28 Νοεμβρίου 2018 Η Αγάπη και το πρόσωπο: τόπος συνάντησης της εξομολόγησης με την προσωποκεντρική θεωρία Θρησκεία / Ποιμαντική πρωτοπρεσβύτερος Ευστράτιος Καρατσούλης Η Αγάπη
Ακόμη η αγάπη είναι ένα πολύ σημαντικό και κοινό στοιχείο τους. Στην ορθόδοξη θεολογία η αγάπη είναι κατ αρχή πρόσωπο, είναι ο ίδιος ο Θεός [229]. Η ενσαρκωμένη αγάπη, ο ίδιος ο Χριστός, αποτελεί το πρότυπο της αγάπης για κάθε άνθρωπο. Η σχέση με τον Θεό μπορεί να οδηγήσει τον άνθρωπο να βιώσει και να αισθανθεί την αγάπη στον απόλυτο βαθμό. Μία αγάπη, όχι συναισθηματική ή ψυχολογική, αλλά οντολογική. Η αγάπη οδηγεί τον άνθρωπο να γίνει πραγματικό πρόσωπο [230]. Η αγάπη για τον άνθρωπο, ο οποίος επιθυμεί την σχέση με τον Θεό, είναι ένας τρόπος ύπαρξης και ο τρόπος γνώσης του Θεού. Είναι ο τρόπος ύπαρξης των Προσώπων της Αγίας Τριάδας και κατ επέκταση ο τρόπος ύπαρξης του κατ εικόνα πλασμένου ανθρώπου. Η αγάπη στην ΠΠΘ, από την άλλη, πηγάζει μέσα από την σχέση δύο ανθρώπων. Δεν είναι ένα απλό συναίσθημα, αλλά αποτελεί μία συνολικότερη εμπειρία του ανθρώπου. Κατ αρχή είναι μία ανάγκη του ανθρώπου, η οποία είναι κρυμμένη κάτω από το προσωπείο του. Η αποδοχή και η προσφορά αγάπης είναι σημαντικές ανάγκες και βοηθούν τον άνθρωπο να εξελιχθεί και να καταστεί πρόσωπο [231]. Είναι μία δυναμική και αναγεννημένη κατάσταση σχέσης, στην οποία υπάρχει έντονο το ενδιαφέρον και η διάθεση να μοιραστεί κανείς τα πιο προσωπικά του στοιχεία με έναν άνθρωπο. Βαθιά επηρεασμένος από τον Buber ο Rogers πίστευε ότι η αγάπη υπάρχει ανάμεσα στο Εγώ και Συ. Αυτή είναι μία βασική διάσταση της αγάπης και υποστήριξε ότι όποιος δεν μπορέσει να κατανοήσει με όλο του το είναι αυτή την διάσταση, δεν θα μπορέσει να βιώσει την αγάπη [232].
Μέσα στην αγάπη όλα αποκτούν ένα νέο νόημα. Είναι μία βαθιά ανανέωση του ανθρώπου, η οποία δεν είναι μια παθητική κατάσταση, αλλά έχει ένα έντονα ενεργητικό χαρακτήρα. Μπορεί να εκφρασθεί με το ενδιαφέρον αλλά και με αυστηρότητα, άρνηση ή ακόμα και σαν συναισθηματική και πρακτική χειραφέτηση [233]. Η αγάπη αποτελεί ένα καταλυτικό στοιχείο στην δημιουργία και στην ποιότητα της σχέσης και των δύο προσεγγίσεων. Ο αγαπητικός τρόπος ύπαρξης είναι, τόσο για τον πιστό όσο και για το πλήρως λειτουργικό πρόσωπο της ΠΠΘ, η φυσιολογική κατάσταση του ανθρώπου. Στην ΠΠΘ η αποδοχή του ανθρώπου από τον προσωποκεντρικό θεραπευτή ισοδυναμεί με την αγάπη, η οποία κατά τον Rogers δεν έχει μία ρομαντική ή κτητική έννοια, αλλά αποτελεί μία κίνηση εξόδου προς το πρόσωπο του πελάτη [234]. Η προσπάθεια του θεραπευτή να είναι γνήσιος και αυθεντικός, αλλά και η ενσυναισθητική του κατανόηση, αποτελούν έκφραση της αγαπητικής στάσης και παρουσίας του θεραπευτή. Η αγάπη, στην οποία ο Rogers δίνει και μία θεολογική χροιά, είναι αυτή, η οποία δίνει στον άνθρωπο το κίνητρο και την δύναμη να αρχίσει να εκτιμά, να αποδέχεται και να σέβεται τον εαυτό του [235]. Η αγάπη μέσα στην συμβουλευτική σχέση δημιουργεί μία ασφαλή ατμόσφαιρα για τον πελάτη, στην οποία ξεδιπλώνει τον εαυτό του φθάνοντας σταδιακά στην ανακάλυψη του προσώπου του. Η αγάπη αυτή περιγράφεται από τον Rogers ως παρουσία, η οποία δεν είναι μία ιδέα αλλά περισσότερο ένας τρόπος ζωής [236].
Τρόπος ύπαρξης είναι και η αγάπη για τον άνθρωπο, ο οποίος επιθυμεί την σχέση με τον Θεό. Η αφετηρία της αγάπης όμως στην ορθόδοξη διδασκαλία ανήκει στον Τριαδικό Θεό. Είναι ο τρόπος ύπαρξης των Προσώπων της Αγίας Τριάδας και κατ επέκταση ο τρόπος ύπαρξης του κατ εικόνα πλασμένου ανθρώπου με τον Θεό και τους ανθρώπους. Το πρόσωπο. Ένα σημείο στο οποίο πρέπει να γίνει ιδιαίτερη αναφορά αποτελεί η αντίληψη για το πρόσωπο του εξομολογούμενου και του πελάτη της ΠΠΘ. Στην ΠΠΘ αντιμετωπίζεται ως πελάτης, ο οποίος δεν έχει ανακαλύψει τον εσωτερικό του εαυτό και δεν έχει καταφέρει να αξιοποιήσει τις προσωπικές του δυνατότητες. Φυσικά η αντίληψη αυτή υπερέχει από τις άλλες ψυχολογικές προσεγγίσεις, οι οποίες αντιμετωπίζουν τον άνθρωπο ως ασθενή ή ως ένα περιστατικό ψυχοπαθολογίας. Η πελατειακή σχέση της ΠΠΘ μεταξύ του θεραπευτή με τον θεραπευόμενο αποτελεί μία καθαρά δυτικού τύπου διαπροσωπική σχέση, ακόμη κι αν διαφοροποιείται από τις άλλες ψυχολογικές προοπτικές για την ψυχοπαθολογία του ανθρώπου, απέχει πολύ από την θεώρηση του εξομολογούμενου στο μυστήριο της εξομολόγησης. Στην ορθόδοξη θεολογία ο άνθρωπος αντιμετωπίζεται ως εικόνα Θεού, ως ναός του Αγίου Πνεύματος έχοντας την δυνατότητα της αγιότητας. Ο πνευματικός πατέρας ονομάζεται έτσι, διότι είναι πρώτα πατέρας του εξομολογούμενου. Η γνήσια πατρική σχέση, όταν βιωθεί, δεν μπορεί να υποβιβαστεί ούτε να συγκριθεί με την πελατειακή σχέση της ΠΠΘ. Ο πνευματικός πατέρας απευθύνεται σε ένα άλλο πρόσωπο με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και χαρίσματά του. Θέλει να βοηθήσει το πρόσωπο αυτό, να ανοίξει την εσωτερική του πραγματικότητα και να βιώσει εσχατολογικά το παρόν του. Αισθάνεται, ως πατέρας, ότι συμμετέχει στον δύσκολο δρόμο της αυτογνωσίας και της επιστροφής του ανθρώπου στον Θεό και δεν στέκει ψυχρός παρατηρητής του ανθρώπινου δράματος [237]. Διαβάστε ολόκληρη τη μελέτη εδώ Παραπομπές: 229. «Ο μη αγαπών ουκ έγνω τον Θεόν. Ότι ο Θεός αγάπη εστίν.» Α Ἰω. 4, 8. 230. Χρήστος Τερέζης, ό.π., σ. 32.
231. Carl Rogers, Ένας τρόπος να υπάρχουμε, ό.π., σ. 34. 232. M. Buber, / and Thou2 (New York : Charles Scribner s Sons, 1958) σ. 64. 233. Αλέξανδρος Κοσμόπουλος, «Τα επτά βήματα της Σχεσιοδυναμικής θεώρησης και η Προσωποκεντρική θεωρία του Carl Rogers» Η Προσωποκεντρική Συμβουλευτική και Ψυχοθεραπεία σήμερα : Διαδρομή και Προκλήσεις ό.π., σσ. 53-54. 234. Carl Rogers, The Interpersonal Relationship : The Core of the Guidance στο Raymond M. Maslowski και Lewis B. Morgan, Interpersonal Growth and Self- Actualization in Groups, (Νew York : MSS Information Corp., 1973) σσ. 176-189. 235. Carl Rogers, A Way of Being. ό.π., σ. 204. 236. ό.π., σ. 129. 237. «Οφείλομεν δε ημείς οι δυνατοί τα ασθενήματα των αδυνάτων βαστάζειν, και μη εαυτοίς αρέσκειν.» Ρωμ.15,1. http://bit.ly/2zwkby4