ECONOMIST CONFERENCES ΟΜΙΛΙΑ UZI LANDAU MINISTER OF ENERGY AND WATER RESOURCES, ISRAEL Investment Energy Summit Greece, Cyprus, Israel Re-designing the European energy map ΤΕΤΑΡΤΗ 28 ΜΑΡΤΙΟΥ 2012
ECONOMIST CONFERENCES ΟΜΙΛΙΑ UZI LANDAU MINISTER OF ENERGY AND WATER RESOURCES, ISRAEL Investment Energy Summit Greece, Cyprus, Israel Re-designing the European energy map ΤΕΤΑΡΤΗ 28 ΜΑΡΤΙΟΥ 2012 Αγαπητέ Γιώργο Παπακωνσταντίνου, Υπουργέ Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής της Ελλάδος, κ. Νεοκλή Συλικιώτη Υπουργέ Εμπορίου, Βιομηχανίας και Τουρισμού της Κύπρου, είναι μια πολύ καλή ευκαιρία να σας απευθύνω τις ευχές μου για κάθε επιτυχία στο έργο σας. Η δική σας επιτυχία θα είναι και δική μας επιτυχία στην ανάπτυξη της περιοχής. Κύριε Andrews, αξιότιμοι πρέσβεις, αξιότιμοι συμμετέχοντες καλή σας ημέρα. Σας ευχαριστώ πολύ για την παρουσία σας και βεβαίως για την πρόσκληση που μου απευθύνατε να συμμετάσχω σε αυτό το σημαντικό συνέδριο. Η τελευταία δεκαετία σημάδεψε το Ισραήλ με κάποια πολύ σημαντικά γεγονότα, όπως η ανακάλυψη φυσικού αερίου στο νοτιοανατολικό άκρο της Μεσογείου σε αξιοσημείωτες ποσότητες. Το γεωλογικό περιβάλλον της Αμερικανικής Εταιρείας Γεωλογίας διαπίστωσε ότι στη λεκάνη της Μεσογείου υπάρχουν πάνω από 35 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα εκ των οποίων θεωρούμε, η εκτίμησή μας είναι ότι το Ισραήλ κατέχει περίπου 40%. Απ αυτό έχει ήδη βρεθεί περίπου 770 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα, περίπου, ίσως και περισσότερα. Άρα αναμένεται να βρεθούν ακόμη περισσότερα εντός της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης της χώρας μας. Δηλαδή στα χωρικά ύδατα του Ισραήλ.
Ένας τρόπος να μετρήσουμε τα κοιτάσματα φυσικού αερίου έχει γίνει σε ότι αφορά το κοίτασμα Ταμάρ, το οποίο ήδη βρίσκεται υπό ανάπτυξη, έχει ένα μέγεθος περίπου 220 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων. Παράλληλα υπάρχει άλλο ένα, περίπου διπλάσιο σε μέγεθος. Μιλάμε για το κοίτασμα του Λεβιάθαν. Και τα δύο θα αρκούν για τις ανάγκες του Ισραήλ για τα επόμενα περίπου 50-60 ίσως και 70 χρόνια στο μέλλον. Αυτό πάνω στο οποίο δουλεύουμε αυτή τη στιγμή είναι η σύνδεση του πρώτου, του κοιτάσματος Ταμάρ με το δίκτυο αγωγών του Ισραήλ. Είναι ένα αισιόδοξο σχέδιο το οποίο το τρέχει η Noble Energy με μια επένδυση που ξεπερνά τα 3 δισεκατομμύρια δολάρια Αμερικής. Υπάρχει ένα Project το οποίο ήδη προχωρούμε επιπρόσθετα. Πρόκειται για την ανάπτυξη του επίγειου δικτύου αγωγών, το οποίο όχι μόνο θα παραλαμβάνει το φυσικό αέριο από υπεράκτιες εκμεταλλεύσεις βαθέων υδάτων, αλλά θα μπορεί να το κατευθύνει σε βιομηχανικές περιοχές και μελλοντικά θα μπορεί να το παράσχει στους καταναλωτές, στα νοικοκυριά. Παράλληλα αναπτύσσουμε αυτή τη στιγμή ένα είδος υπεράκτιου τερματικού για lng για υγροποιημένο φυσικό αέριο το οποίο θα μπορεί να μας παράσχει, προς το παρόν, αν χρειαστούμε ένα είδος επιχειρησιακής εφεδρείας θα λέγαμε, του φυσικού αερίου. Πριν από εννέα χρόνια το Ισραήλ χρησιμοποιούσε 0% φυσικό αέριο στην οικονομία της. Σήμερα, αυτή τη στιγμή, σε ό,τι αφορά την παραγωγή ηλεκτρισμού ήδη το 40% του ηλεκτρισμού παράγεται, βασίζεται, στη χρήση φυσικού αερίου, το οποίο είναι ένα τεράστιο νούμερο. Και κατά βάση αυτές οι εξελίξεις, αυτά τα σχέδια προχωρούν ακόμη περισσότερα και επιταχύνουν το ρυθμό και θα έλεγα ειλικρινά ότι δουλεύουν πάρα πολύ σε επίπεδο ρύθμισης αυτού του πεδίου. Θα ήθελα επίσης να σας πω ότι είμαστε πολύ χαρούμενοι γι αυτό στο Ισραήλ, αναφορικά με τα ευρήματα του κοιτάσματος της Κύπρου και ευελπιστούμε ότι η Κύπρος θα βρει ακόμη περισσότερα. Και στην Ελλάδα υπάρχει ένα δυναμικό που είναι όλο και πιο ελκυστικό όσον αφορά την ανακάλυψη των υδρογονανθράκων. Θεωρώ ότι όλα αυτά θα σημειώσουν μια αλλαγή σε ό,τι αφορά την κατάσταση στη μεσογειακή λεκάνη. Θα έλεγα ότι το Ισραήλ θεωρεί την 2
ενέργεια ως υψίστης σημασίας, γι αυτό υπάρχει η σχετική επιτροπή που έχει συσταθεί από την κυβέρνηση, η οποία καταθέτει προτάσεις πολιτικής και θα τις καταθέτει εντός συντόμου χρονικού διαστήματος. Το πρόβλημα βεβαίως είναι τι θα κάνουμε με όλο αυτό το φυσικό αέριο. Η άμεση απάντηση είναι ότι βεβαίως θα το χρησιμοποιήσουμε για την παραγωγή ηλεκτρισμού, όπως το κάνουμε και ίσως σε μεγαλύτερο βαθμό απ ό,τι το κάναμε μέχρι αυτή τη στιγμή. Όχι μόνο διότι είναι κοντά σε εμάς, τα κοιτάσματα αυτά είναι κοντά μας, αλλά διότι είναι πάρα - πάρα πολύ σημαντικό προκειμένου να έχουμε ένα ακόμη πιο καθαρό, πολύ πιο καθαρό περιβάλλον. Τι άλλο όμως μπορούμε να κάνουμε με αυτά τα κοιτάσματα; Υπάρχει μια πετροχημική βιομηχανία την οποία μπορούμε να αναπτύξουμε, η οποία θα αξιοποιήσει το φυσικό αέριο ως πρώτη ύλη. Επιπλέον υπάρχει μεγάλη έμφαση σε ότι αφορά την πολιτική που ασκεί η κυβέρνηση του Ισραήλ για την ανάπτυξη εναλλακτικών όσον αφορά τη διαμετακομιδή του πετρελαίου. Κι αυτό που εξετάζουμε αυτή τη στιγμή είναι να χρησιμοποιήσουμε το φυσικό αέριο προκειμένου να προβούμε σε υγροποίηση του φυσικού αερίου, ή σε συμπιεσμένο φυσικό αέριο, ή να το αξιοποιήσουμε για την παραγωγή μεθανίου που κι αυτό ουσιαστικά συνιστά πρώτη ύλη ή ένα βασικό συστατικό για άλλους τύπους πετροχημικών προϊόντων. Όλα αυτά βρίσκονται υπό μελέτη. Όσον αφορά τη μεταφορά του, είναι πολύ σημαντικό όχι μόνο για μας, αλλά προκειμένου να δείξουμε πώς μπορούμε αυτό να το κάνουμε, ούτως ώστε όλος ο δυτικός κόσμος να απαγκιστρωθεί από τις γεωτρήσεις πετρελαίου. Αυτό που εμείς προωθούμε μετ επιτάσεως είναι η ανάπτυξη του επίγειου συστήματος αγωγών, προκειμένου να μπορέσουν να φτάσουν όλοι αυτοί οι πόροι τους μεγάλους καταναλωτές, όπως για παράδειγμα τα διυλιστήρια του Ισραήλ, οι βιομηχανίες στο Ισραήλ. Επίσης οι μονάδες αφαλάτωσης, οι μονάδες αφαλάτωσης θαλασσινού νερού και άλλοι μεγάλοι καταναλωτές ενέργειας. Όλοι αυτοί πιέζουν προκειμένου το δίκτυο φυσικού 3
αερίου να προωθηθεί όπως επίσης και να φτάσει σε βιομηχανίες μέσου μεγέθους. Το δεύτερο ζήτημα το οποίο αντιμετωπίζουμε είναι ο ανταγωνισμός. Πώς εμείς θα μπορέσουμε να αναπτύξουμε τον ανταγωνισμό σε αυτή την αγορά και ξέρετε ποια είναι τα προβλήματα κατά κανόνα σε ό,τι αφορά τη βιομηχανία φυσικού αερίου; Μέχρι σήμερα, ευτυχώς για εμάς, είχαμε κάποιους κορυφαίους προμηθευτές, οι οποίες βρήκαν το αέριο. Τώρα λοιπόν πρόκειται να υπογράψουν συμβάσεις για τα επόμενα 15-20 χρόνια με κορυφαίους καταναλωτές της χώρας. Άρα ποιο θα είναι το κίνητρο για το μέλλον, για τις εταιρείες που θα έρθουν στο μέλλον, προκειμένου να πουλήσουν αυτό το αέριο σε πελάτες; Θα πρέπει να βρούμε και άλλο αέριο. Οπότε θέλουμε να δούμε αυτό τον ανταγωνισμό να αναπτύσσεται, δε θέλουμε να δούμε μια εμπλοκή της κυβέρνησης σε ό,τι αφορά τον έλεγχο και την παρακολούθηση αυτής της αγοράς και είναι κορυφαίο ζήτημα για μας, πως δηλαδή θα το κάνουμε αυτό. Τρίτον, το ζήτημα των εξαγωγών, κατά πρώτον βεβαίως πόσο θα εξάγουμε, σε ποιον και με ποιον τρόπο. Σε κάθε περίπτωση ένα πεδίο που για μας είναι απολύτως εύλογο να ασχοληθούμε, είναι αν θα υπάρχουν γεωτρήσεις να εξάγουμε το φυσικό αέριο στους Παλαιστίνιους γείτονές μας και στους γείτονές μας της Ιορδανίας. Αυτή είναι η άμεση φυσιολογική οδός προκειμένου να προμηθεύσουμε με φυσικό αέριο, όμως κατά πρώτον θα πρέπει να εξασφαλίσουμε ότι θα θέλουν να αγοράσουν αυτό το φυσικό αέριο. Πιστεύουμε βαθιά ότι αυτή η συνεργασία σε ότι αφορά τη βιομηχανία φυσικού αερίου, όχι μόνο την παροχή του αλλά ότι προέρχεται από τη δραστηριότητα αυτής της βιομηχανίας, θεωρούμε ότι το Ισραήλ με τους γείτονές του στο πλαίσιο αυτής της περιφερειακής συνεργασίας είναι ένα βήμα αυτού που είναι θεμελιώδες, προκειμένου να αναπτύξουμε και την πίστη, να ενισχύσουμε την πίστη μεταξύ των εμπλεκόμενων μερών και με αυτόν τον τρόπο να βοηθήσουμε στην εδραίωση της ειρήνης στην περιοχή στο μέλλον. Όμως πέραν των άμεσων γειτόνων μας, η εν λόγω Επιτροπή που σας ανέφερα, η Κυβερνητική Επιτροπή θα πρέπει να προβεί στη σύνταξη 4
μίας ανάλυσης για τους λόγους εξαγωγής του αερίου και που, στην Ασία, στην Ευρώπη η οποία είναι και πολύ πιο κοντά μας και μας φαίνεται πολύ πιο φυσιολογικό αυτό; Και επίσης αν εξάγουμε, πως θα εξάγουμε, μέσω επίγειων υποδομών, θα μπορέσουμε να έχουμε μία τέτοια εγκατάσταση στις όχθες του Ισραήλ ή όπως κάποιοι άλλοι είπαν κάπου στη Μεσόγειο, πάντως το θέμα είναι ότι αυτό βρίσκεται υπό συζήτηση γιατί μπορεί να υπάρχει και μία μονάδα στην Κύπρο για LNG για υγροποιημένο φυσικό αέριο. Και υπάρχει και μια άλλη εναλλακτική που έχει συζητηθεί όσον αφορά τη σύνδεση μέσω αγωγών φυσικού αερίου από κάποια από τα κοιτάσματα του Ισραήλ προς την Κύπρο και από κει στην Ελλάδα και βεβαίως από την Ελλάδα στην Ευρώπη. Με αυτόν τον τρόπο θα μπορέσει να διασυνδεθεί το Ισραήλ με την Ευρώπη. Όλα αυτά βρίσκονται υπό συζήτηση και υπό μελέτη και βεβαίως θα υπάρξουν προτάσεις αναφορικά με τα ζητήματα αυτά. Βεβαίως η ασφάλεια της ενέργειας είναι πάρα πολύ σημαντική. Στη Μέση Ανατολή το ζήτημα αυτό είναι ακόμα πιο κυρίαρχο και πρέπει να το αντιμετωπίσουμε με όλη μας την ψυχή, αναφορικά με το θέμα της διαφοροποίησης των ενεργειακών μας πηγών. Σε κάθε περίπτωση κατά πάσα πιθανότητα μάλλον θα είναι το κάρβουνο, όμως θέλουμε από τη δική μας πλευρά να προβούμε σε ανακάλυψη όσο το δυνατόν μεγαλύτερων ποσοτήτων φυσικού αερίου, προκειμένου αν συμβεί κάτι να μπορούμε να καλύψουμε τις ενεργειακές μας ανάγκες μέσω του άνθρακα και να έχουμε παράλληλα και κάποιες ενεργειακές πηγές οι οποίες θα βασίζονται στην αξιοποίηση του πετρελαίου. Τι άλλο προετοιμάζουμε; Προετοιμάζουμε κατά δεύτερον όλα όσα χρειάζονται κατά την άποψή μας αναφορικά με έναν αριθμό κοιτασμάτων, τα οποία αναπτύσσονται παράλληλα. Υπάρχει συζήτηση αναφορικά με τα επιχειρησιακά αποθέματα και βεβαίως όπως ανέφερα πιο πριν υπάρχει το ζήτημα του υπεράκτικου τερματικού LNG. Μάλλον όχι, έκανα λάθος, εννοούσα ένα τερματικό λήψης LNG, το οποίο θα βρίσκεται υπεράκτια. Ένα πράγμα το οποίο ξέχασα πριν όταν αναφέρθηκα για το τερματικό, είναι οι πλωτές μονάδες αποθήκες LNG, όπου μπορείτε να δείτε ότι 5
πρόκειται για μία αρκετά μεγάλη πρόκληση κι ένα ζήτημα το οποίο θέτει μεγάλες προκλήσεις και πρέπει να αντιμετωπιστεί σε επαγγελματικό επίπεδο και σε επίπεδο πολιτικής. Και σε σχέση με όσα αντιμετωπίζουμε μέχρι στιγμής για την ανάπτυξη του φυσικού αερίου υπάρχουν παράγωγα πολύ ενδιαφέροντα, τα οποία εγγίζουν το συγκεκριμένο θέμα. Ένα εξ αυτών το οποίο βρίσκεται ήδη υπό μελέτη μεταξύ του Ισραήλ και της Κύπρου, έχει να κάνει με ένα πιθανό καλώδιο μεταφοράς ηλεκτρισμού, το οποίο θα μεταφέρει ηλεκτρισμό από το Ισραήλ στην Κύπρο. Έχουμε ήδη υπογράψει ένα μνημόνιο κατανόησης μεταξύ των εταιρειών παραγωγής ηλεκτρισμού Ισραήλ και Κύπρου και ευελπιστούμε ότι θα δούμε ένα τέτοιο καλώδιο να ποντίζεται στο μέλλον, λαμβάνοντας υπόψιν βεβαίως πάντα ότι κάτι αντίστοιχο, ένα αντίστοιχο καλώδιο βρίσκεται υπό μελέτη μεταξύ της Κύπρου προς την Κρήτη κι από κει στην Ελλάδα. Άρα αυτό σημαίνει ότι διαπιστώνουμε ότι υπάρχουν και άλλα επίπεδα διασύνδεσης μεταξύ του Ισραήλ της Κύπρου και της Ευρώπης κατ επέκταση, το οποίο έχει να κάνει με την παροχή ηλεκτρισμού. Πρόκειται για μία εφεδρική εναλλακτική και με κάποιο τρόπο είναι κάτι το οποίο θα μπορούσαμε και να πουλήσουμε, στη βάση βεβαίως του παραγόμενου ηλεκτρισμού από φυσικό αέριο μεταξύ μας. Υπάρχει επίσης μία συνεχής συζήτηση επ αυτού, προκειμένου να αναπτύξουμε και τις ανανεώσιμες πηγές μεταξύ μας κι είναι κάτι το οποίο ήδη έχει συζητηθεί και συζητάται μεταξύ του Έλληνα ομολόγου μου του κ. Παπακωνσταντίνου και ημών και ελπίζουμε ότι θα καταλήξουμε σε ένα συμπέρασμα για την υπογραφή ενός εγγράφου, μίας συμφωνίας, μεταξύ της Ελλάδος και του Ισραήλ. Να πω ότι δεδομένων όσα συμβαίνουν στη Μεσόγειο αναπτύσσουμε αυτή τη στιγμή στο Ισραήλ τις ερευνητικές μας δυνατότητες αξιοποιώντας τους πόρους που έχουμε και βεβαίως αξιοποιώντας το σχετικό Ινστιτούτο Έρευνας Θαλασσών και Λιμνών όπως ονομάζεται κι επίσης σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο της Χάιφα του Τεχνολογικού Εργαστηρίου. Και θεωρούμε ότι το ανατολικό τμήμα της μεσογειακής λεκάνης δεν έχει ακόμα μελετηθεί επαρκώς, υπάρχουν πολλά ακόμα εκεί τα οποία μας 6
αναμένουν για να τα μάθουμε και για να τα αναπτύξουμε, προς όφελος όλων των κατοίκων που ζουν στην παρακείμενη περιοχή. Προφανώς όταν βλέπετε εδώ μπροστά σας τους Υπουργούς της Κύπρου της Ελλάδος και του Ισραήλ, αυτό υπογραμμίζει τη συνεχόμενη συνεργασία μεταξύ ημών και η ενέργεια αποτελεί το στοιχείο κλειδί μεταξύ των τριών χωρών. Και απλά να σημειώσω ότι νομίζω πάνω από έξι Υπουργοί του Ισραήλ επισκέφθηκαν πέρυσι την Ελλάδα και περίπου αντίστοιχο αριθμό Υπουργών έχουν γίνει επισκέψεις από Έλληνες ομολόγους στο Ισραήλ. Απλά και μόνο ο όγκος, αυτές οι ανταλλαγές και η κυκλοφορία, δείχνει πόσο αναβαθμισμένη είναι αυτή η επικοινωνία και δραστηριότητα και όλα αυτά συμβαίνουν κυρίως λόγω των τεράστιων μελλοντικών δυνατοτήτων που έχουν ανακαλυφθεί. Πιστεύουμε βαθιά ότι η ανάπτυξη της ανατολικής λεκάνης της Μεσογείου σε ότι αφορά τους ενεργειακούς πόρους που διαθέτει, θα μπορέσει να μας παράσχει ένα πολύ καλύτερο μέλλον για όλους τους κατοίκους των χωρών μας και επίσης στις γειτονικές μας χώρες, προκειμένου να βελτιωθεί η ποιότητα ζωής. Επίσης είμαστε βέβαιοι ότι στη Μέση Ανατολή, η οποία αυτή τη στιγμή βρίσκεται στο επίκεντρο ενός σεισμού που ξεκινά από τον Ατλαντικό δυτικά μέχρι τον Περσικό Κόλπο και στην Ανατολή και πέραν αυτής, θεωρούμε ότι αυτός ο άξονας μεταξύ Ελλάδος-Κύπρου-Ισραήλ και ενδεχόμενα με περισσότερες χώρες, θα μπορέσει να παράσχει μία άγκυρα σταθερότητας και αυτή η σταθερότητα είναι εξαιρετικά σημαντική. Και πάλι σας ευχαριστώ για την πρόσκληση που μας απευθύνατε για το εξαιρετικά σημαντικό αυτό συνέδριο. Ελπίζω ότι πολλές ιδέες και πρωτοβουλίες θα ακολουθήσουν στην κατεύθυνση της βελτίωσης του μέλλοντος όλων των κατοίκων της περιοχής. Σας ευχαριστώ πολύ κυρίες και κύριοι. 7