TO AP PON TOY IEY YNTOY TH YNTA Eø - APATHPH EI KAI XO IA - EKK H IA TIKA XPONIKA - IAºOPA
Mάϊος 2001, Aριθµ.5 T ρθρον το ιευθυντο τ ς Συντάξεως EKK H IA 429 ΑΡΝΗΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΘΕΤΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Σ ΤΟΝ Α Π Ο ΛΟΓΙΣΜΟ ΤΗΣ ΕΠΙΣΚΕΨΕΩΣ ΤΟΥ ΠΑΠΑ ΙΩΑΝΝΟΥ - ΠΑΥΛΟΥ Β ΣΤΗΝ ΑΘ Η ΝΑ Tο κ. EYAΓΓEΛOY. ΘEO ΩPOY Οµοτίµου Καθηγητο το Πανεπιστηµίου Αθην ν, Τακτικο Μέλους τ ς Ε ρωπαϊκ ς Ακαδηµίας τ ν Επιστηµ ν κα τ ν Tεχν ν Ολ κληρος κ σµος παρακολο θησε π τ ΜΜΕ λες τ ς λεπτοµέρειες τ ς «προσκυνηµατικ ς» πισκέψεως το Πάπα Ιωάννου-Πα λου Β στ ν Αθήνα. Η πίσκεψις α τ χι µ νον δ ν βλαψε τ ν Εκκλησίαν τ ς Ελλάδος, πως κατ τ µ λλον ττον φοβο ντο πολλοί, λλ ντιθέτ ω ς, παρ τ ν πολ ποβαθµισµένην συµµετοχ ν τ ς Εκκλησίας µας στ ν ποδοχ ν το Ποντίφηκ ο ς, προέβαλε τ ν Ελληνικ ν Ορθοδοξίαν ως τ πέρατα τ ς Ο κουµένης κα ξωράϊσε σηµαντικ ς τ ν ε κ να τ ς Εκκλησίας τ ς Ελλάδος, τ ν ποίαν ε κ να µερικο ποπειράθηκαν ν µαυρώσουν παρουσιάζοντας στ διεθν ΜΜΕ τ ς γνωστ ς θορυβώδεις σκιαµαχίες κα φαντασιοκοπίες µερικ ν ξ κείνων, ο πο οι ξ ρθοδ ξου ε αισθησίας λυπο ντο γι τ ν πρ τ ς πραγµατοποιήσεως νεπιθ µητη πίσκεψιν το Πάπα. Η κ συνετ ς ποιµαντικ ς προνοίας σως κάπως µικροτέρα το δέοντος συµµετοχ τ ς Εκκλησίας τ ς Ελλάδος στ ν ποδοχ ν το π το Προέδρου τ ς Eλληνικ ς ηµοκρατίας προσκληθέντος Προκαθηµένου τ ς ΡΚαθολικ ς Εκκλησίας παγορε θηκε π τ ν πιδίωξιν τ ς ναρµονίσεως διαλεκτικ ν κα πολωτικ ν στοιχείων, δηλαδ φ ν ς τ ς ς νω ε αισθησίας το Ο ρ- θοδ ξου πληρώµατος, ποία προκαλε ται κ µακραιώνων συνειδητ ν κα ποσυνειδήτων µπειρι ν κα ναµνήσεων κα φ τέρου τ ν α τηµάτων κα πισηµάνσεων, πο ε στ χως διατυπώθηκαν στ Ανακοινωθ ν τ ς. Ιερ ς Συν δου τ ς 27ης Απριλίου.., συµφώνως πρ ς τ πο ον «παρουσία τ ς Εκκλησίας τ ς Ελλάδος στ ς κδη - λώσεις τ ς πισκέψεως το Πάπα ρυθµίσθηκε µ κριτήριο κα βάση α) τ ς παραδ σεις τ ς Εκκλη - σίας µας κα το ς Ιερο ς Καν νες, β) τ ν ε γένεια πο χαρακτηρίζει τ ν Ελληνορθ δοξο Λα µας, χωρ ς βέβαια ν ποτιµ ται στορικ µνήµη κα γ) τ βεβαι τητα τι προσκυνηµατικ πίσκεψη το Πάπα στ ν Ελλάδα γι κανένα λ γο δ ν συνι - στ κίνδυνο γι τ ν Εκκλησιαστικ α τοσυνειδη - σία κα ρθ δοξη πίστη». Αναµφιβ λως πίσκεψις το Πάπα συνδέεται µ π λ θο ς ρ ν ητ ικ ν σ το ιχ ε ί ων, κ τ ν ποίων δειγµατοληπτικ ς ναφέροµεν τ ξ ς: α) Μερικ γετικ στελέχη τ ς Εκκλησίας τ ν ΡΚαθολικ ν Ελλάδος κα µερικο σσονος ε συνειδησίας δηµοσιογράφοι κατ τ ς παραµον ς τ ς λε σεως το Πάπα ποπειράθηκαν ν µεταδώσουν τι δ θεν ο Ρωµαιοκαθολικο τ ς Ελλάδος διώκονται κα ε ναι πολίτες δευτέρας τάξεως. Ε π ι- καλέσθηκαν τ ς τυχ ν καταχρήσεις µερικ ν κρατικ ν ργάνων γι ν παρουσιάσουν τ ν Εκκλησίαν τ ς Ελλάδος ς διεποµένην π πνε µατος χοµεϊνικ ς µισαλλοδοξίας! β) Αρνητικ ν στοιχε ον ταν τρ πος, µ τ ν πο ον µερικο Ορθ δοξοι Ελληνες µ «ζ λον ο κατ πίγνωσιν» κα µ φανατισµ ν προέβαλαν δικαιολογήτους φ βους περ πειλο ντων τ ν Εκκλησίαν τ ς Ελλάδος κινδ νων. Ο σκιαµαχίες κα φαντασιοκοπίες τους φείλοντων σ χρ σι το λογικο σφάλµατος τ ς «µεταβάσεως ε ς τερον γέν ο ς».τ ζητο µενον δ ν ταν ρθ στάσις ναντι τ ν γνωστ ν ποκλίσεων το Παπισµο κ τ ς παραδ σεως τ ς νωµένης Εκκλησίας τ ς πρώτης χ ι λ ι ε τ ί α ς, λλ ρθ στάσις ναντι τ ς ε ς Ελλάδα πισκέψεως το Πάπα κα τ ς συνοδείας του. Η δεοντολογία τ ς στάσεως α τ ς προσδιορίζεται π τ ν µακραίωνα παράδοσιν τ ς Εκκλησίας, ποία πάντοτε διαλεγ ταν κ µη κα µ ντιχρίστους α ρετικο ς. Ας πιτραπ ν πενθυµίσωµεν κ µη µίαν φορ ν κτενέστερον τ ν πισήµανσίν µας στ περιοδικ «Εφηµέριος» ( Απρίλιος 2001) περ το τι γι τ ν παφ ν κα τ ν διάλογ ν µας
430 EKK H IA Μάϊος 2001, Aριθµ. 5 κ µη κα µ το ς πι φοβερο ς α ρετικο ς πρέπει ν λαµβάνωνται π ψιν ο σχετικ ς κρυσταλλίνης διαυγείας προτροπ ς το ερο Χρυσοστ µου. Ο ερ ς α τ ς πατ ρ τονίζει χαρακτηριστικ ς: «Τ παρ µ ν πληρώσωµεν κα χε ρα α το ς ( σ τ ο ς α ρετικο ς) ρέξωµεν (= ς τείνωµεν) µετ πολλ ς πιεικείας πρ ς α το ς διαλεγ µενοι» (Migne Ε. Π.7 3, 7 2 ). ΟΧ ρ υ σ σ τ ο µ ο ς, ταν µιλ γι το ς κλονίζοντες τ ν Ορθ δοξη Χριστολογίαν κα Εκκλησιολογίαν α ρετικο ς «Ανοµοίους» τολµ ν ε πη τ ξ ς: «Μ τοίνυν πρ ς κείνους γριαίνω - µ ε ν, µηδ θυµ ν προβαλλώµεθα, λλ µετ πιει - κείας α το ς διαλεγώµεθα ο δ ν γ ρ πιεικείας κα πρα τητος σχυρ τερον» (Migne Ε. Π.4 8, 7 0 8 ). Αξιοσηµείωτον π πλέον ε ναι τι Χρυσ στοµος δ ν διστάζει ν διακηρ ξη τι διάλογος µ το ς φοβερο ς α ρετικο ς πρέπει µ π σαν θυσίαν ν συνεχίζεται µ γάπην, λεπτ τητα κα βροφροσ ν η ν, κ µη κα ν ο α ρετικο ντιδρο ν κατ τρ πον παράδεκτον: «Π α ρ α κ α λ,λ έ γ ε ι,π ά ν τ α ς µ ς, καθάπερ το ς φρενίτιδι παραπεσ ντας ν σ ω κα παραπαίοντας, κ ατ δ ν α µ ι ν τ ν µ ε τ έ ρ α ν π ει ρ σ θ α ι θ ε ρ α π ε ε ιν µε τ π ρο σηνε ίας κ α πιε ικ εία ς α τ ο ς δι α - λ ε γ ο µ έ ν ο υ ς Τ δ φλεγµαίνοντα τ ν τραυ - µάτων ο δ πιβολ ν χειρ ς νέχεται, ο δ φ ν ποµένει τραχυτέραν. ι το το ο σοφο τ ν ατρ ν µαλακ τινι σπογγι τ τοια τα καταψή - χουσιν λκη Κ ν βρίζω σ ι, κ ν λ α κ τ ί ζ ω - σ ι, κ ν µ π ω σ ι, κ ν, τ ι ο ν π οι σ ι, µ καταλείπ ης τ ν ατρείαν, γαπητέ. Το ς γ ρ νθρωπον παραπλ γα θεραπε οντας νάγκη πολ - λ τοια τα ποµένειν, λλ µως ο δ ο τως φί - στασθαι χρή» (Migne Ε. Π.4 8, 7 1 8 ).Στ ν παφή µας κ µη κα µ λλοθρήσκους, «κ ν,τιο ν τε - ρον ποµε ναι, πάντα ποιήσωµεν, στε α το ς νακτήσασθαι» (Migne Ε.Π. 48, 882). Ο λ γοι α το το Χρυσοστ µου πολ περισσ τερον σχ ουν γι τ ν παφή µας µ το ς Ρωµαιοκαθολικο ς, ο πο οι ε ναι Χριστιανο κα γι το ς ποίους, πως τ νιζε είµνηστος Καθηγητ ς Παναγιώτης Τρεµπέλας, σχ ει τουλάχιστον διακήρυξις τι «π ν πνε µα µολογε Ιησο ν Χριστ ν ν σαρκ ληλυθ τα κ το Θεο στι» (Α Ιωάν. δ, 2 ). γ) Πολ ρνητικ ν π ρξε κα τ γεγον ς, τ ι κατ τ ν ποδοχ ν το Πάπα λήφθησαν πρωτοφαν δρακ ντεια µέτρα σφαλείας κα τι ποδοχ α τ γινεν ε ς µίαν ο σιαστικ ς ρηµη π λ ι ν, ντ ς τ ς ποίας ο θέλοντες ν µετακινηθο ν πέστησαν µεγάλες ταλαιπωρίες διαπιστώνοντας τι ε χε πιβληθ κτεταµένος περιορισµ ς το δικαιώµατος τ ν πολιτ ν πρ ς λε θερη µετακίνησ ι ν. δ) Η ζητηθε σα π τ ν Πάπαν συγγνώµη, ποία ποτελε δικαίως χειροκροτηθ ν στορικ ν γ ε γ ο ν ς, νεφέρθη συγκεκριµένως στ ς Σταυροφορίες κα παρεσιώπησε πολλ ς συγκεκριµένες πρ σφατες χθρικ ς κδηλώσεις κα πιβουλ ς το Παπισµο ναντίον τ ς Ορθοδοξίας γενικ ς κα τ ς Ορθοδ ξου Ελλάδος ε δικώτερον. Ετσι λ.χ. Πάπας στ ν Αθήνα δ ν ξήγγειλε τ ν ναγκαίαν γι τ ν συνέχισιν το διαλ γου µεταξ Ο ρ θ ο δ ο ξ ί α ς κα Ρωµαιοκαθολικισµο βραχυπρ θεσµη συρρίκνωσιν κα ποδυνάµωσιν τ ς Ο νίας κα τ ν πρ ς χάριν τ ν παρχ ντων Ο νιτ ν µεσοπρ θεσµη στω κλιµακωτ ν ξάλειψιν α τ ς. Α ν τ ι θ έ- τως ε ναι urbi et orbi γ ν ω σ τ ν, τι Πάπας προωθε τ ν νίσχυσιν κα νθησιν τ ν O νιτικ ν Εκκλησι ν κα ποδεδειγµένως πονοµε ει ς συνέβη πρ λίγων µην ν στ ν Βαλτιµ ρην τ ς περ το θεσµο τ ς Ο νίας ποφάσεις τ ς ιεθνο ς Μικτ ς Επιτροπ ς ιαλ γου µεταξ Ο ρ θ ο δ ξ ω ν κα Ρωµαιοκαθολικ ν (λ.χ. στ ν π λιν Freising τ ς Γε ρ µ α ν ί α ς ),γι τ ς πο ες ποφάσεις χοµεν γράψει κτεν ς στ παρελθ ν. Η περ Ο νίας σιωπ το Πάπα ξηγε γιατ προσφάτως Α γ ι ώ τ α τ ο ς Πατριάρχης Μ σχας κα πάσης Ρωσίας κ. Α λ έ ξ ι ο ς δ ν ξέφρασε πλήρη κανοποίησιν γι τ ν συγγνώ- µ η ν, τ ν ποίαν ζήτησε στ ν Αθήνα Πάπας. Ο Προκαθήµενος τ ς Εκκλησίας τ ς Ρωσίας διεκήρυξεν τι ζητηθε σα π τ ν Πάπαν συγγνώµη «δ ν βρίσκει µπρακτη λοποίησι στ σήµερα», δι τι Ο νία κα προσηλυτιστικ δρ σις το Ρω- µαιοκαθολικισµο συνεχίζουν ν ταλανίζουν τ ς πρώην Σοβιετικ ς ηµοκρατίες. ε) Ο Π ά π α ς, π ε ι τ α, ρνήθηκε ν µιλήση περ το δράµατος τ ς Κ πρου, ν ε ναι το ς π σι γνωστ ν τι πολλάκις ναµιγν εται συχν ρθ ς σ πολιτικ ζητήµατα λλων χωρ ν. Ο διακεκριµένος πικοινωνιολ γος κα Πρ εδρος τ ς Ελληνικ ς Εταιρείας ηµοσίων Σχέσεων κ. Σωτήρης Μ. Τζο µας σηµείωσε σχετικ ς τ ξ ς :Τ Βατικαν, πο ε ναι λαλίστατο «γι τ τί συµβαίνει στ Ιράκ, στ ν Κίνα, στ ν Ο γκάντα,
Μάϊος 2001, Aριθµ. 5 EKK H IA 431 στ ν Κο βα, στ Καµερο ν κα στ Βολιβία δ ν µι - λάει γι τ ν Κ προ. ν γνωρίζουµε τ ν ξήγηση τ ς σιωπ ς. Θεωρ µως τι τ Βατικαν ε ναι θ µα τ ς λεγοµένης περιστασιακ ς πολιτικ ς τ ν τυχαίων πιέσεων κα µικροσυµφερ ντων τ ς στιγµ ς, χωρ ς στορικ βάθος κα προοπτικ ς» (Σωτήρη Μ. Τ ζ ο µ α, Ο Πάπας κα Θεωρία περι - χ α ρ ά κ ω σ η ς, φ η µ.«τ Νέα», 4-5 - 2 0 0 1 ). Εξ φορµ ς τ ς σιωπ ς το Πάπα περ τ ς Κ πρου γραψε χαρακτηριστικ ς κα διακριν µενος γι τ ν πληρ τητα κα ε στοχίαν τ ν δηµοσιευµάτων του κ. Γεώργιος Ν. Π α π α θ α ν α σ π ο υ λ ο ς : «Ο Πάπας δ ε πε λ γο συµπαθείας γι τ µαρτυ - ρικ Αποστολικ ν σο Κ προ Ο Πάπας κλεισε τ µάτια. Σ ν ν µ ν π ρχε Κ προς. Ο τε νας λ γος συµπαθείας παρ τ τι προκλήθηκε π τ ν Αρχιεπίσκοπο τ ς Ελλάδος. Ο τε στ ν κοιν δήλωση ο ρµ διοι το Βατικανο δέχθηκαν ν περιληφθε µι ε χ γι διε ρυνση τ ς ΕΕ» κα µ τ ν ν σο Κ προ. «Ο µ ω ς,φθάνοντας Πάπας στ Συρία κα στ ν πρ το κι λας λ γο του νώπιον το Προέδρου Ασάντ κα τ ν θρησκευτικ ν γετ ν τ ς χώρας, χριστιαν ν διαφ ρων µολο - γι ν κα µουσουλµάνων, ζήτησε πισήµως χι µ - νο ν πα σουν ο πεµβάσεις στ ς δ ναµες χ ρες ( πονοώντας τ ν Λίβανο κα τ ν Παλαιστίνη πο προηγουµένως πων µως ε χε ναφέρει πρ ε - δρος τ ς Συρίας), λλ κα ν κτελεσθο ν ο πο - φάσεις το ΟΗΕ κα ν δοθε α τοδιάθεση στο ς λαο ς τ ς Μέσης Α ν α τ ο λ ς.α τ τ ε πε στ Συ - ρ ί α, που πάρχει ντονο νδιαφέρον το Βατικα - νο γι νίσχυση τ ν στ χώρα διαβιο ντων Ο ν ι τ ν. Στ ν δια λογικ ε ναι κα πρ σφατη π τ ν Πάπα πιλογ ς καρδιναλίου Ο νίτη χοντος καταγωγ π τ Συρία. Ο Ελληνες στ Ελλάδα κα τ ν Κ προ δ ν θελαν τίποτε λλο π τ ν Πάπα π τ ν λεγε στ ν Αθήνα γι τ ν Κ προ τ δια πο ε πε γι τ ν Παλαιστίνη στ Συρία. Οµως τ συµφέροντα το Βατικανο κα ε δικ τερα προτεραι τητα πο δίνει στ ς σχέ - σεις του µ τ ν Το υ ρ κ ί α,παρ στ δίκαιο το κυ - πριακο λαο, δ ν το πέτρεψαν ν µιλήσει µ τ φων το δικαίου στ ν Α θ ή ν α». Τ ρνητικ α τ στοιχε α, πο θ πρεπε ν ε χαν ποφευχθ, δ ν α ρουν τ θετικ στοιχε α κα φέλιµα ποτελέσµατα το ναµφιβ λως σπουδαίου στορικο γεγον τος τ ς πισκέψεως τ ο Πάπα Ιωάννου-Πα λου Β στ ν Α θ ή ν α.π α ρ τ ς ε εξήγητες ψυχολογικ ς πιφυλάξεις κα συνετ ς ντιδράσεις πολλ ν Ορθοδ ξων Ελλήνων ( κ λ η ρ ι κ ν,µ ο ν α χ ν, λαϊκ ν) παρ τ ς σ νετες κα θορυβώδεις κινητοποιήσεις λαχίστων ξ α τ ν παρ τ τι µερικ ς Κασσάνδρες µιλο σαν γι προδοσίες κα γι κινδ νους, πο πειλο σαν τ ν Ορθοδοξίαν παρ τ ς πολλ ς ρνητικ ς πτυχ ς τ ς πισκέψεως το Πάπα στ «κλειν ν στυ» κάθε προκατάληπτος παρατηρητ ς σχολιαστ ς θ πισηµάνη πλ θος θετικ ν στοιχείων, τ πο α δ ν ε ναι δυνατ ν ν περφαλαγγισθο ν π τ ρνητικά. Η πίσκεψις το Πάπα ποδείχθηκε πράγµατι φέλιµος καταλ της, πο προέβαλε διεθν ς τ ν Εκκλησίαν τ ς Ελλάδος κα τ ν Ορθοδοξίαν κα πο γέννησε τ ν λπίδα τι ε ναι δυνατ ν ν βελτιωθ τ κλ µα τ ς προσεγγίσεως Ορθοδοξίας κα Ρωµαιοκαθολικισµο. Στ θετικ α τ στοιχε α θ ναφερθ τ π µενον ρθρον µ α ς.