Περιεχόμενα Πρόλογος Πредисловие... 6 Μέρος Πρώτο Часть Πервая Παροιμίες Πословицы... 13 Μέρος Δεύτερο Часть Βторая Αρματωσιές Доспехи... 119 5
ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ ΚΑΙ ΑΡΜΑΤΩΣΙΑ ПОСЛОВИЦЫ И ДОСПЕХИ ΠΡΟΛΟΓΟΣ Στόχος αυτής της προσπάθειας είναι να καταδείξει πόσο κοντά είναι οι Έλληνες και οι Ρώσοι, δυο μεγάλοι λαοί με πανάρχαια ιστορία, κοινή θρησκεία και επομένως καθαρές ομοιότητες στην παράδοση και τη θυμοσοφία. Η μικρή αυτή συλλογή παροιμιών και εκφράσεων, κοινών και στους δυο λαούς, ευχόμεθα να χρησιμεύσει σαν πολιτιστική γέφυρα ανάμεσα στους Έλληνες και στους Ρώσους. Οι παροιμίες είναι το απόσταγμα της λαϊκής σοφίας. Αυτές διδάσκουν, καθοδηγούν, παρηγορούν και αποτρέπουν. Οι περισσότερες είναι βγαλμένες από την καθημερινή ζωή, ενώ άλλες προέρχονται από ιστορικά γεγονότα. Εντύπωση προξενεί στα λαϊκά αυτά αποφθέγματα η τάση του απλού ανθρώπου να δώσει περιεκτικά το μήνυμά του και να το ομορφύνει με απλούς λογικούς τρόπους όπως με εικόνες, ομοιοκαταληξία, μεταφορές και αλληγορίες. Ο λαός, με το αλάθητο ένστικτό του αξιολογεί τους ανθρώπινους τύπους, την ανθρώπινη συμπεριφορά και καταγράφει με συντομία τα συμπεράσματά του. Τις παροιμίες θα τις συναντήσουμε σ όλους τους λαούς ανάλογα με τη λαϊκή τους παράδοση και λαϊκό τους πολιτισμό. Η θεματολογία αυτή είναι τόσο ευρεία όσο η ίδια η ζωή του λαού. 6
ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ЧАСТЬ ПЕРВАЯ ПРЕДИСЛОВИЕ Цель настоящего сборника показать насколько близки два, поистине великих народа Эллины и Русские, с их многовековой историей, исповедующих православие, имеющих огромное сходство и в народном творчестве. Хочется верить, что этот небольшой сборник, равнозначных пословиц и поговорок двух народов, послужит культурным мостом в общении Эллинов и Русских. Пословицы это зерно народной мудрости. Блистательное проявление творчества народа, которое учит, даёт советы и указания, утешает и предотвращает опасность. Большинство из них это пословицы человеческого бытия, другие выражают исторические события. Многоликость изречений простого народа поражает своим содержанием, кратким описанием моментов из жизни, рифмой, аллигорией, совокупностью метафор. Мудрость простого народа безошибочно определяет и в краткой форме описывает тип людей, их поведение. Пословицы встречаем у всех народов, аналогично с их народным творчеством и культурой. Эта тематика столь же обширна, как сама жизнь народа. 7
ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ ΚΑΙ ΑΡΜΑΤΩΣΙΑ ПОСЛОВИЦЫ И ДОСПЕХИ ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΛΦΑΒΗΤΟ ЭЛЛИНСКИЙ АЛФАВИТ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΛΦΑΒΗΤΟ ΠΡΟΦΟΡΑ Α, α - άλφα А, а Β, β βήτα В, в Γ, γ γάμα Г, г (произносится с придыханием) Δ, δ δέλτα Д, д (произносится близко к английскому звонкому -th -) Ε, ε έψιλον Е, е Ζ, ζ ζήτα З, з Η, η ήτα И, и Θ, θ θήτα Ф, ф (произносится близко к английскому глухому th -) Ι, ι ιώτα И, и Κ, κ κάπα К, к Λ, λ λάμδα Л, л Μ, μ μι М, м Ν, ν νι Н, н Ξ, ξ ξι кс Ο, ο όμικρον O, o Π, π πι П, П Ρ, ρ ρο Р, р Σ, σ, ς σίγμα С, с Τ, τ ταφ T, т Υ, υ ύψιλον У, у Φ, φ φι Ф, ф Χ, χ χι Х, х Ψ, ψ ψι пс Ω, ω - ωμέγα O, o 8
ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ЧАСТЬ ПЕРВАЯ Προφορά και γραφή - Произношение и написание 1 Τα δίψηφα φωνήεντα Буквосочетания αι - е, э ει, οι, υι - и ου - у αυ, ευ если αυ, ευ предшествуют гласной или звонкой согласной,то читаются αв, εв если αβ, εβ предшествуют глухой согласной, то читаются αф, εф. 2 Τα δίψηφα σύμφωνα Буквосочитание γγ читается как долгое звонкое г, γκ в начале слова как звонкое г, в середине слова как руское гк, γχ читается как русское звонкое гх, μπ в начале слова читается как русская буква б, в середине слова читается как русское мб, ντ в начале слова читатся как русская буква д, в середине слова читается как русское нд, τσ читается как русская буква ц, τζ читается как русское дз. 3 σ читается как русская буква з перед звонкими согласными β, γ, δ, μ, ν, ρ. Π.χ. πιασμένος [ пиазменос] έσβησα [эзвиса] σγουρός [згурос] 4 Глухие согласные κ, ξ, π, τ, ψ, τσ перед ν меняют своё произношение и читаются звонко. 5 Конечная ν в винительном падеже произносится впереди гласных и согласных κ, π, μπ, ντ, γκ, τσ, τζ, ξ, ψ, τ. 6 Над всеми словами ставится ударение, кроме односложных, исключение составляют вопросительные местоимения πώς, πού и разделительный союз ή. 7 Вопросительный знак изображается точкой с запятой (;). 9
ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ ΚΑΙ ΑΡΜΑΤΩΣΙΑ ПОСЛОВИЦЫ И ДОСПЕХИ ΤΟ ΡΩΣΙΚΟ ΑΛΦΑΒΗΤΟ РУССКИЙ АЛФАВИТ Αλφάβητο Προφορά А, а α Б, б μπ (μπε) В, в β (βε) Г, г γκ (γκε) Д, д ντ (ντε) Е, е γιέ Ё,ё γιό (ο φθόγγος πάντα τονίζεται) Ж, ж ζ (ζε παχύ) З, з ζ (ζε) И, и ι Й, й ϊ (βραχύ, μισοπρόφερτο) τσάϊ К, к κ (κα) Л, л λ (ελ ) М, м μ (εμ) Н, н ν (εν) О, о ο П, п π (πε) Р,р ρ (ερ) С, с σ (ες) Т, т τ (τε) У, у ου Ф, ф φ (εφ) Х, х χ (χα) Ц, ц τς (τσε ψιλό) τσαγγάρης Ч, ч τς (τσε παχύ) Ш, ш σ (σα γαλλικό sh) Щ,щ στσ (στσα) Ъ, ъ χωριστικό σημείο ( ) Ы, ы υ (σκληρό) Ь,ь μαλακό σημείο ( ) Э, э ε (αντίστροφο) Ю, ю γιού Я, я για 10
ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ЧАСТЬ ПЕРВАЯ Προφορά και γραφή - Произношение и написание 1 Τα γράμματα я για, е γιε, ё γιο, ю γιου εάν είναι στην αρχή της λέξης ή ύστερα από φωνήεν τότε υποδείχνουν ιωτισμένα σύμφωνα. Π.χ. яхта [γιάχτα] θαλαμηγός маяк [μαγιάκ] ο φάρος еду [γιέντου] πηγαίνω уехал [ουγιέχαλ] έφυγε ёлка [γιόλκα] το έλατο даёт [νταγιότ] δίνω юг [γιουκ] ο νότος знаю [ζνάγιού] ξέρω εάν στέκονται ύστερα από σύμφωνο τότε υποδείχνουν την μαλακότητα του συμφώνου. Π.χ. дядя [ντιάντια] ο θείος газета [γκαζιέτα] η εφημερίδα тётя [τιότιά] η θεία люди [λιούντι] οι άνθρωποι 2 Το ы συναντάμε μόνο απ τα σκληρά συμφωνα. Π.χ. ты [τυ]εσύ, сын [συν] γιος, рыба [ρύμπα] το ψάρι, высоко [βυσακό] ψιλά 3 Τα φωνήεντα όταν τονίζονται προφέρονται καθαρά και δυνατά. Τα άτονα φωνήεντα αλλάζουν την προφορά τους. Π.χ. земля [ζιμλιά] η γη гора [γκαρά] το βουνό сестра [σιστρά] η αδελφή молоко [μαλακό] το γάλα 4 Τα ηχηρά σύμφωνα: б, в, д, г, ж, л, м, н, р, й το άηχα σύμφωνα: п, ф, т, к, х, ш, ч, щ, с, ц τα σκληρά σύμφωνα: б, п, в, ф, д, т, з, с, м, л, н, р τα μαλακά σύμφωνα: бь, пь, вь, фь, дь, ть, зь, сь, мь, ль, нь, рь 5 Τα ηχηρά σύμφωνα εκτός από л, м, н, р, όταν είναι τελικά, προφέρονται πολύ αδύνατα, δηλαδή αντικαθιστούνται στην προφορά από τα αντίστοιχά τους άηχα σύμφωνα. Π.χ. клуб [κλουπ] η λέσχη похож [παχός] μοιάζει друг [ντρουκ] ο φίλος год [γκοτ] ο χρόνος 7 Το μαλακό σημείο ь ( ) μεταχειρίζεται όχι μόνο για τη μαλακότητα των συμφώνων αλλά και σαν χωριστικό σημείο. Π.χ. статья [σνατ για] το άρθρο семья [σιμ για] η οικογένεια 8 Το χωριστικό σημείο ъ ( ) μεταχειρίζεται συνήθως μπροστά στα φωνήεντα е,ё, ю, я και παίζει το ρόλο του χωριστικού σημείου. Π.χ. съел [σ γιέλ] έφαγα объявление [αμπ γιβλιένιγιε] η ανακοίνωση 11
Α Αγάλι-αγάλι γίνεται η αγουρίδα μέλι. - Για να έχουμε το καλύτερο αποτέλεσμα, η προσπάθεια απαιτεί χρόνο και υπομονή. [Агали агали гинетэ и агурида мели. - Я на эхумэ то калитэро апотэлезма и проспафиа апэты хроно ке ипомони] Пчела далеко за каплей летит, по капле мёд собирает. - Стремление добиться хорошего результата, требует время и терпение. [Πτσιλά νταλικό ζα κάπλιϊ λιτίτ πα κάπλι μιότ σαμπιράγιτ. - Στριμλιένιγιε νταμπίτσα χαρόσυβα ριζουλ τάτα τριέμπουγιτ βριέμια ι τιρπιένιγιε] Αγάπα τον φίλο σου με τα ελαττώματά του. - Αφού κανείς δεν είναι τέλειος, πρέπει να δεχόμαστε τους φίλους μας χωρίς να τους κρίνουμε. [Агапа тон фило су ме та элатомата ту. - Афу канис дэн инэ тэлиос прэпи на дэхомастэ тус филус мас хорис на тус кринумэ] Любишь друга своего переноси и недостатки его. - Так как в мире нет идеальных людей, мы должны относиться внимательно к своим друзьям, а не обсуждать их недостатки. [Λιυόμπις ντρούγκα σβαγιβό πιρινασί ι νινταστάτκι ιβό. - Τακ κακ β μίριε νιέτ ιντιάλ νυχ λιουντιέϊ μυ νταλζνύ βνιμάτιλ να ατνασίτσα κ σβαγίμ ντρουζ γιάμ α νι απσουζντάτ ιχ νινταστάτκι] Αγοράζω γουρούνι στο σακί. - Όταν αγοράζεις κάτι πρέπει να προσέχεις για να μη σε ξεγελάσουν. [Агоразо гуруни сто саки. - Отан агоразис каты прэпи на просэхис я на ми сэ ксэгеласун ] Покупать кота в мешке. - Покупая что-то, будь внимательным, чтоб не обмануться. [Πακουπάτ κατά β μισκιέ. - Πακουπάγια στο τα μπουτ βνιμάτιλ νυμ στοπ νι αμπμανούτσα] 13
ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ ΚΑΙ ΑΡΜΑΤΩΣΙΑ ПОСЛОВИЦЫ И ДОСПЕХИ Ακόμα δεν τον είδαμε, Γιάννη τον βγάλαμε. - Δεν πρέπει να προτρέχουμε των εξελίξεων. [Акома дэн тон идамэ Яни тон вгаламэ. - Дэн прэпи на протрэхумэ тон экселиксэон] Ещё рыба не поймана, а уже принялись уху варить. - Не следует опережать события. [Ιστσιό ρύμπα νι πόϊμανα α ουζέ πρινιλίσ ουχού βαρίτ. - Νι σλιέντουγιτ απιριζάτ σαμπύτιγια] Άκουγέ τα όλα κι όσα θέλεις πίστευε. - Πρέπει να ακούμε όλες τις γνώμες και τις απόψεις κι έπειτα να κρίνουμε. [Акугэ та ола ки оса фэлис пистэвэ. - Прэпи на акумэ олес тыс гномес ке апопсис ки эпита на кринумэ] Слушай всякий совет да примечай, что в дело, а что нет. - Нужно прислушиваться ко всем советам и мнениям, а потом судить. [Σλούσαϊ φσιάκ σαβιέτ ντα πριμιτσιάϊ στο β ντιέλα α στο νιέτ. - Νούζνα πρισλούσυβατσα κα φσιέμ σαβιέταμ ι μνιένιγιαμ α πατόμ σουντίτ ] Άλλα τα μάτια του λαγού κι άλλα της κουκουβάγιας. - Δεν πρέπει να συγκρίνουμε ανόμοια πράγματα. [Ала та матыа ту лагу ки ала тыс кукуваяс. - Дэн прэпи на сигкринумэ аномиа прагмата] Соловей с вороной в одном лесу живут, да по-разному песни поют. - Не следует сравнивать разные вещи. [Σαλαβιέϊ σ βαρόναϊ β αντνόμ λισού ζυβούτ ντα πα ράζναμου παγιούτ. - Νι σλέντουγιτ σράβνιβατ ράζνυγι βιέστσι] 14
ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ЧАСТЬ ПЕРВАЯ Αλλού τα κακαρίσματα και αλλού γεννούν οι κότες. - Αλλού φαίνεται να συμβαίνει κάτι και αλλού συντελείται στην πραγματικότητα. [Алу та какаризмата алу генун и котэс. - Алу фэнэтэ каты ке алу синдэлитэ стын прагматыкотыта] Не там курица яйцо снесла, где кудахчет. - Не там что-то происходит, где нам кажется, можно легко обмануться. [Νι ταμ κούριτσα ιϊτσό σνισλά γκντιέ κουντάχτσιτ. - Νι ταμ στο τα πραγισχόντιτ γκντιέ ναμ κάζυτσα μόζνα λιχκό αμπμανούτσα] Άμα δεν έχεις νύχια να ξυστείς και να σε ξύσουν άλλοι, θα σε φάνε οι ψείρες. - Πρέπει να βασίζεσαι στις δικές σου δυνάμεις για να ξεπεράσεις τα προβλήματα σου και όχι στη βοήθεια των άλλων. [Ама дэн эхис нихиа на ксистыс ке на сэ ксисун али фа сэ фанэ и псирэс. - Прэпи на васизесэ стыс дыкес су дынамис я на ксэперасис та провлимата су ке охи сты воифиа тон алон] Сам смекай, где омут, где край. Горе ваше, что без масла каша. - Чтобы преодолеть имеющиеся проблемы рассчитывай на свои силы, а не жди помощи от других. [Σαμ σμικάϊ γκντιέ όμουτ γκντιέ κράϊ. Γκόριε βάσε στο μπιζ μάσλα κάσα. - Στόμπυ πριανταλιέτ ιμιέγιουστσιγισια πραμπλιέμυ ραστσιτυβαϊ να σβαγί σίλυ α νι ζντι πόμαστσι ατ ντρουγκίχ] Άμα καείς στο χυλό, φυσάς και το γιαούρτι. - Μια κακή εμπειρία σε κάνει πιο προσεκτικό, ώστε να μην επαναλάβεις το λάθος σου. [Ама каис сто хило фисас ке то яурты. - Миа каки эмбириа сэ кани пио просэктыко остэ на мин эпаналавис то лафос су] Кто обжёгся на горячем, тот дует на холодное. - Становишься более осторожным, чтоб не повторить ошибку, из-за которой пострадал. [Κτο αμπζόκσια να γκαριάτσιμ τοτ ντούγιτ να χαλόντναγιε. - Στανόβισια μπόλιγιε ασταρόζνυμ στοπ νι παφταρίτ ασύπκου ιζά κατόραϊ παστραντάλ] 15
ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ ΚΑΙ ΑΡΜΑΤΩΣΙΑ ПОСЛОВИЦЫ И ДОСПЕХИ Αμαρτίες γονέων, παιδεύουσι τέκνα. - Τα παιδιά ταλαιπωρούνται και αδικούνται για λάθη που έχουν κάνει οι γονείς τους. [Амартыэс гонэон пэдэвуси тэкна. - Та педыа талепорундэ ке адыкундэ я лафи пу эхун кани и гонис тус] Родители в грехе дети в ответе. - Дети несправедливо страдают за содеянные грехи своих родителей. [Ραντίτιλι β γκριχιέ ντιέτι β ατβιέτιε. - Ντιέτι νισπραβιντλίβα στραντάγιουτ ζα σαντιέγινυγι γκριχί σβαγίχ ραντίτιλιεϊ] Ανάγκα και θεοί πείθονται. - Στη μεγάλη ανάγκη, ακόμη και οι θεοί υποχωρούν. [Анагка ке фэи пифондэ - Сты мегали анагки акоми ке и фэи ипохорун.] Нужда и мудрого смиряет. - К нужде никто неравнодушен, она смиряет даже самых мудрых. [Νουζντά ι μούντραβα σμιριάγιτ. - Κ νουζντιέ νικτό νιραβναντούσυν ανά σμιριάγιτ ντάζυ σάμυχ μούντρυχ ] Άναψε το λυχνάρι σου προτού σε βρει η νύχτα. - Για να αντιμετωπίζουμε μια δύσκολη κατάσταση πρέπει να είμαστε προνοητικοί και σωστά προετοιμασμένοι. [Анапсэ то лихнари су проту сэ ври и нихта. - Я на андыметопизумэ миа дысколи катастаси прэпи на имастэ проноитыки ке соста проэтымазмени] Готовь летом сани, а зимою телегу. - Чтоб противостоять невзгодам надо быть зараее подготовленным и предусмотрительным. [Γκατόφ σάνι λιέταμ α ζιμόγιου τιλιέγκου. - Στοπ πρατιβασταγιάτ νιβζγκόνταμ νάντα μπυτ ζαράνιγιε παντγκατόβλινυμ ι πριντουσματρίτιλ νυμ] Άναψέ του το λύχνο για να δει τον ήλιο. - Δεν μπορεί να δει το προφανές. [Анапсэ ту то лихно я на ды тон илио. - Дэн бори на ды то профанэс] Глаза как плошки, а не видит ни крошки. - Не видит очевидное. [Γκλάζα κακ πλόσκι α νι βίντιτ νι κρόσκι. - Νι βίντιτ ατσιβίντναγιε] 16
ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ЧАСТЬ ПЕРВАЯ Αν δεν κλάψει το μικρό, η μάνα δεν του δίνει να φάει. - Πρώτα πρέπει να φροντίσουμε οι ίδιοι τον εαυτό μας, για να μας φροντίσουν οι άλλοι. [Ан дэн клапси то микро и мана дэн ту дыни на фай. - Прота прэпи на фрондысумэ и идыи тон эафто мас я на мас фрондысун и али] Дитя не плачет мать не разумеет. - Нельзя рассчитывать на помощь, если не высказана просьба. [Ντιτιά νι πλάτσιτ ματ νι ραζουμιέγιτ. - Νιλ ζιά ραστσίτυβατ να πόμας γιέσλι νι βύσκαζανα προζ μπά] Αν δεν πάει ο Μωάμεθ στο βουνό, πάει το βουνό στο Μωάμεθ. - Όταν θέλεις να συναντήσεις κάποιον, παίρνεις ο ίδιος την πρωτοβουλία. [Ан дэн пай о Муамеф сто вуно пай то вуно сто Муамеф. - Отан фэлис на синандысис капион пэрнис о идыос тын протовулиа] Если Магомет не идёт к горе, то гора идёт к Магомету. - Когда очень хочешь встретиться с кем-то, сам проявляешь инициативу. [Γιέσλι Μαγκαμιέτ νι ιντιότ κ γκαριέ το γκαρά ιντιότ κ Μαγκαμέτου. - Καγκντά ότσιν χότσις φστριέτιτσα σ κιέμ τα σαμ πραγιβλιάγις ινιτσυατίβου] Αν δεν παινέψεις το σπίτι σου, θα πέσει να σε πλακώσει. - Δεν πρέπει να υποτιμούμε τα δικά μας πρόσωπα ή πράγματα. [Ан дэн пенэпсис то спиты су фа песи на сэ плакоси. - Дэн прэпи на ипотымумэ та дыка мас просопа и прагмата] Ближнего обидеть самому быть в беде. - Нельзя пренебрежительно относиться к родным людям и предметам. [Μπλίζνιβα αμπίντιτ σαμαμού μπυτ β μπιντιέ. - Νιλ ζιά πρινιμπριζύτιλ να ατνασίτσα κ ραντνύμ λιούντιαμ ι πριντμιέταμ] 17
ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ ΚΑΙ ΑΡΜΑΤΩΣΙΑ ПОСЛОВИЦЫ И ДОСПЕХИ Αν δεν ταιριάζανε, δεν θα συμπεθεριάζανε. - Συνήθως δημιουργούν σχέσεις κάθε είδους, οι άνθρωποι που ταιριάζουν μεταξύ τους. [Ан дэн тэриазанэ дэн фа симпефэриазанэ. - Синифос дымиургун схесис кафэ идус и анфропи пу тэриазун метакси тус. По горшку и покрышка. - Люди, с которыми общаемся, должны быть под стать нам самим. [Πα γκαρσκού ι πακρύσκα. - Λιούντι σ κατόρυμι απστσιάγιμσια νταλζνύ μπυτ πατ στατ ναμ σαμίμ] Άνεμο που δεν σε βλάφτει, άστονε να φυσάει. - Όσα δεν μας αφορούν δεν πρέπει να μας απασχολούν. [Анэмо пу дэн влафты астонэ на фисай. - Оса дэн мас афорун дэн прэпи на мас апасхолун] С ветру пришло, на ветер ушло. - Всё, что нас не касается, не должно нас занимать. [Σ βιέτρου πρισλό να βιέτιρ ουσλό. - Φσιό στο νας νι κασάγιτσα νι νταλζνό νας ζανιμάτ ] Αν ήτανε η ζήλια ψώρα, θα γέμιζε όλη η χώρα. - Η ζήλια είναι ένα κοινό ανθρώπινο συναίσθημα. [Ан итанэ и зилиа псора фа гемизэ оли и хора. - И зилиа инэ эна кино анфропино синэстыма] Завистливое око видит широко. - Зависть, присуща человеку. [Ζαβίσλιβαγιε όκα βίντιτ συρόκα. - Ζάβιστ πρισούστσα τσιλαβιέκου] 18
ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ЧАСТЬ ПЕРВАЯ Αν η πέτρα χτυπήσει τ αυγό, αλίμονο στ αυγό. Αν το αυγό χτυπήσει την πέτρα, αλίμονο στ αυγό! - Οι αδύναμοι πρέπει να αποφεύγουν τη σύγκρουση με τους ισχυρούς. [Ан и петра хтыпай тавго алимоно ставго. Ан то авго хтыпай тын петра алимоно ставго. - И адынами прэпи на апофэвгун тын сигкруси ме тус исхирус] Не будь овцой, так и волк не съест. У сильного всегда бессильный виноват. - Слабые должны избегать столкновений с сильными, потому что не могут доказать свою правоту. [Νι μπουτ αφτσόϊ τακ ι βόλκ νι σ γιέστ. Ου σίλ ναβα φσιγκντά μπισίλ νυϊ βιναβάτ. - Σλάμπυγι νταλζνύ ιζμπιγκάτ σταλκναβιένιϊ σ σίλ νυμι παταμού στο νι μόγκουτ ντακαζάτ σβαγιού πραβατού] Αν ήξερα πότε θα πεθάνω, θα έσκάβα το λάκκο μου. - Αν ξέραμε πότε θα συμβεί κάτι, θα προετοιμαζόμαστε ανάλογα. [Ан иксэра потэ фа пефано фа эскава то лако му. - Ан ксэрамэ потэ фа симви каты фа проэтымазомастэ аналога] Если бы знал, где упал, соломки подостлал. - Если бы знал, когда это случится, я бы заранее подготовился. [Γιέσλι μπυ ζναλ γκιέ ουπάλ σαλόμκι πανταστλάλ. - Γιέσλι μπυ ζναλ καγκντά έτα σλουτσίτσα για μπυ ζαράνιγιε παντγκατόβιλσια] Άνθρωπος αγράμματος, ξύλο απελέκητο. - Ο αμόρφωτος άνθρωπος είναι σαν το ακατέργαστο ξύλο, άξεστος. [Анфропос аграматос ксило апелекето. - О аморфотос анфропос инэ сан то акатэргасто ксило аксестос] Человек неграммотный всё равно что бревно неотёсанное. - Неграммотный человек, как необработанное дерево, грубый, шероховатый. [Τσιλαβιέκ νιγκράματνυϊ φσιό ραβνό στο μπριβνό νιατιόσαναγιε. - Νιγκράματνυϊ τσιλαβιέκ κακ νιαμπραμπόταναγιε ντιέριβα γκρούμπυϊ συραχαβάτυϊ] 19