SPECIES COMPOSITION AND CAPTURE PROCESS FOR THE TRAMMEL NET FISHERY IN CYCLADES (aegean sea)

9 ο Πανελλήνιο Συμπόσιο Ωκεανογραφίας & Αλιείας 2009 - Πρακτικά, Τόμος ΙΙ Συνθεση ειδων ΚΑΙ ΤΡΟΠΟΣ ΣΥΛΛΗΨΗΣ κατα την ΑΛΙΕΙΑ ΜΕ ΜΑΝΩΜΕΝΑ ΔΙΧΤΥΑ στις κυκλαδες (Αιγαιο πελαγος) Μουτόπουλος Δ.Κ. 1,2*, Στεργίου Κ.Ι. 2 1 Τμήμα ΙΧΘΥ-ΑΛ,ΤΕΙ Μεσολογγίου, dmoutopo@teimes.gr * 2 Τμήμα Βιολογίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, kstergio@bio.auth.gr Περίληψη Σκοπός της παρούσας έρευνας ήταν η σύγκριση της αριθμητικής και κατά βάρος ποσοστιαίας σύνθεσης των ειδών και η ποσοτικοποίηση των κυριοτέρων μηχανισμών σύλληψης τους κατά την αλιεία με μανωμένα δίχτυα διαφόρων μεγεθών ματιών εσωτερικού/εξωτερικού διχτυού την περίοδο Οκτώβριος 1999-Οκτώβριος 2000 στις Κυκλάδες (θαλάσσια περιοχή της Νάξου). Πραγματοποιήθηκαν 41 δειγματοληψίες σε βάθη που κυμάνθηκαν από 10 ως 81 m χρησιμοποιώντας 6 διαφορετικούς τύπους μανωμένων διχτυών. Τα Mullus surmuletus και Pagellus erythrinus αντιπροσώπευαν το σημαντικότερο ποσοστό στο αλίευμα και πέντε είδη αντιπροσώπευαν συνολικά περισσότερο από το 50% του κατά αριθμό και βάρος αλιεύματος για κάθε διαφορετικό μέγεθος διχτυού. Η ποσοστιαία σύνθεση των ειδών διέφερε σημαντικά (P<0,05) με το εσωτερικό μέγεθος του ματιού του διχτυού και όχι με το εξωτερικό (P>0,05). Ο τρόπος σύλληψης εξετάστηκε για τα 30 πιο άφθονα κατά αριθμό είδη. Η σύλληψη με σακούλιασμα ήταν ο επικρατέστερος μηχανισμός σύλληψης, με τον οποίο αλιεύθηκαν και τα μεγαλύτερα σε μέγεθος άτομα των εξεταζόμενων ειδών. Τα αποτελέσματα συζητούνται σε συνάρτηση με τα μορφομετρικά και βιολογικά χαρακτηριστικά των ειδών. Λέξεις κλειδιά: Σύνθεση ειδών, μηχανισμός σύλληψης, μανωμένα δίχτυα, μικρή παράκτια αλιεία. SPECIES COMPOSITION AND CAPTURE PROCESS FOR THE TRAMMEL NET FISHERY IN CYCLADES (aegean sea) Moutopoulos D.K. 1,2, Stergiou K.I. 2 1 Department of Aquaculture and Fisheries, TEI Mesolonghi, dmoutopo@teimes.gr 2 School of Biology,Aristotle University of Thessaloniki, kstergio@bio.auth.gr Abstract The aim of this study was to compare the numerical and weighted species composition and the way by which fish were caught in trammel nets using six different inner/outer panel mesh size combinations (i.e., two large outer panel meshes and three small inner panel meshes). Sampling (41 trials) was conducted in the coastal waters off Cyclades (Naxos Island) at depths ranging from 10 to 81 m during October 1999-October 2000. Mullus surmuletus and Pagellus erythrinus represented the major part of the catches, and more than 50% of the total numerical and weighted species composition was derived from 5 species. Species composition between the different mesh sizes of the outer panels did not differ significantly (P>0.05) both for numbers and weights, whereas it differed (P<0.05) among the mesh sizes of the inner panel of nets. The way of capture was studied for the 30 numerically dominant species. For the species studied, entangling was the most common capture process and was responsible for catching the largest mean total lengths. The results are discussed with respect to the morphometric and biological characteristics of the studied species. Keywords: Species composition, capture process, trammel nets, small-scale fisheries. 1. Εισαγωγή Τα τελευταία χρόνια έχει ενταθεί η μελέτη των βασικών χαρακτηριστικών της παράκτιας αλιείας (Stergiou et al., 2002; Stergiou et al., 2006; Tzanatos et al., 2005 Adamidou, 2007). Ωστόσο, η πρωτογενής πληροφορία που να ποσοτικοποιεί τα αλιευόμενα είδη-στόχοι σε συνάρτηση με τα τεχνικά χαρακτηριστικά των αλιευτικών εργαλείων, αλλά και του τρόπου σύλληψής τους σε αυτά είναι περιορισμένη ειδικά για τα μανωμένα δίχτυα (για ανασκόπηση της βιβλιογραφίας, βλ. Μουτόπουλος, 2002). Στα εργαλεία αυτά ο μηχανισμός σύλληψης των αλιευόμενων ειδών διαφοροποιείται -971-

-972-9 th Symposium on Oceanography & Fisheries, 2009 - Proceedings, Volume ΙΙ από τον αντίστοιχο των απλών διχτυών λόγω της τριπλής σειράς διχτυών. Έτσι, στα μανωμένα δίχτυα έχουν κυρίως παρατηρηθεί τρεις μηχανισμοί σύλληψης (Baranov, 1914): (α) σύλληψη γύρω από το μέγιστο ύψος (W, wedging), (β) σύλληψη πίσω από το βραγχιακό επικάλυμμα (G, gilling) και (γ) δημιουργία «σακούλας» στο δίχτυ (E, entangling). Σκοπός της παρούσας εργασίας ήταν να: (α) αποτυπώσει την αριθμητική και κατά βάρος σύνθεση σε είδη και (β) να ποσοτικοποιήσει τους κυριότερους μηχανισμούς σύλληψης των ειδών που αλιεύθηκαν εποχικά με μανωμένα δίχτυα διαφορετικών μεγεθών ματιών στις Κυκλάδες (θαλάσσια περιοχή της Νάξου). 2. Υλικά και Μέθοδοι Οι δειγματοληψίες έγιναν σε εποχική βάση με παράκτιο επαγγελματικό σκάφος μήκους 8,5 m και ισχύος 63 ΗΡ, την περίοδο Οκτώβριος 1999-Οκτώβριος 2000 (41 δειγματοληψίες), στη θαλάσσια περιοχή της Νάξου και σε βάθη από 10 ως 81 m. Χρησιμοποιήθηκαν 6 διαφορετικοί τύποι μανωμένων διχτυών (750 m ο καθένας), από τους οποίους τρεις (20/110, 24/120 και 28/140 mm, εσωτερικό/εξωτερικό δίχτυ, από κόμπο σε κόμπο) χρησιμοποιούνται στην παράκτια επαγγελματική αλιεία των Κυκλάδων (και θα αναφέρονται ως ΚΜ), ενώ οι υπόλοιποι τρεις (20/120, 24/130 και 28/150 mm, από κόμπο σε κόμπο) ήταν πειραματικοί (και θα αναφέρονται ως ΠΜ). Λεπτομερής ανάλυση της επιλογής των διχτυών, των τεχνικών χαρακτηριστικών τους και της πειραματικής διαδικασίας αναφέρεται στους Stergiou et al. (2006) και Erzini et al. (2006). Για όλα τα άτομα μετρήθηκαν το ολικό μήκος με ακρίβεια mm (εκτός των κεφαλοπόδων και των καρκινοειδών), το μικτό βάρος με ακρίβεια 0,1 g και καταγράφηκε ο τρόπος με τον οποίο πιάστηκαν στο εσωτερικό δίχτυ (βλέπε εισαγωγή). Η σύγκριση της ποσοστιαίας σύνθεσης των ειδών για κάθε συνδυασμό μεγεθών ματιών έγινε με τον έλεγχο χ 2 κατανομή (Likelihood-ratio χ 2 ). Η σύγκριση των μέσων μηκών για κάθε διαφορετικό τρόπο σύλληψης έγινε με την ανάλυση διασποράς (one-way ANOVA) και στις περιπτώσεις όπου διαπιστώνονταν διαφοροποίηση των μέσων τιμών αυτές εντοπίζονταν με τον ύστερο έλεγχο LSD (Zar 1999). 3. Αποτελέσματα Συνολικά, αλιεύθηκαν 9619 άτομα που ταξινομήθηκαν σε 79 είδη: 72 είδη ψαριών, 3 είδη καρκινοειδών και 4 είδη κεφαλοπόδων. Από τα 79 είδη, 68 αλιεύθηκαν από τα ΚΜ (4677 άτομα) και 69 από τα ΠΜ (4942 άτομα), ενώ 58 είδη αλιεύθηκαν και από τους δυο τύπους διχτυών. Τα είδη των ψαριών αντιπροσώπευαν το μεγαλύτερο ποσοστό του συνολικού κατά αριθμό και κατά βάρος αλιεύματος (97,5% και 91,3%, αντίστοιχα), από τα οποία τα Mullus surmuletus και Pagellus erythrinus αντιπροσώπευαν αριθμητικά το 14,5% και 14,1% και κατά βάρος το 14,7% και 11,5% των αλιευμάτων, αντίστοιχα και ακολουθούσαν τα είδη Diplodus annularis (9,5% και 3,5%), Scorpaena porcus (8,9% και 10,5%), Spicara maena (7,3% και 5,3%) και Serranus cabrilla (7,2% και 4,4%). Η ποσοστιαία σύνθεση των ειδών ανάμεσα στα ΚΜ και ΠΜ δίχτυα δε διέφερε σημαντικά (χ 2 : P>0,05) για τα αριθμητικά και κατά βάρος δεδομένα. Αντίθετα, η σύνθεση των ειδών διέφερε σημαντικά (χ 2 : P<0,05) σε συνάρτηση με το εσωτερικό μέγεθος του ματιού του διχτυού, με εξαίρεση (χ 2 : P>0,05) το δίχτυ με μέγεθος ματιού εσωτερικού διχτυού 24 mm στα αριθμητικά και κατά βάρος δεδομένα και το δίχτυ των 28 mm στα κατά βάρος δεδομένα. Ειδικότερα, στα αριθμητικά δεδομένα, τα M. surmuletus και P. erythrinus αντιπροσώπευαν το μεγαλύτερο ποσοστό αλιευμάτων στα μικρά (20 mm) και μεγάλα (28 mm) μεγέθη των ματιών του εσωτερικού διχτυού αντίστοιχα, ενώ τα D. annularis και P. erythrinus στο ενδιάμεσο μέγεθος ματιού (24 mm) για τα ΚΜ και ΠΜ δίχτυα, αντίστοιχα (Πίν. 1). Στα κατά βάρος δεδομένα, το M. surmuletus κυριαρχούσε στα μικρά και ενδιάμεσα μεγέθη ματιών (20 και 24 mm), ενώ τα P. erythrinus και S. porcus στο μεγαλύτερο μέγεθος ματιού (28 mm) (Πίν. 1).

9 ο Πανελλήνιο Συμπόσιο Ωκεανογραφίας & Αλιείας 2009 - Πρακτικά, Τόμος ΙΙ Πίνακας 1: Ποσοστιαία σύνθεση των ειδών στα αριθμητικά (N%) και κατά βάρος (W%) αλιεύματα σε συνάρτηση με το εσωτερικό/εξωτερικό μέγεθος του ματιού του διχτυού (σε mm), Κυκλάδες 1999-2000. Κανονικά μανωμένα δίχτυα Πειραματικά μανωμένα δίχτυα Σύνολο Ν% Σύνολο W% Σύνολο Ν% Σύνολο W% Mullus surmuletus 14,5 Mullus surmuletus 15,5 Pagellus erythrinus 15,7 Mullus surmuletus 14,0 Pagellus erythrinus 12,4 Pagellus erythrinus 10,4 Mullus surmuletus 14,5 Pagellus erythrinus 12,6 Diplodus annularis 10,3 Scorpaena porcus 10,2 Scorpaena porcus 9,0 Scorpaena porcus 10,8 Scorpaena porcus 8,8 Spicara maena 5,3 Diplodus annularis 8,7 Spicara maena 5,3 Serranus cabrilla 7,6 Serranus cabrilla 4,9 Spicara maena 7,2 Boops boops 4,9 Spicara maena 7,3 Octopus vulgaris 4,3 Serranus cabrilla 6,7 Trachurus mediterraneus 4,5 Άλλα είδη 39,0 Άλλα είδη 49,4 Άλλα είδη 38,2 Άλλα είδη 48,0 Δίχτυα 20/110 mm Δίχτυα 20/120 mm Mullus surmuletus 18,0 Mullus surmuletus 19,1 Mullus surmuletus 18,3 Mullus surmuletus 19,0 Pagellus erythrinus 12,7 Pagellus erythrinus 10,9 Pagellus erythrinus 13,7 Pagellus erythrinus 12,0 Serranus cabrilla 11,6 Scorpaena porcus 8,8 Serranus cabrilla 9,6 Scorpaena porcus 8,4 Pagellus acarne 9,0 Serranus cabrilla 8,5 Boops boops 8,5 Boops boops 8,0 Diplodus annularis 7,4 Boops boops 6,6 Diplodus annularis 8,4 Serranus cabrilla 6,4 Άλλα είδη 41,2 Άλλα είδη 46,1 Άλλα είδη 41,4 Άλλα είδη 46,1 Δίχτυα 24/120 mm Δίχτυα 24/130 mm Diplodus annularis 14,4 Mullus surmuletus 15,1 Pagellus erythrinus 16,8 Mullus surmuletus 13,6 Mullus surmuletus 12,5 Scorpaena porcus 10,1 Mullus surmuletus 13,1 Pagellus erythrinus 10,9 Pagellus erythrinus 10,2 Pagellus erythrinus 8,3 Diplodus annularis 10,7 Raja clavata 10,3 Spicara maena 10,1 Spicara maena 7,0 Spicara maena 9,7 Scorpaena porcus 7,9 Scorpaena porcus 9,8 Diplodus annularis 5,5 Scorpaena porcus 9,3 Octopus vulgaris 6,3 Άλλα είδη 42,9 Άλλα είδη 54,1 Άλλα είδη 40,5 Άλλα είδη 51,0 Δίχτυα 28/140 mm Δίχτυα 28/150 mm Pagellus erythrinus 15,4 Pagellus erythrinus 12,4 Pagellus erythrinus 19,4 Scorpaena porcus 17,8 Scorpaena porcus 12,4 Scorpaena porcus 12,4 Scorpaena porcus 15,0 Pagellus erythrinus 15,4 Diplodus vulgaris 10,6 Mullus surmuletus 11,0 Spicara maena 8,2 Mullus surmuletus 7,6 Diplodus annularis 10,2 Diplodus vulgaris 10,0 Mullus surmuletus 6,9 Spicara maena 6,5 Mullus surmuletus 9,6 Spicara maena 5,7 Diplodus annularis 6,4 Merluccius merluccius 4,1 Άλλα είδη 41,9 Άλλα είδη 48,5 Άλλα είδη 44,0 Άλλα είδη 48,7 Ο τρόπος σύλληψης καταγράφηκε για τα 30 πιο άφθονα κατά αριθμό είδη (Πίν. 2). Στο σύνολο του αλιεύματος ο τρόπος σύλληψης με σακούλιασμα ήταν ο επικρατέστερος (μέσο %=54,0±21,6), ενώ ακολουθούσαν η σύλληψη στο μέγιστο ύψος (μέσο %=17,4±12,9) και η σύλληψη από το βραγχιακό επικάλυμμα (μέσο %=9,2±11,0). Η σύλληψη με σακούλιασμα εμφανίστηκε σε ποσοστό 100% σε δύο είδη (Octopus vulgaris και Sepia officinalis) και σε 11 ήταν μεγαλύτερο από το 50% (Πίν. 2), ενώ 14 είδη αλιεύθηκαν σε σημαντικό ποσοστό και με τους τρεις εξεταζόμενους μηχανισμούς σύλληψης. Αντίθετα, σε τρία είδη το ποσοστό των ατόμων στα οποία δεν αναγνωρίστηκαν οι συγκεκριμένοι μηχανισμοί ήταν μεγάλο (> 41,95%). Η σύγκριση των μέσων μηκών των ατόμων των ειδών που αλιεύθηκαν με περισσότερους από έναν τρόπους σύλληψης (23 από τα 30 είδη) έδειξε ότι σε όλα τα είδη το μέσο μήκος ήταν μεγαλύτερο στα άτομα που αλιεύθηκαν με σακούλιασμα (ANOVA LSD: P<0,05). Ειδικότερα, στις περισσότερες περιπτώσεις (17 από τα 23 είδη) το μέσο μήκος αυξάνονταν με την εξής σειρά (ANOVA LSD: P<0,05): W < G < E. Εξαίρεση αποτέλεσαν τα Boops boops, Mullus barbatus και Pagellus acarne όπου το μέσο μήκος των ατόμων που αλιεύθηκαν με σακούλιασμα δε διέφερε από το αντίστοιχο με σύλληψη από το βραγχιακό επικάλυμμα (ANOVA LSD: P>0,05). Επίσης, στα Sparisoma -973-

-974-9 th Symposium on Oceanography & Fisheries, 2009 - Proceedings, Volume ΙΙ cretense και Trachinus draco τα άτομα που πιάστηκαν στο μέγιστο ύψος ήταν μεγαλύτερα από αυτά που πιάστηκαν από το βραγχιακό επικάλυμμα (ANOVA LSD: P<0,05), ενώ τέλος στο Symphodus tinca η διαφορά των μέσων μηκών στους δυο παραπάνω τύπους σύλληψης ήταν μη σημαντική (ANOVA LSD: P>0,05) (Πίν. 2). Πίνακας 2. Αφθονία (n), ποσοστιαία αφθονία (% n) και μέσο ολικό μήκος (TL, σε cm) ανά τύπο σύλληψης των ατόμων που αλιεύθηκαν με μανωμένα δίχτυα για όλους τους συνδυασμούς μεγεθών ματιών του εσωτερικού/εξωτερικού διχτυού στις Κυκλάδες την περίοδο 1999-2000. Τα κεφαλαία γράμματα δίπλα στους αριθμούς υποδεικνύουν την ομαδοποίηση των μέσων μηκών σύμφωνα με τον ύστερο έλεγχο LSD (Α>Β>Γ). Τα είδη παρατίθενται με αλφαβητική σειρά. Entangled Gilled Wedged Non Observed Σύνολο Είδη n % n TL n % n TL n % n TL n % n TL n Boops boops 171 32,76 20,3 A 128 24,52 20,0 A 119 22,80 19,3 Β 104 19,92 19,5 522 Chelidonicthys lastoviza 23 44,23 16,4 Α 0 0,00-11 21,15 13,9 Β 18 34,62 17,1 52 Diplodus annularis 330 36,22 13,5 Α 159 17,45 13,2 Β 257 28,21 11,6 Γ 165 18,11 12,5 911 Diplodus vulgaris 82 40,00 18,3 Α 17 8,29 17,2 Β 20 9,76 15,4 Γ 86 41,95 19,7 205 Labrus viridis 22 52,38 24,2 Α 0 0,00-7 16,67 20,4 Β 13 30,95 21,6 42 Lithognathus mormyrus 45 40,91 15,9 Α 9 8,18 14,1 Β 52 47,27 13,7 Γ 4 3,64 15,1 110 Merluccius merluccius 124 82,12 28,9 Α 14 9,27 23,9 Β 13 8,61 22,2 Γ 0 0,00-151 Mullus barbatus 89 48,37 18,6 Α 27 14,67 18,5 Α 44 23,91 17,9 Β 24 13,04 17,6 184 Mullus surmuletus 375 26,88 21,2 Α 301 21,58 19,2 Β 258 18,49 17,7 Γ 461 33,05 19,3 1395 Octopus vulgaris 72 100,00-0 0,00-0 0,00-0 0,00-72 Pagellus acarne 173 36,19 16,7 Α 136 28,45 16,5 Α 135 28,24 15,0 Β 34 7,11 15,1 478 Pagellus erythrinus 449 33,09 19,5 Α 384 28,30 18,3 Β 472 34,78 16,3 Γ 52 3,83 18,8 1357 Phycis phycis 15 38,46 31,2 0 0,00-0 0,00-24 61,54 23,3 39 Raja radula 34 85,00 37,5 0 0,00-0 0,00-6 15,00 45,5 40 Sardinella aurita 32 43,84 23,7 Α 20 27,40 22,1 Β 20 27,40 20,2 Γ 1 1,37 15,2 73 Sarpa salpa 14 42,42 19,6 Α 0 0,00-10 30,30 15,7 Β 9 27,27 23,1 33 Scomber japonicus 40 74,07 28,7 Α 0 0,00-11 20,37 26,1 Β 3 5,56 25,1 54 Scorpaena porcus 621 72,38 17,2 0 0,00-0 0,00-237 27,62 16,7 858 Sepia officinalis 121 100,00-0 0,00-0 0,00-0 0,00-121 Serranus cabrilla 249 36,14 18,4 Α 191 27,72 17,0 Β 138 20,03 16,4 Γ 111 16,11 16,4 689 Serranus scriba 56 62,92 18,6 Α 0 0,00-18 20,22 16,2 Β 15 16,85 17,0 89 Sparisoma cretense 38 50,00 21,7 Α 2 2,63 12,7 Γ 18 23,68 17,6 Β 18 23,68 15,2 76 Spicara maena 210 30,13 18,5 Α 165 23,67 17,9 Β 238 34,15 17,1 Γ 84 12,05 18,4 697 Spondyliosoma cantharus 27 31,76 15,6 Α 0 0,00-18 21,18 14,5 Β 40 47,06 15,6 85 Symphodus tinca 96 46,83 19,1 Α 9 4,39 16,8 Β 59 28,78 16,5 Β 41 20,00 18,3 205 Synodus saurus 114 82,01 27,5 Α 8 5,76 18,7 Β 0 0,00-17 12,23 25,7 139 Trachinus draco 39 75,00 22,5 Α 1 1,92 14,5 Γ 8 15,38 16,7 Β 4 7,69 20,9 52 Trachurus mediterraneus 129 36,96 25,1 Α 79 22,64 23,2 Β 69 19,77 22,9 Γ 72 20,63 24,5 349 Uranoscopus scaber 53 64,63 18,3 0 0,00-0 0,00-29 35,37 20,9 82 Zeus faber 35 74,47 20,4 0 0,00-0 0,00-12 25,53 16,0 47 4. Συμπεράσματα - Συζήτηση Στις Κυκλάδες το 20% περίπου των καταγεγραμμένων παράκτιων επαγγελματικών σκαφών χρησιμοποιεί μανωμένα και απλά δίχτυα ως κύριο αλιευτικό εργαλείο και το 75% ως δευτερεύοντα εργαλεία (Stergiou et al., 2006). Τα αποτελέσματα της παρούσας έρευνας έδειξαν ότι το μέγεθος του ματιού του εξωτερικού διχτυού (κανονικό/πειραματικό) δεν επηρέαζε τη σύνθεση των ειδών, γεγονός που επίσης ισχύει και για τον αριθμό των αλιευόμενων ειδών (Stergiou et al., 2006). Επίσης, το

9 ο Πανελλήνιο Συμπόσιο Ωκεανογραφίας & Αλιείας 2009 - Πρακτικά, Τόμος ΙΙ γεγονός της ύπαρξης αρκετών ειδών ως αντιπροσωπευτικά είδη στα μανωμένα δίχτυα, ανάλογα με το μέγεθος του ματιού του εργαλείου, επιβεβαιώνει την πολυ-ειδική φύση της παράκτιας αλιείας στην Ελλάδα (Αρμένης et al., 2006; Stergiou et al., 2002), όπως και σε άλλες περιοχές της Μεσογείου (Stergiou et al., 2006). Τα αντιπροσωπευτικά είδη των μανωμένων διχτυών της παρούσας μελέτης αποτελούν χαρακτηριστικά και εμπορικά είδη της παράκτιας αλιείας, όχι μόνο στην περιοχή των Κυκλάδων, αλλά και στα περισσότερα αλίπεδα της Ελλάδας (Stergiou et al., 2007). Ειδικότερα, το M. surmuletus αποτελεί χαρακτηριστικό είδος που αλιεύεται, όσον αφορά τα παράκτια εργαλεία, μόνο με δίχτυα και ειδικότερα με τα μικρά μεγέθη ματιών του εσωτερικού διχτυού των μανωμένων διχτυών (20-24 mm) και απλών δικτυών, ενώ το P. erythrinus αποτελεί χαρακτηριστικό είδος τόσο των διχτυών (απλών και μανωμένων διχτυών με μεγέθη ματιών > 24 mm), όσο και των παραγαδιών (Stergiou et al., 2002). Σημαντική ήταν, επίσης, η συμμετοχή στο αλίευμα των ειδών D. annularis, S. maena και S. porcus, των οποίων η αλιευτική παραγωγή στην παράκτια αλιεια στις ελληνικές θάλασσες προέρχεται από τη χρήση διχτυών αλλά και παραγαδιών (Stergiou et al., 2007). Η υψηλή κατά αριθμό συμμετοχή των D. annularis και S. maena σε σύγκριση με τις αντίστοιχες μικρές τιμές στις κατά βάρος συνθέσεις οφείλεται στην παρουσία νεαρών ατόμων που συναντώνται κυρίως κοντά στις ακτές. Το S. cabrilla αποτελεί είδος που αλιεύεται σε μεγάλες ποσότητες στην παράκτια αλιεία της Ελλάδας, χωρίς ωστόσο να είναι ιδιαίτερης εμπορικής αξίας («τρίτο είδος») (Μουτόπουλος, 2002). Όσον αφορά τη S. porcus το γεγονός ότι μετέχει, κατά βάρος, σε σημαντικό ποσοστό (> 7,9%) σε όλα τα μεγέθη των ματιών οφείλεται στο ότι έχει προεξοχές (π.χ. αγκάθια), οι οποίες ευνοούν την παγίδευση στα δίχτυα ενός μεγάλου εύρους μεγεθών ματιών (Erzini et al., 2006), ιδιαίτερα με το μηχανισμό της σακούλας όπως φαίνεται και στον Πίνακα 2. Τα μορφολογικά χαρακτηριστικά των ειδών διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στον τρόπο με τον οποίο αυτά συλλαμβάνονται από τα στατικά αλιευτικά εργαλεία (δίχτυα και παραγάδια) (Stergiou & Karpouzi, 2002). Γενικά, στα δίχτυα (απλά και μανωμένα) η αλίευση γίνεται με βάση το μέγιστο ύψος του ψαριού και το οποίο είναι ελαφρώς μεγαλύτερο από το μέγεθος του ματιού του διχτυού (Reis & Pawson, 1999) και υποδηλώνει αλιεία με το μηχανισμό του σφηνώματος (wedging). Ωστόσο, τα αποτελέσματα της παρούσας έρευνας έδειξαν ότι σε όλα τα εξεταζόμενα είδη το μέγιστο μήκος (και συνεπώς το μέγιστο ύψος εξαιτίας της γραμμικής σχέσης μεταξύ τους) που αλιεύθηκε αντιστοιχούσε στα άτομα που πιάστηκαν με σακούλιασμα. Τα μανωμένα δίχτυα, σε αντίθεση με τα απλά, έχουν την τάση να δημιουργούν μέσα στο δίχτυ μια «σακούλα» κατά τη διέλευση του ψαριού από το εξωτερικό προς το εσωτερικό δίχτυ, με αποτέλεσμα να αλιεύονται τα μεγαλύτερα σε μέγεθος άτομα των ψαριών. Η «σακούλα» αυτή όσον αφορά την επιλεκτικότητα των δικτυών λειτουργεί κατά κάποιο τρόπο όπως τα δίχτυα της μηχανότρατας και του γρι-γρι, καθώς πέρα από ένα ορισμένο μέγεθος ψαριών κανένα άτομο δεν μπορεί να διαπεράσει το δίχτυ και όλα συγκρατούνται από αυτό (Erzini et al., 2006). H γνώση του τρόπου σύλληψης των ψαριών στα αλιευτικά εργαλεία σε συνδυασμό με την αποτύπωση των παραγόντων που επηρεάζουν την παράκτια αλιεία (τύπος και μέγεθος αλιευτικού εργαλείου, εποχή: Moutopoulos et al., 2006; Stergiou et al., 2006; Tzanatos et al., 2006) ενισχύουν τη ρεαλιστική προσέγγιση της σχέσης ανάμεσα στην αλιευτική θνησιμότητα και την αλιευτική προσπάθεια (Stergiou, 2002) και κατά συνέπεια στη λήψη ορθολογικών διαχειριστικών πρακτικών. 5. Βιβλιογραφικές Αναφορές Adamidou, A., 2007. Commercial fishing gears and methods used in Hellas. In: C Papaconstantinou, A Zenetos, V Vassilopoulou, G Tserpes (eds), State of Hellenic Fisheries, pp. 118-131. Hellenic Centre for Marine Research, Athens 466 pp. Αρμένης, Γ., Μουτόπουλος, Δ.Κ. & Στεργίου, Κ.Ι., 2006. Κατά μήκος συνθέσεις τεσσάρων ειδών ψαριών για διαφορετικά αλιευτικά εργαλεία. στο Ιόνιο. Πρακτικά 8ου Πανελλήνιου Συμποσίου Ωκεανογραφίας και Αλιείας (σε CD). -975-

9 th Symposium on Oceanography & Fisheries, 2009 - Proceedings, Volume ΙΙ Baranov, F.I., 1914. The capture of fish by gillnets. Mater. Poznaniyu Russ. Rybolov., 3 (6), 56-99. Erzini, K., Gonçalves, J.M.S., Bentes, L., Moutopoulos, D.K., Hernando Casal, J.A., Soriguer, M.C., Puente, E., Errazkin, L.A. & Stergiou, K.I., 2006. Size selectivity of trammel nets in southern European small-scale fisheries. Fisheries Research, 79: 183-201. Μουτόπουλος, Δ.Κ., 2002. Παράγοντες που καθορίζουν τη σύνθεση των αλιευμάτων σε παράκτια εργαλεία. Μεταπτυχιακή Διπλωματική Εργασία, Τμήμα Βιολογίας, Α.Π.Θ., 123 σελ. και 16 σελ. Παράρτημα. Moutopoulos, D.K., Erzini K. & Stergiou Κ.Ι., 2006. Analyzing trammel net catches using generalized linear models. Thalassas, 22(1): 75-85. Reis, E.G. & Pawson, M.G., 1999. Fish morphology and estimating selectivity by gillnets. Fisheries Research, 39: 263-273. Stergiou, K.I., 2002. Overfishing, tropicalization of fish stocks, uncertainty and ecosystem management: resharping Ocham s razor. Fisheries Research, 55: 1-9. Stergiou, K. I. & Karpouzi, V.S., 2002. Feeding habits and trophic levels of Mediterranean fish. Reviews in Fish Biology and Fisheries, 11: 217-254. Stergiou, K.I., Moutopoulos, D.K. & Erzini, K., 2002. Gill net and longlines fisheries in Cyclades waters (Aegean Sea): species composition and gear competition. Fisheries Research, 57: 25-37. Stergiou, K.I., Moutopoulos, D.K., Soriguer, M.C., Puente, E., Lino, P.G., Zabala, C., Monteiro, P., Errazkin, L.A. & Erzini, K., 2006. Trammel net catch species composition, catch rates and metiers in southern European waters: A multivariate approach. Fisheries Research, 79: 170-182. Stergiou, K.I., Moutopoulos, D.K., Tsikliras, A.C. & Papaconstantinou, C., 2007. The Hellenic marine fisheries: a general perspective from the National Statistical Service data. In: C Papaconstantinou, A Zenetos, V Vassilopoulou, G Tserpes (eds), State of Hellenic Fisheries, pp. 132-140. Hellenic Centre for Marine Research, Athens 466 pp. Tzanatos, E., Dimitriou, E., Katselis, G., Georgiadis, M., Koutsikopoulos, C., 2005. Composition, temporal dynamics and regional characteristics of small-scale fisheries in Greece. Fisheries Research, 73(1-2): 147-158. Tzanatos, E., Somarakis, S., Tserpes, G. & Koutsikopoulos, C., 2006. Identifying and classifying small-scale fisheries métiers in the Mediterranean: A case study in the Patraikos Gulf, Greece. Fisheries Research, 81: 158-168. Zar, J.H., 1999. Biostatistical Analysis. 4th Edition. Prentice Hall, Inc. New Jersey, USA. 929 pp. -976-