 6.3.1. Μέηξα έιεγρνπ ησλ ζηξαγγηζκάησλ... 67 3
6.4. Αληηππξηθή πξνζηαζία... 68 6.5. Πεξίθξαμε θαη πχιε εηζφδνπ... 70 6.6. Έξγα πξνθάιπςεο θαη αηζζεηηθή εηθφλα ηνπ Υ.Τ.Σ.A.... 70 6.7. Λνηπά έξγα ππνδνκήο θαη εμνπιηζκφο... 71 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 7 Ο : ΥΩΡΟΘΔΣΖΖ ΠΔΡΗΟΥΩΝ... 73 7.1. Μεζνδνινγία... 73 7.2. Μεζνδνινγία - θξηηήξηα... 74 7.3. Αμηνιφγεζε θξηηεξίσλ... 79 7.4. Απαγνξεπκέλεο - εμαηξνχκελεο θαη πξνζθεξφκελεο πεξηνρέο... 80 7.5. Οξηνζέηεζε ρσξψλ πγεηνλνκηθήο ηαθήο... 81 7.6. Μεζνδνινγία - Κξηηήξηα... 82 7.7. Αμηνιφγεζε Κξηηεξίσλ... 90 - ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ... 91 - ΠΖΓΔ ΣΟ ΓΗΑΓΗΚΣΤΟ... 92 ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ... 93 ΟΡΗΜΟ ΣΔΡΔΩΝ ΑΠΟΒΛΖΣΩΝ... 93 4
- ΕΙΑΓΩΓΗ Ζ δηαρείξηζε ησλ αζηηθψλ ζηεξεψλ απνξξηκκάησλ (ΑΑ) απνζθνπεί ζηελ ηειηθή δηάζεζε ηνπο, θαηά ηξφπν ν νπνίνο πξνθαιεί ηε κηθξφηεξε δπλαηή επηβάξπλζε ζηνλ πεξηβάιινληα ρψξν. Ζ επηινγή ηεο βέιηηζηεο κεζφδνπ (επαλαρξεζηκνπνίεζε, αλάθηεζε πιηθψλ θαη ελέξγεηαο, βηνεπεμεξγαζία, πγεηνλνκηθή ηαθή, θ.ά.) βαζίδεηαη ζηελ επηηνκή κεηαμχ ηεο κείσζεο ησλ πεξηβαιινληηθψλ επηδξάζεσλ, ηνπ νηθνλνκηθνχ θφζηνπο θαη ησλ δηαζέζηκσλ νηθνλνκηθψλ πφξσλ θαη ηερλνινγίαο. Απφ πεξηβαιινληηθήο απφςεσο, ε πγεηνλνκηθή ηαθή (ΤΣ) απνηειεί ηελ ηειεπηαία επηινγή απφ ηηο πξναλαθεξζείζεο. Πηζαλέο επηπηψζεηο αθνξνχλ ζηε ξχπαλζε ηνπ εδάθνπο, ησλ επηθαλεηαθψλ θαη/ή ππνγείσλ πδάησλ θαη ηνπ πδξνθφξνπ νξίδνληα, ζηελ πξφθιεζε δπζάξεζησλ νζκψλ, ζηελ αηζζεηηθή αιινίσζε ηνπ πεξηβάιινληα ρψξνπ, ζηελ πξφθιεζε ερνξξχπαλζεο (ζηελ πεξίπησζε χπαξμεο νηθηζκψλ ζηελ επξχηεξε πεξηνρή), ζηελ πξνζέιθπζε ηξσθηηθψλ, πηελψλ, εληφκσλ θαη άιισλ δψσλ. Σα κεηνλεθηήκαηα απηά «αληηζηαζκίδνληαη» έσο θάπνην βαζκφ απφ ην κεησκέλν αξρηθφ θαη ιεηηνπξγηθφ θφζηνο, ηε δπλαηφηεηα απνθαηάζηαζεο ηνπ ρψξνπ κεηά ην πέξαο ιεηηνπξγίαο ηνπ ΥΤΣΑ θαη ηελ επειημία ζηελ πξνζαξκνγή ζε δηαθνξνπνηνχκελεο πνζφηεηεο ΑΑ. Ζ ζρεδίαζε ελφο ΥΤΣΑ έρεη ηελ ηδηαηηεξφηεηα φηη ην ζπγθεθξηκέλν έξγν είλαη καθξνρξφλην ζε θαηαζθεπή θαη δηακφξθσζε, ελψ ε θαηαζθεπή, θαηά θάπνην ηξφπν, ζπλερίδεηαη θαζ' φιν ην ρξνληθφ δηάζηεκα ιεηηνπξγίαο ηεο κνλάδαο θαη κεηά ην πέξαο απηήο. πλεπψο, είλαη απαξαίηεηνο ν ιεπηνκεξήο θαζνξηζκφο θαη πξνγξακκαηηζκφο φισλ ησλ θάζεσλ αλάπηπμεο ηνπ έξγνπ. 5
ΚΕΥΑΛΑΙΟ 1 Ο : ΕΙΑΓΩΓΙΚΑ 1.1. Σι εύναι ο Φ.Τ.Σ.Α. Γηα ηελ Διιάδα, ε εηήζηα παξαγσγή ζθνππηδηψλ αλά θάηνηθν αλέξρεηαη ζηα 400 θηιά ελψ ζηηο αλεπηπγκέλεο ρψξεο ηεο ΔΔ ηα 560 θηιά. ηεξεά απφβιεηα παξάγνληαη, ζε πεξηνξηζκέλα θαηά αληηζηνηρία πνζά, θαη ζε φιεο ζρεδφλ ηηο βηνκεραληθέο δξαζηεξηφηεηεο. Καηά κία έλλνηα ε πγεηνλνκηθή ηαθή είλαη ε κνλαδηθή πξαγκαηηθή κέζνδνο ηειηθήο δηάζεζεο ησλ απνξξηκκάησλ κηαο θαη ζε φιεο ηηο άιιεο κεζφδνπο ππάξρεη έλα ππφιεηκκα ην νπνίν δελ επηδέρεηαη άιιε επεμεξγαζία θαη πξέπεη λα ζαθηεί. ηελ Διιάδα ν θχξηνο ηξφπνο δηάζεζεο ησλ ζηεξεψλ απνξξηκκάησλ είλαη ε αλεμέιεγθηε ηαθή ηνπο ζηηο ρσκαηεξέο, νη νπνίεο μεπεξλνχλ ηηο 2500 (παξάλνκεο θαη κε). Ο ηξφπνο απηφο κε ηελ πάξνδν ησλ ρξφλσλ, έρεη παξνπζηάζεη έληνλα θαη ηεθκεξησκέλα ηα επηβιαβή απνηειέζκαηα πνπ επηθέξνπλ ζηνλ άλζξσπν θαη ην πεξηβάιινλ, π.ρ. έθιπζε ξππνγφλσλ αεξίσλ ζηελ αηκφζθαηξα, δεκία ζηνλ πδξνθφξν νξίδνληα απφ ηε δηείζδπζε ζηξαγγηζκάησλ νξγαληθψλ θαη αλφξγαλσλ ελψζεσλ κε πνιχ κεγάιν ξππαληηθφ θνξηίν, θιπ. Ζ ζσζηή δηάζεζε ησλ ζηεξεψλ απνξξηκκάησλ (κε επηθίλδπλσλ) ζην έδαθνο πξέπεη λα είλαη έλαο νξγαλσκέλνο ρψξνο ηαθήο, κε ηέηνηεο πξνδηαγξαθέο ψζηε λα κελ κνιχλνπλ ην πεξηβάιινλ θαζψο θαη κε ζσζηή δηαρείξηζε γηα αμηνπνίεζε ησλ παξαπξντφλησλ. Ο ρψξνο απηφο είλαη γλσζηφο σο Υψξνο Τγεηνλνκηθήο Σαθήο (ΥΤΣΑ) ν νπνίνο επηβάιιεηαη πιένλ απφ θαλνληζκνχο θαη λνκνζεζίεο επξσπατθέο θαη εζληθέο λα ππάξρεη κέζα απφ νινθιεξσκέλν ζρεδηαζκφ δηαρείξηζεο ζηεξεψλ απνβιήησλ 1. Ο νξηζκφο πνπ έρεη απνδνζεί απφ ηνλ Ακεξηθαληθφ ζχιινγν 1 http://www.industrynews.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=1787&catid=95:old-news&itemid=312 6
Πνιηηηθψλ κεραληθψλ ην 1959 γηα ηε κέζνδν ηεο Τγεηνλνκηθήο Σαθήο, θαη ν νπνίνο αθφκε πξνζαξκφδεηαη ζηα ζεκεξηλά δεδνκέλα, έρεη σο εμήο: «Υγεηολοκηθή Ταθή είλαη ε κέζοδος δηάζεζες ηφλ απορρηκκάηφλ ζηο έδαθος, τφρίς λα δεκηοσργείηαη ελότιεζε ή θίλδσλος ζηε δεκόζηα σγεία θαη αζθάιεηα, κε ηε τρεζηκοποίεζε ηφλ αρτώλ ηες κεταληθής γηα ηε ζσγθέληρφζε ηφλ απορρηκκάηφλ ζηε κηθρόηερε δσλαηή έθηαζε, ηε κείφζε ζηο κηθρόηερο δσλαηό όγθο θαη ηελ θάισυή ηοσς κε ζηρώκα εδάθοσς ζηο ηέιος θάζε κέρας ή ζε όζο πηο ποιύ ζστλόηερα δηαζηήκαηα αλ είλαη απαραίηεηο» (Noble, 1976). Πην ζπγθεθξηκέλα, νη ΥΤΣΑ απνηεινχλ ην ηειεπηαίν ζηάδην ηεο νινθιεξσκέλεο δηαρείξηζεο απνβιήησλ θαη απηφ δηφηη ζηφρνο δηαρείξηζεο απνηειεί, αξρηθά, ε απνθπγή παξαγσγήο ηνπο, κέζα απφ δηαδηθαζίεο θαζαξήο ηερλνινγίαο θαη δηνηθεηηθέο ξπζκίζεηο, ελψ έπνληαη ε ειαρηζηνπνίεζε ησλ πεξηβαιινληηθψλ επηπηψζεσλ, ε αλάθηεζε πιηθψλ θαη ελέξγεηαο θαη ε κείσζε ησλ πξνο δηάζεζε απνξξηκκάησλ κε κεζφδνπο αλαθχθισζεο θαη επαλαρξεζηκνπνίεζεο. Σα ελαπνκείλαληα απφβιεηα απφ απηή ηε δηαδηθαζία νδεγνχληαη ηειηθά ζηνπο ΥΤΣΑ. 1.2. Η κατϊςταςη των Φ.Τ.Σ.Α. ςτην Ελλϊδα Ζ θαηάζηαζε ησλ ρψξσλ ηαθήο ζηελ Διιάδα απνηειεί ίζσο ηνλ ζεκαληηθφηεξν δείθηε γηα ηελ αμηνπηζηία θαη ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ ζπζηεκάησλ δηαρείξηζεο ζηεξεψλ απνβιήησλ ζηε ρψξα καο, δεδνκέλνπ φηη αθφκα θαη ζήκεξα απνηεινχλ, κε ειάρηζηεο εμαηξέζεηο, ηα απνθιεηζηηθά έξγα δηαρείξηζεο ζηεξεψλ απνβιήησλ ζην κεγαιχηεξν κέξνο ηεο ρψξαο. Καηά ζπλέπεηα, κέζσ ηεο αλάιπζεο ηεο θαηάζηαζεο ησλ ΥΤΣΑ κπνξνχλ λα πξνθχςνπλ ζεκαληηθά ζπκπεξάζκαηα πνπ αθνξνχλ ζην ζχλνιν ησλ δξαζηεξηνηήησλ δηαρείξηζεο ζηεξεψλ απνβιήησλ, ελ φςεη θαη ησλ ζεκαληηθψλ εμειίμεσλ πνπ αλακέλνληαη ηα επφκελα ρξφληα 2. 2 http://www.triantafyllia.gr/news/xytainfo/17-epem.html 7
Μία πξψηε απνγξαθή ηεο πθηζηάκελεο θαηάζηαζεο ησλ ΥΤΣΑ ζηελ Διιάδα πινπνηήζεθε ζρεηηθά πξφζθαηα απφ ην Τ.ΠΔ.ΥΩ.Γ.Δ. Ζ ΜνΔ Τγεηνλνκηθήο Σαθήο θαη Δδαθηθήο Γηάζεζεο, βαζηδφκελε ζε απηή ηελ απνγξαθή, ζπκπιήξσζε θαη επηθαηξνπνίεζε ηελ εηθφλα ησλ ρψξσλ ηαθήο ελψ ηαπηφρξνλα επέθηεηλε ηνλ πξνβιεκαηηζκφ ζηα ζέκαηα ζρεδηαζκνχ θαη θαηαζθεπήο ησλ έξγσλ. Σν πιηθφ πνπ πξνέθπςε απφ απηή ηελ πξνζπάζεηα ηεο ΜνΔ πεξηιακβάλεηαη ζε αλαιπηηθή κνξθή ζε ζρεηηθή έθδνζε κε ηίηιν «Ζ θαηάζηαζε ησλ ρψξσλ ηαθήο ζηελ Διιάδα: εκπεηξίεο, ηάζεηο, πξννπηηθέο». Σνλίδεηαη φηη ζηελ παξνχζα εξγαζία, αιιά θαη ζηελ έθδνζε, δελ πεξηιακβάλνληαη ηα δεηήκαηα ζρεδίσλ δηαρείξηζεο απνβιήησλ, ρσξνζέηεζεο θαη απνθαηαζηάζεσλ. ηε ζπλέρεηα αλαπηχζζνληαη ηα ζεκαληηθφηεξα ζπκπεξάζκαηα. 1.3. Η ςυνολικό εικόνα των ΦΤΣΑ ηελ Διιάδα ζήκεξα ιεηηνπξγνχλ 33 ΥΤΣΑ, 4 βξίζθνληαη ππφ θαηαζθεπή, ελψ άιινη 3 έρνπλ δεκνπξαηεζεί θαη βξίζθνληαη ζηε θάζε αμηνιφγεζεο ησλ πξνζθνξψλ. Ο εμππεξεηνχκελνο πιεζπζκφο πιεζηάδεη ην 63% ηνπ πιεζπζκνχ ηεο ρψξαο. Οη ζεκαληηθφηεξνη ΥΤΣΑ εμππεξεηνχλ αλάγθεο κεγάισλ αζηηθψλ θέληξσλ (Αζήλα, Θεζζαινλίθε, Πάηξα, Λάξηζα, Βφινο θ.α.), παξάιιεια φκσο ιεηηνπξγνχλ θαη ΥΤΣΑ κε πνιχ κηθξή δπλακηθφηεηα.. Οη πεξηζζφηεξνη θνξείο ιεηηνπξγίαο ησλ ελ ιφγσ ΥΤΣΑ είλαη ζπγρξφλσο θαη θνξείο πινπνίεζεο (ζε επίπεδν Γήκνπ) θαη ζε ιηγφηεξεο πεξηπηψζεηο είλαη δηαδεκνηηθνί θνξείο. Ζ δαπάλε θαηαζθεπήο ησλ ελ ιεηηνπξγία ρψξσλ ηαθήο μεπεξλά ηα 54 εθαη. Δπξψ, ελψ νη ππφ θαηαζθεπή ή ππφ δεκνπξάηεζε ΥΤΣ έρνπλ πξνυπνινγηζκφ πνπ μεπεξλάεη ηα 29 εθαη. Δπξψ. Αμηνζεκείσην είλαη φηη ην 78% ηεο δαπάλεο θαηαζθεπήο ησλ ελ ιεηηνπξγία ρψξσλ αθνξά ΥΤΣ κεγάισλ αζηηθψλ θέληξσλ (27% γηα ην 8
ΥΤΣΑ Γ. Αηηηθήο). Σν αληίζηνηρν λνχκεξν γηα ηνπο ππφ θαηαζθεπή ή δεκνπξάηεζε ρψξνπο είλαη 72% (52% γηα ην λέν ΥΤΣ Γ. Αηηηθήο) 3. Σν ιεηηνπξγηθφ θφζηνο ησλ ρψξσλ ηαθήο θπκαίλεηαη απφ 5-20 Δπξψ/ηφλν, θαη είλαη αληηζηξφθσο αλάινγν πξνο ηε δπλακηθφηεηά ηνπο. ε νξηζκέλνπο ΥΤΣΑ ηθαλνπνηνχληαη - ζε βαζηθέο γξακκέο - ηα απαηηνχκελα απφ ηε λνκνζεζία ραξαθηεξηζηηθά θαη ην επίπεδν ιεηηνπξγίαο είλαη ηθαλνπνηεηηθφ, σζηφζν ππάξρνπλ θαη εγθαηαζηάζεηο πνπ παξνπζηάδνπλ ζεκαληηθά πξνβιήκαηα είηε ιφγσ θαηαζθεπαζηηθψλ αηειεηψλ είηε, ζπλεζέζηεξα, ιφγσ θαθήο ιεηηνπξγίαο. 3 http://www.triantafyllia.gr/news/xytainfo/17-epem.html?start=1 9
ΚΕΥΑΛΑΙΟ 2 Ο : ΒΑΙΚΕ ΕΝΝΟΙΕ ΔΙΑΦΕΙΡΙΗ ΑΠΟΒΛΗΣΩΝ 2.1. τερεϊ απόβλητα. Κατηγορύεσ ςτερεών αποβλότων. «Σηερεά απόβιεηα λοούληαη οσζίες ή αληηθείκελα ποσ εκθαλίδοληαη θσρίφς ζε ζηερεά θαηάζηαζε από ηης οποίες ο θάηοτός ηοσς ζέιεη, ή σποτρεούηαη λα απαιιαγεί 4 «. Σξεηο είλαη νη βαζηθέο θαηεγνξίεο ζηεξεψλ απνβιήησλ: o αζηηθά απφβιεηα, o βηνκεραληθά απφβιεηα, o επηθίλδπλα απφβιεηα. Ο Δπξσπατθφο Καηάινγνο Απνβιήησλ δηακνξθψζεθε ην 1993. ηελ δηαδηθαζία ελζσκάησζεο ηεο λνκνζεζίαο ηεο ΔΔ, ε Διιάδα δηακφξθσζε ηνλ Δζληθφ Καηάινγν, νξίδνληαο ηηο εμήο θαηεγνξίεο ζηέξεσλ απνβιήησλ o αζηηθά απφβιεηα, o βηνκεραληθά απφβιεηα, o απφβιεηα θαηεδαθίζεσλ θαη νηθνδνκήζεσλ, o επηθίλδπλα απφβιεηα. Αζηηθά ζηεξεά απφβιεηα είλαη απηά πνπ δεκηνπξγνχληαη σο απνηέιεζκα ησλ δσηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ ησλ αλζξψπσλ ζηα λνηθνθπξηά (νηθηαθά απφβιεηα). Δδψ θαηαηάζζνληαη θαη απφβιεηα απφ εκπνξηθά θαηαζηήκαηα, απφ ρψξνπο αλαςπρήο θαη δηαζθέδαζεο, ηα νπνία δελ είλαη επηθίλδπλα θαη ε πνζφηεηα, θαη ε ζχζηαζή ηνπο δελ εκπνδίδεη ηελ κεηαρείξηζή ηνπο καδί κε ηα αζηηθά. ηελ Οδεγία 1999/31/ΔΚ, «φς αζηηθά απόβιεηα ορίδοληαη ηα οηθηαθά απόβιεηα θαζώς θαη άιια απόβιεηα, ηα οποία, ιόγφ θύζες ή ζύλζεζες, είλαη 4 (Οδεγία 75/442/ΕΟΚ) 10
παρόκοηα κε ηα οηθηαθά» 5. Σα ΑΑ κε θξηηήξην ηεο πξνέιεπζή ηνπο παξνπζηάδνληαη ζηνλ πίλαθα πνπ αθνινπζεί: Πεγή Καηνηθίεο Δκπνξηθέο δξαζηεξηφηεηεο Αλνηθηέο πεξηνρέο Πεξηνρέο θαηεξγαζίαο απνβιήησλ Πίνακαρ 1 - Γενικέρ πηγέρ δημοηικών ζηεπεών αποβλήηυν. Σππηθέο εγθαηαζηάζεηο δξαζηεξηφηεηεο ή ηνπνζεζίεο φπνπ παξάγνληαη ηα απφβιεηα Απιέο κηθξέο νηθνγέλεηεο, πνιπκειείο νηθνγέλεηεο, κηθξά, κεζαία θαη κεγάια δηακεξίζκαηα θ.ι.π. Καηαζηήκαηα, εζηηαηφξηα, παληνπσιεία, θηίξηα γξαθείσλ, μελνδνρεία, εθηππψζεηο, ζπλεξγεία απηνθηλήησλ, ηαηξεία, ηδξχκαηα θ.η.ι Γξφκνη, αιέεο, πάξθα, γήπεδα, παξαιίεο, απηνθηλεηφδξνκνη, πεξηνρέο αλαςπρήο θ.ι.π. Γηεξγαζίεο θαηεξγαζίαο λεξνχ, ιπκάησλ, βηνκεραληθψλ ιπκάησλ θ.ι.π. Σχπνη ζηεξεψλ απνβιήησλ Απνξξίκκαηα ηξνθψλ, ζθνππίδηα, ηέθξα, εηδηθά απφβιεηα. Απνξξίκκαηα ηξνθψλ, ζθνππίδηα, ηέθξεο, κπάδα, εηδηθά απφβιεηα, επθαηξηαθά επηθίλδπλα απφβιεηα. Δηδηθά απφβιεηα, ζθνππίδηα. Απφβιεηα απφ ηηο κνλάδεο θαηεξγαζίαο πνπ βαζηθά ζπληίζεληαη απφ ππφιεηκκα ιάζπεο. χκθσλα κε ηνλ Δπξσπατθφ Καηάινγν Απνβιήησλ (ΔΚΑ - Απφθαζε 2001/118/ΔΚ), ζηα αζηηθά απφβιεηα ζπκπεξηιακβάλνληαη: Πίνακαρ 2 - Δςπυπαφκόρ καηάλογορ αποβλήηυν 20 01 Υσξηζηά ζπιιερζέληα κέξε 20 01 01 Υαξηηά θαη ραξηφληα 20 01 02 Γπαιηά 20 01 08 Βηναπνηθνδνκήζηκα απφβιεηα θνπδίλαο θαη ρψξσλ ελδηαίηεζεο 20 01 10 Ρνχρα 20 01 11 Τθάζκαηα 20 01 13 Γηαιχηεο 20 01 14 Ομέα 20 01 15 Αιθαιηθά απφβιεηα 20 01 17 Φσηνγξαθηθά ρεκηθά 20 01 19 Εηδαληνθηφλα 20 01 21 σιήλεο θζνξηζκνχ θαη άιια απφβιεηα πεξηέρνληα πδξάξγπξν 20 01 22 Αεξνδφι 20 01 23 Απνξξηπηφκελνο εμνπιηζκφο πνπ πεξηέρεη ρισξνθζνξάλζξαθεο 20 01 25 Βξψζηκα έιαηα θαη ιίπε 20 01 26 Έιαηα θαη ιίπε άιια απφ ηα αλαθεξφκελα ζην ζεκείν 20 01 25 5 (Παλαγηφηαθόποσιος, 2002) 11
20 01 27 Υξψκαηα, κειάλεο, θφιιεο θαη ξεηίλεο πνπ πεξηέρνπλ επηθίλδπλεο νπζίεο 20 01 28 Υξψκαηα, κειάλεο, θφιιεο θαη ξεηίλεο άιιεο απφ ηηο αλαθεξφκελεο ζην ζεκείν 20 01 27 20 01 29 Απνξξππαληηθά πνπ πεξηέρνπλ επηθίλδπλεο νπζίεο 20 01 30 Απνξξππαληηθά άιια απφ ηα αλαθεξφκελα ζην ζεκείν 20 01 29 20 01 31 Κπηηαξνηαμηθέο θαη θχηηαξν ζηαηηθέο θαξκαθεπηηθέο νπζίεο 20 01 32 Φάξκαθα άιια απφ ηα αλαθεξφκελα ζην ζεκείν 20 01 31 Μπαηαξίεο θαη ζπζζσξεπηέο πνπ πεξηιακβάλνληαη ζηα ζεκεία 16 06 01, 16 06 01, 20 01 33 16 06 02 ή 16 06 03 θαη κεηθηέο κπαηαξίεο θαη ζπζζσξεπηέο πνπ πεξηέρνπλ ηηο ελ ιφγσ κπαηαξίεο 20 01 34 Μπαηαξίεο θαη ζπζζσξεπηέο άιια απφ ηα αλαθεξφκελα ζην ζεκείν 20 01 33 Απνξξηπηφκελνο ειεθηξηθφο θαη ειεθηξνληθφο εμνπιηζκφο άιινο απφ ηνλ 20 01 35 αλαθεξφκελν ζηα ζεκεία 20 01 21 θαη 20 01 23 πνπ πεξηέρεη επηθίλδπλα ζπζηαηηθά 20 01 36 ζηνηρεία Απνξξηπηφκελνο ειεθηξηθφο θαη ειεθηξνληθφο εμνπιηζκφο άιινο απφ ηνλ αλαθεξφκελν ζηα ζεκεία 20 01 21, 20 01 23 θαη 20 01 35 20 01 37 Ξχιν πνπ πεξηέρεη επηθίλδπλεο νπζίεο 20 01 38 Ξχιν εθηφο εθείλσλ πνπ πεξηιακβάλνληαη ζηα ζεκεία 20 01 37 20 01 39 Πιαζηηθά 20 01 40 Μέηαιια 20 01 41 Απφβιεηα απφ ηνλ θαζαξηζκφ θακηλάδσλ 20 01 99 Άιια κέξε κε πξνδηαγξαθφκελα άιισο 20 02 Απφβιεηα θήπσλ θαη πάξθσλ (πεξηιακβάλνληαη απφβιεηα λεθξνηαθείσλ) 20 02 01 Βηναπνθνδνκήζηκα απφβιεηα 20 02 02 Υψκαηα θαη πέηξεο 20 02 03 Άιια κε βηναπνηθνδνκήζηκα απφβιεηα 20 03 Άιια δεκνηηθά απφβιεηα 20 03 01 Αλάκεηθηα δεκνηηθά απφβιεηα 20 03 02 Απφβιεηα απφ αγνξέο 20 03 03 Τπνιείκκαηα απφ ηνλ θαζαξηζκφ δξφκσλ 20 03 04 Λάζπε ζεπηηθήο δεμακελήο 20 03 06 Απφβιεηα απφ ηνλ θαζαξηζκφ ιπκάησλ 20 03 07 Ογθψδε απφβιεηα 20 03 99 Γεκνηηθά απφβιεηα κε πξνδηαγξαθφκελα άιισο Σα ΑΑ βάζεη ηεο πνηνηηθήο ηνπο ζχζηαζεο πεξηιακβάλνπλ ηηο εμήο νκάδεο δηαινγήο πιηθψλ 6 : - Επκψζηκα: ηξνθηθά ππνιείκκαηα θαη απφβιεηα θήπνπ, - Υαξηί: φια ηα είδε ραξηηά θαη ραξηφληα ζπκπεξηιακβαλνκέλνπ ζπζθεπαζίεο πξντφλησλ, - Μέηαιια: ζπλήζσο δηαρσξίδνληαη ζε ζηδεξνχρα θαη κε ζηδεξνχρα, - Γπαιί, 6 (Μοσζηόποσιος θαη Καραγηαλλίδες, 2002), (Καραθαζίδες, 1999). 12
- Πιαζηηθφ: επξχο γθάκα πνιπκεξψλ απνξξηκκάησλ, - Γέξκα - μχιν - ιάζηηρν - χθαζκα, - Αδξαλή: είλαη ρεκηθά αλελεξγά πιηθά (πέηξεο, ρψκαηα, πνξζειάλε), - Λνηπά: πιηθά πνπ δελ κπνξνχλ λα θαηαλεκεζνχλ ζηηο άιιεο θαηεγνξίεο. Ζ πνζφηεηεο ησλ ΑΑ εθθξάδνληαη ζε βάξνο ή ζε φγθν (εμαξηάηαη απφ ηνλ βαζκφ ζπκπίεζεο θαζηζηψληαο πην δχζθνιε ηε κέηξεζε θαη ηελ πξφβιεςε ησλ παξαγψκελσλ απνβιήησλ). πλήζσο, νη πνζφηεηεο ησλ νηθηαθψλ απνξξηκκάησλ ππνινγίδνληαη ζε κνλάδεο βάξνπο αλά θάηνηθν αλά εκέξα (kg/άηνκν/εκέξα), δηφηη κπνξνχλ λα κεηξεζνχλ πεξηνδηθέο πνζφηεηεο γηα δηάθνξα κεγέζε πιεζπζκψλ θαη δηαθφξσλ δηαξθείσλ ρξνληθέο πεξηφδνπο. 2.2. Διαχεύριςη Αποβλότων Γηαρείξηζε Απνβιήησλ είλαη ην ζχλνιν ησλ δξαζηεξηνηήησλ πξνζσξηλήο απνζήθεπζεο, ζπιινγήο, κεηαθνξάο, κεηαθφξησζεο, επεμεξγαζίαο, αμηνπνίεζεο, επαλαρξεζηκνπνίεζεο, ή ηειηθήο δηάζεζεο ζε θπζηθνχο απνδέθηεο, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο επνπηείαο ησλ εξγαζηψλ απηψλ, θαζψο θαη ηεο κεηέπεηηα θξνληίδαο ησλ ρψξσλ δηάζεζεο Όπσο πξνθχπηεη απφ απηφ ηνλ νξηζκφ, ην χζηεκα Γηαρείξηζεο Αζηηθψλ ηεξεψλ Απνβιήησλ (ΓΑΑ) είλαη έλαο ζπλδπαζκφο επεμεξγαζηψλ, θαη απνζθνπεί ζηελ ειαρηζηνπνίεζε ησλ αξλεηηθψλ πεξηβαιινληηθψλ επηπηψζεσλ πνπ ζπλνδεχνπλ θάζε κία απφ απηέο, θαη σο ζχλνιν. Οη βαζηθέο επεμεξγαζίεο ελφο ηππηθνχ ΓΑΑ είλαη 7 : - δηαρσξηζκφο ζηελ πεγή, - ζπιινγή θαη κεηαθνξά, 7 (Παλαγησηαθφπνπινο, 2002) 13
- αλαθχθισζε (αλάθηεζε θαη αμηνπνίεζε πιηθψλ), - βηνινγηθή επεμεξγαζία (κε ή ρσξίο αλάθηεζε compost θαη ελέξγεηαο), - ζεξκηθή επεμεξγαζία (κε ή ρσξίο αλάθηεζε ελέξγεηαο), θαη πγεηνλνκηθή ηαθή (κε ή ρσξίο αλάθηεζε ελέξγεηαο). 2.2.1. Προςωρινό αποθόκευςη και ενδεχόμενοσ διαχωριςμόσ ςτην πηγό Γηαρσξηζκφο ζηελ πεγή είλαη ν δηαρσξηζκφο ζε δνρεία ζηνλ ηφπν παξαγσγήο ησλ δηαθφξσλ θιαζκάησλ νηθηαθψλ απνβιήησλ αλά θαηεγνξίεο. Με ηνλ φξν Πξνζσξηλή Απνζήθεπζε ελλννχκε ηε δηαδηθαζία ζπζθεπαζίαο ησλ παξαγφκελσλ απνβιήησλ ζε εηδηθά δνρεία ή άιια κέζα απνζήθεπζεο γηα νξηζκέλν ρξφλν απ' φπνπ ζα ζπιιερζνχλ θαη ζα κεηαθεξζνχλ απφ ηνλ ηφπν παξαγσγήο ηνπο κέζσ απνξξηκκαηνθφξνπ νρήκαηνο ζε εγθεθξηκέλε εγθαηάζηαζε επεμεξγαζίαο ή ηειηθήο δηάζεζεο 8. Ζ επηινγή ησλ κέζσλ πξνζσξηλήο απνζήθεπζεο είλαη ζεκαληηθή δηφηη επεξεάδεη ην ζχζηεκα ζπιινγήο θαη κεηαθνξάο. Σα πην ζπλεζηζκέλα κέζα πξνζσξηλήο απνζήθεπζεο ησλ ΑΑ είλαη: - πιαζηηθέο ζαθνχιεο, - θάδνη - ππάξρνπλ δηάθνξεο θαηεγνξίεο, αλάινγα κε ην πιηθφ θαηαζθεπήο ηνπο, ηελ χπαξμε ή φρη ηξνρψλ, θαη ηε ρσξεηηθφηεηα, - απνξξηκκαηνθηβψηηα κεγάιεο ρσξεηηθφηεηαο (containers) - γηα απφξξηςε νγθσδψλ αληηθεηκέλσλ. 8 θπινδήκνπ, 1997 14
πινία. 9 Σα νθέιε πνπ κπνξεί λα πξνζθέξεη έλαο ζηαζκφο κεηαθφξησζεο 2.2.2. υλλογό και μεταφορϊ των απορριμμϊτων Με ηνλ φξν ζπιινγή ησλ απνξξηκκάησλ λνείηαη ε ζπγθέληξσζε, ε δηαινγή αλά θαηεγνξίεο, ή ε αλάκεημή ησλ απνβιήησλ γηα ηε κεηαθνξά ηνπο σο ηηο εγθαηαζηάζεηο αμηνπνίεζεο ή δηάζεζήο ηνπο. Ζ ζπιινγή θαη ε κεηαθνξά ησλ απνξξηκκάησλ θαιχπηεη ην 90% πεξίπνπ ησλ παξαγφκελσλ ΑΑ θαη είλαη ην δαπαλεξφηεξν ζεκείν ηεο δηαρείξηζεο. Πξνθεηκέλνπ λα κεησζεί ην θφζηνο κεηαθνξάο, ρξεζηκνπνηνχληαη ζηαζκνί κεηαθφξησζεο. ε κεξηθέο ρψξεο ρξεζηκνπνηνχληαη θαη άιια κεηαθνξηθά κέζα, φπσο ηξέλα θαη πεξηιακβάλνπλ ρακειφηεξν θφζηνο ζπιινγήο ιφγσ εμνηθνλφκεζε ρξφλνπ γηα ηε κεηάβαζε θαη επηζηξνθή ησλ απνξξηκκαηνθφξσλ νρεκάησλ πξνο θαη απφ ηνλ ΥΤΣΑ, κεησκέλε ρξήζε θαπζίκσλ θαη κηθξφηεξν θφζηνο ζπληήξεζεο ησλ νρεκάησλ ζπιινγήο, δπλαηφηεηεο δηαινγήο θαη αλάθηεζεο ησλ αλαθπθιψζηκσλ θαη ησλ βηναπνδνκήζηκσλ θιαζκάησλ ησλ απνβιήησλ ζηνλ ρψξν κεηαθφξησζεο, θαη δπλαηφηεηεο πξεζαξίζκαηνο θαη παθεηαξίζκαηνο ησλ ππφινηπσλ κεηθηψλ απνβιήησλ πξηλ ηε δηάζεζή ηνπο ζηνλ ΥΤΣΑ 10. 2.2.3. Επαναχρηςιμοπούηςη και Ανακύκλωςη Ζ επαλαρξεζηκνπνίεζε ησλ πιηθψλ ησλ ΑΑ αλαθέξεηαη ζηελ επέθηαζε ηεο δσήο ησλ πξντφλησλ ρσξίο κεηαηξνπή ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηνπο, πνπ ζεκαίλεη ρσξίο επηπιένλ θαηαλάισζε ελέξγεηαο θαη πξψησλ πιψλ 11. Παξαδείγκαηα επαλαρξεζηκνπνίεζεο πιηθψλ είλαη νη γπάιηλεο θηάιεο ησλ αλαςπθηηθψλ νη νπνίεο κεηά απφ ηε ζπιινγή θαη ηελ επηζηξνθή 9 (Μαιιηαξφο, Υξ., 2000), (Παλαγησηαθφπνπινο, 2002) 10 (Καξβνχλεο, ση. θαη Γεσξγαθέιινο, 2003) 11 (Γεσξγαθέιινο, 1997) 15
ηνπο ζην εξγνζηάζην θαζαξίδνληαη θαη μαλαγεκίδνληαη. Άιιν παξάδεηγκα είλαη ηα κεηαρεηξηζκέλα αληηθείκελα, ξνχρα, έπηπια, ηα νπνία απφ απφβιεηα γηα ηνλ θαηαλαισηή πνπ ηα απνξξίπηεη κεηαηξέπνληαη ζε αγαζά κε ηελ ίδηα κνξθή γηα ηνλ θαηαλαισηή πνπ ηα δέρεηαη γηα λα ηα μαλαρξεζηκνπνηήζεη. Με ηνλ φξν αλαθχθισζε ελλννχκε ηνλ δηαρσξηζκφ ησλ νηθηαθψλ απνξξηκκάησλ ζε επηκέξνπο ζπζηαηηθά ή νκνηνγελείο θαηεγνξίεο ζπζηαηηθψλ θαη ε επαλαθνξά ηνπο ζηνλ θπζηθφ θαη νηθνλνκηθφ θχθιν 12. Πξφθεηηαη γηα ρξεζηκνπνηεκέλα πιηθά ηα νπνία βξίζθνληαη ζην ηέινο ηεο ρξήζεο δσήο ηνπο άιια απνηεινχλ ζεκαληηθφ απφζεκα γηα ηελ θαηαζθεπή λέσλ πξντφλησλ. Οη ζηφρνη ηεο αλαθχθισζεο είλαη: - ε εμνηθνλφκεζε πξψησλ πιψλ θαη ελέξγεηαο (ε παξαγσγή πξντφλησλ απφ δεπηεξεχσλ πιψλ απαηηεί πνιχ ιηγφηεξε ελέξγεηα απφ φηαλ παξάγεηαη απφ πξσηνγελή πξψηε χιε), - κείσζε ησλ απνξξηπηφκελσλ απνβιήησλ, επνκέλσο κείσζε ησλ αξλεηηθψλ επηπηψζεσλ ζην πεξηβάιινλ, - εθηξνπή ησλ βηναπνδνκήζηκσλ θαη ησλ επηθίλδπλσλ πιηθψλ απφ ην ξεχκα ησλ απνβιήησλ 13. Αλάινγα κε ην πνχ θαη πψο γίλεηαη ν δηαρσξηζκφο ησλ αλαθπθιψζηκσλ πιηθψλ ην ζχζηεκα αλάθηεζεο είλαη κε: - Γηαρσξηζκφ ζηελ πεγή - γίλεηαη απφ ηνλ παξαγσγφ ησλ απνβιήησλ (ν θαηαλαισηήο ησλ πξντφλησλ). Αλάινγα κε ην ζχζηεκα ζπιινγήο ησλ δηαρσξηζκέλσλ απνξξηκκάησλ, ηα ηειεπηαία είηε κεηαθέξνληαη ζε θέληξα αλαθχθισζεο, είηε ηνπνζεηνχληαη ζε εηδηθνχο θάδνπο. - Γηαρσξηζκφ ζε εγθαηάζηαζε αλάθηεζε πιηθψλ. Σα ΑΑ 12 (Μαιιηαξνο, 2000) 13 (Παλαγησηαθφπνπινο, 2002) 16
κεηαθέξνληαη εθεί είηε δηαρσξηζκέλα, είηε αλάκεηθηα θαη ππνζηνχλ ζπλήζσο κεραληθή δηαινγή. Ζ επηηπρία ελφο πξνγξάκκαηνο αλαθχθισζεο ζε νξηζκέλε πεξηνρή εμαξηάηαη απφ ηελ θαιή γλψζε εθ κέξνπο ηνπ θνξέα δηαρείξηζεο απνβιήησλ ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ησλ ΑΑ (πνηνηηθψλ θαη πνζνηηθψλ), ην θαιφ κάξθεηηλγθ ηεο αγνξάο αλαθπθισκέλσλ πιηθψλ, ηελ εμαζθάιηζε ζηαζεξψλ θαη αμηφπηζησλ αγνξψλ, ηνλ ζπληνληζκφ ησλ πξάμεσλ φισλ ησλ εκπιεθφκελσλ θνξέσλ, ην βαζκφ επαηζζεηνπνίεζεο θαη ζπκκεηνρήο ησλ πνιηηψλ, θ.α 14. 2.2.4. Σεχνικϋσ αντιρρύπανςησ και επεξεργαςύασ των απορριμμϊτων 2.2.4.1. Βιολογικό επεξεργαςύα - Κομποςτοπούηςη Ζ βηνινγηθή επεμεξγαζία ησλ ΑΑ κπνξεί λαη είλαη αλαεξφβηα (ρψλεπζε, κε απνπζία νμπγφλνπ), θαη αεξφβηα (θνκπνζηνπνίεζε, κε παξνπζία νμπγφλνπ). - Ζ αλαεξφβηα βηνεπεμεξγαζία ησλ ΑΑ είλαη ηερλεηά επηηαρπλφκελε δηεξγαζία θαη ιακβάλεη ρψξα ζε θιεηζηνχο αληηδξαζηήξεο. Σα βαζηθά πξντφληα είλαη βηναέξην: 5570% κεζάλην θαη 30-45% δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα. Μεηά απφ ειάρηζηε επεμεξγαζία κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί σο θαχζηκν γηα παξαγσγή ζεξκφηεηαο θαη ειεθηξηθήο ελέξγεηαο. Απαηηεί κηθξφο ρψξνο, θαη ππάξρεη δπλαηφηεηα ζπλδηαρείξηζεο καδί κε ηελ ηιχ απφ Δγθαηαζηάζεηο Βηνινγηθνχ Καζαξηζκνχ ιπκάησλ. Σν ηειηθφ πξντφλ ηεο ρψλεπζεο κπνξεί λα ππνζηεί αεξφβηα επεμεξγαζία θαη λα κεηαηξαπεί ζε compost. Έξεπλεο θαη ε εκπεηξίεο ππνδεηθλχνπλ φηη ε αλαεξφβηα βηνεπεμεξγαζία ησλ 14 (Παλαγησηαθφπνπινο, 2002), (Καξβνχλεο, Γεσξγαθέιινο, 2003) 17
ΑΑ έρεη κέιινλ. - Ζ αεξφβηα βηνεπεμεξγαζία (ε θνκπνζηνπνίεζε) είλαη ε εμσζεξκηθή θαη ζεξκφθηιε βηνινγηθή απνζχλζεζε νξγαληθψλ πιηθψλ, κε παξνπζία νμπγφλνπ θαη ππφ ειεγρφκελεο ζπλζήθεο. ηε δηαδηθαζία απηή ιακβάλνπλ κέξνο δηάθνξνη κηθξννξγαληζκνί (βαθηήξηα, κχθεηεο θαη πξσηφδσα). Σν ηειηθφ πξντφλ (compost) είλαη έλα πινχζην ζε νξγαληθή νπζία πιηθφ, παξφκνην κε ρνχκνο, ρσξίο δπζαξεζηεί κπξσδηά. Σα βηναπνδνκήζηκα πιηθά πξέπεη λα είλαη δηαιεγκέλα πξνεγνπκέλσο - κφλν θαζαξά ηξνθηθά ππνιείκκαηα, απφβιεηα θήπσλ, θνκκάηηα μχινπ, θαη κέρξη νξηζκέλν πνζνζηφ ραξηί είλαη θαηάιιεινη γηα ηελ παξαγσγή compost θαιήο πνηφηεηαο. Οη θεληξηθέο εγθαηαζηάζεηο θνκπνζηνπνίεζεο, πνπ ζπλήζσο θαηαζθεπάδνληαη, έρνπλ δπλακηθφηεηα 10.000 κε 30.000 ηφλνπο βηαπνδνκήζηκσλ απνβιήησλ αλά έηνο. Φπήζη ηος compost Τπάξρνπλ πνιιέο δπλαηφηεηεο ρξήζεο ηνπ compost φηαλ έρεη ηελ απαηηνχκελε πνηφηεηα: - ζηε γεσξγία σο εδαθνβειηηνηηθφ, - γηα δηακφξθσζε θήπσλ θαη αλαβάζκηζεο πεξηνρψλ - ζηηο εγθαηαζηάζεηο αζιεηηζκνχ, - γηα απνθαηάζηαζε ηνπ πξαζίλνπ ζηα νηθνδνκηθά ζρέδηα, - ζε θπηψξηα θαη δελδξνθνκεία, - ζηνπο ΥΤΣΑ γηα ηελ θαζεκεξηλή θάιπςε ησλ ΑΑ, - σο βηνινγηθά θίιηξα ζε παξαγσγέο πνπ ρξεηάδνληαη θαζαξηζκνχ ηνπ αέξα, - σο θίιηξα γηα ηα λεξά ηεο βξνρήο, θ. α 15. 15 (Καξβνχλεο θαη Γεσξγαθέιινο, 2003) 18
Πλεονεκηήμαηα και μειονεκηήμαηα ηηρ κομποζηοποίηζηρ Ωο πιενλεθηήκαηα ηεο θνκπνζηνπνίεζεο κπνξνχκε λα αλαθέξνπκε: o απιή, ζηαζεξή, θαη θηελή ηερλνινγία, o παξαγσγή πιηθνχ ην νπνίν εκπινπηίδεη ην έδαθνο κε ζξεπηηθέο νπζίεο, απμάλεη ην πνξψδεο ηνπ εδάθνπο, δεκηνπξγεί επλντθέο ζπλζήθεο αεξηζκνχ ηνπ εδάθνπο θαη θαηαθξαηεί ηελ πγξαζία, o θαηά ηε δηεξγαζία ηεο θνκπνζηνπνίεζεο ππάξρεη απψιεηα κάδαο ηεο ηάμεσο ησλ 40-50%, Τα μειονεκηήμαηα είναι: o απαηηεί δηαρσξηζκφ ζηελ πεγή ησλ νξγαληθψλ απνβιήησλ, o ρξεηάδεηαη δεκηνπξγία ζηαζεξψλ αγνξψλ ηνπ compost, o απαηηεί κεγάιν ρψξν θαη ρξφλν παξακνλήο γηα ηελ δεκηνπξγία ηνπ ηειηθνχ πξντφληνο, o χπαξμή παζνγφλσλ κηθξννξγαληζκψλ, δπζνζκία, ζφξπβνο ζηελ πεξηνρή, παξαγσγή πηεηηθψλ νπζηψλ 16. 2.2.4.2. Θερμικό επεξεργαςύα - καύςη των ΑΑ Ζ θαχζε είλαη κηα κέζνδνο επεμεξγαζίαο ησλ απνβιήησλ ε νπνία απνζθνπεί ζηελ ειάηησζε ηνπ φγθνπ ηνπο θαη ζηε κεηαηξνπή ησλ επηθίλδπλσλ ζπζηαηηθψλ ζε ιηγφηεξν επηβιαβή, ελψ ηαπηφρξνλα αλαθηάηαη ε ζεξκηθή ελέξγεηα πνπ εθιχεηαη γηα ηελ παξαγσγή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο ή δεζηνχ λεξνχ θαη αηκνχ. Με ηελ θαχζε πεηπραίλεηαη κείσζε ηνπ βάξνπο ησλ ΑΑ έσο 90 κε 95% θαη ηνπ φγθνχ έσο 70%. Σα πξντφληα ηεο θαχζεο είλαη: - αέξηεο εθπνκπέο - κνλνμείδην θαη δηνμείδην ηνπ άλζξαθα, νμείδηα ηνπ αδψηνπ, δηνμείδην θαη ηξηνμείδην ηνπ ζείνπ, πδξφζεην, πδξνριψξην θαη 16 (Μαιιηαξφο, 2000), (Παλαγησηαθφπνπινο, 2002) 19
άιιεο επηβιαβέο νπζίεο, βαξέα κέηαιια, θαπλφ, - ζηεξεά ππνιείκκαηα - ηέθξα, ζθφλε, βαξέα κέηαιια θαη ηνμηθέο νπζίεο. Οη ξχπνη απηνί ζπιιέγνληαη γηα ειεγρφκελε δηάζεζε 17. Πλεονεκηήμαηα και μειονεκηήμαηα ηηρ καύζηρ Σα θχξηα ζεηηθά ζηνηρεία ηεο θαχζεο είλαη: o ειαρηζηνπνίεζε ησλ απνβιήησλ πνπ νδεγνχληαη γηα ηαθή, o πςειή ελεξγεηαθή απνδνηηθφηεηα - έσο 85%, o δπλαηφηεηεο επεμεξγαζίαο θαη ησλ βηνκεραληθψλ απνβιήησλ καδί κε ηα ΑΑ, o κηθξφο απαηηνχκελνο ρψξνο, ζε ζρέζε κε ηελ εδαθηθή δηάζεζε θαη ηελ θνκπνζηνπνίεζε. Τα μειονεκηήμαηα ηηρ καύζηρ είναι: o πνιχ κεγάια επελδπηηθά θαη ιεηηνπξγηθά θφζηε (πεξίπνπ δεθαπιάζηα απηψλ ηεο θνκπνζηνπνίεζεο), o ε παξαγσγή επηθίλδπλσλ ξχπσλ, o ε απαίηεζε θαιήο ηερλνινγίαο γηα ηελ ζπιινγή ησλ εθπνκπψλ, o εμάξηεζε απφ ηνπο πξνκεζεπηέο ΑΑ θαη ηνπο αγνξαζηέο ειεθηξηθήο ή ζεξκηθήο ελέξγεηαο (γηα λα είλαη νηθνλνκηθά δηθαηνινγεκέλε ε ιεηηνπξγία ηεο εγθαηάζηαζεο πξέπεη λα πξνκεζεχεηαη κε πνζφηεηεο ΑΑ πνπ αληηζηνηρνχλ ζηηο δπλακηθφηεηέο ηεο, θαη λα εμαζθαιηζηνχλ αγνξαζηέο ηεο παξαγφκελεο ελέξγεηαο νη νπνίνη λα είλαη πξφζπκνη λα ππνγξάςνπλ καθξνρξφληα ζπκβφιαηα). 17 (Παλαγησηαθφπνπινο, 2002) 20
2.2.4.3. Τγειονομικό ταφό Ζ παιαηφηεξε κέζνδνο επεμεξγαζίαο θαη δηάζεζεο ησλ απνξξηκκάησλ είλαη απηή φπνπ ηα απνξξίκκαηα ελαπνηίζεληαη ζε έλαλ ρψξν (αλνηρηή ρσκαηεξή) θαη θαλέλαο θνξέαο δελ ιακβάλεη κέξηκλα γηα ηνλ έιεγρφ ηνπ γηα απνηξνπή πηζαλήο ξχπαλζεο ηνπ αέξα θαη ηνπ εδάθνπο ζηελ επξχηεξε πεξηνρή, θαη νζκψλ, νχηε γηα ηελ πξνζηαζία ηεο δεκφζηαο πγείαο. ε θάπνηεο πεξηπηψζεηο ηα απνξξίκκαηα ππξνδνηνχληαη θαη αθήλνληαη λα θαίγνληαη ζπλερψο. Σηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο, ε επηθαηξφηεηα ησλ δεηεκάησλ γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ηεο αλζξψπηλεο πγείαο νδήγεζε ηηο αλαπηπγκέλεο ρψξεο ζηελ αληηθαηάζηαζε ηεο πξνεγνχκελεο κεζφδνπ κε ηελ κέζνδν ηεο πγεηνλνκηθήο ηαθήο. Δίλαη έλαο κεραληθφο ηξφπνο απφζεζεο ζηεξεψλ απνβιήησλ ζην έδαθνο κε ηξφπν πνπ εμαζθαιίδεη πξνζηαζία ηεο δεκφζηαο πγείαο θαη ηνπ πεξηβάιινληνο, δειαδή ε δηάζεζε λα είλαη πγεηνλνκηθή θαη βηψζηκε 18. Δίλαη αλαγθαίν λα ζεκεησζεί πσο θάζε κέζνδνο επεμεξγαζίαο ησλ απνβιήησλ αθήλεη θαηάινηπα ησλ νπνίσλ νη πνζφηεηεο δελ είλαη ακειεηέεο, δελ είλαη δπλαηφλ λα αλαρζνχλ πηα ζε απινχζηεξα πιηθά, άξα πξέπεη αλαγθαζηηθά λα ελαπνηεζνχλ. Με ηε ζεκεξηλή ηερλνινγία 100% εθηξνπή δελ λνείηαη. Ζ πγεηνλνκηθή ηαθή ινηπφλ δελ είλαη ελαιιαθηηθή ιχζε άιισλ κεζφδσλ δηάζεζεο ησλ απνξξηκκάησλ αιιά θχξην θαη αλαπφθεπθην ππνζχζηεκα ηνπ ζπζηήκαηνο δηαρείξηζεο ησλ ΑΑ 19. Οη Υψξνη Τγεηνλνκηθήο Σαθήο Απνβιήησλ (ΥΤΣΑ) ζπζρεηίδνληαη ζπλήζσο κε απφβιεηα πνπ πεξηέρνπλ βηναπνδνκήζηκα πιηθά. Απνθιείνληαη ηα ηνμηθά θαη λνζνθνκεηαθά απφβιεηα, φπσο θαη ηα πηψκαηα δψσλ θαη ιχκαηα θαη ππάξρεη θξνληίδα γηα ηελ εμνπδεηέξσζε ε αμηνπνίεζε ηνπ 18 Γεσξγφπνπινο, 2001, Παλαγησηαθφπνπινο, 2002 19 θνξδίιεο, 1995, Παλαγησηαθφπνπινο, 2002 21
βηναεξίνπ πνπ παξάγεηαη απφ ηελ απνζχλζεζε ησλ ζηεξεψλ απνβιήησλ 20. Ο ΥΤΣΑ είλαη έλαο ρψξνο, ππεδάθηνο ή ππεξεδάθηνο, θαηάιιεια δηακνξθσκέλνο ψζηε λα απνηίζεληαη ηα ζηεξεά απφβιεηα κε δπλαηφηεηα ειέγρνπ ησλ πξντφλησλ απνζχλζεζήο ηνπο, έηζη ψζηε ηα ηειεπηαία λα κελ απεηινχλ ηελ δεκφζηα πγεία θαη ην πεξηβάιινλ. Ο ππζκέλαο θαη νη πιεπξέο ζηεγαλνπνηνχληαη κε θπζηθά ή ζπλζεηηθά πιηθά. Σα απνξξίκκαηα δηαζηξψλνληαη, ζπκπηέδνληαη θαη θαιχπηνληαη πεξηνδηθά (ζπλήζσο θαζεκεξηλά) κε θαηάιιειν πιηθφ: ρψκα, ζπλζεηηθή κεκβξάλε, compost. Ζ θιήζε ηνπ ππζκέλα επηηξέπεη ηελ απνζηξάγγηζε θαη ζπιινγή ησλ λεξψλ ηεο βξνρήο. Μεηά ηελ πιήξσζε ηνπ ρψξνπ κε ηηο ζηξψζεηο απνβιήησλ εληφο ηνπ επηηξεπφκελνπ αλάγιπθνπ, ν ρψξνο θαιχπηεηαη κε ζηεγαλφ θάιπκκα θαη κε ρψκα θαη ζπλήζσο επάλσ θπηεχνληαη δέλδξα θαη ζάκλνπο. Σα βηναπνδνκήζηκα πιηθά κέζα ζην ΥΤΣΑ πθίζηαληαη βηναπνδφκεζε (θάζε ΥΤΣΑ ζεσξείηαη έλαο ελεξγφο βηναληηδξαζηήξαο κέρξη ηελ πιήξε απνζχλζεζε ησλ νξγαληθψλ πιηθψλ). Ο δηαρεηξηζηήο είλαη ππνρξεσκέλνο λα κεξηκλά γηα ηελ παξαθνινχζεζε ησλ πξντφλησλ απνζχλδεζεο ησλ απνξξηκκάησλ, φπσο ηα δηαζηαιάγκαηα θαη ην βηναέξην, φπσο θαη γηα ηελ έληαζε ηνπ ρψξνπ κεηά ην θιείζηκν ηνπ ζην αλάγιπθν ηεο επξχηεξεο πεξηνρήο θαη ηελ απφδνζή ηνπ γηα κειινληηθή ρξήζε αλάινγα κε ηηο αλάγθεο ηνπ ηφπνπ 21. Έλαο ΥΤΣΑ κπνξεί λα ζεσξεζεί βηψζηκνο αλ, εληφο κηαο γεληάο (30 ρξφληα) απφ ηελ απφζεζε ησλ ΑΑ, επηηπγράλεηαη πξαγκαηηθά θαηάζηαζε νξηζηηθήο ηειηθήο δηάζεζεο κε ηελ έλλνηα φηη ηφζν ε ελαπνκείλαζα κάδα ζην ζψκα ηνπ ΥΤΣΑ φζν θαη νη θάζε είδνπο εθξνέο θαη εθπνκπέο απ' απηφλ είλαη πεξηβαιινληηθά απνδεθηέο ρσξίο πεξαηηέξσ επεμεξγαζία. Σα πιενλεθηήκαηα ηεο πγεηνλνκηθήο ηαθήο, έλαληη άιισλ κεζφδσλ επεμεξγαζίαο θαη δηάζεζεο, είλαη: 20 Γεσξγφπνπινο, 2001, Παλαγησηαθφπνπινο, 2002 21 Μαιιηαξφο, 2000 22
- ε ζρεηηθά εχθνιε ηερλνινγία, - ε κηθξφηεξε δαπάλε ππνδνκήο θαη ιεηηνπξγίαο - αμηνπνίεζε ηνπ ρψξνπ κεηά ηελ «απελεξγνπνίεζε» ηνπ ζψκαηνο ηνπ ΥΤΣΑ, - αμηνπνίεζε ηνπ παξαγφκελνπ βηναεξίνπ. Σα κεηνλεθηήκαηα είλαη: - απαηηεί κεγάιεο εθηάζεηο γεο, ε νπνία λα είλαη θαηάιιειε απφ γεσινγηθή άπνςε, - πνιχ κεγάιε πεξίνδνο κεηαθξνληίδαο (ηνπιάρηζηνλ 30 ρξφληα), - ε έθιπζε βιαβεξψλ αεξίσλ (κεζάλην, δηνμείδην ηνπ άλζξαθα, κνλνμείδην ηνπ άλζξαθα, ακκσλία, πδξφζεην), ζε πεξίπησζε πνπ δελ ζπιιέγνληαη γηα αμηνπνίεζε, - ξχπαλζε ησλ ππφγεησλ πδάησλ απφ δηαθπγή δηαζηαιιαγκάησλ ζε πεξίπησζε αζηνρηψλ ζην ζρεδηαζκφ, ηελ θαηαζθεπή θαη ηελ ιεηηνπξγία ηνπ ΥΤΣΑ, - ππνβάζκηζε ηεο πεξηνρήο θαηά ηελ πεξίνδν ρξήζεο ηεο ΥΤΣΑ, θαη επφκελε θνηλσληθή αληίδξαζε 22. 22 θνξδίιεο, 1995 23
ΚΕΥΑΛΑΙΟ 3 Ο : ΒΙΩΙΜΗ ΑΝΑΠΣΤΞΗ ΚΑΙ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΔΙΑΦΕΙΡΙΗ ΣΩΝ ΑΠΟΒΛΗΣΩΝ 3.1. Η πολιτικό τησ Ευρωπαώκόσ Ένωςησ για τα απόβλητα Ζ γεληθή δνκή ελφο απνηειεζκαηηθνχ ζπζηήκαηνο δηαρείξηζεο ησλ απνβιήησλ παξνπζηάδεηαη κε ηελ Οδεγία 75/442/ΔΟΚθαη ηελ ζπκπιεξσκαηηθή Οδεγία 91/689/ΔΟΚ (γηα ηα επηθίλδπλα απφβιεηα). Ο γεληθφο ζθνπφο ηεο πνιηηηθήο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο γηα ηε δηαρείξηζε ησλ απνβιήησλ είλαη ε εμαζθάιηζε πςεινχ βαζκνχ πξνζηαζίαο ηνπ πεξηβάιινληνο ρσξίο λα παξαβηάδεηαη ε ιεηηνπξγία ηεο θνηλήο επξσπατθήο αγνξάο θαη κε ελζάξξπλζε ηεο βηψζηκεο αλάπηπμεο. Γηα ηελ επίηεπμε απηνχ ηνπ ακθίπιεπξνπ ζθνπνχ έρνπλ κεγάιε ζεκαζία ηα εμήο: - θαζνιηθφ θαη νινθιεξνκέλν λνκηθφ πιαίζην, - θαηάιιεινη νξηζκνί θαη έλλνηεο αλαθνξηθά κε ηα απφβιεηα, - θαηάιιεινη θαλφλεο θαη αξρέο, - αμηφπηζηα θαη ζπγθξίζηκα ζηνηρεία. Σα απφβιεηα είλαη πεγή ξχπαλζεο ηνπ πεξηβάιινληνο κε απμαλφκελε ζεκαζία. Γη' απηφ ηνλ ιφγν ε ζσζηή θαη ε θαηάιιεια ζρεδηαζκέλε πνιηηηθή δηαρείξηζεο ησλ απνβιήησλ κπνξεί λα ζπλεηζθέξεη γηα ηελ νξζνινγηθή ρξήζε ησλ πεξηνξηζκέλσλ πξψησλ πιψλ θαη γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ Πεξηβάιινληνο θξνληίδνληαο έηζη ηε βηψζηκε αλάπηπμε. θνπφο ηεο βηψζηκεο αλάπηπμεο είλαη ε θάιπςε ησλ αλαγθψλ ηνπ παξφληνο ρσξίο λα δηαθπβεχεη ηελ ηθαλφηεηα ησλ κειινληηθψλ γελεψλ λα θαιχπηνπλ ηηο δηθέο ηνπο αλάγθεο (νξηζκφο ηεο Δπηηξνπήο Bundland) 23. Ζ ηξαηεγηθή ηεο ΔΔ γηα ηε δηαρείξηζε ησλ απνβιήησλ βαζίδεηαη ζε νξηζκέλεο αξρέο: - «απνηξνπή» - ε παξαγσγή απνβιήησλ πξέπεη λα απνθεχγεηαη ή 23 Καξβνχλεο θαη Γεσξγαθέιινο, 2003 24
κεηψλεηαη φπνπ απηφ είλαη δπλαηφλ λα γίλεη. - «ππεπζπλφηεηα ηνπ παξαγσγνχ» θαη «ν ξππαίλσλ πιεξψλεη» - εθείλνη πνπ παξάγνπλ απφβιεηα ή πξνθαινχλ ξχπαλζε ηνπ πεξηβάιινληνο πξέπεη λα πιεξψζνπλ φια ηα έμνδα γηα ηελ απνθαηάζηαζε ησλ δεκηψλ πνπ έρνπλ πξνθαιέζεη κε ηηο πξάμεηο ηνπο - «πξφιεςε» - ηα ελδερφκελα πξνβιήκαηα πξέπεη λα πξνβιέπνληαη θαη λα απνθεχγνληαη ζην αξρηθφ ηνπο ζηάδην. - «εγγχηεηα» - ε επεμεξγαζία θαη ε ηειηθή δηάζεζε ησλ απνβιήησλ πξέπεη λα γίλεηαη ην δπλαηφλ πην θνληά ζηνλ ηφπν παξαγσγήο ηνπο. Σν 1996 γίλεηαη εθζπγρξνληζκφο ηεο ηξαηεγηθήο ηεο ΔΔ γηα ηε δηαρείξηζε ησλ απνβιήησλ. Γηακνξθψλεηαη θαη ε ηεξαξρία ησλ αξρψλ δηαρείξηζεο ησλ απνβιήησλ: - ε πξψηε πξνηεξαηφηεηα είλαη ε πξφιεςε, - ε δεχηεξε πξνηεξαηφηεηα είλαη ε αμηνπνίεζε πιηθψλ θαη ελέξγεηαο (επαλαρξεζηκνπνίεζε, αλαθχθισζε, θνκπνζηνπνίεζε, θ.α.) - ε ηειεπηαία πξνηεξαηφηεηα, ε πγεηνλνκηθή ηαθή ή θαχζε ρσξίο αμηνπνίεζε ελέξγεηαο, ζε πεξίπησζε πνπ δελ ππάξρεη άιιε ιχζε. - Δικόνα 1 - Ιεπαπσία Γιασείπιζηρ ηυν Αποππιμμάηυν 25
ηελ εθαξκνγή απηήο ηεο ηεξαξρίαο πξέπεη λα αλαδεηείηαη ε θαιχηεξε ιχζε ηνπ πξνβιήκαηνο απφ ηελ πιεπξά πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο ιακβάλνληαο ππφςε ηνπο δηάθνξνπο νηθνλνκηθνχο θαη θνηλσληθνχο παξάγνληεο. Όζνλ αθνξά ηελ αξρή ηεο απνηξνπήο, ε ηξαηεγηθή δίλεη ηδηαίηεξε ζεκαζία ζηελ εθαξκνγή ησλ παξαθάησ κέηξσλ: - ελζάξξπλζε ησλ θαζαξψλ ηερλνινγηψλ θαη πξντφλησλ, - κείσζε ηεο επηθηλδπλφηεηαο ησλ απνβιήησλ - δεκηνπξγία ηερληθψλ ζηάληαξη θαη θαλφλσλ νη νπνίνη λα πεξηνξίδνπλ ηελ χπαξμε κεξηθψλ επηθίλδπλσλ ζηνηρείσλ ζηα πξντφληα, - ελζάξξπλζε ησλ ζπζηεκάησλ επαλαρξεζηκνπνίεζεο θαη αλαθχθισζεο, - θαηάιιειε ρξήζε ησλ νηθνλνκηθψλ εξγαιείσλ, ησλ ζρεκάησλ αμηνιφγεζεο ηεο δηαρείξηζεο ηνπ πεξηβάιινληνο θαη αμηνιφγεζε ηνπ θχθινπ δσήο ησλ πξντφλησλ, - δξαζηεξηφηεηεο πνπ αθνξνχλ ζηελ ελεκέξσζε ησλ θαηαλαισηψλ θαη εηζαγσγή ησλ δεηεκάησλ δηαρείξηζεο ησλ απνβιήησλ ζηα εθπαηδεπηηθά πξνγξάκκαηα, - δεκηνπξγία ζπζηήκαηνο νηθνινγηθήο ζήκαλζεο. Ζ αμηνπνίεζε ησλ απνβιήησλ έρεη 3 δηαζηάζεηο: o επαλαρξεζηκνπνίεζε, o αλαθχθισζε, o αμηνπνίεζε ηεο ελέξγεηαο. Ζ επαλαρξεζηκνπνίεζε ησλ πξντφλησλ πξέπεη λα ελζαξξχλεηαη φπνπ απηφ αηηηνινγείηαη απφ πιεπξά πξνζηαζίαο ηνπ πεξηβάιινληνο, κ' απηφ ηνλ ηξφπν κπνξεί λα απνθεπρζεί ε παξαγσγή απνβιήησλ. Όζνλ αθνξά ηελ αλαθχθισζε, ε πξνζνρή απεπζχλεηαη ζηελ εθαξκνγή κέηξσλ γηα ηελ δηαινγή ησλ απνβιήησλ ζηελ πεγή παξαγσγήο 26
ηνπο θαη ζηελ εηζαγσγή ηερλνινγηψλ γηα νηθνινγηθή επεμεξγαζία ησλ απνβιήησλ. Όπνπ είλαη νηθνινγηθά αηηηνινγεκέλν, πξέπεη λα δίλεηαη πξνηεξαηφηεηα ζηηο δξαζηεξηφηεηεο αμηνπνίεζεο πιηθψλ θαη κεηά ζηελ αμηνπνίεζε ελέξγεηαο. Όηαλ εμεηάδεηαη ε ηειηθή επεμεξγαζία θαη δηάζεζε ησλ απνβιήησλ, ηδηαίηεξε πξνζνρή πξέπεη λα δνζεί ζηελ απνηξνπή ηεο θαχζεο ησλ απνβιήησλ ρσξίο αμηνπνίεζεο ελέξγεηαο θαη ζηελ ηαθή ηνπο. Ζ Οδεγία 1999/31/ΔΚ γηα ηελ πγεηνλνκηθή ηαθή ησλ απνβιήησλ εηζάγεη κηα ζεηξά ηερληθψλ απαηηήζεσλ ζηελ θαηαζθεπή θαη ηελ ρξεζηκνπνίεζε ησλ ρψξσλ εδαθηθήο δηάζεζεο απνβιήησλ, ελψ ε θαχζε ησλ αζηηθψλ απνξξηκκάησλ θαλνλίδεηαη κε ηελ Οδεγία 89/369/ΔΟΚ. Άιιε αξρή ζηελ πνιηηηθή ηεο ΔΔ αλαθνξηθά κε ηελ δηαρείξηζε ησλ απνβιήησλ είλαη ε επζχλε ηνπ παξαγσγνχ. Παξαθνινπζψληαο ηνλ θχθιν δσήο ελφο πξντφληνο απφ ηελ παξαγσγή ηνπ κέρξη ην ηέινο ηεο ρξεζηκφηεηάο ηνπ, ν παξαγσγφο, νη πξνκεζεπηέο ησλ πιηθψλ, νη έκπνξεο, νη θαηαλαισηέο θαη ηα ππεχζπλα δηνηθεηηθά φξγαλα κνηξάδνπλ κεηαμχ ηνπο ηελ εχζελε γηα ηε δηαρείξηζε ησλ απνβιήησλ. Παξ' φια απηά ν ξφινο ηνπ παξαγσγνχ ηνπ πξντφληνο ζεσξείηαη θπξίαξρνο επεηδή εθείλνο παίξλεη ηηο απνθάζεηο γηα ηελ παξαγσγή ηνπ πξντφληνο, νη νπνίεο ζε κεγάιν βαζκφ νξίδνπλ ηηο δπλαηφηεηεο δηαρείξηζεο ησλ απνβιήησλ πνπ ζπλνδεχνπλ ηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία θαη ηελ ρξήζε ηνπ πξντφληνο. Δπνκέλσο, νη παξαγσγνί κπνξνχλ λα ζπλεηζθέξνπλ φρη κφλν γηα ηελ απνηξνπή ηεο δεκηνπξγίαο απνβιήησλ κέζσ ηεο εθαξκνγήο θαηάιιεισλ ηερλνινγηψλ, ηεο ρξήζεο αλαθπθιψζηκσλ ή ιηγφηεξν επηθίλδπλσλ πιηθψλ, αιιά θαη κε ην λα πξνζθέξνπλ ηα πξντφληα ηνπο κε ηξφπν πνπ λα ελζαξξχλεη ηελ επαλαρξεζηκνπνίεζε θαη ηελ αμηνπνίεζή ηνπο. Σέηνηα κέηξα κπνξνχλ λα εμαζθαιηζηνχλ κέζσ ηεο κάξθαο, ηεο εηηθέηαο, κε ηελ έθδνζε νδεγηψλ 27
ρξήζεο θαη κε ηε δεκνζίεπζε θαηάιιεισλ Πιεξνθνξηψλ 24. 3.2. Ολοκληρωμϋνη Διαχεύριςη των Απορριμμϊτων Σν ζχζηεκα Οινθιεξσκέλεο Γηαρείξηζεο ησλ Απνβιήησλ ζπκπεξηιακβάλεη ηελ παξαγσγή απνβιήησλ, ηε ζπιινγή ησλ απνβιήησλ, ηελ επεμεξγαζία θαη ηηο κεζφδνπο ηειηθήο δηάζεζεο, κε ηνλ ζθνπφ επίηεπμε πεξηβαιινληηθψλ νθειψλ, νηθνλνκηθήο αξηζηνπνίεζεο, θαη θνηλσληθήο απνδνρήο. Σα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ είλαη ε γεληθή πξνζέγγηζε, ε ρξήζε φινπ ηνπ θάζκαηνο κεζφδσλ ζπιινγήο θαη επεμεξγαζίαο, θαη κεηαρείξηζε φισλ ησλ πιηθψλ ζην ξεχκα ησλ απνβιήησλ. Έλα ζχζηεκα δηαρείξηζεο απνβιήησλ γηα λα είλαη βηψζηκν πξέπεη λα είλαη νινθιεξσκέλν, πξνζαλαηνιηζκέλν ζηελ αγνξά ησλ δεπηεξεχσλ πφξσλ, εχθακπην θαη θνηλσληθά απνδεθηφ. 24 http://europa.eu/scadplus/leg/en/lvb/l28135.htm 28
ΚΕΥΑΛΑΙΟ 4 Ο : ΚΑΣΑΚΕΤΗ ΕΝΟ Φ.Τ.Σ.Α. 4.1. Η δημιουργύα ενόσ Φ.Τ.Σ.Α. Αξρηθά, επηιέγεηαη ν θαηάιιεινο ρψξνο, πνπ κπνξεί γηα παξάδεηγκα λα είλαη κηα ραξάδξα, γηα λα ππνδερζεί ηα απνξξίκκαηα. Ζ επηθάλεηα ηνπ ρψξνπ επηζηξψλεηαη κε αξγηιηθά πιηθά, ψζηε λα είλαη αδηαπέξαζηε απφ ηα ζηξαγγίζκαηα ησλ απνξξηκκάησλ θαη λα απνθεχγεηαη ε κφιπλζε ηνπ πδξνθφξνπ νξίδνληα. Γηα αθφκα κεγαιχηεξε πξνζηαζία απιψλεηαη εηδηθφ αδηαπέξαζην πιαζηηθφ. ε νιφθιεξε ηελ πεξηνρή ησλ ΑΑ (θπξίσο ζψκα ΥΤΣΑ) ηνπνζεηνχληαη ζσιήλεο γηα ηε ζπιινγή ησλ ζηξαγγηζκάησλ, ηα νπνία αθνχ πξψηα θαζαξηζηνχλ βηνινγηθά, απνρχλνληαη (απνκαθξχλνληαη) ή επαλαηξνθνδνηνχληαη ζην ρψξν ηαθήο γηα λα δηαηεξεζεί ε απαξαίηεηε πγξαζία κέζα ζηα απνξξίκκαηα θαη λα επηηαρπλζεί ε απνδφκεζή ηνπο. Αθνχ νινθιεξσζνχλ νη εξγαζίεο αξρίδνπλ λα απνηίζεληαη ηα ΑΑ, ηα νπνία, αθνχ ζπκπηεζηνχλ («παηεζνχλ») γηα λα ειαηησζεί ν φγθνο ηνπο, ζθεπάδνληαη κε εδαθηθφ πιηθφ (ρψκα). Απφ ηε ζήςε ησλ απνξξηκκάησλ παξάγεηαη βηναέξην, ην νπνίν ζπιιέγεηαη κε ζσιήλεο πνπ έρνπλ βπζηζηεί κέζα ζηνλ φγθν ησλ απνξξηκκάησλ θαη είηε θαίγεηαη είηε ρξεζηκνπνηείηαη γηα άιινπο ζθνπνχο, γηα παξάδεηγκα γηα ηελ παξαγσγή ειεθηξηθνχ ξεχκαηνο, εάλ ε πνζφηεηα ηνπ παξαγφκελνπ βηναεξίνπ είλαη κεγάιε. Όηαλ ν ΥΤΣΑ θηάζεη ζην ηέινο ηεο δσήο ηνπ, δειαδή φηαλ γεκίζεη, νη εγθαηαζηάζεηο απνκαθξχλνληαη, θαη ν ρψξνο δελδξνθπηεχεηαη. Οη εξγνιάβνη πνπ είραλ αλαιάβεη ηε ιεηηνπξγία ηνπ Υ.Τ.Σ.Α. είλαη ππνρξεσκέλνη λα κεξηκλνχλ γηα κεξηθά αθφκα ρξφληα γηα ηελ απνθαηάζηαζε ηνπ ρψξνπ. 4.2. Βαςικϋσ παρϊμετροι Έλαο νινθιεξσκέλνο ζρεδηαζκφο ΥΤΣΑ πεξηιακβάλεη: i. Γεληθέο αξρέο ζρεδηαζκνχ. 29
ii. Σερληθή ππνδνκή θαη δηακφξθσζε ρψξνπ. iii. Έξγα δηαρείξηζεο νκβξίσλ. iv. Αληηππξηθή πξνζηαζία. v. πζηήκαηα κφλσζεο ΥΤΣΑ. vi. Γηαρείξηζε ζηξαγγηζκάησλ. vii. Έξγα δηαρείξηζεο βηναεξίνπ. viii. Σειηθή θάιπςε ΥΤΣΑ - Νέεο ρξήζεηο. ix. Οξγάλσζε θαη ιεηηνπξγία. x. Έιεγρνο, επηηήξεζε θαη παξαθνινχζεζε. xi. Μεηέπεηηα θξνληίδα. Δίλαη επίζεο ζεκαληηθφο ν πξνζδηνξηζκφο ησλ θξηηεξίσλ ζπγθξηηηθήο αμηνιφγεζεο θαη επηινγήο ΥΤΣΑ Γενικέρ απσέρ ζσεδιαζμού: Σερληθέο απαηηήζεηο: o ζηαζεξφηεηα / αληνρή, o ζπλνιηθφ ζχζηεκα (δπλαηφηεηα ειέγρνπ, επηπηψζεηο, επαηζζεζία, θιπ.), o δπλαηφηεηεο θαηαζθεπήο, o ζηεγαλφηεηα. Τεσνική ςποδομή και διαμόπθυζη σώπος: o Δγθαηαζηάζεηο πνπ πξνβιέπνληαη ζην ρψξν εηζφδνπ ηνπ ΥΤΣΑ. o Οηθίζθνο ειέγρνπ. o Απνζήθε πιηθψλ. o Πεξίθξαμε. o Πχιε εηζφδνπ. o Οδηθφ δίθηπν. o Δγθαηαζηάζεηο ζπληήξεζεο. o Απνζήθε πγξψλ θαπζίκσλ. o Πεξηκεηξηθή δελδξνθχηεπζε. 30
o Αζθάιεηα. o Πξφγξακκα νδεγίαο ππξφζβεζεο. o Δγθαηαζηάζεηο / Γίθηπα ειεθηξνδφηεζεο, χδξεπζεο θαη ηειεθσληθήο επηθνηλσλίαο. o Δπζηάζεηα ΥΤΣΑ - θαηάιιεινο ζρεδηαζκφο γηα ηε δηαζθάιηζή ηεο. Έπγα διασείπιζηρ ομβπίυν: o Γίθηπν απνξξνήο νκβξίσλ- ηάθξνο. o Γεμακελή ή άιινο απνδέθηεο ζπιινγήο. Ανηιπςπική πποζηαζία: o Αληηππξηθή δψλε. o Απνζήθεο εδαθηθνχ πιηθνχ γηα ηηο αλάγθεο ππξφζβεζεο. o Γεμακελή ππξφζβεζεο. o Πηλαθίδεο γηα απαγφξεπζε θαπλίζκαηνο. o πζθεπέο ππξφζβεζεο. o Βπηηνθφξν φρεκα (γηα κεγάιεο κνλάδεο ΥΤΣΑ). o Οξγάλσζε αληηππξηθήο πξνζηαζίαο (ρέδην αληηκεηψπηζεο πεξηζηαηηθψλ, εγρεηξίδην νδεγηψλ, θιπ.). Σςζηήμαηα μόνυζηρ ΦΥΤΑ: o Γεληθέο αξρέο: ηη δεηάκε λα δηαζθαιίδεη έλα ζχζηεκα κφλσζεο ΥΤΣΑ; o ρεδηαζκφο θαη επηινγή ηχπνπ κφλσζεο. o Πνηφηεηα πιηθψλ - Έιεγρνο θαηαζθεπήο / εγθαηάζηαζεο / ηνπνζέηεζεο γηα: Δπηθάλεηα εμνκάιπλζεο, Αξγηιηθή κνλσηηθή ζηξψζε, πλζεηηθή γεσκεκβξάλε, Παξάκεηξνη 31
πιηθνχ θαη εγθαηάζηαζεο, Πξνζηαζία κεκβξάλεο, Καζνξηζκφο θαηάιιεισλ ειέγρσλ πνηφηεηαο απφ αξκφδηνπο θνξείο ή εξγαζηήξηα. o Εψλε απνζηξάγγηζεο: Δπηινγή πιηθνχ, παξάκεηξνη πιηθνχ θαη εγθαηάζηαζεο, θαηαζθεπή, έιεγρνο πνηφηεηαο. Γιασείπιζη ζηπαγγιζμάηυν: o Γεληθέο αξρέο: Πνχ απνζθνπεί ε δηαρείξηζε, αξρέο πνηφηεηαο πνπ ηε δηέπνπλ, ππνινγηζκφο πδξαπιηθνχ ηζνδπγίνπ, ππνινγηζκφο κέγηζηεο αλακελφκελεο παξνρήο βάζεη εηήζηαο βηνινγηθήο απνδφκεζεο ΑΑ; o Παξάκεηξνη πιηθνχ θαη εγθαηάζηαζεο: Γηαζηαζηνιφγεζε αγσγψλ απνζηξάγγηζεο θαη δεμακελήο, πνηφηεηα πιηθνχ αγσγψλ (αλζεθηηθφηεηα, θιπ.), πξνδηαγξαθέο, ρσξνζέηεζε. o Έιεγρνο θαηαιιειφηεηαο παξαιαβήο θαη απνζήθεπζεο: ζηαηηθέο κειέηεο γηα θαζηδήζεηο, έιεγρνο απφ αξκφδηα ππεξεζία. o Καηαζθεπή: Εψλε απνζηξάγγηζεο, αγσγνί απνζηξάγγηζεο: θιίζε, απνζηάζεηο κεηαμχ αγσγψλ, δεμακελή απνζήθεπζεο ζηξαγγηζκάησλ, ζχζηεκα επεμεξγαζίαο ζηξαγγηζκάησλ, έιεγρνο θαη παξαθνινχζεζε. Έπγα διασείπιζηρ βιοαεπίος: o Γεληθέο αξρέο: Πνχ απνζθνπεί ε δηαρείξηζε θαη πνηεο είλαη νη αξρέο πνηφηεηαο πνπ ηε δηέπνπλ; o Μέηξα γηα ηνλ έιεγρν ησλ εθπνκπψλ βηναεξίνπ: χζηεκα ζηεγάλσζεο, ζχζηεκα αλάθηεζεο, δίθηπα ζπιινγήο, κνλάδα άληιεζεο, ππξζφο θαχζεο, κνλάδα αμηνπνίεζεο, ζχζηεκα πεξηβαιινληηθνχ ειέγρνπ θαη κέηξα αζθάιεηαο. o Αλάιπζε δπλακηθφηεηαο παξαγσγήο βηναεξίνπ. Παξάγνληεο 32
απφ ηνπο νπνίνπο εμαξηάηαη. ρεδηαζκφο ζπζηεκάησλ βάζεη κέγηζησλ εηήζησλ / αλακελφκελσλ ηηκψλ παξαγσγήο. o Υξνληθφ δηάζηεκα έλαξμεο ηνπ ζπζηήκαηνο ζπιινγήο θαη απαγσγήο ηνπ βηναεξίνπ. o πζηήκαηα δηαρείξηζεο: Παζεηηθφο εμαεξηζκφο κέζσ επηθάλεηαο, άληιεζε βηναεξίνπ κε θξεάηηα, ελεξγεηηθή απαγσγή βηναεξίνπ. Καζνξηζκφο απνζηάζεσλ κεηαμχ ζεκείσλ ζπιινγήο, βάζνπο εηζαγσγήο θάζεησλ ζπζηεκάησλ ζην ζψκα ησλ ΑΑ, πνηφηεηα πιηθνχ. Δπηινγή κεζφδνπ θαηαζθεπήο θαηαθφξπθσλ θξεαηίσλ. Καηαζθεπή νξηδφληηνπ ζπζηήκαηνο ζπιινγήο. o Παξαθνινχζεζε - Μέηξα αζθάιεηαο: γεσηξήζεηο παξαθνινχζεζεο πηζαλψλ δηαξξνψλ, γεσηξήζεηο παξαθνινχζεζεο ππνγείσλ πδάησλ. Έιεγρνο θεληξηθψλ εγθαηαζηάζεσλ θαη πεξηβάιινληνο εξγαζίαο. Καζνξηζκφο παξακέηξσλ (ππνπίεζεο άληιεζεο) γηα αζθαιή άληιεζε. Γηαηάμεηο ειέγρνπ θαη απηνκαηηζκνί γηα δηαθνπή άληιεζεο. Δμνπιηζκφο αληηεθξεθηηθνχ ηχπνπ ζε κνλάδα άληιεζεο θαη αμηνπνίεζεο. Φινγνπαγίδεο. o Δπηζεψξεζε. o Καλφλεο ιεηηνπξγίαο. Τελική κάλςτη ΦΥΤΑ - Νέερ σπήζειρ: o Γεληθά: Νέεο εγθαηαζηάζεηο, παιαηέο πνπ ζα επαλαρξεζηκνπνηεζνχλ. Σκεκαηηθή απνθαηάζηαζε εάλ είλαη δπλαηφ. ηφρνη έξγσλ ηειηθήο θάιπςεο θαη πψο κπνξνχλ λα επηηεπρζνχλ. ρεδηαζκφο βάζεη ζπλεθηίκεζεο: ηδηαίηεξσλ ραξαθηεξηζηηθψλ ΥΤΣΑ, εηδηθφηεξσλ πεξηβαιινληηθψλ δεδνκέλσλ, πξνβιεπφκελσλ λέσλ ρξήζεσλ, ηερλννηθνλνκηθψλ ζηνηρείσλ. 33
o χζηεκα ηειηθήο επηθάιπςεο: Δξγαζίεο πξνεηνηκαζίαο θαη απαξαίηεησλ ειέγρσλ, θαζνξηζκφο ζηαδίσλ (κφληκνπ θαη πξνζσξηλνχ). Πξνζδηνξηζκφο θιίζεσλ. o Δπηινγή πιηθψλ ηειηθήο θάιπςεο. Ζ ηειηθή επηθάιπςε κπνξεί λα ζπλίζηαηαη απφ: επηθαλεηαθφ ρψκα - έδαθνο δελδξνθπηεχζεσλ, έδαθνο πξνζηαζίαο, δψλε απνζηξάγγηζεο, ζηξψζε θξαγκνχ, ζηξψζε εθηφλσζεο βηναεξίνπ. Σεθκεξίσζε επηινγψλ. o πζηήκαηα παξαθνινχζεζεο εθπνκπψλ: θξέαηα αλάληε θαη θαηάληε γηα έιεγρν ππνγείσλ πδάησλ. χζηεκα ειέγρνπ βηναεξίνπ. o Δπαλέληαμε - λέεο ρξήζεηο ηνπ ρψξνπ: απφδνζε ζηε θχζε (θάιπςε κε βιάζηεζε) ή εηζαγσγή λέσλ ρξήζεσλ (θάιπςε κε βιάζηεζε θαη πξφβιεςε ρξήζεσλ θνηλνχ). Δγθαηαζηάζεηο ειέγρνπ δηαξξνψλ. Καηαζθεπή θηηξίνπ νξγάλσλ ειέγρνπ, εξγαιείσλ θαη ινηπψλ αλαγθψλ γηα ηε θξνληίδα ηνπ ρψξνπ. Οπγάνυζη και λειηοςπγία: o Πξφγξακκα εθκεηάιιεπζεο ΥΤΣΑ: Απαξαίηεηε ε γλψζε πνζφηεηαο, πνηφηεηαο θαη ινηπψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ΑΑ. Πξφβιεςε δηαρξνληθήο εμέιημεο πιήξσζεο ηνπ ρψξνπ βάζεη κεζφδσλ εθκεηάιιεπζεο ρψξνπ (εληαηηθή εθκεηάιιεπζε, θαζ' χςνο εθκεηάιιεπζε (κέζνδνο θπηηάξσλ) ή ελδηάκεζνπ ηχπνπ εθκεηάιιεπζε). Καλφλεο θαη αθνινπζνχκελε βάζεη απηψλ δηαδηθαζία γηα αλάπηπμε ΥΤΣΑ ζχκθσλα κε ηε κέζνδν ησλ θπηηάξσλ. Καλφλεο θαη αθνινπζνχκελε βάζεη απηψλ δηαδηθαζία γηα αλάπηπμε ΥΤΣΑ θαη' έθηαζε. Υξνληθφ δηάγξακκα εθηέιεζεο έξγσλ δηακφξθσζεο πξαλψλ, απνζηξάγγηζεο θαη ζπζηήκαηνο δηαρείξηζεο θαη ζπιινγήο βηναεξίνπ θαη ζηξαγγηζκάησλ. 34
o Πξφγξακκα ιεηηνπξγίαο ΥΤΣΑ: Γηαρξνληθή δηάζεζε πξνζσπηθνχ θαη κεραλεκάησλ. Ζκεξήζην, εβδνκαδηαίν, ηξίκελν/εμακεληαίν, εηήζην πξφγξακκα. Παξάκεηξνη πνπ ιακβάλνληαη ππφςε ζε θαζέλα. o Πξφγξακκα δηάζεζεο ΥΤΣΑ: Γηάζεζε απνξξηκκάησλ βάζεη εγθεθξηκέλνπ πξνγξάκκαηνο. Σξφπνο δηάζεζεο απνξξηκκάησλ, πάρνο ζηξψζεσλ κεηψπνπ εξγαζίαο, πξνζδηνξηζκφο εκεξήζηνπ πιηθνχ επηθάιπςεο, ρξφλνπ θαη ηξφπνπ ηειηθήο επηθάιπςεο, θίλεζε Α/Φ, ζεκεία δηάζεζεο, θαζαξηζκφο Α/Φ, θιπ. o Μεραλήκαηα πγεηνλνκηθήο ηαθήο: Καζνξηζκφο ηχπσλ νρεκάησλ αλάινγα κε δπλακηθφηεηα ΥΤΣΑ, ηερληθήο εθκεηάιιεπζεο θαη ηξφπνπ επηηφπηαο δηάζεζεο. ηα κεραλήκαηα ζα πξέπεη λα πιεξνχλ ηνπο φξνπο αηνκηθήο πξνζηαζίαο θαη αζθάιεηαο θαη ηνπο φξνπο πγηεηλήο ηεο εξγαζίαο. o Πξνζσπηθφ ιεηηνπξγίαο: Καζνξηζκφο ησλ απαξαίηεησλ εηδηθνηήησλ, αλάζεζε θαζεθφλησλ θαη ηνπ αξηζκνχ ησλ αηφκσλ πνπ αλαιακβάλνπλ ηελ θάζε εηδηθφηεηα. Αλαιφγσο ηνπ κεγέζνπο ηνπ ΥΤΣΑ, πνιιά απφ ηα θαζήθνληα είλαη δπλαηφ λα αλαηεζνχλ ζε έλα άηνκν. o Έιεγρνο ιεηηνπξγίαο ΥΤΣΑ: Πξφβιεςε ειέγρσλ ζηηο απαξαίηεηεο κνλάδεο. Φνξέαο ν νπνίνο θαηά ηε δηάξθεηα ιεηηνπξγίαο ηνπ ΥΤΣΑ ζα είλαη ππεχζπλνο γηα επεμεξγαζία θαη αμηνιφγεζε ζηαηηζηηθψλ ζηνηρείσλ, πξσηνγελή θαη επεμεξγαζκέλα απνηειέζκαηα, εθηηκήζεηο θαη ζπκπεξάζκαηα. Απνζηνιή ησλ ζηνηρείσλ ζην ΤΠΔΥΩΓΔ. o Έθηαθηα πεξηζηαηηθά θαη αληηκεηψπηζή ηνπο: Πξνζδηνξηζκφο πηζαλψλ έθηαθησλ πεξηζηαηηθψλ (π. ρ. έιιεηςε πιηθνχ επηθάιπςεο, αζηνρία κεραλήκαηνο, ζπλερήο βξνρφπησζε). 35
Καηάζηξσζε ζρεδίνπ αληηκεηψπηζήο ηνπο. o Καλνληζκφο ιεηηνπξγίαο: Θέζπηζε θαλφλσλ πνπ ζα ξπζκίδνπλ ζρέζεηο εξγαδνκέλσλ κεηαμχ ηνπο, πξνο ηελ ππεξεζία θαη ηνπο ρξήζηεο ηνπ ΥΤΣΑ (θαζεθνληνιφγην), ππνρξεψζεηο ηξίησλ (ρξεζηψλ θαη επηζθεπηψλ) πξνο ΥΤΣΑ, εηδηθέο ξπζκίζεηο/απαγνξεχζεηο, δηαδηθαζία αζθάιεηαο θαη θχιαμεο ηνπ ΥΤΣΑ, δεηήκαηα πεξηνδηθνχ ραξαθηήξα. Έλεγσορ, επιηήπηζη και παπακολούθηζη: o Γεληθά: Οινθιεξσκέλνο ζρεδηαζκφο γηα αζθάιεηα πνηφηεηαο ΥΤΣΑ, ζχζηεκα παξαθνινχζεζεο ΥΤΣΑ θαη βάζε δεδνκέλσλ παξαθνινχζεζεο. o Πξφγξακκα επεκβάζεσλ (ρσκαηνπξγηθά έξγα) ζε πεξηπηψζεηο πνπ παξαηεξεζνχλ αιιαγέο ηεο αξρηθήο δηακφξθσζεο ηνπ ΥΤΣΑ. o Πξφγξακκα άκεζεο αληηκεηψπηζεο ππξθαγηψλ. Πξφγξακκα απνθαηάζηαζεο ηεο πνηφηεηαο ππνγείσλ πδάησλ ζε πεξίπησζε αζηνρίαο ηνπ έξγνπ. Πξφγξακκα ελαιιαθηηθψλ επαλνξζσηηθψλ επεκβάζεσλ/κέηξσλ ζε πεξίπησζε αζηνρίαο ηεο ζηεγάλσζεο. o Έιεγρνο δηαξξνήο ζηξαγγηζκάησλ: Δπηινγή ζέζεσλ ειέγρνπ. ρεδηαζκφο ιέγρνπ. Παξάκεηξνη ειέγρνπ. πρλφηεηα δηελέξγεηαο ειέγρσλ. o Έιεγρνο πδάησλ, ζηξαγγηζκάησλ θαη αεξίσλ: Δπηινγή ζέζεσλ ειέγρνπ. ρεδηαζκφο ειέγρνπ. Παξάκεηξνη ειέγρνπ. πρλφηεηα δηελέξγεηαο ειέγρσλ. o Δζσηεξηθφο έιεγρνο: Καηαγξαθή ηεο δηαρξνληθήο ζπκπεξηθνξάο ηνπ ΥΤΣΑ. Απνζθνπεί επίζεο ζηελ απφδεημε ηήξεζεο ησλ πεξηβαιινληηθψλ φξσλ θαη φξσλ αδεηνδφηεζεο ηνπ ΥΤΣΑ. Έιεγρνο γηα παξακνξθψζεηο ζην ζχζηεκα 36
ζηεγάλσζεο ηεο βάζεο ηνπ ΥΤΣΑ, γηα ιεηηνπξγηθή ηθαλφηεηα αγσγψλ ζπιινγήο θαη απνκάθξπλζεο ζηξαγγηζκάησλ, ηεο ζεξκνθξαζίαο ζην ζχζηεκα ζηεγάλσζεο ζηε βάζε ηνπ ΥΤΣΑ, κεηεσξνινγηθψλ ζηνηρείσλ. πρλφηεηα θαη παξάκεηξνη ειέγρσλ. Σαθηηθή ζπληήξεζε κνλάδσλ. ρεδηαζκφο πξνγξάκκαηνο κεηξήζεσλ θαζηδήζεσλ. Παξαθνινχζεζε φισλ ησλ πεξηπηψζεσλ πνπ πηζαλψο έρνπλ επηπηψζεηο ζην πεξηβάιινλ. Δηήζηα έθζεζε θαηάζηαζεο ηνπ ρψξνπ. Μεηέπειηα θπονηίδα: o Δθηίκεζε επηθηλδπλφηεηαο: ζηνηρεία παξαιαβήο / δηάζεζεο απνβιήησλ, αμηνιφγεζε αζθάιεηαο ζπζηεκάησλ ζηεγάλσζεο ζε καθξνπξφζεζκε βάζε, θαηαγξαθή πδξνγεσινγηθψλ δεδνκέλσλ ζε ζπλδπαζκφ κε απνηειέζκαηα ειέγρσλ. o Δλέξγεηεο κεηά ηελ απνπεξάησζε ηεο επηθαλεηαθήο θάιπςεο: Καηαζθεπή απαξαίηεησλ εγθαηαζηάζεσλ. Έιεγρνη θαη κέηξα θαηά ηε θάζε ηεο κεηέπεηηα θξνληίδαο: Καζνξηζκφο ειέγρσλ. o πιινγή ζηνηρείσλ θαηά ηε θάζε ηεο κεηέπεηηα θξνληίδαο: Καζνξηζκφο ζηνηρείσλ. o πρλφηεηα ειέγρσλ. o Σέινο ηεο κεηαθξνληίδαο: Μεηά απφ πάξνδν 20 εηψλ, εθηφο εάλ νξηζηεί δηαθνξεηηθά, ρνξεγείηαη άδεηα γηα ην πέξαο ηεο κεηαθξνληίδαο, κεηά απφ επηηφπην έιεγρν απφ ηνπο αξκφδηνπο θνξείο. Πποζδιοπιζμόρ κπιηηπίυν ζςγκπιηικήρ αξιολόγηζηρ και επιλογήρ ΦΥΤΑ: o Κξηηήξηα πδξνγεσινγηθά, πεξηβαιινληηθά, ρσξνηαμηθά, ιεηηνπξγηθά θαη γεληθήο θχζεο, νηθνλνκηθνχ θφζηνπο. 37
ΚΕΥΑΛΑΙΟ 5 ο : ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΕ ΕΠΙΠΣΩΕΙ 5.1. Εκτύμηςη περιβαλλοντικών επιπτώςεων Ζ θαηαζθεπή θαη ε ιεηηνπξγία ελφο Υ.Τ.Σ.Α., ζπλνδεχεηαη ηφζν απφ ζεηηθέο φζν θαη απφ αξλεηηθέο πεξηβαιινληηθέο επηπηψζεηο. Οη ζεηηθέο πεξηβαιινληηθέο επηπηψζεηο αλαθέξνληαη ζηε ζπλνιηθή πεξηνρή, ηεο νπνίαο ηα απνξξίκκαηα δέρεηαη ν ρψξνο θαη απηφ γηαηί ε έιιεηςε ελφο ζσζηά νξγαλσκέλνπ ρψξνπ ζπλεπάγεηαη: α. Αλεμέιεγθηε ή εκηειεγρφκελε απφξξηςε ησλ απνξξηκκάησλ ζε αλεμέιεγθηνπο κηθξνχο ή κεγάινπο ζθνππηδφηνπνπο. Απηφ εγθπκνλεί θηλδχλνπο γηα ηε ξχπαλζε ησλ ππνγείσλ θαη επηθαλεηαθψλ πδάησλ, γηα ηε πξνζέιθπζε ηξσθηηθψλ, εληφκσλ θαη κηθξψλ δψσλ πνπ κπνξεί λα γίλνπλ θνξείο κνιπζκαηηθψλ αζζελεηψλ, γηα ηελ εθδήισζε αθνχζησλ ππξθαγηψλ απφ απηαλάθιεμε θιπ. β. Αλεμέιεγθηε εθνχζηα θαχζε ησλ απνξξηκκάησλ. Απηφ εγθπκνλεί επίζεο θηλδχλνπο γηα ηε ξχπαλζε ησλ ππνγείσλ θαη επηθαλεηαθψλ πδάησλ απφ ηελ ελαπνκείλαζα ηέθξα, γηα ηε ξχπαλζε ηεο αηκφζθαηξαο απφ πξντφληα θαχζεο πνπ δελ έρνπλ ππνζηεί θαζαξηζκφ θαη απφ πξντφληα αηεινχο θαχζεο, γηα ηελ επέθηαζε ησλ ππξθαγηψλ ζε επξχηεξε πεξηνρή θαη απνηέθξσζε επξχηεξεο πεξηνρήο θιπ. Τπάξρνπλ θαη πεξηπηψζεηο ζρεηηθά ειεγρφκελεο θαχζεο ησλ απνξξηκκάησλ, φπνπ απιά ιακβάλνληαη θάπνηα ππνηππψδε κέηξα γηα ηε κε επέθηαζε ππξθαγηάο ζε γχξσ πεξηνρέο. Ζ εγθαζίδξπζε θαη ιεηηνπξγία ελφο νξζά νξγαλσκέλνπ Υ.Τ.Σ.Α., έρεη σο απνηέιεζκα ηελ άξζε ησλ πξναλαθεξζέλησλ, θαη φρη κφλν, κεηνλεθηεκάησλ θαη επηθέξεη ζεηηθά απνηειέζκαηα γηα ην πεξηβάιινλ ζηελ επξχηεξε πεξηνρή. Ζ θαηαζθεπή θαη ε ιεηηνπξγία ινηπφλ ελφο Υ.Τ.Σ.Α. ζα πξέπεη λα είλαη ηέηνηεο, ψζηε λα ιακβάλνληαη φια ηα απαξαίηεηα κέηξα γηα ηελ θαηά ην κέγηζην δπλαηφ ειαρηζηνπνίεζε ή θαη πιήξε άξζε ησλ επηπηψζεσλ ηνπ 38