Φυσιολογική ανάπτυξη του παιδιού

ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗ 1 Φυσιολογική ανάπτυξη του παιδιού Φωτεινή Μάλλη Πνευμονολόγος Αναπληρωτρια Καθηγητρια ΤΕΙ Νοσηλευτικής Επιστημονικός Συνεργάτης Πνευμονολογικής Κλινικής ΠΘ Καθηγητής-Σύμβουλος Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου

2

Ανάπτυξη Το νεογνό- βρέφος πρέπει να παρακολουθείτε τακτικά από παιδίατρο: Τα 2 πρώτα χρόνια της ζωής Να μετριέται το ύψος- βάρος- περίμετρος κεφαλής κάθε 2 μήνες Να γίνονται όλα τα εμβόλια

Ανάπτυξη Τα σωματομετρικά του παιδιού (ύψος/βάρος/περίμετρος κεφαλής) συγκρίνονται σε ειδικές καμπύλες ώστε να παρακολουθούμε ότι το παιδί αναπτύσσεται σωστά. Απόκλιση του παιδιού από τις καμπύλες μπορεί να υποκρύπτει κάποιο νόσημα!!!

Βάρος - Ύψος Το βάρος είναι σημαντικό να μετριέται κατά την 1 η βρεφική ηλικία. Ηλικία x2 +8= βάρος (έως 11 ετών) Το ύψος είναι πιο σημαντικό κατά την μετέπειτα ανάπτυξη στην παιδική και εφηβική ηλικία. Ηλικία x5 +80= ύψος (από 4 ετών)

Ραφές -Πηγή Το κρανίο του νεογέννητου αποτελείται από επτά οστά, τα οποία διαχωρίζονται από ανοίγματα που καλούνται ραφές. Το κρανίο είναι αρκετά εύκαμπτο, ώστε να περάσει από τον γεννητικό σωλήνα κατά τον τοκετό. επιτρέπει την ανάπτυξη του εγκεφάλου Οι περιοχές όπου τρεις ραφές συναντιούνται καλούνται «πηγές». Η οπίσθια κλείνει τον 3 ο μήνα Η πρόσθια περίπου τον 9 ο μήνα (6 ος μήνας- 2 ο έτος)

Οδοντοφυία Τα πρώτα δόντια ονομάζονται νεογιλά Είναι 20 και είναι προσωρινά. Εμφανίζονται κατά τον 5 ο μήνα σταδιακά. Περίπου 2,5 χρονών έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία.

Όραση Αισθητήρια Ανάπτυξη Το νεογνό αρχικά δεν βλέπει πέρα των 20-30cm Ξεχωρίζει σαν χρώμα το κόκκινο Φυσιολογικά μέχρι να δυναμώσουν τα μάτια μπορεί να παρουσιάζει στραβισμό Ακοή- Όσφρηση ανεπτυγμένες ήδη από την γέννηση. Με βάση αυτές αναγνωρίζει το νεογνό την μαμά του Γεύση-Αίσθηση Φαίνεται ότι το νεογνό αισθάνεται αλλά και δείχνει προτίμηση σε γεύσεις από τις πρώτες μέρες

Ασφαλής Ύπνος Το νεογνό κοιμάται πάντα στο ίδιο δωμάτιο με την μαμά Δεν αφήνουμε αντικείμενα στην κούνια του Δεν κοιμάται πάνω σε μαξιλάρια ή κουβέρτες Το κοιμίζουμε πάντα ΑΝΑΣΚΕΛΑ

Co-sleeping Bed sharing

Μητρικός θηλασμός Συστάσεις παγκόσμιου οργανισμού υγείας: αποκλειστικός τους πρώτους 6 μήνες μαζί με στερεές τροφές από τον 6 ο μήνα έως τουλάχιστον τα 2 χρόνια συνεχίζει μετά τα 2 χρόνια μόνο εάν το θέλουν η μαμά και το παιδί

Πόσο φυσιολογικές φαίνονται αυτές οι εικόνες?

Μάλλον όχι και τόσο Τότε γιατί επιλέγουμε να δίνουμε γάλα αγελάδας στο παιδί μας???

Οφέλη θηλασμού 1. Προσφέρει Αντισώματα που προστατεύουν από λοιμώξεις. 2. Έχει ευκολότερη πέψη και απορρόφηση των θρεπτικών ουσιών. 3. Ελεύθερο παθολογικών μικροβίων. 4. Είναι πάντα έτοιμο 5. Λιγότερη πιθανότητα αλλεργίας 6. Μπορεί να εμποδίσει την δημιουργία καρκίνου 7. Προστατεύει από την παχυσαρκία 8. Είναι δωρεάν.

Οφέλη θηλασμού ο μητρικός θηλασμός δίνει την ευκαιρία να αναπτυχθεί η καλύτερη σχέση μεταξύ παιδιού και μητέρας. Προσφέρει την «ζεστασιά», την ασφάλεια, την επαφή με το σώμα της μητέρας. Μην ξεχνάτε ότι το μωρό για εννέα μήνες ζούσε μέσα στο σώμα της μητέρας και βίωνε κάθε δευτερόλεπτο τους κτύπους της καρδιάς της μητέρας, τις κινήσεις της, τις εναλλαγές των συναισθημάτων της. Για την μητέρα δεν υπάρχει ωραιότερη στιγμή από αυτή του θηλασμού. Το αίσθημα ότι το μωρό τρέφεται από το ίδιο το σώμα της, η ηρεμία και η ασφάλεια που αισθάνεται το μωρό στην αγκαλιά της είναι ότι καλύτερο μπορεί να αισθανθεί.

Προσοχή! 1. Παθήσεις της μητέρας όπως AIDS, ηπατίτιδα μπορεί να μεταδοθούν στο βρέφος. 2. Φάρμακα που παίρνει η μητέρα μπορεί να περάσουν με τον θηλασμό στο βρέφος. Γι αυτό ρωτάμε πάντα τον ιατρό μας πριν πάρουμε κάποια ξένη ουσία, είτε φαρμακευτική είτε ακόμη και φυτική!!!!

Μύθοι Περί θηλασμού Δεν έχω αρκετό γάλα Κάθε μητέρα έχει ΠΑΝΤΑ αρκετό γάλα για να τραφεί το μωρό της Να θυμάστε όμως τα ακόλουθα: Όσο περισσότερο θηλάζετε το μωρό τόσο περισσότερο γάλα παράγεται. Το άγχος και η στεναχώρια μειώνουν την ποσότητα του γάλακτος. Να τρέφεστε κανονικά. Έχετε πολύ χρόνο για να αρχίσετε την... δίαιτα. Τα αντισυλληπτικά χάπια μειώνουν την ποσότητα του γάλακτος.

Μύθοι Περί θηλασμού Δεν κάνει να τρώει η θηλάζουσα όσπρια ή λαχανικά γιατί προκαλούν άσχημη γεύση στο γάλα Η θηλάζουσα πρέπει να πίνει γάλα για να παράγει γάλα Πρέπει να τρώει για δύο ή να πίνει πολύ νερό Όχι! Τρώει ότι θέλει και όσο θέλει. Πίνει όσο νερό θέλει και όποτε διψάει η ίδια της

21

Κινητική & Πνευματική Ανάπτυξη Ένα παιδί αναπτύσσεται όχι μόνο σωματικά αλλά και ψυχικά. Διέρχεται από κάποια στάδια ανάπτυξης και αποκτά κάποιες δεξιότητες. Για να επιτευχθεί όμως αυτό χρειάζεται ένα περιβάλλον που θα το υποστηρίζει, θα του δίνει κίνητρα θα το προστατεύει.

Ο έλεγχος της ψυχοκινητικής εξέλιξης του παιδιού είναι αναγκαίο να αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της παιδιατρικής εξέτασης, για την πρώιμη ανίχνευση πιθανών διαταραχών. Προϋπόθεση βέβαια για την αναγνώρισή τους η σε βάθος γνώση της φυσιολογικής ανάπτυξης και του εύρους των αποδεκτών παραλλαγών της.

Στα πρόωρα νεογνά η εκτίμηση γίνεται με βάση τη διορθωμένη ηλικία τους (Για να υπολογίσουμε τη διορθωμένη ηλικία ενός πρόωρου συνεχίζουμε την κύηση, φτάνουμε ως την τελευταία πιθανή ημερομηνία τοκετού και από εκεί και πέρα μετράμε τη διορθωμενη ηλικία. Ένα βρεφος που γεννήθηκε μετά από 8 μήνες κύησης θα γίνει 1 μηνος μετα από 2 μηνες ζωής) Η κλινική εκτίμηση πρέπει να γίνεται όταν το παιδί είναι ξύπνιο, δεν νυστάζει, είναι ήρεμο και δεν πεινάει. Ο εξεταστής πρέπει να μιλά με ήπιο τόνο και να αποφεύγει απότομες κινήσεις

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΠΟΥ ΔΙΕΠΟΥΝ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Η ανάπτυξη είναι μια δυναμική διαδικασία που εξαρτάται τόσο από ενδογενείς παράγοντες (πχ ωρίμανση του Κ.Ν.Σ.), όσο και εξωγενείς περιβαλλοντικούς. Ενδογενείς παράγοντες Ωρίμανση του Κ.Ν.Σ. Όραση & ακοή Κληρονομικότητα (πχ νοητικό δυναμικό και χαρακτήρας) Προγεννητικό & περιγεννητικό ιστορικό Υγεία Εξωγενείς (περιβαλλοντικοί) παράγοντες Εμπειρία (πχ ευαισθητοποιημένοι και υποστηρικτικοί γονείς & εκπαιδευτικοί) Κοινωνική / οικονομική αποστέρηση

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΠΟΥ ΔΙΕΠΟΥΝ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Πραγματοποιείται σύμφωνα με ένα γενικό σχέδιο-πρότυπο Από απλή σε σύνθετη 27 πχ τα παιδιά στέκονται όρθια πριν περπατήσουν και περπατούν πριν αρχίσουν να κάνουν κουτσό Από γενική σε ειδική πχ ένα βρέφος εκφράζει την ευχαρίστηση του με μια μαζική γενικευμένη αντίδραση κινώντας έντονα τα χέρια και τα πόδια του ενώ ένα μεγαλύτερο παιδί χαμογελώντας ή κατάλληλες γκριμάτσες ή λέξεις Ακολουθεί κατεύθυνση κεφαλουριαία ο έλεγχος και ο συντονισμός ξεκινά από το κεφάλι και αναπτύσσεται προς τα άνω και κάτω άκρα Ακολουθεί κατεύθυνση από το κέντρο προς την περιφέρεια πχ το βρέφος πρώτα κάθεται και μετά περπατάει

Κινητική ανάπτυξη

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΠΟΥ ΔΙΕΠΟΥΝ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Για να πραγματοποιηθούν οι εκούσιες κινήσεις πρέπει προηγουμένως τα πρωτόγονα αντανακλαστικά να εξαφανιστούν ή να αφομοιωθούν σε εκούσια κινητικά πρότυπα π.χ. κατάργηση αντανακλαστικού του δραγμού ώστε να πραγματοποιηθεί εκούσια σύλληψη Οι διάφοροι τομείς ανάπτυξης διαπλέκονται και αλληλεπιδρούν μεταξύ τους πχ η ανάπτυξη του λόγου σε ένα παιδί του επιτρέπει μεγαλύτερο εύρος σχέσεων, εμπειριών και ευκαιριών μάθησης.

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΠΟΥ ΔΙΕΠΟΥΝ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Παρατηρούνται σημαντικές διαφορές στο ρυθμό και το χρόνο ανάπτυξης των διάφορων ικανοτήτων από το ένα παιδί στο άλλο Κάθε μια από αυτές τις ικανότητες χαρακτηρίζεται από διάφορα στάδια που ονομάζονται ΟΡΟΣΗΜΑ ή ΣΤΑΘΜΟΙ ΕΞΕΛΙΞΗΣ Μπορεί μια ικανότητα να υπολείπεται λίγους μήνες σε σχέση με άλλες, αλλά είναι σπάνιο η καθυστέρηση να αφορά όλες τις ικανότητες ΨΥΧΟΚΙΝΗΤΙΚΗ ΚΑΘΥΣΤΕΡΗΣΗ

Νεογνό 31

ΑΡΧΕΓΟΝΑ ΑΝΤΑΝΑΚΛΑΣΤΙΚΑ Χαρακτηρίζονται από το ότι ένα συγκεκριμένο ερέθισμα προκαλεί έκλυση στερεότυπης κινητικής απάντησης Υπάρχουν συνήθως από τη γέννηση έως τον 6 ο μήνα Η απουσία ή η μειωμένη ανταπόκριση, η ασυμμετρία ή η παραμονή τους πέραν των 6 μηνών αποτελούν ενδείξεις βλάβης του Κ.Ν.Σ. Συνήθως εξεταζόμενα αρχέγονα αντανακλαστικά Δραγμού Μoro Αναζήτησης Θηλασμού Εξαφανίζεται 3 ο μήνα. Εκούσια από 6 ο μήνα Νεογνική περίοδος Νεογνική περίοδος Εξαφανίζεται 6 μηνών Βάδισης, αναρρίχησης Εξαφανίζεται <6 μηνών

Εκούσιες κινήσεις Περιορισμένος έλεγχος που ασκεί το νεογέννητο πάνω στις κινήσεις του κινήσεις γενικές παρά εξειδικευμένες (δραστηριοποίηση ολόκληρου σώματος υπερβολική/άσκοπη δραστηριότητα εύκολη κόπωση) Αρχικά οι κινήσεις και οι στάσεις του σώματος μοιάζουν με της ενδομήτριας ζωής Στην ηλικία των 4 εβδομάδων αρχίζουν ενδείξεις εκούσιων κινήσεων (πχ ανασήκωμα κεφαλιού όταν είναι ξαπλωμένο μπρούμυτα)

Η λειτουργία των αισθήσεων στο νεογνό ΟΡΑΣΗ ΑΚΟΗ ΓΕΥΣΗ - ΟΣΦΡΗΣΗ ΑΦΗ 34 Αντίληψη φωτός, σκοταδιού, κινούμενων αντικειμένων Προτιμά έντονες χρωματικές αντιθέσεις και φωτεινά αντικείμενα. Καθαρότερα βλέπει σε απόσταση 20εκ. Βλέπει τον κόσμο ασπρόμαυρο (διακρίνουν χρώματα γύρω στον 3ο μήνα) Είναι καλά αναπτυγμένη (το έμβρυο αντιδρά στους ήχους) Γυρίζει προς την κατεύθυνση του ήχου σαν να ψάχνει τη πηγή του Δυνατοί ξαφνικοί ήχοι προκαλούν ξάφνιασμα και ψυχική ένταση, ενώ άλλοι το αφήνουν αδιάφορο Δείχνει προτίμηση στην ανθρώπινη φωνή αλλά ειδικότερα εκείνη της μητέρας του Αναπτυγμένες και λειτουργούν από τη στιγμή της γέννησης Διακρίνουν τις 4 βασικές γεύσεις με προτίμηση στις γλυκές Αντιδρούν σε ποικιλία οσμών Ξεχωρίζουν και προτιμούν την οσμή της μητέρας τους από την 5 η ημέρα της ζωής τους Αντανακλαστικές κινήσεις που δείχνουν ευαισθησία στο άγγιγμα

35

Στάδια ανάπτυξης

45 Κινητικότητα (αδρή & λεπτή) Ομιλία Ψυχοκοινωνική ανάπτυξη

Αδρή κινητικότητα 46 Γέννηση 4 μηνών Αρχέγονα αντανακλαστικά 4 μηνών 1 έτος Αναστολή αρχέγονων αντανακλαστικών Βελτίωση μυικού τόνου Βελτίωση ελέγχου στάσης σώματος και ισορροπίας Οι κινήσεις διαφοροποιούνται και γίνονται λειτουργικές 1-2 ετών Καλύτερη διαφοροποίηση και ακρίβεια κινήσεων Βελτίωση σταθερότητας και δύναμης 2-7 ετών Ωρίμανση λειτουργικών κινήσεων (πχ τρέξιμο, άλμα, γραφή) Βελτίωση ρυθμού, ακολουθίας και ροής που επιτρέπουν ακριβείς, συντονισμένες και ελεγχόμενες κινήσεις στις καθημερινές δραστηριότητες > 7 ετών Κινητικές δεξιότητες σε εξειδικευμένες δραστηριότητες πχ εργασία, άθληση

Έλεγχος αδρής κινητικότητας Πρηνής θέση Κοιλιακή αιώρηση Ύπτια θέση Έλξη σε καθιστή θέση Καθιστή θέση Όρθια θέση

ΝΕΟΓΝΟ Το πρόσωπο είναι γυρισμένο στο πλάι, τα κάτω άκρα σε κάμψη στη κοιλιά 48 και η πύελος ψηλά 6 ΕΒΔΟΜΑΔΩΝ Η πύελος χαμηλά, ανυψώνει στιγμιαία το κεφάλι πάνω από το κρεβάτι 3-4 ΜΗΝΩΝ Σηκώνει το κεφάλι σε γωνία 45-90 ο. Κρατά το κεφάλι στη μέση γραμμή Στηρίζει το βάρος στα αντιβράχια 6 ΜΗΝΩΝ Στηρίζεται στις παλάμες με τεντωμένους βραχίονες Γυρίζει από πρηνή σε ύπτια θέση

ΝΕΟΓΝΟ Το κεφάλι καθυστερεί πλήρως να 49 ακολουθήσει τη κίνηση του σώματος 6 ΕΒΔΟΜΑΔΩΝ Συγκρατεί ελαφρά το κεφάλι 4 ΜΗΝΩΝ Συγκρατεί σταθερά το κεφάλι

6 ΕΒΔΟΜΑΔΩΝ Δεν μπορεί να σταθεροποιηθεί καθιστό, η ράχη και ο τράχηλος κάμπτονται 50 Σταδιακά σταθεροποιεί το κεφάλι του 6-7 ΜΗΝΩΝ Μπορεί και κάθεται υποβοηθούμενο με σχετική αστάθεια 9 ΜΗΝΩΝ Μπορεί και έρχεται σε καθιστή θέση μόνο του και χωρίς αστάθεια

6 ΜΗΝΩΝ Στέκεται υποβοηθούμενο 10 ΜΗΝΩΝ Στέκεται στηριζόμενο σε έπιπλα, έρπει 12 ΜΗΝΩΝ Στέκεται και περπατά Στηριζόμενο από το χέρι 15 ΜΗΝΩΝ Περπατά ανεξάρτητα Σταματά να πιάσει αντικείμενο >18 ΜΗΝΩΝ Τρέχει, ανεβοκατεβαίνει σκαλιά 3 ΕΤΩΝ Στέκεται στο ένα πόδι, κάνει ποδήλατο

54 ΛΕΠΤΗ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ

Βελτίωση οπτικής αντίληψης (και άλλων αισθητηρίων) Οπτικοκινητικός συντονισμός Κινητικός σχεδιασμός Προγραμματισμένες λειτουργικές δραστηριότητες Εμπειρική μάθηση Επεξεργασία πληροφοριών, μνήμη, αυτορρύθμιση, κινητική ισορροπία και συντονισμός Παράγοντες που επιδρούν στην ανάπτυξη της λεπτής κινητικότητας

12 ΜΗΝΩΝ Δίνει ένα κύβο στον εξεταστή 18 ΜΗΝΩΝ: Μουτζουρώνει με ένα μολύβι 3 ΕΤΩΝ: Ζωγραφίζει κύκλο 15 ΜΗΝΩΝ Φτιάχνει πύργο από 2 κύβους 4 ΕΤΩΝ: Ζωγραφίζει σταυρό 18 ΜΗΝΩΝ Φτιάχνει πύργο από 3-4 κύβους 5 ΕΤΩΝ: Ζωγραφίζει τρίγωνο

Κίνηση κεφαλής- οφθαλμών 6-8 εβδ. Παρακολουθεί τα χέρια του 3 μην. Σχετική αντίληψη βάθους/απόστασης αντικειμένου 3-5 μην. Απλώνει το χέρι να αγγίξει αντικείμενα 5 μην. Καλός συντονισμός χεριού-οφθαλμών Προσήλωση Αρχικά εστιάζει πριν να εκτελέσει κάποια ενέργεια 2+ ετών Ώριμη σύλληψη 12-15 μην. Προσέγγιση με δείκτη Σύλληψη με αντίχειρα δείκτη Εστίαση 9 μην. Συνδυασμός οπτικής αντίληψης και ανάπτυξης λεπτής κινητικότητας

59 ΟΜΙΛΙΑ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ

Ακοή και ακουστική αντίληψη Όραση και οπτική αντίληψη Γνωστική ικανότητα Κατανόηση γλωσσικών σημείων Κοινωνική μάθηση ΕΚΜΑΘΗΣΗ ΓΛΩΣΣΑΣ Κινητικές δεξιότητες Δεξιότητες εκφραστικού λόγου Κοινωνικές δεξιότητες Χειρονομίες Ομιλία φωνολογία προσωδία Δομή σύνταξη μορφολογία Περιεχόμενο - σημασιολογία Χρήση - πραγματολογία

Προλεκτική περίοδος Περίοδος ονοματοποίησης 12-18 μηνών Περίοδος συνδυασμού λέξεων 18-24 μηνών

Πρώτες λέξεις = ολοφράσεις = ελλειπτικές προτάσεις με περιορισμένο περιεχόμενο που αντιστοιχούν σε ολοκληρωμένες προτάσεις που ερμηνεύονται με βάση τους μορφασμούς και τις χειρονομίες που τις συνοδεύουν

Μετά την εμφάνιση της πρώτης λέξης ακολουθεί μια περίοδος 2-4 μηνών κατά την οποία η απόκτηση καινούργιων λέξεων γίνεται με αργό ρυθμό. Όταν αποκτηθούν οι 10 πρώτες λέξεις σπάει το «φράγμα» και από κεί και πέρα ο εμπλουτισμός του λεξιλογίου γίνεται με γοργό ρυθμό. Στην ηλικία των 18-21 μηνών εκτός από την ταχεία επέκταση του λεξιλογίου αρχίζει και ο συνδυασμός 2-3 λέξεων σε μικρές προτάσεις.

ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ 64

4 ΕΒΔΟΜΑΔΩΝ 6 ΕΒΔΟΜΑΔΩΝ Ψυχοκοινωνική ανάπτυξη Σταματάει να κλαίει όταν το παίρνουν αγκαλιά Αναγνωρίζει τη μητέρα Κοινωνικό χαμόγελο 3 ΜΗΝΩΝ Αναγνωρίζει τη μητέρα του και εκδηλώνει χαρά όταν δει το φαγητό του. 5 ΜΗΝΩΝ Χαμογελάει στο είδωλό του στο καθρέφτη 12 ΜΗΝΩΝ Κάνει αντίο, στέλνει φιλί όταν του ζητηθεί 15 ΜΗΝΩΝ Πίνει από ποτήρι μόνο του (με τα δύο χέρια). Ζητά αντικείμενα δείχνοντας με το δάχτυλο 18 ΜΗΝΩΝ Δείχνει όταν του ζητηθεί τα μάτια, τη μύτη, το στόμα. Εκτελεί διπλές εντολές πχ «πάρε το κύβο και δωσ τον στη μαμά». Χρησιμοποιεί μόνο του το κουτάλι για να φάει 2 ΕΤΩΝ Γνωρίζει 2 κοινά αντικείμενα πχ μπάλα, παπούτσι. Λέει ότι θέλει να ουρήσει 2.5 ΕΤΩΝ Έλεγχος σφιγκτήρων στη διάρκεια της ημέρας 3 ΕΤΩΝ Ξέρει να διακρίνει το μικρό από το μεγάλο. Έλεγχος σφιγκτήρων κατά τη νύχτα. Ντύνεται μόνο του (εκτός από κουμπιά)

Σημαντική για επικοινωνία Συνδυασμένη προσοχή Αρχικά εστίαση σε πρόσωπα Εστίαση σε αντικείμενα και γεγονότα (5 μηνών) 9 μηνών: τριαδική σχέση (βρέφος αντικείμενο πρόσωπο) 12 μηνών: δείχνει με δείκτη Ακολουθεί δείκτη/βλέμμα προσώπων προς αντικείμενα/σημεία Καθοδηγεί την προσοχή προσώπων προς αντικείμενα/σημεία ενδιαφέροντος Γλωσσική χαρτογράφηση

ΣΤΑΔΙΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΟΥ Παιχνίδι εξερεύνησης: Παιχνίδι cause-and-effect: Λειτουργικό παιχνίδι: Παιχνίδι προσποίησης: Συμβολικό παιχνίδι: Φανταστικό παιχνίδι: Περιγραφικό παιχνίδι: Από τη γέννηση 9 μηνών 12 μηνών 18 μηνών 2-3 ετών 3-4 ετών >4 ετών

Δεν ανταποκρίνεται σε ήχους 3 μηνών δεν εστιάζει το βλέμμα του 6-9 μηνών δεν μπαμπαλίζει 12 μηνών δεν προσπαθεί να πει «μαμά» 18 μηνών να λέει τουλάχιστον 3 λέξεις 2 ετών να κάνει προτάσεις 2 λέξεων

ΠΟΤΕ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΑΝΗΣΥΧΟΥΜΕ Ηλικία Ορόσημο 10 εβδομάδων Να μην χαμογελά 12 μηνών Να μην κάθεται Να μην συνδυάζει 2 συλλαβές πχ ντα-ντα, μπαμπα Να μην συλλαμβάνει αντικείμενα μεταξύ αντίχειρα δείκτη 18 μηνών Να μην περπατά Λιγότερες από 6 λέξεις Έλλειψη συνδυασμένης προσοχής και παιχνιδιού προσποίησης 2.5 ετών Να μην φτιάχνει προτάσεις από 2-3 λέξεις 4 ετών Ακατάληπτος λόγος

3 ΜΗΝΩΝ 0 6 ΜΗΝΩΝ Κλάμα: σταδιακά το διαφοροποιεί ανάλογα με τις ανάγκες του (δυσφορία, πείνα, κούραση) Προσηλώνει και χαμογελά σε πρόσωπα (κοινωνικό χαμόγελο) Ανταποκρίνεται σε έντονο, απότομο θόρυβο Διακρίνει & ανταποκρίνεται στην ομιλία κοιτώντας το πρόσωπο του ομιλητή Παράγει φωνηεντικούς ήχους, γουργουρίζει/κελαρίζει (αγκού)

6 ΜΗΝΩΝ 0 6 ΜΗΝΩΝ Καταλαβαίνει επιτονισμό προειδοποίηση, θυμού, φιλικότητας Χαμογελά αυθόρμητα Μιμείται κάποιες κινήσεις & εκφράσεις προσώπου, χαμογελά ή συνοφρυώνεται Ενδιαφέρεται να κοιτά τι κάνουν οι άνθρωποι Περιλαμβάνει μερικά σύμφωνα (b, d, t, p) & φωνήεντα στο πρώιμο βάβισμα Παίζει με τη φωνή του παράγοντας συλλαβές Παίρνει μέρος σε παιχνίδια φωνοποίησης με ενήλικες (σταματάει για ακούσει, φωνάζει όταν ο ομιλητής σταματήσει) Παίζει παιχνίδια εναλλαγής σειράς (προκαλώντας κοινωνικές αλληλεπιδράσεις)

9 12 ΜΗΝΩΝ 9 ΜΗΝΩΝ Σταματά μια δραστηριότητα όταν καλούν το όνομά του/της ή του/της λένε «Όχι» Κοιτά τον ομιλητή που καλεί το όνομά του/της Κάνει χειρονομίες και φωνοποιεί όταν θέλει κάτι Κοιτά αντικείμενα που δείχνουν άλλοι Δίνει αντικείμενα μετά από σχετικό αίτημα Ακολουθεί ρουτίνες μετά από σχετικό αίτημα (γειά) Καταλαβαίνει τα ονόματα πολύ λίγων συνήθων αντικειμένων του περιβάλλοντος

12 ΜΗΝΩΝ 9 12 ΜΗΝΩΝ Καταλαβαίνει τα ονόματα συνήθων αντικειμένων του περιβάλλοντος Ανταποκρίνεται ανάλογα σε λεκτικές εντολές Ανταποκρίνεται λεκτικά σε σχετικά αιτήματα «Μιλά» με επιτονισμό σε ανθρώπους και αντικείμενα Χρησιμοποιεί 1-3 λέξεις με σχετική σταθερότητα Χρησιμοποιεί συνδυασμό βλέμματος, χειρονομιών, φωνοποίησης και/ή λέξεων για να κάνει αιτήματα, σχόλια Παιχνίδι προσποίησης (πχ ντύνει κούκλα, χτενίζει τα μαλλιά του)

Φόβος ξένου Μπορεί να προσκολλάται στο γονέα όταν αντιμετωπίζει νέες καταστάσεις Εκρήξεις θυμού Αρχικά δείχνει ντροπή στην πορεία όταν αισθάνεται οικειότητα μπορεί να γίνει χειριστικό και κτητικό Φωνοποιεί και χειρονομεί ταυτόχρονα Κατανοεί ~50 λέξεις Το παιδί πρέπει πρώτα να μάθει τις έννοιες των αντικειμένων, δράσεων, ατόμων και γεγονότων πριν καταλάβει τις λέξεις που τις αντιπροσωπεύουν. Το ενεργητικό λεξιλόγιο ποικίλλει Λέει ή γνέφει όχι» 12-24 ΜΗΝΩΝ Εκτελεί εντολή ενός σταδίου χωρίς οπτική υποστήριξη Αναγνωρίζει αντικείμενα με την λεκτική αντιστοίχιση (και σε εικόνες) Χρησιμοποιεί τις επικοινωνιακές δεξιότητες για να εμπλακεί σε αλληλεπίδραση με τους άλλους, για να εγκαταστήσει συνδυασμένη προσοχή και να ρυθμίσει την συμπεριφορά των άλλων.

2-3 ΕΤΩΝ Κατανοεί εντολή με 2 μέρη Αναγνωρίζει αντικείμενα σε εικόνες και τα ονοματίζει Κατανοεί έννοια μεγέθους, χωρικές έννοιες, ποσότητες ως το 4 Κατανοεί αντωνυμίες Κατανοεί ρήματα δράσης (τρώω, τρέχω) Χρησιμοποιεί προτάσεις 3-4 λέξεων Ρωτάει «πώς», «ποιός», «γιατί» Ομιλία ως επί το πλείστον κατανοητή Δυσκολεύεται να ελέγξει τον παρορμητισμό του Μιμείται άλλους Στρέφεται στον ενήλικα για να ελέγξει καταστάσεις ή να πληροφορηθεί γι αυτές (κοινωνική αναφορά) Διατηρεί περισσότερο τη προσοχή του Χρειάζεται επιβεβαίωση Κατανοεί έννοια προσποίησης (πόνος, πείνα)

4 EΤΩΝ Ακολουθεί σύνθετες εντολές Χρησιμοποιεί 300-1000 λέξεις Κατανοητός προφορικός λόγος ( ήπιες φωνολογικές ανωριμότητες) Κατανοεί και χρησιμοποιεί απλές έννοιες χρόνου και χώρου Μπορεί να διηγείται με συνοχή πρόσφατα γεγονότα Χρησιμοποιεί λέξεις που περιγράφουν συναισθήματα Εκφράζει συναισθήματα μέσα από παιχνίδι φαντασίας Κατανοεί τις αιτίες και τις συνέπειες των συναισθημάτων του Χρησιμοποιεί τα συναισθήματά του για να διαπραγματευτεί ή για κοινωνικούς λόγους Έχει προοδευτικά αυξανόμενη κοινωνική κατανόηση (περιμένει τη σειρά του, μοιράζεται)

ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ (5-6 EΤΩΝ) Μιλά καθαρά, χρησιμοποιεί >2000 λέξεις σε Ολοκληρωμένες προτάσεις 6-8 λέξεων Μπορεί να προσδιορίσει απλές έννοιες Μπορεί να διηγηθεί και να περιγράψει με χρονική αλληλουχία Απαντά σε ερωτήσεις που ξεκινούν με «γιατί» Μπορεί να δέχεται κανόνες Δείχνει ενδιαφέρον και συμπάθεια για άλλους Διαχωρίζει το φανταστικό από το πραγματικό Αμφιθυμικό (ενίοτε αρνητικό, ενίοτε συνεργάσιμο)

ΣΧΟΛΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ (>7 EΤΩΝ) Ενσυναίσθηση (αναγνωρίζει κι ευαισθητοποιείται περισσότερο απέναντι στα συναισθήματα των άλλων) Συμμορφώνεται με τις οδηγίες κι αναγνωρίζει απόλυτα τη διαφορά μεταξύ σωστού και λάθους Αποκτά αίσθηση καθήκοντος σε ότι του ανατίθεται (διαχείριση ματαίωσης) Φόβος αγνώστου Κατάκτηση λογικής σκέψης Χρησιμοποιεί πλούσιο λεξιλόγιο και μπορεί να αφηγείται με άρτια οργάνωση λόγου Καταλαβαίνει την αιτιολόγηση Παίρνει σωστές αποφάσεις

EΦΗΒΕΙΑ Απόκτηση ταυτότητας εαυτού και φύλου Αίσθημα ανεξαρτησίας Περίοδος συναισθηματικής αναταραχής Εκτελεί όλες τις πράξεις και συλλογισμούς όπως οι ενήλικες Κατακτιέται η αφηρημένη σκέψη κι η ικανότητα διαχείρισης ιδεών αντί εννοιών Αναπτύσσει απόψεις για διάφορα θέματα καθημερινότητας, εμπλέκεται σε συζητήσεις κι αναπτύσσει θεωρίες Κάνει υποθέσεις, χρησιμοποιεί επαγωγική σκέψη, αναπτύσσει κριτική στάση, φαντάζεται το μέλλον Ο λόγος αποκτά συναισθηματική φόρτιση

EΥΧΑΡΙΣΤΩ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ