Θερινά ΔΕΝ 2011 "ακολουθώντας τη ροή" - η ματιά μου

1/5 Τετάρτη 24 Αυγούστου 2011- Άννη Βασιλείου, Υπεύθυνη δράσης Δ.Ε.Ν. Θερινά ΔΕΝ 2011 "ακολουθώντας τη ροή" - η ματιά μου Μέρη του όλου - Τι ζωγράφισες; ρώτησε η εμψυχώτρια το κορίτσι. - Το όλον. απάντησε αυτή. Πόσο αυθόρμητα, με πόση ευκολία εκφράζεις δημιουργικά τόσο σύνθετες έννοιες όταν είσαι 5 χρονών! Τα θερινά ΔΕΝ φέτος ήταν ένα όλον με πολλούς καινούργιους τρόπους. Στην πράξη ΔΕΝηλικιώθηκε η δράση. Για 4 βδομάδες - από τις 11 Ιουλίου έως τις 7 Αυγούστου - μετατράπηκε σε εργαστήρι συνύπαρξης σε πολλά επίπεδα. Πολλά διαφορετικά μέρη συνέπραξαν στο να υπάρξει ένα όλον με συνοχή, διάρκεια, ροή, δομημένη αρχή - μέση και τέλος. - 222 νέοι από 5 έως 25 χρονών, από πολλές διαφορετικές μεριές της Θράκης - Σάπες, Κομοτηνή, Φίλια, Σέλερο, Άκαρπο, Ξάνθη, Μελίβοια, Πάχνη, Κένταυρο, Τοξότες, Γαλάνη - η ομάδα υπευθύνων συντονισμού της δράσης με 3 μέλη του δικτύου συνεργατών των ΔΕΝ - η Σεβάλ, ο Μπάμπης και η Χριστίνα - η ομάδα εμψυχωτών με 11 μέλη του δικτύου συνεργατών των ΔΕΝ - ο Λοϊζος, η Σεϊλέν, η Δώρα, ο Ορχάν, η Ελένη, η Φατμά, η Αλεξία, ο Νιχάτ, ο Μάκης, η Σερρά, η Δήμητρα - το φυσικό τοπίου του Νέστου και τα μυθικά του πλάσματα - ο Πολιτιστικός Σύλλογος της Γαλάνης κι οι χώροι του χωριού - το ποτάμι, οι παραλίες κι οι νησίδες του, οι διαδρομές και τα μονοπάτια, η πηγή κι η στέρνα, το παλιό δημοτικό σχολείο κι ο τοίχος της αυλής του - συνεργάτες που στήριξαν τη δράση - οι εθελοντές του Ερυθρού Σταυρού, ο Μεχμέτ, οδηγός του πούλμαν που μετέφερε τους νέους από τον τόπο κατοικίας τους στη Γαλάνη, ο Αλέξανδρος που μας έφερνε τα γεύματα, η Φραντζέσκα, η Μαρία, η Θάλεια, η Νέτα που στήριξαν διοικητικά τη δράση από την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη - οι επισκέπτες μας, συνεργάτες του ΠΕΜ/ΚΕΣΠΕΜ και οι φίλοι τους Το Κρεμμύδι: νέα σχήματα του δικτύου συνεργατών των ΔΕΝ Ένας από τους στόχους του δικτύου συνεργατών είναι να ανακαλύψει λειτουργικούς ρόλους αυτοδιοίκησης, ενθαρρύνοντας τη μέγιστη δυνατή οργανωμένη επικοινωνία μεταξύ των μελών του, ώστε να αναπτύσσεται χώρος για πολλαπλές αφηγήσεις και αντιπροσώπευση του κοινωνικό-πολιτισμικού πεδίου μέσα στο οποίο καλούμαστε να δράσουμε με τους νέους. Στο ερώτημα πώς καλύτερα να συντονίσουμε μια τόσο πολύπλοκη δράση, η νέα απάντηση που αναδύθηκε στις συζητήσεις του δικτύου συνεργατών των ΔΕΝ ήταν να δημιουργήσουμε νέους ρόλους, νέα όρια ευθύνης. Καθώς χωρίζονται σε μικρότερες παρέες, οι νέοι δημιουργούν επιμέρους ομάδες (εσωτερική φλούδα του κρεμμυδιού). Ένα δεύτερο όριο δημιουργείται καθώς η ομάδα εμψυχωτών συντονίζει τις ομάδες νέων. Ονομάσαμε το νέο ρόλο που δημιουργήσαμε 'υπεύθυνος συντονισμού δράσης' και καθώς οι τρεις συνεργάτες γέμιζαν το ρόλο και οριοθετούσαν την ομάδα, δημιουργήθηκε το τρίτο όριο. Ως υπεύθυνη της δράσης των ΔΕΝ, κράτησα τον συντονισμό ολόκληρης της δράσης, δημιουργώντας το τέταρτο όριο. Είναι ενδιαφέρον ότι καθώς 'ελευθερωνόμουν' από διαδικασίες φροντίδας που αναλάμβαναν οι άλλοι δύο ρόλοι (υπεύθυνοι συντονισμού της δράσης στο Νέστο και ομάδα εμψυχωτών) ανακάλυπτα χώρο και χρόνο για πολύ σημαντικές πτυχές της δράσης. Μία ήταν η φροντίδα τόσο της δράσης στο Νέστο όσο και της δράσης της Μέσης. Αυξήθηκε η δυνατότητα μου για έρευνα πεδίου, και καθώς έφερνα πολύτιμες πληροφορίες στο δίκτυο συνεργατών στο κατάλληλο επίπεδο (άλλες στην ομάδα εμψυχωτών, άλλες στην ομάδα υπευθύνων συντονισμού της δράσης του Νέστου) δημιουργήθηκαν ανοίγματα. Εσωτερικά, προς την ομάδα νέων ενηλίκων αλλά και προς τα έξω. Παράδειγμα είναι ολόκληρη η επικοινωνία με τον Πολιτιστικό Σύλλογο της Γαλάνης που κορυφώθηκε στην πρότασή του να δημιουργήσουμε μία τοιχογραφία στην αυλή του παλιού σχολείου όπου στεγάζεται. "Για να αφήσετε το στίγμα σας", μου είπαν. "Για να τον βλέπουμε και να σας θυμόμαστε, μια αρχή και κάλεσμα να δραστηριοποιηθούν κι άλλοι νέοι του χωριού μας, για να σας περιμένουμε και το επόμενο καλοκαίρι." Πάντα, ο παρατηρητής εαυτός ενός εμψυχωτή είναι πολύ σημαντικός για να μπορεί να 'ακολουθεί τη ροή' μιας δράσης - να νοιαστεί όχι μόνο το τι γίνεται αλλά και τον τρόπο με τον οποίο γίνεται. Η δημιουργικότητα

εκφράζεται ως απτό έργο (σε μία ζωγραφιά, ένα τραγούδι, ένα παραμύθι), αλλά και ως στάση, ανάμεσα στους ανθρώπους. Το νέο αυτό σχήμα συνεργασίας μου έδωσε τη δυνατότητα να βουτώ πότε εδώ και πότε εκεί, να χορεύω ανάμεσα στα όσα γινόντουσαν, να παίρνω την απαραίτητη απόσταση ώστε να κάνω συνδέσεις, να φέρνω νέες προτάσεις στο δίκτυο συνεργατών προς διαπραγμάτευση, να καθρεφτίζω το που βρισκόμαστε και να ρωτάω που πάμε. 2/5 ΔΕΝηλικίωση: τι' ειν τούτο πάλι;! Η ενηλικίωση είναι συνήθως μία ανθρώπινη λειτουργία - πώς λοιπόν ταιριάζει σε μία δράση; Μια φορά κι έναν καιρό - τον χειμώνα του 2002 - μαζεύτηκαν γύρω από μία αυτοσχέδια ταμπέλα 'εδώ εμψύχωση νέων' κάποιοι επίδοξοι ακροβάτες. Δεν γνώριζαν ακόμα ότι είναι ακροβάτες, έμενε να το ανακαλύψουν το καλοκαίρι του 2006, αλλά αυτό είναι μία άλλη ιστορία. Σημασία έχει ότι ονομάτισαν την ακροβασία. "...Ακροβατούμε ανάμεσα στο όνειρο και την πραγματικότητα της διαπολιτισμικής συνύπαρξης....διαπολιτισμική διάσταση έχει κάθε πτυχή της ζωής μας, της ταυτότητάς μας - όχι μόνο η θρησκευτική, η εθνοτική. Ο καθένας κι η καθεμιά μας είναι ένας ολόκληρος, μοναδικός κόσμος. Βουνό, κάμπος, πεδιάδα, χωριό, πόλη, γειτονιά, μαχαλάς, όλα μοναδικά....γνωρίζουμε ο ένας τον άλλον ή μένουμε εντός αντιληπτικών ορίων, ανοιχτοί γι αλληλεπίδραση μόνο σ' ό, τι ονομάζουμε 'δικό μας';...πώς να νοήσουμε τη συνεργασία μεταξύ μας, τη συνύπαρξη, ώστε να αξιοποιείται η ετερότητα, η σύγκρουση;...πώς να γεφυρώσουμε διαφορετικές γενιές και πληθυσμιακές ομάδες, με τόσο διαφορετικά μεταξύ τους βιώματα;...πώς να εντάξουμε νέους σε μία ιστορία που γράφουν οι ίδιοι;...χρειαζόμαστε έναν ανθρώπινο και φυσικό εργαστηριακό χώρο." Κάπως έτσι γεννήθηκε το Δημιουργικό Εργαστήρι Νέων, αν και μ' αμφιβολία αν τα αρχικά του (ΔΕΝ) θα ξεπερνούσαν την άρνηση. Όμως είπαμε. Αυτοί ήταν ακροβάτες. Για όσο κρατούσε η παιδική ηλικία του ΔΕΝ, μπορούσαν να παίζουν και να μαθαίνουν. Όπως αφηγούνται οι ίδιοι, μια μέρα το ποτάμι έφερε ένα δώρο, μια εναλλακτική πρόταση ζωής. Ένα μυστικό - τον μαέστρο. Έτσι ξεκίνησε η εξερεύνηση μιας σημαντικής για τα ΔΕΝ έννοιας - του δικτύου, του ιστού. Το ΔΕΝ μπήκε στην εφηβική φάση ζωής του. Σύμβολο επαναλαμβανόμενο αναδύθηκε το ΔΕΝτρο - ταιριαστό για μία δράση που σιγά-σιγά φύτρωνε κλαριά κι ο ιστός καθώς επικοινωνούσαν οι ομάδες νέων. Ομάδες παιδιών, προεφήβων, εφήβων εδώ κι εκεί, στις πόλεις και τα χωριά, στα βουνά και στους κάμπους. Πέρασαν χρόνια, πέρασαν καιροί, ξαναβρέθηκαν το φθινόπωρο του 2010 στο Νέστο - φιλόξενο σπίτι των ΔΕΝ από παλιά. Το ΔΕΝτρο δεν ήταν πια μόνο, μεγάλωνε σ' ένα κήπο γόνιμο. Αναζητούσε κηπουρούς-έντομα, έτοιμα να καλλιεργήσουν εκ νέου τον κήπο. Από το 2005 οι ακροβάτες είχαν οραματιστεί ένα δίκτυο συνεργατών που θα έμοιαζε με 'πολυμορφικό όχημα' - οβάλ σε σχήμα κι εξοπλισμένο ταυτόχρονα ως υποβρύχιο και ως διαστημόπλοιο. Με παράθυρα / οπτικές γωνίες, απ' όπου ο καθένας θα έβλεπε με τα μάτια του μια άλλη πλευρά της πραγματικότητας και θα την μοιραζόταν για να συνθέσουν μια σφαιρική αντίληψη. Μέσα στον χειμώνα του 2011, αναρωτήθηκαν αν θα μπορούσαν να καλλιεργήσουν ένα δίκτυο συνεργατών με πολυπρισματική ματιά και δράση; Αν μαθαίνεται η τέχνη της σύνθεσης πολλαπλών αφηγήσεων. Η ανατροφοδότηση είναι γνώρισμα των ζώντων συστημάτων. Για μια δράση κι έναν δίκτυο συνεργατών, οι πολλαπλές αφηγήσεις γίνονται εργαλείο αυτορύθμισης, ανατροφοδότησης, αναδιαπραγμάτευσης στόχων και μεθόδων, εκτίμησης κι αποτίμησης, αναγνώρισης ενός εξελισσόμενου πεδίου δράσης και του πώς μετέχουμε σ' αυτό. Πώς διαμορφώνουμε τα κοινωνικά πλαίσια που με της σειρά τους μας διαμορφώνουν. Πώς συνδιαμορφώνουμε και συνυπάρχουμε, στην πράξη. Θα μπορούσαν άραγε να επινοήσουν ένα διαφοροποιημένο σχήμα με διαφοροποιημένες μορφές συνεργασίας και να εντάξουν εκ νέου νέα πρόσωπα στο δίκτυο; Μιας κι οι έφηβοι των ομάδων ΔΕΝ ήταν πια νέοι ενήλικες, πώς μπορούσαν να συμβάλλουν ως μέρος του δικτύου συνεργατών; Όταν έχει κανείς περισσότερα ερωτήματα απ' όσες απαντήσεις, αλλά και μέθοδο αναζήτησης μαζί με την ικανότητα ν' αυτενεργεί ως μέλος ομάδας, αναλαμβάνοντας συγχρόνως την ευθύνη 'να γεμίσει τα παπούτσια του', τότε συναντά μια νέα φάση ζωής. Κάπως έτσι λοιπόν, γεννήθηκε κι η νέα προκλητική φάση της ζωής των ΔΕΝ: η ΔΕΝηλικίωση. Στην τρίτη και τελευταία φάση του ΠΕΜ, το 'Δ' του ΔΕΝ έγινε 'Δ 3 ' - δημιουργικό, διαπολιτισμικό, διαδραστικό. Αν ζήσανε αυτοί καλά, θα το μάθουμε σε άλλες ιστορίες. Τα θερινά ΔΕΝ είχαν κι άλλη μια ξεχωριστή πτυχή που ανήκει σε μια φάση ενηλικίωσης μιας δράσης: την αλλήλο-επιμόρφωση. Στήσαμε το εργαστήρι αυτό για την ομάδα εμψυχωτών κατά τη διάρκεια της 1ης βδομάδας. Δοκιμάσαμε μια νέα γεύση - αυτή του να μαθαίνουμε ο ένας απ' τον άλλον, να διδάσκουμε ο ένας τον άλλον. Καθώς εμψυχωτές - με τη σειρά τους - δοκίμαζαν τη τέχνη του να δημιουργούν μικρά εργαστήρια

ασκήσεων για όλη την ομάδα γύρω από κάποιο θέμα που χρησίμευε για τη δράση που ξεκινούσαμε - είχαμε όλοι την ευκαιρία να δούμε πώς εργαλεία και δεξιότητας τυπικής αλλά και μη-τυπικής εκπαίδευσης του καθενός (ένα μεταπτυχιακό στην εμψύχωση, το πέρασμα από τον χώρο των βαφών μαλλιών, ένα σεμινάριο γύρω από το σώμα, πτυχία μουσικού ωδείου, η εμπειρία εμψυχωτή των ΔΕΝ) είναι πηγές γνώσης που αν τις μοιραστεί, ανοίγει δρόμους για όλους. Πατώντας πάνω στην καλοκαιρινή μας εμπειρία, η αλληλο-επιμόρφωση είναι ένα νέο εργαλείο για τα ΔΕΝ - όσο αφορά στο δίκτυο συνεργατών το οποίο έχουμε να αναπτύξουμε στο μέλλον. 3/5 Νεράιδες και Κένταυροι: θέματα φύλλου & η διαπολιτισμική διάσταση των ΔΕΝ Από την αρχή της δράσης των ΔΕΝ, θυμάμαι να με ρωτάν πολλοί: "Είναι μεικτές οι ομάδες στα ΔΕΝ;" Κι απαντούσα: "ναι, ΚΑΙ κορίτσια ΚΑΙ αγόρια!" Πέρα απ' τα 'κυρίαρχα σύνορα' της Θράκης (θρησκευτικά, εθνοτικά), τα θέματα φύλλου πάντα έπαιζαν έναν κεντρικό ρόλο στις ομάδες νέων. Άλλοτε είχαμε ομάδες αγοριών που δεν καταλάβαιναν γιατί δεν συμμετέχουν κορίτσια, κι άλλοτε είχαμε ομάδες κοριτσιών που δήλωναν ρητά ότι δέχονται μόνο κορίτσια στην ομάδα. Πλεύσαμε σ' όλων των ειδών τα νερά - νηνεμίες, μπουνάτσες και τρικυμίες. Στο Νέστο φέτος υπήρξε μεγαλύτερος βαθμός συνύπαρξης και συν-δημιουργίας μεταξύ κοριτσιών και αγοριών από ποτέ άλλοτε. Μέσα στη ροή της κάθε μέρας, υπήρχαν στιγμές όπου διαμορφώθηκαν παρέες κοριτσιών ή αγοριών - χωρίς να υπάρχει σύγκρουση - ως μέρος μιας αναζήτησης κοινότητας μέσω πιο προσωπικών σχέσεων. Η μετάβαση από τέτοιες στιγμές σε ευρύτερες παρέες πάλι γινόταν με ευκολία. Υπήρχε εναλλαγή και ροή. Ένα σχετικό, ενδιαφέρον σημείο είναι ότι αναδύθηκαν δύο κύριες μυθικές φιγούρες: οι Νεράιδες (οι οποίες από μία και μοναδική έγιναν, μέσα στις βδομάδες, πολλές) κι ο Κένταυρος (ο οποίος ήταν και παρέμεινε ένας). Έναυσμα έδωσε ένα δρώμενο της ομάδας εμψυχωτών την πρώτη βδομάδα γνωριμίας - όπου μία Νεράιδα περίμενε τα παιδιά στη διαδρομή προς το ποτάμι σε μια πηγή. Μιλούσε 'νεραϊδίστικα' ως μητρική της γλώσσα και είχε ανάγκη να βρει τρόπο να επικοινωνήσει με τα παιδιά, κι αυτά μ' εκείνην. Έδωσε στα παιδιά τον πρώτο τους γρίφο: να ανακαλύψουν θαμμένο στην άμμο τον χαμένο θησαυρό των Κενταύρων. Στη συνέχεια, σ' ένα απ' τα παραμύθια - που είχαν μεν αρχή, όμως αναζητούσαν τέλος - ο Κένταυρος είχε φυλακίσει τη Νεράιδα για εκατό χρόνια. Μια μέρα, ένα απ' τα αγόρια κυνηγούσε με μανία κι επιμονή τον εμψυχωτή που είχε υποδυθεί τον Κένταυρο, με ένα κλαδί ποταμίσιο στο χέρι. Γιατί θες να με δείρεις;" τον ρώτησε ο εμψυχωτής- Κένταυρος. "Μα, γιατί έκλεισες φυλακή τη Νεράιδα!" του απάντησε. Ακούγοντας το περιστατικό, σκέφτηκα πόσο κανένας πια - ούτε τα κορίτσια, ούτε τα αγόρια - δεν αντέχει τις 'φυλακές' κοινωνικά κατασκευασμένων ρόλων, και πόση ανάγκη υπάρχει για κατανόηση του τι θα πει να μεγαλώνεις ως κορίτσι ή ως αγόρι σήμερα, στον κάθε διαφορετικό τόπο. Στις μεγαλύτερες ηλικίες έγιναν μικρές αρχές συζήτησης - συχνά μέσα από μικροσυγκρούσεις λεκτικές - και είναι ένα απ' τα θέματα που προσφέρεται για επεξεργασία στις σταθερές ομάδες που θα δημιουργηθούν απ' το φθινόπωρο. Δεν είναι η πρώτη φορά που ανακαλύπτουμε τη σημασία που έχει για τη μεθοδολογία κοινωνικό-πολιτισμικής εμψύχωσης που αναπτύσσουν τα ΔΕΝ το να κρατιόμαστε ενήμεροι των πολλαπλών διαπολιτισμικών διαστάσεων. Όχι μόνο με την έννοια των πολλαπλών ταυτοτήτων και την ψυχοκοινωνική διαχείρισή τους ως δεξιότητα ένταξης σε μια ομάδα, αλλά και τους πολλαπλούς τρόπους που μπορούμε να ορίσουμε την ίδια τη διαπολιτισμική συνύπαρξη. Στα θερινά ΔΕΝ φέτος μας δόθηκε επανειλημμένα η ευκαιρία - με τις ομάδες νέων αλλά κι εντός της ομάδας εμψυχωτών - να αναπτύξουμε τη δυνατότητα αυτής της πολύπλευρης διαπολιτισμικής συνύπαρξης, να παρέμβουμε δημιουργικά σε στιγμιαίες συγκρούσεις, να ενθαρρύνουμε τον εμπλουτισμό του κοινού έργου απ' τις πολλαπλές διαφορές - 'την ετερότητα' που αναδυόντουσαν καθώς κάναμε παρέα μαζί της. Νέστος, ποταμός των χρωμάτων: η δομή της θερινής δράσης Τόπος. Τοπίο. Ξένος. Ταξιδιώτης. Φιλοξενούμενος. Ντόπιος. Ήταν σημαντικό για μας να 'εντοπίσουμε' τη δράση και τους εαυτούς μας εντός του ευρύτερου πλαισίου του Νέστου. Θέλαμε να δημιουργήσουμε εργαστήρια όπου η δημιουργικότητα να αλληλεπιδρά με το ιδιαίτερο φυσικό και κοινωνικό τοπίο γύρω μας, να συνυπάρξουμε με δικό μας τρόπο με την κοινότητα του χωριού γύρω μας, με τους καλοκαιρινούς επισκέπτες του Νέστου. Ένας ορισμός είναι πάντα χρήσιμος. Τι σηματοδοτεί η λέξη 'εντοπίζω' - και ποια η ιδιαίτερη σημασία της για μας στα θερινά ΔΕΝ; εντοπίζω < εν- τόπ(ος) -ίζω προσδιορίζω ακριβώς τον τόπο στον οποίο βρίσκεται κάποιος ή κάτι (για τα θερινά ΔΕΝ, να έχουμε

αρκετή οργάνωση δραστηριοτήτων ώστε να γνωρίζουμε τι κάνουμε, ποιος το κάνει, πότε και που) διαπιστώνω, συνειδητοποιώ ότι κάποιος ή κάτι υπάρχει ή έχει ορισμένη ιδιότητα (για τα θερινά ΔΕΝ, να αναγνωρίσουμε ο ένας τον άλλον, τα υπόλοιπα ζώντα συστήματα του ποταμού, τους κατοίκους και επισκέπτες ως συγκάτοικους/συνδικαιούχους ενός τόπου) εκδηλώνομαι, με εμφανή και συγκεκριμένο τρόπο (για τα θερινά ΔΕΝ, να υπάρχουμε ως ΔΕΝ στον φυσικό & κοινωνικό χώρο, να είμαστε ορατοί, ως παρέα και ως απτή δημιουργική έκφραση) περιορίζω κάτι σε ορισμένο τόπο και εμποδίζω την επέκτασή του (για τα θερινά ΔΕΝ, να αποκτήσουμε όριο μέσα στο οποία να κινηθούμε, να μην σκορπίσουμε ή κάνουμε σκόρπιες άλογες μικροδραστηριότητες) Σαν δύο πλευρές του ίδιου νομίσματος έμοιαζε στα μάτια μου η δομή της δράσης των θερινών ΔΕΝ - όπως σχεδιάστηκε απ' την ομάδα εμψυχωτών πριν την έναρξή της, κι ολοκληρώθηκε στη διάρκεια της 1ης βδομάδας. Αν τους έδινα ονόματα και περιεχόμενο, πώς θα έμοιαζε άραγε; Η μία πλευρά: Χορεύουν τα Χρώματα;! Τα τρία βασικά χρώματα - κόκκινο, κίτρινο, μπλε - έγιναν ο μπούσουλας για να χωριστούν οι νέοι σε ομάδες, για να επιμερίσουμε και να οργανώσουμε το έργο των εμψυχωτών, να δομήσουμε τις επιμέρους δραστηριότητες αλλά και να αναζητήσουμε επαλληλότητες, συνδυασμούς και σχέσεις (πράσινο, μοβ, πορτοκαλί, καφέ). Κάθε μέρα από τη Δευτέρα έως το Σάββατο, οι νέοι ταξιδιώτες χωρίζονταν σε 3 παρέες. Κρατήσαμε μια περίπου ηλικιακή συνοχή: παιδιά προσχολικής ηλικίας & μικρών τάξεων δημοτικού καλέστηκαν στην κίτρινη παρέα, μεγαλύτερης ηλικίας παιδιά καλέστηκαν στην κόκκινη παρέα, ενώ προέφηβοι και έφηβοι γυμνασίου/λυκείου καλέστηκαν στην μπλε παρέα. Το κάθε χρώμα είχε κι από έναν κεντρικό άξονα γύρω απ' τον οποίο σχεδιάστηκαν δραστηριότητες, και χόρεψε το δικό του χορό. Κίτρινος ο χορός τον μύθου με μια ονειροπαγίδα να ολοκληρώνει τον κύκλο. Κόκκινος ο χορός του χρόνου, περνώντας από νησίδες που θύμιζαν το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον ενός τόπου, με ένα παραμύθι με 5 τέλη να ολοκληρώνει τον κύκλο. Μπλε ο χορός του τόπου, γεμάτος εξερεύνηση στα μονοπάτια και τις διαδρομές, με την ιστορία των 'Μπλε Αστεριών' να ολοκληρώνει τον κύκλο. Και οι τρεις παρέες μοιράστηκαν τα ίδια εκφραστικά υλικά (μουσικά όργανα, χαρτιά, μολύβια, ψαλίδια & κόλλες, φυσικά υλικά του ποταμού, πηλό, πινέλα & μπογιές, μαρκαδόρους και κραγιόνια) και τους ίδιους χώρους (τον εσωτερικό χώρο του παλιού σχολείου, τις γωνίες της αυλής, τη στέρνα, τις αμμουδιές και νησίδες του ποταμού). Όμως η κάθε παρέα συνδύασε υλικά και τόπους με πολύ διαφορετικό αποτέλεσμα - μοναδικό για την καθεμία. Η άλλη πλευρά: ακολουθώντας τη ροή Όλα καλά με τις ξεχωριστές παρέες. Όμως, πώς θα σχετίζονταν η κάθε μέρα με τις άλλες; Θα παρέμεναν ξεχωριστές μεν, ασύνδετες δε, νησίδες; Εδώ μας βοήθησε το ίδιο το ποτάμι - ο Νέστος - καθώς αναλογιζόμασταν μια μέρα από που πηγάζει (τα βουνά της Ρίλας στη Βουλγαρία), τη διαδρομή που σχηματίζει καθώς ρέει (δεν μπαίνουμε δυο φορές στο ίδιο ποτάμι) και που εκβάλει (στο Αιγαίο που τροφοδοτείται από πολλά διαφορετικά ποτάμια). Έγινε καθημερινή μας συνήθεια να ρωτάμε: 'Τι μας φέρνει το ποτάμι; Που ήμασταν, που βρισκόμαστε, και που θέλουμε να πάμε;' Αρχίσαμε να κάνουμε τις ίδιες ερωτήσεις και στις κόκκινες, κίτρινες και μπλε παρέες κάθε μέρα. Έτσι, η παρέες της Δευτέρας άφησαν το πρώτο μήνυμα για την Τρίτη, ένα στίγμα της, ένα κάτι-τοις που ζητούσε συνέχεια, και της Τρίτης στην Τετάρτη, της Τετάρτης στην Πέμπτη, της Πέμπτης στην Παρασκευή, της Παρασκευής στο Σάββατο, και του Σαββάτου στη Δευτέρα. Οι χρωματικές μικρό-παρέες γνωρίστηκαν μέσα απ' τα έργα που χτίζανε σιγά-σιγά, μέσα από το πάρε-δώσε που επινοούσαν ο ένας για τον άλλον. Με τον ίδιο τρόπο, ζητήσαμε από επισκέπτες της δράσης να "φέρουν κάτι" στις ομάδες. Το να ακολουθούμε τη ροή πρόσθεσε έναν τόνο 'αβεβαιότητας' στην οργάνωση, πράγμα που δοκίμασε τις δεξιότητές μας ως εμψυχωτές. Καλεστήκαμε να ενσωματώνουμε στοιχεία, να αλλάζουμε προκαθορισμένα σχέδια δραστηριοτήτων βάση νέων δεδομένων, να μετατρέπουμε την αναστάτωση σε "δώρο που μας φέρνει το ποτάμι". Όμως προσέθεσε και ένα εργαλείο με το οποίο μπορούσαμε να κρατάμε τη ζωντάνια της δράσης ψηλά, και να παρακολουθούμε την εξέλιξη με περιέργεια κι ενθουσιασμό ως προς τη διεργασία της κάθε ομάδας. Ήταν για τα θερινά ΔΕΝ - τόσο σύμπλοκα σε αριθμούς συμμετοχής νέων, κάτι πρωτόγνωρο για τα ΔΕΝ. Στα δικά μου μάτια, το ότι εξασκηθήκαμε στο να 'ακολουθούμε τη ροή' υπήρξε το κλειδί της συνοχής της δράσης. 4/5 Σε αναζήτηση κοινού τόπου: το project του τοίχου και η ομάδα νέων ενηλίκων / ο χορός του καφέ

Απ' το σχεδιασμό της δράσης είχε αναδυθεί κεντρικό το ερώτημα: πώς καλύτερα να ενθαρρύνουμε την ανάπτυξη κοινού τόπου; Πώς δηλαδή να φιλοξενήσει η δράση 222 νέους - χωρισμένους σε ομάδες, κι όχι όλους μαζί ως αδιαφοροποίητο πλίθος νέων. Πώς να ενθαρρύνουμε σχέση, επικοινωνία, συν-δημιουργία, αλληλεπίδραση και κυρίως ροή αλλά και συνοχή; Πώς να εκτιμήσουμε την κάθε ατομική συμμετοχή, χωρίς να εξατομικεύσουμε τη δράση με τρόπο που θα μένει ο καθένας μόνος μέσα σ' ένα πλήθος; Απ' την πρώτη βδομάδα κιόλας είχε διαφανεί η δυνατότητα της ομάδας νέων ενηλίκων να υπάρξει "γέφυρα" ανακάλυψης ενός κοινού τόπου. Πολλά έπαιξαν ρόλο στο ότι κατάφερε να οδηγήσει όλους μας στο μονοπάτι αυτό. Πολυμελής ομάδα νέων αντρών ηλικίας 17-25 έκανε την αρχή την πρώτη βδομάδα διατυπώνοντας ένα χείμαρρο από "θέλω" και στόχους στο ερώτημα: Πώς θέλετε να αξιοποιήσετε τις 4 βδομάδες των θερινών ΔΕΝ; Φυσική γέφυρα 1η. Παρ' ότι μας αποσταθεροποίησε το πρόγραμμα, σεβαστήκαμε τη δυσκολία να πάμε προς μια υλοποίηση όλων των επιθυμιών - εδώ και τώρα - κάνοντας χώρο να υπάρξει αυτούσια η δυσκολία, η οποία άλλωστε δεν ήταν άλογη ούτε παράλογη. Σταθήκαμε πάνω στη γέφυρα, παρ' όλο που μοιάζει ετοιμόρροπη, χωρίς βιασύνη. Κι εκεί που ως εμψυχωτές βιώναμε 'στάσιμα' νερά, κι ήμασταν σχεδόν σε απόγνωση για το πώς να προχωρήσουμε, το πεδίο απέκτησε ροή με την ενθουσιώδη συμμετοχή νέων γυναικών. Συμμετείχαν εθελοντικά στις δραστηριότητες με τις ομάδες νέων, άρχισαν να γίνονται ομάδα καθώς πλήθαιναν και σχετιζόντουσαν μεταξύ τους, άρχισαν να επιθυμούν μια ξεχωριστή δική τους δράση μες τα θερινά ΔΕΝ. Η νεράιδα απέκτησε παρέα. Φυσική γέφυρα 2η. Μερικά άτομα είχαν υπάρξει ως έφηβοι στα ΔΕΝ σε παλιότερες φάσεις, γνωρίζοντας καλά το Νέστο κι επιθυμώντας όχι μόνο επανασύνδεση μεταξύ τους, αλλά και άνοιγμα σε νέα πρόσωπα. Φυσική γέφυρα 3η. Η απρόσμενη πρόσκληση του Πολιτιστικού Συλλόγου Γαλάνης να 'βιώσει τα ΔΕΝ εν δράσει' ήταν αυτό που έδωσε πρακτικό στόχο να περπατήσουμε ολόκληρη τη διαδρομή που όριζε η γέφυρα. Να φτάσουμε να βιώσουμε κοινό τόπο - κοινό έργο. Όταν ως ομάδα εμψυχωτών αντιληφθήκαμε την πρόσκληση αυτή ως ευκαιρία δεσίματος της δράσης και των επιμέρους ομάδων - το χρώμα καφέ που αναζητούσαμε - είχαμε πια πρόταση για την ομάδα νέων ενηλίκων. Ο τρόπος που ανταποκρίθηκαν ήταν θαυμαστός - μόνο ένας νέος ενήλικας μπορεί να γεφυρώσει παιδιά προέφηβους έφηβους ενήλικες μ' αυτόν τον τρόπο, ίσως γιατί έχει μέσα του τόσο ζωντανές όλες τις ηλικιακές αυτές φάσεις καθώς περπατάει τη γέφυρα του δικού του μεγαλώματος. Αδυνατώ να αφηγηθώ όλα όσα πρόλαβαν να γίνουν σε μόνο 7 ημέρες. Τις συζητήσεις μεταξύ των νέων, το επίπονο έργο συντονισμού του project "τοίχος", τις δυσκολίες αλλά και τη χαρά της επίτευξης στόχων, την τριήμερη διαμονή στο ποτάμι, το τουρλού λαχανικών από μπαξέδες των οικογενειών τους (μαγειρεμένο στα κάρβουνα, στο τσουκάλι της μάγισσας που χρειαζόταν συνεχές ανακάτεμα για να μην κολλήσει) - το οποίο ανακηρύχθηκε επίσημο φαγητό των ΔΕΝ, αλλά και το φρουί-ζελέ, από διάφορα φρούτα που περίσσευαν, επίσημο επιδόρπιο. Μερικά πράγματα μένουν στο βίωμα. Ο τοίχος της αυλής του παλιού σχολείο που στέγασε τη θερινή δράση των ΔΕΝ και στεγάζει και τον Πολιτιστικό Σύλλογο ασπρίστηκε απ' τους κατοίκους της Γαλάνης για τη γιορτή του χωριού, και χρωματίστηκε με το έργο των θερινών ΔΕΝ. Η ομάδα νέων ενηλίκων βίωσε κάτι σπάνιο στα ΔΕΝ - εμψύχωσε τον εαυτό της. Δεν είναι λίγες οι ιδέες για το πώς θα φτιάξει χώρο για τον εαυτό της σ' αυτή τη νέα φάση των ΔΕΝ, κι είναι κι αυτό μέρος μιας πορείας ΔΕΝηλικίωσης. Τα θερινά ΔΕΝ έγιναν το πεδίο μέσα στο οποίο μπόρεσαν να βρεθούν μεταξύ τους και ν' αναζητήσουν τη δική τους θέση μέσα στη δράση. Από τέτοιες γέφυρες, μόνο δημιουργικές εκπλήξεις μπορεί να αναμένει κανείς! Το μέλλον του ΔΕΝ ήδη διαφαίνεται λοιπόν- απ' τη πρώτη κιόλας του δράση: νέοι Θρακιώτες που εμψυχώνουν τον ίδιο τους τον εαυτό. Νέοι χωρίς την ανάγκη εξωτερικών εμψυχωτών. Κι ως δράση, στα ΔΕΝ έχουμε (σίγουρα) μακρύ δρόμο μπροστά μας καθώς αποχαιρετάμε το καλοκαίρι και καλωσορίζουμε τα πρωτοβρόχια... 5/5