ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 1999 2004 Επιτροπή Πολιτισµού, Νεότητας, Παιδείας, Μέσων Ενηµέρωσης και Αθλητισµού 12 Ιουλίου 2001 ΠΡΟΚΑΤΑΡΚΤΙΚΟ ΣΧΕ ΙΟ ΓΝΩΜΟ ΟΤΗΣΗΣ της Επιτροπής Πολιτισµού, Νεότητας, Παιδείας, Μέσων Ενηµέρωσης και Αθλητισµού προς την Επιτροπή Απασχόλησης και Κοινωνικών Υποθέσεων σχετικά µε την εφαρµογή του πρώτου σταδίου του κοινοτικού προγράµµατος δράσης Leonardo da Vinci (1995-1999) (COM(2000) 863 C5-xxx 2001/2069 (INI)) Συντάκτρια γνωµοδότησης: Christa Prets PA\441705.doc PE 303.767
PE 303.767 2/8 PA\441705.doc
ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΗΣ ΙΑ ΙΚΑΣΙΑΣ Κατά τη συνεδρίασή της στις 22 Μαρτίου 2001, η Επιτροπή Πολιτισµού, Νεότητας, Παιδείας, Μέσων Ενηµέρωσης και Αθλητισµού όρισε συντάκτρια γνωµοδότησης την κ. Christa Prets. Κατά τη συνεδρίασή της/τις συνεδριάσεις της στις..., η επιτροπή εξέτασε το σχέδιο γνωµοδότησης. Κατά την τελευταία ως άνω συνεδρίαση, η επιτροπή ενέκρινε τα κατωτέρω συµπεράσµατα µε... ψήφους υπέρ,... ψήφους κατά και... αποχή/ές/οµόφωνα. Ήσαν παρόντες κατά την ψηφοφορία οι βουλευτές:..., πρόεδρος/ασκών/ασκούσα την προεδρία..., αντιπρόεδρος..., αντιπρόεδρος..., συντάκτης/ρια γνωµοδότησης...,... (αναπλ....),... (αναπλ.... σύµφωνα µε το άρθρο 153, παράγραφος 2, του Κανονισµού),... και... PA\441705.doc 3/8 PE 303.767
ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗ ΙΣΤΟΡΙΚΟ 1. Η Συνθήκη του Μάαστριχτ επεξέτεινε τις αρµοδιότητες της Κοινότητας και στον τοµέα της επαγγελµατικής κατάρτισης: το Leonardo da Vinci (1995-1999) υπήρξε το πρώτο ολοκληρωµένο κοινοτικό πρόγραµµα σε αυτόν τον τοµέα. Με προϋπολογισµό ύψους 620 εκατ. είχε ως κύριο στόχο τη στήριξη των διακρατικών (συµµετείχαν 29 χώρες) σχεδίων και συνεργασιών µεταξύ διαφόρων οργανισµών κατάρτισης. Η εφαρµογή διεκόπη προσωρινώς το 1999 όταν η Επιτροπή αποφάσισε να µην ανανεώσει τη σύµβασή της µε την Υπηρεσία Τεχνικής Βοήθειας. Παρά τη συγκεκριµένη αυτή δυσκολία, το πρόγραµµα παρατάθηκε: το Leonardo da Vinci II (2000-2006) έχει προϋπολογισµό ύψους 1,15 δις. Η ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ 2. Η έκθεση της Επιτροπής βασίζεται στην εξωτερική έκθεση αξιολόγησης της εταιρείας συµβούλων Deloitte & Touche, στις εθνικές εκθέσεις των κρατών µελών και στις εκθέσεις των κοινωνικών εταίρων σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Παρουσιάζει µια αξιολόγηση του Leonardo da Vinci I και, σε κάθε τοµέα που εξετάζει, προτείνει τι µέτρα χρειάζεται να ληφθούν προκειµένου να λειτουργήσει καλύτερο το Leonardo II. 3. Επιτεύγµατα:To Leonardo I έφερε σε επαφή 77.000 εταίρους οι οποίοι συνεργάσθηκαν σε διακρατικά σχέδια, δηµιουργώντας δίκτυα συνεργασίας και ανταλλαγής ορθής πρακτικής. Στήριξε ανταλλαγές και τοποθετήσεις σε θέσεις εργασίας για περίπου 127.000 ασκούµενους. Χρησίµευσε επίσης ως "εργαστήριο καινοτοµίας και πειραµατισµού" υποστηρίζοντας πάνω από 2.500 δοκιµαστικά σχέδια. Τέλος, βοήθησε τις υποψήφιες χώρες να προετοιµάσουν τα προγράµµατά τους στον τοµέα της επαγγελµατικής κατάρτισης για την προσχώρηση. 4. Σχεδιασµός του προγράµµατος: Το Leonardo I υπήρξε το αµάλγαµα πέντε προηγούµενων προγραµµάτων, επιδίωξε 19 στόχους µέσω τεσσάρων δεσµών µε 23 διαφορετικές δράσεις και χρησιµοποίησε τρεις διαφορετικές διαδικασίες επιλογής των διαφόρων σχεδίων. εν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι "ο σχεδιασµός του προγράµµατος δεν είχε ως αφετηρία τη διευκόλυνση των υποψηφίων ο περίπλοκος χαρακτήρας των διαφορετικών προτεραιοτήτων, δεσµών, δράσεων και στόχων προκάλεσε δυσχέρειες στους υποψηφίους και µείωση της δυνατότητας του προγράµµατος να ανταποκριθεί στις αρχικές προθέσεις του". Το Leonardo II είναι απλούστερο. Οι στόχοι µειώθηκαν σε τρεις (ενίσχυση των δεξιοτήτων και ικανοτήτων των ατόµων, ιδίως των νέων, µέσω της αρχικής επαγγελµατικής κατάρτισης βελτίωση της ποιότητας και της πρόσβασης στη συνεχή επαγγελµατική κατάρτιση και τη δια βίου απόκτηση δεξιοτήτων και ικανοτήτων προώθηση και ενίσχυση της συµβολής της επαγγελµατικής κατάρτισης στην καινοτοµία). Ο αριθµός των µέτρων έχει µειωθεί σε πέντε (στήριξη των διακρατικών σχεδίων κινητικότητας για παρόχους και για αποδέκτες κατάρτισης στήριξης των διακρατικών δοκιµαστικών σχεδίων για την ανάπτυξη και µεταφορά καινοτοµιών και της ποιότητας στην επαγγελµατική κατάρτιση προώθηση των γλωσσικών δεξιοτήτων στην επαγγελµατική κατάρτιση δηµιουργία διακρατικών δικτύων συλλογή υλικού αναφοράς). Η Επιτροπή προτίθεται να ελαφρύνει το διοικητικό φόρτο των εταίρων στα διάφορα σχέδια απλοποιώντας τα έντυπα αίτησης και τις PE 303.767 4/8 PA\441705.doc
απαιτήσεις περί υποβολής εκθέσεων: το Συµβούλιο απέρριψε πρόταση να µειωθεί ο αριθµός των διαδικασιών επιλογής από τρεις σε δύο. 5. Συµπληρωµατικότητα: Το Leonardo λειτούργησε παράλληλα µε άλλα κοινοτικά προγράµµατα (π.χ. το Socrates, το Youth) και υπήρξε προφανής κίνδυνος διπλής χρηµατοδότησης: ο συντονισµός µεταξύ των διαφόρων προγραµµάτων ήταν δύσκολος διότι η διαχείρισή τους επραγµατοποιείτο σε διαφορετικά επίπεδα (ευρωπαϊκό, εθνικό, περιφερειακό). εν υπάρχουν στοιχεία για σηµαντικές επικαλύψεις ή διπλοχρηµατοδοτήσεις σχεδίων, αλλά χάθηκαν σαφώς ευκαιρίες για συνεργίες: η Deloitte & Touche συνεπέρανε ότι "τα διάφορα κοινοτικά προγράµµατα έχουν µάλλον την τάση να λειτουργούν παράλληλα και όχι από κοινού". Το Leonardo II προβλέπει κοινές δράσεις µε το Socrates και το Youth προβλέπει επίσης τη συµπληρωµατικότητα µε το πρόγραµµα πλαίσιο στον τοµέα της έρευνας. Η Επιτροπή παραδέχεται ότι "η πολλαπλότητα των διαφόρων διατάξεων για την κατάρτιση σε πολλά κοινοτικά προγράµµατα απαιτεί µια πιο στρατηγική προσέγγιση για την αποδοτικότερη χρήση των κρατικών κονδυλίων". 6. ιαχείριση: Στο πλαίσιο του Leonardo I η διαχείριση του 80% των κονδυλίων πραγµατοποιήθηκε σε κεντρικό επίπεδο (δηλαδή από την Επιτροπή) ενώ ένα 20% από τις εθνικές υπηρεσίες. Οι ανάδοχοι των σχεδίων έκριναν γενικά τη διαχείριση σε εθνικό επίπεδο ως αποτελεσµατική, ενώ παραπονέθηκαν για την υπερβολική γραφειοκρατία στο ευρωπαϊκό επίπεδο και για τις µεγάλες καθυστερήσεις στις πληρωµές. Στο πλαίσιο του Leonardo II, το 80% του προϋπολογισµού θα τελεί υπό εθνική διαχείριση. Θα επιλεγούν λιγότερα σχέδια αλλά αυτά θα λάβουν περισσότερη χρηµατοδότηση. Η Επιτροπή εκπόνησε εγχειρίδιο για τους αναδόχους των σχεδίων, κατατέθηκαν νέες κατευθυντήριες γραµµές για την εξωτερική ανάθεση αρµοδιοτήτων και καθιερώθηκε µια σύµβαση τύπος µεταξύ της Επιτροπής και των εθνικών υπηρεσιών. 7. Εισροές/εκροές και διάδοση: Στην έκθεση δηλώνεται ότι, λαµβανοµένων υπόψη των διοικητικών εξόδων, δαπανήθηκαν 794 εκατ. από τα κοινοτικά κονδύλια για το εν λόγω πρόγραµµα (η έκθεση της Deloitte & Touche τα εκτιµά σε 801 εκατ. ) κατά κύριο λόγο σε διακρατικά σχέδια κινητικότητας και σε δοκιµαστικά σχέδια. Ο ανταγωνισµός για τη χρηµατοδότηση υπήρξε σκληρός: λιγότερο από το ένα τρίτο των προτάσεων εγκρίθηκαν. Εν τούτοις, η διάδοση των αποτελεσµάτων του προγράµµατος υπήρξε µη ικανοποιητική και χάθηκε η ευκαιρία για την αποκατάσταση δεσµών µε την ευρωπαϊκή στρατηγική για την απασχόληση. Στο πλαίσιο του Leonardo II, η Επιτροπή θα συνεργασθεί στενότερα µε τα κράτη µέλη και θα ζητήσει τη συνδροµή του CEDEFOP και του Ευρωπαϊκού Ιδρύµατος Κατάρτισης. 8. Αντίκτυπος: Επέτυχε το πρόγραµµα τους γενικούς και τους ειδικούς στόχους του; Σε πολλούς τοµείς, η Επιτροπή συµπεραίνει ότι είναι πάρα πολύ νωρίς για να πούµε κάτι τέτοιο. Επιπλέον, η καταµέτρηση των επιτευγµάτων είναι επίσης δύσκολη όταν "οι στόχοι είναι πολλοί, επικαλύπτονται ή δεν µπορούν να προσδιορισθούν ποσοτικά". Ο αντίκτυπος του προγράµµατος ήταν πιθανώς µεγαλύτερος για τους άµεσα εµπλεκόµενους: η συµµετοχή σε δοκιµαστικά σχέδια βελτίωσε τη συνεργασία µεταξύ των κρατών. Η συµµετοχή σε σχέδια κινητικότητας αποτέλεσε µια αξιόλογη επαγγελµατική κατάρτιση και πολιτισµική εµπειρία για 127.000 περίπου νέους ευρωπαίους. Είναι ακόµη πολύ νωρίς για να αποτιµηθεί ο αντίκτυπος του προγράµµατος στα περισσότερα εθνικά συστήµατα κατάρτισης αλλά PA\441705.doc 5/8 PE 303.767
υπάρχουν στοιχεία ότι οι επιπτώσεις ήσαν σηµαντικές στις υποψήφιες για προσχώρηση χώρες. Οι προοπτικές απασχόλησης των συµµετεχόντων βελτιώθηκαν αλλά, γενικά, ο αντίκτυπος του προγράµµατος στην καταπολέµηση του κοινωνικού αποκλεισµού, την επένδυση σε ανθρώπινο κεφάλαιο και την προώθηση της πρόσβασης στη δια βίου µάθηση "εκτιµάται ως χαµηλός": η συµβολή του υπήρξε ακόµη µικρότερη στην προώθηση του κοινωνικού διαλόγου ή των ίσων ευκαιριών για τις γυναίκες. Αντίθετα, οι προσπάθειες για την προώθηση της ανταλλαγής συγκρίσιµων στοιχείων µεταξύ των εθνικών αρχών στοίχισε ελάχιστα και έδωσε εντυπωσιακά αποτελέσµατα. Το Leonardo II ενίσχυσε τη διακρατική διάσταση του προγράµµατος (οι εταίροι πρέπει τώρα να προέρχονται από τρία κράτη και όχι από δύο), η Επιτροπή καταβάλλει περισσότερες προσπάθειες για να εξασφαλίσει ότι τα αποτελέσµατα των σχεδίων θα διαδίδονται στις εθνικές αρχές, ενώ ορισµένα σχέδια θα προβάλλονται ως "πρότυπα προϊόντα". ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΣΥΝΤΑΚΤΡΙΑΣ ΓΝΩΜΟ ΟΤΗΣΗΣ 9. Ακριβείς και πλήρεις εκθέσεις: Οι καθυστερήσεις στην υποβολή των εκθέσεων επί των οποίων βασίζεται οδήγησαν σε εξάµηνη καθυστέρηση για την παρουσίαση της έκθεσης της ίδιας της Επιτροπής. Ωστόσο ακόµη και σήµερα, η έκθεση δεν είναι πλήρης: η Επιτροπή παραδέχεται ότι τα αποτελέσµατα των σχεδίων δεν είναι πλήρως διαθέσιµα (ιδίως για τα έτη 1998 και 1999). Φυσικά, θα υπάρχει πάντοτε µια χρονική καθυστέρηση µεταξύ της χρηµατοδότησης και της τελικής αποτίµησης των σχεδίων. Το Κοινοβούλιο δεν µπορεί όµως να συντάσσει γνωµοδοτήσεις και εκθέσεις επί τη βάσει ελλιπών στοιχείων: για την πλήρη ενηµέρωσή του είναι ανάγκη η Επιτροπή και οι εθνικές αρχές να υποβάλλουν εγκαίρως τις εκθέσεις τους. Είναι επίσης ανησυχητικό το γεγονός ότι η Επιτροπή και οι εξωτερικοί αξιολογητές δίνουν διαφορετικές εκτιµήσεις του συνολικού κόστους του προγράµµατος. 10. Αδυναµίες στον σχεδιασµό και τη διαχείριση του Leonardo I: Επιδοκιµάζεται η µείωση των στόχων και µέτρων στο πλαίσιο του Leonardo II. Εξίσου λογική είναι η µεταστροφή από την συγκεντρωτική στην αποκεντρωµένη διαχείριση των δαπανών: η διαχείριση στο εθνικό επίπεδο είναι σαφώς περισσότερο προσανατολισµένη προς τους χρήστες και πιο ευαίσθητη στις περιφερειακές και τις εθνικές ιδιαιτερότητες. Εν τούτοις, οι πολλαπλές διαδικασίες επιλογής αποτελούσαν βασική αιτία σύγχυσης για τους υποβάλλοντες αίτηση κατά τη φάση Ι και η διατήρησή τους προκαλεί ανησυχίες. Φαίνεται να έχει χαθεί η ευκαιρία να αντληθεί ως δίδαγµα ότι οι διοικητικές ρυθµίσεις πρέπει να είναι όσο το δυνατόν απλούστερες και αυτό να εφαρµόζεται σε όλα τα προγράµµατα εσωτερικής πολιτικής. 11. Συµπληρωµατικότητα: Τα κοινοτικά προγράµµατα πρέπει να λειτουργούν µε πιο ολοκληρωµένο τρόπο, µεγιστοποιώντας το συνολικό τους αποτέλεσµα και αντικατοπτρίζοντας ένα σαφή στρατηγικό προσανατολισµό: δεν υπάρχει καµία δικαιολογία για την απουσία ενός τέτοιου προσανατολισµού όταν η ίδια Γενική ιεύθυνση διαχειρίζεται µια σειρά προγραµµάτων. Τούτο µπορεί να ενισχυθεί µέσω της υποστήριξης των κοινών δράσεων στη νέα γενεά προγραµµάτων στον τοµέα της εκπαίδευσης, της κατάρτισης και της νεολαίας, όπως επίσης και η καθιέρωση προϋπολογισµού βάσει δραστηριοτήτων. Η Επιτροπή πρέπει να δηµιουργήσει µονάδα στρατηγικού σχεδιασµού σε κάθε µία από τις Γενικές ιευθύνσεις της το Κοινοβούλιο και το Συµβούλιο πρέπει να ζητούν σαφή στοιχεία για συµπληρωµατικότητα, συνέργεια, στρατηγική, αξιοποίηση των χρηµατοδοτικών πόρων και ευρωπαϊκή προστιθέµενη αξία όταν εξετάζουν τις προτάσεις της Επιτροπής. PE 303.767 6/8 PA\441705.doc
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η Επιτροπή Πολιτισµού, Νεότητας, Παιδείας, Μέσων Ενηµέρωσης και Αθλητισµού καλεί την Επιτροπή Απασχόλησης και Κοινωνικών Υποθέσεων, που είναι αρµόδια επί της ουσίας, να συµπεριλάβει στην πρόταση ψηφίσµατός της τα ακόλουθα στοιχεία: 1. εκφράζει τη λύπη της διότι, µολονότι η πρώτη φάση του προγράµµατος Leonardo διήρκησε από το 1994 έως το 1999, η έκθεση για την τελική αξιολόγησή του περιέχει ελλιπή στοιχεία για τα έτη 1998 και 1999 2. πιστεύει ότι η Επιτροπή, οι εθνικές αρχές και οι άλλοι συµµετέχοντες στα ευρωπαϊκά κοινοτικά προγράµµατα πρέπει, προς το συµφέρον της διαφάνειας και της δηµοκρατικής ευθύνης, να υποβάλλουν πλήρεις εκθέσεις εγκαίρως σχετικά µε τη διαχείριση αυτών των προγραµµάτων και την εκταµίευση του δηµόσιου χρήµατος 3. καλεί την Επιτροπή να εξασφαλίσει την έγκαιρη συµπλήρωση των προσωρινών εκθέσεων σχετικά µε την εφαρµογή του Leonardo II που έχουν προβλεφθεί για τον Ιούνιο 2000 και τον Ιούνιο 2004 καθώς και των κατευθυντηρίων γραµµών για το δεύτερο ήµισυ του προγράµµατος που έχουν προβλεφθεί για τον εκέµβριο 2004 4. πιστεύει ότι τα κοινοτικά προγράµµατα, προκειµένου να είναι πράγµατι αποτελεσµατικά, πρέπει να αποσκοπούν σε όσο το δυνατόν απλούστερες διοικητικές διαδικασίες οι οποίες συνάδουν µε την επίτευξη των στόχων τους και µε ένα λογικό κόστος επικροτεί την αριθµητική µείωση των στόχων και µέτρων και την αποκεντρωµένη διαχείριση µεγαλύτερου µεριδίου δαπανών κατά τη δεύτερη φάση του προγράµµατος Leonardo, αποδοκιµάζει όµως τη διατήρηση τριών διαδικασιών επιλογής 5. θεωρεί την µικρή διάδοση αποτελεσµάτων ως πραγµατική αδυναµία του Leonardo I χαιρετίζει τις προσπάθειες της Επιτροπής να βελτιώσουν αυτή την ατέλεια στο Leonardo II 6. λυπάται για την περιορισµένη συµβολή του Leonardo I στην καταπολέµηση του κοινωνικού αποκλεισµού και στην προώθηση της πρόσβασης στην δια βίου µάθηση υπογραµµίζει την πεποίθησή του ότι τα κοινοτικά προγράµµατα πρέπει να επιδιώκουν τη γεφύρωση του συνεχώς και µεγαλύτερου χάσµατος µεταξύ των ατόµων µε υψηλά προσόντα και εκείνων που δεν διαθέτουν επαρκείς δεξιότητες, και να µειώσουν τις κοινωνικές ανισότητες αναµένει µια εντυπωσιακότερη συµβολή του Leonardo II σε αυτούς τους τοµείς 7. είναι ιδιαιτέρως απογοητευµένο για την ελάχιστη συµβολή του Leonardo I στην καθιέρωση ίσων ευκαιριών για γυναίκες και άνδρες και αναµένει από το Leonardo II να έχει µεγαλύτερο αντίκτυπο σε αυτόν τον τοµέα 8. υπογραµµίζει την ανάγκη για πλήρη αµοιβαία αναγνώριση των προσόντων και της εµπειρίας που αποκτήθηκαν µέσω της απασχόλησης σε θέσεις εργασίας που προέκυψαν στο πλαίσιο του προγράµµατος PA\441705.doc 7/8 PE 303.767
9. πιστεύει ότι τα προγράµµατα Socrates, Youth και Leonardo πρέπει να λειτουργούν µε πιο ενοποιηµένο τρόπο, να αποφεύγουν τις επικαλύψεις και τις διπλές χρηµατοδοτήσεις από άλλες πηγές, µεγιστοποιώντας το σωρευτικό τους αποτέλεσµα και αντικατοπτρίζοντας ένα σαφή στρατηγικό προσανατολισµό 10. καλεί, για το σκοπό αυτό, την Επιτροπή να δηµιουργήσει µονάδες στρατηγικού σχεδιασµού σε κάθε µία από τις Γενικές της ιευθύνσεις οι οποίες θα είναι επιφορτισµένες µε την προετοιµασία ετήσιου "επιχειρησιακού σχεδίου" µε σκοπό την µεγιστοποίηση της συµπληρωµατικότητας, της συνέργειας, της αξιοποίησης των χρηµατοδοτικών πόρων και της ευρωπαϊκής προστιθέµενης αξίας µεταξύ των προγραµµάτων και των δράσεων που διαχειρίζεται την καλεί επίσης να δηµιουργήσει µια κεντρική µονάδα στρατηγικού σχεδιασµού η οποία θα είναι επιφορτισµένη µε το συντονισµό του έργου των επιµέρους Γενικών ιευθύνσεων. PE 303.767 8/8 PA\441705.doc