Επιχειρηματολογία Επιχείρημα Λόγοι - Προκείμενες Συμπέρασμα 1
Το επιχείρημα είναι το «σύνολο των λογικών προτάσεων με τις οποίες υποστηρίζουμε μια πεποίθηση ή μια θέση». Για την υποστήριξη μιας πεποίθησης ή μιας θέσης ή την αντίκρουση μιας άλλης μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε ένα ή περισσότερα επιχειρήματα. Αυτή η χρήση επιχειρημάτων στην έκφραση των απόψεών μας ονομάζεται επιχειρηματολογία. Σε κάθε επιχείρημα υποστηρίζουμε μια θέση με βάση κάποιους λόγους. Τις προτάσεις με τις οποίες διατυπώνουμε αυτούς τους λόγους τις ονομάζουμε προκείμενες και την πρόταση που υποστηρίζεται από τις προκείμενες την ονομάζουμε συμπέρασμα. (Ν. Γλώσσα Β Γυμνασίου, ενότητα 8, σελ. 129 ) 2
Παράδειγμα : Όλοι στο τμήμα μου πιστεύουμε ότι θα πάμε εκδρομή αύριο (θέση). Το περιμένουμε αυτό, κατ αρχήν γιατί ο καιρός προβλέπεται να είναι εξαιρετικός (προκείμενη 1). Κατά δεύτερο λόγο, δεν έχουν εξαντληθεί αριθμητικά οι εκδρομές που δικαιούμαστε να πάμε ( προκείμενη 2). Επίσης, τα διαγωνίσματα του τριμήνου έχουν ολοκληρωθεί σε όλα τα τμήματα, όπως- σαν προνοητικά παιδιά που είμαστε - έχουμε εξακριβώσει (προκείμενη 3). Τέλος, μπαίνουμε στον καινούργιο μήνα που σηματοδοτεί, άλλωστε, και την αρχή της άνοιξης (προκείμενη 4). Επομένως, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι αύριο συντρέχουν όλες οι προϋποθέσεις για να πάμε εκδρομή (συμπέρασμα ). 3
Συνήθως οι προκείμενες δεν είναι ανεξάρτητες προτάσεις, αλλά αιτιολογούν το συμπέρασμα διαμέσου της σύνδεσης μεταξύ τους και της κοινής τους δράσης : Α. Πρέπει να προστατεύσουμε το φυσικό περιβάλλον της Ελλάδας. (Συμπέρασμα) Β. Το φυσικό περιβάλλον της Ελλάδας είναι πολύ ωραίο. (Προκείμενη). Γ. Ένα ωραίο φυσικό περιβάλλον είναι πηγή έλξης τουρισμού (Προκείμενη) Δ. Ο τουρισμός είναι βασικός παράγοντας της ελληνικής οικονομίας. (Προκείμενη) Ε. Κάτι που βοηθάει την οικονομία πρέπει να προστατευθεί (Προκείμενη) Σε αυτό το παράδειγμα βλέπουμε ότι καμιά από τις προκείμενες Β,Γ,Δ,Ε δεν υποστηρίζει από μόνη της το συμπέρασμα Α. Έτσι, η πρόταση ότι ο τουρισμός είναι σημαντικός παράγοντας της ελληνικής οικονομίας, με κανένα τρόπο δεν υποστηρίζει το συμπέρασμα. Αυτό γίνεται διαμέσου του συνδυασμού των τεσσάρων προκείμενων. βλέπουμε ότι το συμπέρασμα συνδέει δύο βασικές έννοιες, της «προστασίας» και του "φυσικού περιβάλλοντος". Η προκείμενη B λέει ότι το "φυσικό περιβάλλον" της χώρας μας είναι "ωραίο". Η πρόταση Γ συνδέει το "ωραίο φυσικό περιβάλλον" με τον "τουρισμό". Η προκείμενη Δ συνδέει την έννοια "τουρισμός" με την "οικονομία", και η Ε την "οικονομία" με την ανάγκη "προστασίας". βλέπουμε λοιπόν ότι η σύνδεση δύο εννοιών σε μια πρόταση, επεκτείνεται σε μια τρίτη έννοια με μια άλλη πρόταση και ούτω καθεξής, μέχρι να συνδεθούν οι έννοιες που υπάρχουν στο συμπέρασμα. Το επιχείρημα αυτό μας δίνει τον οικονομικό λόγο για τον οποίο πρέπει να προστατεύσουμε το φυσικό περιβάλλον. Λογική Β Λυκείου εγχειρίδιο μαθητή 4
Μελετήστε το παρακάτω απόσπασμα και διακρίνετε α) τα μέρη της παραγράφου και β) τη θέση του συντάκτη, τις προκείμενες και το συμπέρασμα «Παρά τα αναμφισβήτητα στοιχεία που δείχνουν ότι το 2012 περίπου 35% των Ελλήνων ήταν σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού, υπάρχουν αναχώματα και ασφαλιστικές δικλίδες*. Πρώτον, η ιδιοκτησία κατοικίας είναι εκτεταμένη (76% των Ελλήνων είναι ιδιοκτήτες της κατοικίας τους σε αντίθεση με το 67% κατά μέσον όρο στις χώρες της Ευρωζώνης). Δεύτερον, υπάρχει διαρκής στήριξη από το ευρύτερο συγγενικό δίκτυο, συμπεριλαμβανομένων νοικοκυριών όπου συγκατοικούν τρεις γενιές της ίδιας οικογένειας. Με άλλα λόγια, στη μαστιζόμενη από την κρίση Ελλάδα υπάρχουν αναχώματα ή ασφαλιστικές δικλίδες που εμπόδισαν τη φτώχεια να προσλάβει μαζικές διαστάσεις». Μ. Κατσουνάκη, Οι χιλιάδες αποχρώσεις του γκρι, Καθημερινή *ασφαλιστική δικλίδα : σύστημα με το οποίο ελέγχεται μια κατάσταση και συγκρατείται στα επιθυμητά όρια (Λεξικό Κοινής Νεοελληνικής Τριανταφυλλίδη) 5
Οι προτάσεις, λοιπόν, που ονομάζονται προκείμενες, συνδέονται με μιαν άλλη πρόταση, το συμπέρασμα, προκειμένου να το υποστηρίξουν ή να το επεξηγήσουν.το συμπέρασμα, δηλαδή, προκύπτει ως λογική αναγκαιότητα από τις προκείμενες. Στην απλή επιχειρηματολογία μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε : 1. Επιχειρήματα με παραδείγματα τεκμήρια 2. Επιχειρήματα με αιτίες, δηλαδή αιτιολόγηση 6
Επιχειρήματα με παραδείγματα τεκμήρια (κείμ. 3, σελ. 60 σχολ. βιβλίου) Ο απολογισμός των προσπαθειών που καταβλήθηκαν κατά τον 20ό αιώνα για την αύξηση των εκπαιδευτικών ευκαιριών χαρακτηρίζεται από έντονες αντιθέσεις 1 Ο αριθμός των μαθητών στα σχολεία της πρωτοβάθμιας και της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης σε όλο τον κόσμο αυξήθηκε από 250 περίπου εκατομμύρια το 1960 σε περισσότερα από 1.000 εκατομμύρια σήμερα. Ο αριθμός των ενηλίκων που γνωρίζουν γραφή και ανάγνωση σχεδόν τριπλασιάστηκε μέσα σ' αυτό το χρονικό διάστημα, και από 1.000 περίπου εκατομμύρια που ήταν το 1960 ξεπερνά τα 2.700 εκατομμύρια σήμερα. 2 4 Η φοίτηση και η ολοκλήρωση της φοίτησης στη βασική εκπαίδευση απέχει πολύ από το να είναι καθολική. Εκατόν τριάντα εκατομμύρια παιδιά δεν έχουν πρόσβαση στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, ενώ άλλα 100 εκατομμύρια γράφονται στο σχολείο αλλά δε συμπληρώνουν τα τέσσερα χρόνια φοίτησης σ' αυτό, που θεωρούνται ως το ελάχιστο ασφαλές όριο για να μην ξεχάσουν όσα έμαθαν, δηλαδή την ανάγνωση και τη γραφή. Ωστόσο, υπάρχουν ακόμη 885 εκατομμύρια αναλφάβητοι ενήλικες στον κόσμο, και πιο συγκεκριμένα, δύο στις πέντε γυναίκες και ένας στους πέντε άντρες. 3 7
Επιχειρήματα με αιτιολόγηση( από το κείμ. 3, σελ. 60, με επεκτάσεις ) Διαβατήριο ζωής η βασική εκπαίδευση να επιλέγουν αυτό που θέλουν να κάνουν Εφοδιασμένοι με γνώσεις και αξίες, κριτική σκέψη και την καλλιέργεια κλίσεων - δεξιοτήτων να συμμετέχουν στην οικοδόμηση του κοινού μέλλοντος Έχοντας αποκτήσει τη συνείδηση του υπεύθυνου, δημοκρατικού και δημιουργικού πολίτη επιτρέπει σε όλους να επωφεληθούν από αυτήν να μαθαίνουν διαρκώς Αναβαθμίζοντας τις υπάρχουσες γνώσεις και ικανότητες κερδίζουν τη δυνατότητα ν ανταποκριθούν στις ανάγκες του μέλλοντος αναγκαία για την αντιμετώπιση της ανισότητας ανάμεσα στα 2 φύλα και των διακρίσεων εις βάρος ανθρώπινων ομάδων Εφόσον οπλίζει με εφόδια ζωής και δημιουργεί ίσες ευκαιρίες επαγγελματικής αποκατάστασης 8
Τα επιχειρήματά μας, για να είναι πειστικά και αξιόπιστα, θα πρέπει να διαθέτουν εγκυρότητα ( αναγνωρισμένη αξιοπιστία ) και αλήθεια. Επίσης, η οργάνωση των σκέψεων με τις οποίες καταλήγουμε σε ένα συμπέρασμα είναι αναγκαίο να ακολουθεί μια λογική σειρά. Διαβάστε το κείμενο μαθητή 1 που ακολουθεί.υπάρχουν τα παραπάνω χαρακτηριστικά ; Αν όχι, διορθώστε τα λάθη και συμπληρώστε. 9
Κείμενο μαθητή 1 Σήμερα, ίσως περισσότερο από ποτέ, είναι αναγκαίο κάποιος να έχει φίλους που τον νοιάζονται και τον αγαπούν. Μαζί τους μπορούμε να κάνουμε πολλά πράγματα. Να πηγαίνουμε βόλτες και γενικά να διασκεδάζουμε. Να μοιραζόμαστε μ αυτούς τις βαθύτερες σκέψεις και τα συναισθήματά μας. Πρέπει στη φιλία να υπάρχει αγάπη και να είμαστε ο εαυτός μας. Αν έχουμε φίλους, μπορούμε να κλάψουμε σ έναν ώμο στις δύσκολες στιγμές, αλλά και να μοιραστούμε μαζί τους τις χαρές μας. Μας βοηθάνε ν αντιμετωπίζουμε χωρίς άγχος τις δυσκολίες και πιο πρόθυμα την κούραση. Έρευνες έχουν αποκαλύψει πως είναι πολύ σημαντική η φιλία τόσο για τους ενήλικες όσο και τα παιδιά, γι αυτό πρέπει να δημιουργούμε φιλίες με τους συνομηλίκους μας. Οι φίλοι μάς προσφέρουν αγάπη, μάς συμβουλεύουν όταν βρισκόμαστε σε αδιέξοδο και δεν ξέρουμε τι να κάνουμε.τέλος, με τους φίλους περνάμε όμορφα και βιώνουμε την ευχαρίστηση να είμαστε μαζί τους. Για όλους αυτούς τους λόγους πιστεύω ότι η φιλία είναι σημαντική και απαραίτητη σε όλες τις ηλικίες. 10
Όταν υποστηρίζετε μια άποψη με επιχειρήματα, προσπαθήστε να θεμελιώνετε κάθε επιχείρημα που παραθέτετε αναλύοντάς το επαρκώς κι εξηγώντας γιατί αυτό που υποστηρίζετε ισχύει. Κείμενο μαθητή 2 Θεωρώ απαραίτητο για κάποιον να έχει φίλους σήμερα για πολλούς λόγους.πρώτα απ όλα, κάποιος που δεν έχει φίλους σίγουρα θα νιώθει μοναξιά. Δεν είναι το ίδιο, όταν έχεις ελεύθερο χρόνο να μένεις μόνος σου στο σπίτι μπροστά σε μια οθόνη, με το να βγεις για μια βόλτα και να κάνεις παρέα με τους φίλους σου.επίσης, όταν κάτι σε προβληματίζει, αυτός που θα σε στηρίξει και θα σε κρατήσει ζωντανό δεν είναι άλλος από τον φίλο σου.σε αυτόν θα μιλήσεις και θα πεις πράγματα που μέχρι σήμερα δεν έχεις πει σε κανέναν, ούτε καν στους ίδιους τους γονείς σου, και αυτός με τη σειρά του θα κάνει ό,τι περνάει από το χέρι του για να λύσει το πρόβλημά σου.ο φίλος είναι πολύτιμος για κάθε στιγμή της ζωής μας. Όταν χαίρεσαι, θα χαίρεται κι αυτός, όταν όμως λυπάσαι,θα μετέχει στη λύπη σου και θα προσπαθήσει να σε κάνει πάλι χαρούμενο. Συνοψίζοντας, θα έλεγα ότι συμφωνώ απόλυτα με την άποψη που υποστηρίζει : «Όταν έχεις φίλους, έχεις τα πάντα». 11
Ασκηθείτε τώρα στη δική σας συγγραφή επιχειρημάτων. Χωριστείτε σε ομάδες των 3 ατόμων. Κοινό θέμα για όλες τις ομάδες : Ως τάξη έχουμε να καταθέσουμε στη διεύθυνση του σχολείου μας μερικές ενδιαφέρουσες προτάσεις που θα μπορούσαν να κάνουν τη φοίτηση στο σχολείο απείρως ελκυστικότερη απ ό,τι είναι σήμερα για όλα τα παιδιά (2-3 παράγραφοι, περίπου 250 λέξεις ). Κριτήρια αξιολόγησης : Σωστή οργάνωση των παραγράφων με νοηματική αλληλουχία και συνοχή Πειστικά και αξιόπιστα επιχειρήματα Πρωτοτυπία αλλά και ρεαλισμός προτάσεων Σωστή σύνταξη και ορθογραφία Μετά την αξιολόγηση των εργασιών, θα οριστεί μία ομάδα που θα αναλάβει τη σύνθεση των καλύτερων προτάσεων σε ενιαίο κείμενο, προκειμένου να παραδοθεί στη διεύθυνση του σχολείου, αλλά και να δημοσιευθεί στη σχολική ιστοσελίδα. 12
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Ν. Γλώσσα Β Γυμνασίου, εγχειρίδιο μαθητή Ν. Γλώσσα Β Γυμνασίου, εγχειρίδιο εκπαιδευτικού Λογική Β Λυκείου, εγχειρίδιο μαθητή H διδασκαλία της επιχειρηματολογίας στην Α, Β και Γ Γυμνασίου : από τη θεωρία στην πράξη Α. Γεωργιάδου 13