TEACHERS 4 EUROPE Εγώ ψηφίζω, εσύ ψηφίζεις, ποιος αποφασίζει; Η λήψη αποφάσεων στο πλαίσιο του Δημοκρατικού Πολιτεύματος. Μαρία Γιανκιτζόγλου Σκάλα Λακωνίας, 2012
ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ελλάδα, η χώρα που γέννησε τη Δημοκρατία, Δημοκρατία έχουμε, όλοι θα μιλήσετε, θα κάνω ό,τι θέλω, δημοκρατία δεν έχουμε; και πόσες ακόμη εκφράσεις που ακούμε ή λέμε στην καθημερινότητά μας, για πολύ απλά έως πολύ σοβαρά θέματα, είτε βρισκόμαστε στο σπίτι μας, είτε συζητάμε με άτομα του κοινωνικού μας περίγυρου. Τι είναι η Δημοκρατία; Πώς αντιλαμβάνεται ο καθένας τη θέση του, τα δικαιώματά του και τις υποχρεώσεις του μέσα σε αυτή; Έχουμε όλοι Λόγο μέσα στο Δημοκρατικό πολίτευμα ή είμαστε θεατές σε αποφάσεις που παίρνουν άλλοι για τη ζωή μας; Τι είναι ο ενεργός πολίτης; Πώς μπορούμε να συμμετέχουμε πιο ενεργά σε όσα συμβαίνουν γύρω μας; Ζουν όλοι οι Ευρωπαίοι πολίτες σε καθεστώς Δημοκρατίας; Το βιώνουν με τον ίδιο τρόπο; Πολλά ερωτήματα, πολλές και διαφορετικές απαντήσεις από τα παιδιά που σήμερα φαίνονται μικρά για να τους απασχολούν τέτοια θέματα, που όμως μεγαλώνουν μέσα σε ένα κλίμα και μια περίοδο επανεξέτασης βασικών αρχών στη ζωή μας. Μικρά παιδιά, που σε πολύ λίγα χρόνια θα ψηφίζουν και θα είναι ενεργοί πολίτες. Μικρά παιδιά, που ακούνε πολλά και διαμορφώνουν την αυριανή πολιτική τους άποψη και συμπεριφορά. Με το σκεπτικό αυτό, και ύστερα από έναν καταιγισμό ιδεών (που συχνά πήγαινε να εξελιχθεί σε καταιγίδα από διάφορα σχόλια που ακούστηκαν για πολιτικά πρόσωπα εσωτερικού και εξωτερικού), έγινε συμφωνία με τους μαθητές της ΣΤ τάξης να ασχοληθούμε με ένα project που θα μας βοηθήσει να ξεκαθαρίσουμε κάποια πράγματα στο μυαλό μας, θα μας δώσει καινούριες εμπειρίες και πεδία σκέψης, θα μας ταξιδέψει στις άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, θα μας φέρει αντιμέτωπους με διαφορετικές νοοτροπίες και θα μας ξαναγυρίσει στη δική μας πραγματικότητα ψάχνοντας τρόπους για να τη βελτιώσουμε.
ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Η διαδικασία που ακολουθήσαμε για να πραγματοποιήσουμε το σχέδιο εργασίας ήταν σε ομόκεντρους κύκλους. Στο κέντρο βρίσκεται ο μαθητής και ακολουθούν η οικογένεια, το σχολείο, η τοπική κοινωνία, η χώρα μας και τέλος η Ε.Ε. Δουλέψαμε σε 3 φάσεις. Στην πρώτη κινηθήκαμε από το κέντρο των κύκλων προς το εξωτερικό. Κυρίως συζητώντας, τα παιδιά κατέθεταν την άποψή τους σε διάφορα ερωτήματα. Στη δεύτερη φάση, ακολούθησε η έρευνα και η συλλογή πληροφοριών. Στην τρίτη φάση επιστρέψαμε πάλι προς το κέντρο των κύκλων. Μέσα από βιωματικές δραστηριότητες θέσαμε σε εφαρμογή κάποιες από τις νέες γνώσεις μας. Συνεπώς, στο πρώτο μέρος θα συναντήσουμε την καταγραφή των απαντήσεων των παιδιών, όπως προέκυψαν μέσα από τις συζητήσεις και τα ερωτηματολόγια που συμπλήρωσαν στη συνέχεια. Στο δεύτερο, τις πληροφορίες που συνέλεξαν τα παιδιά με έρευνα που έκαναν σε ομάδες. Στο τρίτο, θα παρουσιάσουμε κάποιες από τις δραστηριότητες που πραγματοποιήθηκαν.
Α' ΜΕΡΟΣ Η λήψη αποφάσεων μέσα στην οικογένεια. Ποιος παίρνει αποφάσεις για ζητήματα της καθημερινότητας σου; Εγώ και οι γονείς μου Οι γονείς μου γιατί είναι μεγαλύτεροι Εγώ Εγώ (σε μερικές φάσεις οι γονείς μου) Οι γονείς μου κι εγώ Ο Νόμος και πρώτα πρώτα ο Θεός Οι γονείς και σε πολύ ασήμαντα θέματα εγώ Η λήψη αποφάσεων στο σχολικό περιβάλλον Ποιος αποφασίζει για τα θέματα του σχολείου που σε αφορούν; Ο διευθυντής Ο διευθυντής της Πρωτοβάθμιας Ο Υπουργός Παιδείας Ο διευθυντής και οι δάσκαλοι Ο σύλλογος γονέων Το σχολικό συμβούλιο Ο διευθυντής και καμιά φορά κι εμείς, αλλά σπάνια
Η λήψη αποφάσεων στον τόπο που κατοικώ. Ποιος παίρνει αποφάσεις για το μέρος που ζεις; Ο Δήμαρχος Ο Νομάρχης Ο Περιφερειάρχης Το κοινοτικό συμβούλιο Η λήψη αποφάσεων για τη χώρα μου. Ποιος παίρνει αποφάσεις για τη χώρα που ζεις; Ο πρωθυπουργός Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Οι υπουργοί Η κυβέρνηση Ο λαός Υποτίθεται ο λαός Τι είναι Δημοκρατία; Να μπορούμε να λέμε ελεύθερα τη γνώμη μας και να ψηφίζουμε ελεύθερα Ο καθένας κάνει ό,τι θέλει χωρίς να τον κανονίζει κανείς Ένα πολίτευμα όπου όλοι είναι ίσοι Μία ένωση που αποτελείται από τον πρωθυπουργό και τους βουλευτές Ένα κόμμα Ένα πολίτευμα με κύριο χαρακτηριστικό τη λαϊκή κυριαρχία Ο πρωθυπουργός σκέφτεται κάτι και ρωτάει το λαό αν θέλει να το κάνουμε
Ελευθερία Η τήρηση των νόμων Όταν η εξουσία ανατίθεται στο λαό Τι είναι δημοψήφισμα; Όταν ψηφίζουν οι δημότες για δήμαρχο Όταν ψηφίζει ο λαός για ποιο έργο πρέπει να γίνει στο δήμο του Όταν ο λαός ψηφίζει κυβέρνηση Το ψήφισμα των νόμων απ' τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Όταν ο λαός ψηφίζει το ίδιο κόμμα Όταν ο Δήμος ψηφίζει τους νόμους Κάτι που δημοσιεύεται στα ΜΜΕ Όταν ο λαός συμμετέχει στις αποφάσεις του κράτους Τι ρόλο παίζει η Ε.Ε. στις αποφάσεις που παίρνονται για τη χώρα μας; Η Ε.Ε. βοηθάει να γίνονται τα πράγματα πιο οργανωμένα Κόβουν τη σύνταξη στους παππούδες Έχουμε για νόμισμα το ευρώ
Β ΜΕΡΟΣ Τι είναι Δημοκρατία; Η Δημοκρατία είναι το πολίτευμα όπου η εξουσία πηγάζει από το λαό, ασκείται από το λαό και υπηρετεί τα συμφέροντα του λαού. Κεντρικό χαρακτηριστικό της δημοκρατίας είναι η λήψη αποφάσεων με ψηφοφορία: των πολιτών, στην άμεση δημοκρατία, ή κάποιων αντιπροσώπων τους, στην αντιπροσωπευτική δημοκρατία. Η ετυμολογία της λέξεως βρίσκεται στα συνθετικά «δήμος» (το σύνολο ή η συνέλευση των ανθρώπων που έχουν πολιτικά δικαιώματα) και «κράτος» (δύναμη, εξουσία, κυριαρχία). Ο όρος επινοήθηκε κατά τον πέμπτο αιώνα π. Χ., στην κλασική Ελλάδα, και χρησιμοποιήθηκε κατ'αντιδιαστολή με τη μοναρχία, την αριστοκρατία και την ολιγαρχία. Σήμερα, στην καθομιλουμένη, χρησιμοποιείται συνήθως κατ' αντιδιαστολή με τον όρο δικτατορία. Η λέξη «κράτος» ήταν μία απροσδόκητα σκληρή λέξη. Στις λέξεις «μοναρχία» και «ολιγαρχία» το δεύτερο συνθετικό «άρχω» σημαίνει «κυβερνώ, οδηγώ, κυριαρχώ». Είναι πιθανό ο όρος «δημοκρατία» να επινοήθηκε από τους δυσφημιστές της που απέρριπταν την πιθανότητα μίας, ούτως ειπείν, «δημαρχίας». Οποιαδήποτε κι αν ήταν η αρχική απόχρωση, ο όρος υιοθετήθηκε από τους Αθηναίους δημοκρατικούς ώστε να δηλώνει «το πολίτευμα εκείνο στο οποίο η εξουσία βρίσκεται στα χέρια της συνέλευσης των εχόντων πολιτικών δικαιώματα». Η λέξη παρουσιάζεται στον Ηρόδοτο, που έγραψε μερικά από τα πρωιμότερα σωζόμενα γραπτά, αλλά ίσως δεν χρησιμοποιήθηκε πριν το 440-430 π.χ. Δεν είναι σίγουρο ότι η λέξη χρησιμοποιήθηκε από τη στιγμή της γέννησης της δημοκρατίας, αλλά από το 460 π.χ. γνωρίζουμε την ύπαρξη του ονόματος «Δημοκράτης», που προφανώς δόθηκε από τους γονείς στο παιδί τους ως ένδειξη δημοκρατικής νομιμότητας. Μπορούμε να δούμε ότι ο ορισμός της δημοκρατίας, όπως δίνεται πιο πάνω, έχει τρία μέρη:
Η εξουσία πηγάζει από τον λαό. Αυτό σημαίνει, κι αν πάρουμε σαν δεδομένο ότι η λειτουργία του πολιτεύματος θα περιλαμβάνει μεταξύ άλλων την ύπαρξη κυβέρνησης, ότι για να είναι η κυβέρνηση δημοκρατική θα πρέπει να είναι δημοφιλής, ή τουλάχιστον να τυχαίνει της αποδοχής των πολιτών. Ή αλλιώς αντλεί τη νομιμότητα της από το λαό. Η εξουσία ασκείται από τον λαό. Αυτό σημαίνει ότι για να είναι ένα πολίτευμα δημοκρατικό θα πρέπει με κάποιους τρόπους να εξασφαλίζει τη συμμετοχή των πολιτών στις πολιτικές διαδικασίες, τις διαδικασίες διακυβέρνησης και λήψης αποφάσεων. Για παράδειγμα, πέρα των εκλογών ανάδειξης των οργάνων της πολιτείας, αυτό μπορεί να σημαίνει τη διενέργεια δημοψηφισμάτων. Η εξουσία εξυπηρετεί τα συμφέροντα του λαού. Αυτό σημαίνει ότι τα όργανα της πολιτείας που είναι φορείς εξουσίας (κυβέρνηση, βουλή κ.ο.κ.) πρέπει να υπηρετούν και να προασπίζουν τα συμφέροντα του συνόλου της κοινωνίας, και όχι π.χ. κάποιου εκτός της κοινωνίας ή π.χ. κάποιων μόνο τμημάτων της. Για παράδειγμα, αυτό μπορεί να σημαίνει ότι πρέπει να επιδιώκουν την ευρύτερη δυνατή συναίνεση. Επίσης σημαίνει ότι ταυτόχρονα με την αρχή της πλειοψηφίας πρέπει να υπάρχουν μηχανισμοί που προασπίζουν τα συμφέροντα της μειοψηφίας. Κατά μία κατηγοριοποίηση η δημοκρατία μπορεί να είναι έμμεση, όπως είναι η αντιπροσωπευτική δημοκρατία αλλά και άμεση, όπως εκείνη της αρχαίας Αθήνας. Ιστορικά εμφανίστηκε πρώτα η δεύτερη και ακολούθησε, κατά την περίοδο του Διαφωτισμού, η πρώτη. Η πρακτική του δημοψηφίσματος εμφυτεύει, έστω και σε περιορισμένο βαθμό, στοιχεία άμεσης στην έμμεση δημοκρατία. Μία προσπάθεια ριζικότερης ανάμειξης των δύο, σε φιλελεύθερο συνήθως πλαίσιο, αποκαλείται συμμετοχική δημοκρατία. Αναλυτική Ταξινόμηση Άμεση δημοκρατία Συμμετοχική δημοκρατία Αντιπροσωπευτική δημοκρατία
Φιλελεύθερη δημοκρατία Κοινοβουλευτική δημοκρατία Βασιλευόμενη Κοινοβουλευτική Δημοκρατία Προεδρευόμενη Κοινοβουλευτική Δημοκρατία Σύστημα Γουέστμινστερ Προεδρική Δημοκρατία Ημιπροεδρικό σύστημα Λαϊκή δημοκρατία Η άμεση δημοκρατία στην Αρχαιότητα Η άμεση δημοκρατία έλκει την καταγωγή της από την αθηναϊκή δημοκρατία της κλασικής εποχής, όπου η εκκλησία του δήμου (η συνέλευση όλων των πολιτών της αθηναϊκής πόλης-κράτους) λάμβανε τις πολιτικές αποφάσεις και για την εκτέλεσή τους όριζε κάποιους αξιωματούχους άμεσα ανακλητούς και ελέγξιμους, με περιορισμένη διάρκεια θητείας, προκειμένου να μην «επαγγελματοποιηθούν» ως πολιτικοί ηγέτες. Για τον ίδιο λόγο η μεγάλη πλειονότητα των αξιωματούχων επιλεγόταν με κλήρωση, ανά τακτά χρονικά διαστήματα, από το σύνολο των συμμετεχόντων στην εκκλησία του δήμου. Ωστόσο μόνο άρρενες ενήλικοι που είχαν ολοκληρώσει τη διετή (από τα 18 μέχρι τα 20) στρατιωτική τους θητεία είχαν το δικαίωμα να συμμετάσχουν και να ψηφίσουν στη συνέλευση. Αυτό απέκλειε την πλειονότητα του πληθυσμού, δηλαδή τους δούλους, τις γυναίκες και τους μετοίκους. Επίσης, δεν μπορούσαν να συμμετάσχουν στη συνέλευση αυτοί των οποίων τα πολιτικά δικαιώματα είχαν ανασταλεί (συνήθως γιατί δεν μπορούσαν να πληρώσουν τις οφειλές τους προς την πόλη). Για ορισμένους Αθηναίους αυτό ισοδυναμούσε με μόνιμη (και κληρονομήσιμη) στέρηση δικαιώματος. Παρ όλα αυτά, σε αντίθεση με τις ολιγαρχικές πόλεις, δεν υπήρχε ουσιαστικά όριο ελάχιστης απαιτούμενης περιουσίας ή εισοδήματος. Τη δημοκρατία που εγκαθιδρύθηκε στο β' μισό περίπου του 5ου αι. τη γνωρίζουμε καλύτερα από μια σειρά αναθεωρήσεων των νόμων της ανάμεσα στο 410 και το 399. Τμήματα του συστήματός της αναλύονται στο 2ο μισό του έργου
«Αθηναίων πολιτεία» του Αριστοτέλη. Τα εμφανέστερα χαρακτηριστικά αυτής της δημοκρατίας ήταν η εκκλησία του δήμου και η βουλή των πεντακοσίων. Τα μέλη της επιλέγονταν με ένα σύνθετο σύστημα που βοηθούσε στην ευρεία αντιπροσώπευση των δήμων. Η βουλή εκτός των άλλων διαχειριστικών καθηκόντων της για την εύρυθμη λειτουργία της πόλης περνούσε ψηφίσματα για ιδιαίτερα ζητήματα, ενώ αντίθετα οι νόμοι διαμορφώνονταν από τους νομοθέτες και εξετάζονταν ενίοτε λεπτομερειακά σε περιπτώσεις ένστασης. Το επαγγελματικό προσωπικό σε ζητήματα διαχειριστικά της τάξης της πόλης, καθώς και σε θρησκευτικά οργανωτικά ζητήματα ήταν ελάχιστο, λίγες εκατοντάδες δούλοι περιουσία του κράτους που ήταν στη διάθεση διάφορων αξιωματούχων ή λειτουργούσαν ως απλή αστυνομική δύναμη. Τα δικαστήρια ήταν σημαντικό τμήμα της δημοκρατικής ζωής τόσο για τα πολιτικά ζητήματα που εξέταζαν όσο και σαν μέσα επίλυσης επιχειρηματικών διαφορών. Το εντυπωσιακό στην όλη περίπτωση είναι ότι περίπου το 1/3 των πολιτών πάνω από τα σαράντα υπηρετούσε επί διετία σε κάποια στιγμή στη ζωή του στη βουλή των 500, ένα λειτούργημα εξαιρετικά απαιτητικό και χρονοβόρο, που βοηθούσε ωστόσο στην εξοικείωση με τα προβλήματα της πόλης. Καθίσταται φανερό ότι η αθηναϊκή δημοκρατία ήταν άμεση, η αμεσότερη δυνατή τουλάχιστον, καθώς μέσω των συλλογικών διεργασιών της εκκλησίας, της βουλής και των δικαστηρίων κατόρθωνε να ελέγχει τις πολιτικές της διαδικασίες με συστήματα εναλλαγής των προσώπων που προφύλασσαν σε σημαντικό βαθμό από τη διαφθορά της υπηρεσίας επί μακρόν σε υψηλά αξιώματα. Σε γενικές γραμμές, λοιπόν, η αθηναϊκή δημοκρατία δεν λειτουργούσε βάσει συντάγματος, αλλά χρησιμοποιούσε μια προφορική παράδοση, σκοπός της οποίας ήταν κυρίως η διατήρηση ενός συνόλου ουσιαστικών ιδεών για τη λειτουργία της πόλης. Το ίδιο το σύστημα εξελισσόταν μέσω των δημοκρατικών διαδικασιών, στις οποίες σπάνια συμμετείχε το σύνολο των Αθηναίων πολιτών. Αν και το αθηναϊκό σύστημα εξελίχθηκε, δεν ευθυγραμμίστηκε απόλυτα με τον πυρήνα των ιδεών της δημοκρατίας. Το τίμημα που πλήρωσαν οι Αθηναίοι για την απομάκρυνση από τις βασικές ιδέες που διαμόρφωσαν την κλασική Αθήνα φόβισε πολλούς από τους ιστορικούς και φιλοσόφους της εποχής, που είδαν καθαρότερα τη σκοτεινή πλευρά της αθηναϊκής δημοκρατίας. Η κλασική δημοκρατία έπεσε σε
παρακμή μετά την ήττα της Αθήνας στον Πελοποννησιακό Πόλεμο και υπήρξαν περίοδοι που στην πόλη επικρατούσε εμφανής ολιγαρχία. Μερίδα του πληθυσμού και ορισμένοι φιλόσοφοι (π.χ. Ο Πλάτων) υποστήριζαν ανοιχτά την ολιγαρχία και θεωρούσαν τη δημοκρατία σαθρή και ασταθή διακυβέρνηση από τον όχλο. Οι απόψεις τους και η κρίση τους πέρασε διαδοχικά στους αιώνες στις επερχόμενες γενεές διανοητών με τόση σφοδρότητα ώστε η ιδέα της δημοκρατίας απέκτησε «βαριά μυρωδιά για περισσότερα από 2.000 χρόνια». Μέχρι τους ρωμαϊκούς χρόνους κάθε ίχνος δημοκρατικής διακυβέρνησης εξαφανίστηκε από τον μεσογειακό κόσμο, αν και συνέχισαν να υπάρχουν εστίες αυτοδιοίκησης στα αστικά κέντρα, με ολιγαρχικό όμως χαρακτήρα και ευρισκόμενες στα χέρια των οικονομικά ισχυρότερων οικογενειών κάθε περιοχής. Αυτό συνεχίστηκε μέχρι τον πρώιμο Μεσαίωνα, όταν αυτές οι δυνατότητες τοπικής αυτοδιοίκησης πέρασαν οριστικά στον έλεγχο της Εκκλησίας. Προεδρευόμενη Είναι ένας τύπος κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, όπου η εκλεγμένη από τον λαό κυβέρνηση παίρνει τις πολιτικές αποφάσεις. Αρχηγός του κράτους είναι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, ο οποίος είναι αιρετός και δεν έχει ουσιαστικές πολιτικές αρμοδιότητες. Τη νομοθετική εξουσία ασκεί το κοινοβούλιο, την εκτελεστική η κυβέρνηση. Η τελευταία πρέπει πάντοτε να απολαμβάνει της εμπιστοσύνης του κοινοβουλίου. Ιστορικά είναι συνέχεια της βασιλευόμενης κοινοβουλευτικής δημοκρατίας και της συνταγματικής μοναρχίας, αφού η μόνη διαφορά τους είναι ότι στη μεν βασιλευόμενη ο αρχηγός του κράτους είναι κληρονομικός, στη δε προεδρευόμενη είναι αιρετός. Σε όλες τις περιπτώσεις πρόκειται για παράδειγμα αντιπροσωπευτικής και φιλελεύθερης δημοκρατίας. Στις περισσότερες χώρες ο πρόεδρος της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας εκλέγεται από το κοινοβούλιο, αλλά σε λίγες εκλέγεται κατευθείαν από το εκλογικό σώμα.
Οι χώρες της Ε.Ε. και το πολίτευμά τους. Έτος προσχώρησης στην ΕΕ:1995 Μέλος του χώρου Σένγκεν: Ναι Πρωτεύουσα:Βιέννη Συνολική έκταση:83 870 km² Πληθυσμός:8,3 εκατομμύρια επίσημη γλώσσα:γερμανικά Βέλγιο Έτος προσχώρησης στην ΕΕ:Ιδρυτικό μέλος (1952) Πολιτικό σύστημα:βασιλευομένη Πρωτεύουσα:Βρυξέλλες Συνολική έκταση:30.528 km² Πληθυσμός:10,7 εκατομμύρια επίσημες γλώσσες του Βελγίου:γαλλικά,ολλανδικά,γερμανικά Αυ στρ ία Έτος προσχώρησης στην ΕΕ:2007 Μέλος του χώρου Σένγκεν:Όχι Πρωτεύουσα:Σόφια Συνολική έκταση:111.910 km 2 Πληθυσμός:7,6 εκατομμύρια Νόμισμα:Λεβ επίσημη γλώσσα της Βουλγαρίας:βουλγαρικά α Έτος προσχώρησης στην ΕΕ:2004 Πολιτικό σύστημα:προεδρική κοινοβουλευτική Δημοκρατία Πρωτεύουσα:Λευκωσία Συνολική έκταση:9.250 km² Πληθυσμός:0,8 εκατομμύρια επίσημες γλώσσες της Κύπρου:ελληνικά Κύπρος Βο υ λ γ α ρ ί Τσεχική Δημοκρατία Δανία
Έτος προσχώρησης στην ΕΕ:2004 Πρωτεύουσα:Πράγα Συνολική έκταση:8.866 km² Πληθυσμός:10,5 εκατομμύρια Νόμισμα:τσεχική κορόνα επίσημη γλώσσα της Τσεχικής Δημοκρατίας:τσεχικά Έτος προσχώρησης στην ΕΕ:1973 Πολιτικό σύστημα:βασιλευομένη Πρωτεύουσα:Κοπεγχάγη Συνολική έκταση:43.094 km² Πληθυσμός:5,5 εκατομμύρια Νόμισμα:δανική κορóνα επίσημη γλώσσα της Δανίας:δανέζικα Έτος προσχώρησης στην ΕΕ:2004 Πολιτικό σύστημα:δημοκρατία Πρωτεύουσα:Τάλιν Συνολική έκταση:45.000 km² Πληθυσμός:1,3 εκατομμύρια επίσημη γλώσσα της Εσθονίας:εσθονικά Έτος προσχώρησης στην ΕΕ:1995 Πρωτεύουσα:Ελσίνκι Συνολική έκταση:338.000 km² Πληθυσμός:5,3 εκατομμύρια επίσημες γλώσσες της Φινλανδίας:φινλανδικά,σουηδικά Φινλανδία Εσθ ο ν ί α Έτος προσχώρησης στην ΕΕ:Ιδρυτικό μέλος (1952) Πολιτικό σύστημα:προεδρική κοινοβουλευτική Δημοκρατία Πρωτεύουσα:Παρίσι Συνολική έκταση:550.000 km² Πληθυσμός:64,3 εκατομμύρια επίσημη γλώσσα της Γαλλίας:γαλλικά Έτος προσχώρησης στην ΕΕ:Ιδρυτικό μέλος (1952) Πολιτικό σύστημα:ομοσπονδιακή προεδρευόμενη Πρωτεύουσα:Βερολίνο Συνολική έκταση:356.854 km² Πληθυσμός:82 εκατομμύρια επίσημη γλώσσα της Γερμανίας:γερμανικά Γερμανία Γαλ λ ί α
Ελλάδα Έτος προσχώρησης στην ΕΕ:1981 Πρωτεύουσα:Αθήνα Συνολική έκταση:131.957 km² Πληθυσμός:11,2 εκατομμύρια Νόμισμα ευρώ επίσημη γλώσσα της Ελλάδας:ελληνικά Έτος προσχώρησης στην ΕΕ:1973 Μέλος του χώρου Σένγκεν:Όχι Πρωτεύουσα:Δουβλίνο Συνολική έκταση:70.000 χλμ² Πληθυσμός:4,5 εκατομμύρια επίσημες γλώσσες της Ιρλανδίας:αγγλικά,ιρλανδικά Ουγγαρία Έτος προσχώρησης στην ΕΕ:2004 Πρωτεύουσα:Βουδαπέστη Συνολική έκταση:93.000 km² Πληθυσμός:10 εκατομμύρια Νόμισμα:φιορίνι επίσημη γλώσσα της Ουγγαρίας:ουγγρικά Έτος προσχώρησης στην ΕΕ:Ιδρυτικό μέλος (1952) Πρωτεύουσα:Ρώμη Συνολική έκταση:301.263 km² Πληθυσμός:60 εκατομμύρια επίσημη γλώσσα της Ιταλίας:ιταλικά Ιταλία Ιρλ α νδ ία
Έτος προσχώρησης στην ΕΕ:2004 Πρωτεύουσα:Ρίγα Συνολική έκταση:65.000 km² Πληθυσμός:2,3 εκατομμύρια Νόμισμα:λατs επίσημη γλώσσα της Λεττονίας:λεττονικά Έτος προσχώρησης στην ΕΕ:2004 Πρωτεύουσα:Βίλνιους Συνολική έκταση:65.000 km² Πληθυσμός:3,3 εκατομμύρια Νόμισμα:λίτας επίσημη γλώσσα της Λιθουανίας:λιθουανικά Λιθουανία Λε τ τ ο ν ί α Λουξεμβούργο Μάλτα Έτος προσχώρησης στην ΕΕ:Ιδρυτικό μέλος (1952) Πολιτικό σύστημα:βασιλευομένη Πρωτεύουσα:Λουξεμβούργο Συνολική έκταση:2.586 km² Πληθυσμός:0,5 εκατομμύρια επίσημες γλώσσες του Λουξεμβούργου:γαλλικά,γερμανικά τω Χώρες Έτος προσχώρησης στην ΕΕ:2004 Πρωτεύουσα:Βαλέττα Συνολική έκταση:316 km² Πληθυσμός:0,4 εκατομμύρια επίσημες γλώσσες της Μάλτας:μαλτέζικα,αγγλικά Πολωνία Κά Έτος προσχώρησης στην ΕΕ:Ιδρυτικό μέλος (1952) Πολιτικό σύστημα:βασιλευομένη Πρωτεύουσα:Άμστερνταμ Συνολική έκταση:41.526 km² Πληθυσμός:16,4 εκατομμύρια επίσημη γλώσσα των Κάτω Χωρών:ολλανδικά Έτος προσχώρησης στην ΕΕ:2004 Πρωτεύουσα:Βαρσοβία Συνολική έκταση:312.679 km² Πληθυσμός:38,1 εκατομμύρια Νόμισμα:ζλότυ επίσημη γλώσσα της Πολωνίας:πολωνικά
Πορτογαλία Έτος προσχώρησης στην ΕΕ:1986 Πρωτεύουσα:Λισαβόνα Συνολική έκταση:92.072 km² Πληθυσμός:10,6 εκατομμύρια επίσημη γλώσσα της Πορτογαλίας:πορτογαλικά Έτος προσχώρησης στην ΕΕ:2004 Πρωτεύουσα:Μπρατισλάβα Συνολική έκταση:48.845 km² Πληθυσμός:5,4 εκατομμύρια επίσημη γλώσσα της Σλοβακίας:σλοβακικά Σλοβενία Ρουμανία Έτος προσχώρησης στην ΕΕ:2007 Μέλος του χώρου Σένγκεν:Όχι Πολιτικό σύστημα:προεδρική κοινοβουλευτική Δημοκρατία Πρωτεύουσα:Boυκουρέστι Συνολική έκταση:237.500 km² Πληθυσμός:21,5 εκατομμύρια Νόμισμα:ρουμανικό λέι επίσημη γλώσσα της Ρουμανίας:ρουμανικά Έτος προσχώρησης στην ΕΕ:2004 Πρωτεύουσα:Λιουμπλιάνα Συνολική έκταση:20.273 km² Πληθυσμός:2 εκατομμύρια επίσημη γλώσσα της Σλοβενίας:σλοβενικά Σλ ο β α κ ί α Ισπανία Σουηδία
Έτος προσχώρησης στην ΕΕ:1986 Πολιτικό σύστημα:βασιλευομένη Πρωτεύουσα:Μαδρίτη Συνολική έκταση:504.782 km² Πληθυσμός:45,8 εκατομμύρια επίσημες γλώσσες της ΕΕ:ισπανικά Έτος προσχώρησης στην ΕΕ:1995 Πολιτικό σύστημα:βασιλευομένη Πρωτεύουσα:Στοκχόλμη Συνολική έκταση:449.964 km² Πληθυσμός:9,2 εκατομμύρια Νόμισμα:κορόνα επίσημη γλώσσα της Σουηδίας:σουηδικά Ηνωμένο Βασίλειο Έτος προσχώρησης στην ΕΕ:1973 Μέλος του χώρου Σένγκεν:Όχι Πολιτικό σύστημα:βασιλευομένη Πρωτεύουσα:Λονδίνο Συνολική έκταση:244.820 km² Πληθυσμός:61,7 εκατομμύρια Νόμισμα:λίρα στερλίνα επίσημη γλώσσα του Ηνωμένου Βασιλείου:αγγλικά Πώς λαμβάνονται οι αποφάσεις της Ε.Ε. Για τη λήψη αποφάσεων στην ΕΕ ακολουθείται κατά κανόνα η λεγόμενη "διαδικασία συναπόφασης". Αυτό σημαίνει ότι οι προτεινόμενοι νόμοι πρέπει να εγκριθούν τόσο από το άμεσα εκλεγμένο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο όσο και από το Συμβούλιο (που εκπροσωπεί τις κυβερνήσεις των 27 χωρών μελών της ΕΕ). Κατάρτιση της νομοθεσίας της ΕΕ Προτού καταθέσει νέες νομοθετικές πρωτοβουλίες, η Επιτροπή αξιολογεί τις οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές συνέπειες που ενδέχεται να έχει η εκάστοτε πρωτοβουλία. Για τον σκοπό αυτό, συντάσσει τις λεγόμενες'"εκτιμήσεις επιπτώσεων" που αναλύουν τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα των διαφόρων εναλλακτικών επιλογών. Η Επιτροπή διενεργεί επίσης διαβουλεύσεις με τα ενδιαφερόμενα μέρη, όπως μη κυβερνητικές οργανώσεις, τοπικές αρχές και εκπροσώπους των διαφόρων κλάδων και της κοινωνίας των πολιτών. Ομάδες εμπειρογνωμόνων παρέχουν συμβουλές για
τεχνικά θέματα. Με αυτόν τον τρόπο, η Επιτροπή φροντίζει ώστε οι νομοθετικές προτάσεις να ανταποκρίνονται στις ανάγκες των άμεσα ενδιαφερομένων και αποφεύγει την άσκοπη γραφειοκρατία. Οι πολίτες, οι επιχειρήσεις και οι οργανισμοί μπορούν να συμμετάσχουν στη διαδικασία διαβούλευσης μέσω του δικτυακού τόπου "Δημόσιες Διαβουλεύσεις". Τα εθνικά κοινοβούλια μπορούν να εκφράσουν επίσημα τις επιφυλάξεις τους εάν θεωρούν ότι θα ήταν καλύτερο να αντιμετωπιστεί ένα ζήτημα σε εθνικό επίπεδο αντί σε επίπεδο ΕΕ. Εξέταση και έγκριση Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο εξετάζουν τις προτάσεις της Επιτροπής και με τη σειρά τους προτείνουν τροποποιήσεις. Εάν δεν μπορούν να συμφωνήσουν επί των τροποποιήσεων, γίνεται δεύτερη ανάγνωση. Κατά τη διάρκεια της δεύτερης ανάγνωσης, το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο μπορούν και πάλι να προτείνουν τροποποιήσεις. Το Κοινοβούλιο έχει την εξουσία να εμποδίσει την έγκριση της προτεινόμενης νομοθετικής πράξης εάν δεν μπορεί να συμφωνήσει με το Συμβούλιο. Εάν τα δύο όργανα συμφωνήσουν επί των τροποποιήσεων, η προτεινόμενη νομοθετική πράξη εγκρίνεται. Εάν δεν μπορούν να συμφωνήσουν, μια επιτροπή συνδιαλλαγής επιχειρεί να βρει λύση. Τόσο το Συμβούλιο όσο και το Κοινοβούλιο μπορούν να εμποδίσουν την έγκριση της νομοθετικής πρότασης σ' αυτήν την τελευταία ανάγνωση. Το δημοψήφισμα Δημοψήφισμα, (λατ.referendum) είναι μια διαδικασία άμεσης ψηφοφορίας ολόκληρου του εκλογικού σώματος, προκειμένου να επικυρωθεί ή να απορριφθεί μια
πρόταση που έχει ιδιαίτερη σημασία για ένα κράτος. Δημοψηφίσματα διοργανώνονται συνήθως για σημαντικά ζητήματα, όπως για την υιοθέτηση νέου Συντάγματος, την επικύρωση νέας Συνθήκης, κ.λπ. Σε πολλές χώρες τα δημοψηφίσματα αποτελούν συνήθη πρακτική, διοργανώνονται εύκολα, με πρόταση βουλευτών ή συλλογή υπογραφών, σε τοπικό ή εθνικό επίπεδο. Το Σύνταγμα προβλέπει δύο ειδών δημοψηφίσματα. Το πρώτο αφορά "κρίσιμα εθνικά θέματα" και απαιτεί τη σύμφωνη γνώμη 151 βουλευτών, ενώ το δεύτερο αφορά ψηφισμένα νομοσχέδια και προκηρύσσεται με αυξημένη πλειοψηφία 180 βουλευτών. Για να θεωρηθεί έγκυρο το αποτέλεσμα δημοψηφίσματος για κρίσιμα εθνικά θέματα, η προσέλευση των ψηφοφόρων θα πρέπει να ανέλθει τουλάχιστον στο 40%, ενώ στην περίπτωση δημοψηφίσματος για ψηφισμένα νομοσχέδια η προσέλευση στην κάλπη πρέπει να ανέλθει τουλάχιστον στο 50% του εκλογικού σώματος. Έτσι θα πρέπει το υπουργικό συμβούλιο να αποφασίσει τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος και να ζητηθεί η υπερψήφιση της πρότασης από την πλειοψηφία των βουλευτών, δηλαδή 151 βουλευτές. Αμέσως μετά ακολουθεί η έκδοση του διατάγματος από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Το δημοψήφισμα διεξάγεται ένα μήνα μετά τη λήψη της απόφασης από τη Βουλή. Τι προβλέπει αναλυτικά το άρθρο 44 Άρθρο 44: Πράξεις νομοθετικού περιεχομένου, δημοψηφίσματα, διαγγέλματα 1. Σε έκτακτες περιπτώσεις εξαιρετικά επείγουσας και απρόβλεπτης ανάγκης ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας μπορεί, ύστερα από πρόταση του Υπουργικού Συμβουλίου, να εκδίδει πράξεις νομοθετικού περιεχομένου. Oι πράξεις αυτές υποβάλλονται στη Βουλή για κύρωση σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 72 παράγραφος 1, μέσα σε σαράντα ημέρες από την έκδοσή τους ή μέσα σε σαράντα ημέρες από τη σύγκληση της Bουλής σε σύνοδο. Aν δεν υποβληθούν στη Bουλή μέσα στις προαναφερόμενες προθεσμίες ή αν δεν εγκριθούν από αυτή μέσα σε τρεις μήνες από την υποβολή τους, παύουν να ισχύουν στο εξής.
2. O Πρόεδρος της Δημοκρατίας προκηρύσσει με διάταγμα δημοψήφισμα για κρίσιμα εθνικά θέματα, ύστερα από απόφαση της απόλυτης πλειοψηφίας του όλου αριθμού των βουλευτών, που λαμβάνεται με πρόταση του Yπουργικού Συμβουλίου. Δημοψήφισμα προκηρύσσεται από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας με διάταγμα και για ψηφισμένα νομοσχέδια που ρυθμίζουν σοβαρό κοινωνικό ζήτημα, εκτός από τα δημοσιονομικά, εφόσον αυτό αποφασιστεί από τα τρία πέμπτα του συνόλου των βουλευτών, ύστερα από πρόταση των δύο πέμπτων του συνόλου και όπως ορίζουν ο Kανονισμός της Bουλής και νόμος για την εφαρμογή της παραγράφου αυτής. Δεν εισάγονται κατά την ίδια περίοδο της Bουλής περισσότερες από δύο προτάσεις δημοψηφίσματος για νομοσχέδιο. Aν νομοσχέδιο υπερψηφιστεί, η προθεσμία του άρθρου 42 παράγραφος 1 αρχίζει από τη διεξαγωγή του δημοψηφίσματος. 3. O Πρόεδρος της Δημοκρατίας σε εντελώς εξαιρετικές περιστάσεις μπορεί να απευθύνει προς το Λαό διαγγέλματα, μετά από σύμφωνη γνώμη του Προέδρου της Kυβέρνησης. Tα διαγγέλματα προσυπογράφονται από τον Πρωθυπουργό και δημοσιεύονται στην Eφημερίδα της Kυβερνήσεως. Στις 25.7.2011 ψηφίστηκε το νομοσχέδιο για τη Διεύρυνση της άμεσης και συμμετοχικής δημοκρατίας με τη διενέργεια δημοψηφίσματος (http://www.opengov.gr/ypes/wp-content/uploads/downloads/2011/07/aitiologiki_dimopsifisma.pdf ) Δημοψηφίσματα στην Ελλάδα 1920: Η κυβέρνηση Δημητρίου Ράλλη προκηρύσσει δημοψήφισμα για τις 5 Δεκεμβρίου με ερώτημα την επιστροφή του βασιλιά Κωνσταντίνου του Α. Στο δημοψήφισμα δεν συμμετέχουν οι Φιλελεύθεροι. Η επάνοδος του εξόριστου βασιλιά εγκρίνεται με 99%. Το αποτέλεσμα ενοχλεί τις συμμαχικές δυνάμεις και κυρίως τη Βρετανία που δεν επιθυμεί την επιστροφή του φιλογερμανού Κωνσταντίνου. Οι σύμμαχοι παύουν να υποστηρίζουν την Ελλάδα προσφέροντας την υποστήριξή τους προς την Τουρκία. Η αλλαγή της στάσης των συμμάχων θεωρείται ένας από τους παράγοντες που συνέλαβαν καθοριστικά στη μικρασιατική καταστροφή.
1924: Η Δ Συντακτική Εθνοσυνέλευση προκηρύσσει δημοψήφισμα για τις 13 Απριλίου με ερώτημα την κατάργηση της μοναρχίας. Η διαδικασία οργανώνεται από την κυβέρνηση Παπαναστασίου. Υπέρ της αβασίλευτης δημοκρατίας ψηφίζει το 69,95% των ψηφοφόρων και κατά το 30,05%. Την 1η Μαΐου της ίδιας χρονιάς ορκίζεται πρόεδρος της Δημοκρατίας ο Παύλος Κουντουριώτης. 1935: Προκηρύχθηκε από το διδακτορικό καθεστώς του Γεωργίου Κονδύλη κι έμεινε στην ιστορία ως νόθο δημοψήφισμα. Το ερώτημα ήταν η κατάργηση της αβασίλευτης δημοκρατίας. Σύμφωνα με το επίσημο αποτέλεσμα, υπέρ της βασιλευόμενης δημοκρατίας ψήφισε το 97,88% των ψηφοφόρων, ενώ το όχι απέσπασε μόλις το 2,12%. 1946: Η κυβέρνηση Κωνσταντίνου Τσαλδάρη προκηρύσσει δημοψήφισμα για την 1η Σεπτεμβρίου. Οι επιλογές ήταν τρεις: υπέρ ή κατά της επανόδου του βασιλιά και υπέρ της αβασίλευτης Δημοκρατίας. Υπέρ της επανόδου του βασιλιά Γεωργίου Β ψήφισε το 69%, κατά το 20% και υπέρ της αβασίλευτης Δημοκρατίας το 11%. 1968: Η χούντα των συνταγματαρχών διενεργεί δημοψήφισμα στις 29 Σεπτεμβρίου για σχέδιο συντάγματος που είχε εκπονήσει η ίδια. Στο δημοψήφισμα παρωδία το ναι αποσπά ποσοστό 92,21% και το όχι το 7,79%. Στη διαδικασία δεν είχαν δικαίωμα συμμετοχής οι πολιτικοί κρατούμενοι που είχαν συλληφθεί ή εκτοπιστεί μετά το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου του 1967. 1973: Το δεύτερο δημοψήφισμα παρωδία της απριλιανής δικτατορίας πραγματοποιήθηκε στις 29 Ιουλίου εκείνου του έτους. Τα ερωτήματα σχετίζονταν με την έγκριση μεταρρύθμισης του συντάγματος του 1968, την εκλογή προέδρου (Γεώργιος Παπαδόπουλος) και αντιπροέδρου (Οδυσσέας Αγγελής) της Δημοκρατίας για θητεία οκτώ ετών και την κατάργηση της μοναρχίας. Υπέρ ψήφισε το 78,43% και κατά το 21,57%. 1974: Μετά την πτώση της δικτατορίας, η κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή διενεργεί δημοψήφισμα με ερώτημα τη μορφή του πολιτεύματος. Το δημοψήφισμα διενεργήθηκε στις 8 Δεκεμβρίου. Το 69,2% των ψηφοφόρων ψηφίζει κατά της
βασιλευόμενης δημοκρατίας και το 30,82% υπέρ της επαναφοράς του θεσμού της βασιλείας. Δημοψηφίσματα σε χώρες της Ε.Ε. Όπως προαναφέρθηκε, σε αρκετές χώρες κυρίως της κεντρικής και βόρειας Ευρώπης, τα δημοψηφίσματα αποτελούν μέρος της καθημερινότητας των πολιτών, καθώς διενεργούνται σε σχετικά μεγάλη συχνότητα. Ενδεικτικά θα αναφέρουμε κάποια παραδείγματα χωρών της Ε.Ε. με τα πιο σημαντικά δημοψηφίσματα που έγιναν σ' αυτές τα τελευταία χρόνια. Στη Δανία έγιναν τα εξής (χρονολογικά) δημοψηφίσματα από το 1974 (οπότε έγινε το τελευταίο στην Ελλάδα): 1. Για τη μείωση της εκλογικής ηλικίας από τα 20 στα 18 χρόνια (1978) 2. Για το Single European Act (1986) 3. Για τη συνθήκη του Μάαστριχτ (1992) 4. Για τη συνθήκη του Μάαστριχτ (1993) 5. Για τη συνθήκη του Άμστερνταμ (1998) 6. Για την είσοδο στο Ευρώ (2000) 7. Για τη διαδοχή στο θρόνο της Δανίας (2009) Στην Ιταλία, την εικοσαετία 1974-1993 διεξήχθησαν 26 εθνικά Δημοψηφίσματα με πολλαπλά ερωτήματα κάθε φορά. Δημοψήφισμα για τον τρόπο αναθεώρησης τού Συντάγματος,για συγχώνευση ή αλλαγή ορίων υφισταμένων αυτοδιοικητικών διαμερισμάτων,για ψήφιση νόμου- πρόταση Λαϊκής Πρωτοβουλίας και πρόσφατα για την πυρηνική ενέργεια μετά το σεισμό στην Ιαπωνία και το πυρηνικό ατύχημα της Φουκουσίμα, κ.ά. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, 11 δημοψηφίσματα από το 1973 και μετά, και πολυάριθμα άλλα σε τοπικό επίπεδο. Γ Μέρος
Δραστηριότητα 1η Θέμα:Εικονική επίσκεψη στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο Στόχος: Εξοικείωση των μαθητών με τα όργανα λήψης αποφάσεων της Ε.Ε. Περιγραφή: Μέσω της ιστοσελίδας του Ευρωπαϊκού κοινοβουλίου, παρακολουθήσαμε ζωντανές συνεδριάσεις και στη συνέχεια τα παιδιά έκαναν διάφορες παρατηρήσεις για πράγματα που τους τράβηξαν την προσοχή. Στη συνέχεια χωρίστηκαν σε ομάδες και προσπάθησαν να χαράξουν επαγγελματικές πορείες, δηλαδή ποιος θα ήταν ο δρόμος που θα έπρεπε να ακολουθήσει κάποιος για να φτάσει σε μία από αυτές τις θέσεις (π.χ. ευρωβουλευτή, επίτροπου ή ακόμη και διερμηνέα). Τέλος, έψαξαν στο διαδίκτυο για το βιογραφικό κάποιου Έλληνα Ευρωβουλευτή και έγινε σύγκριση της πορείας που είχε ακολουθήσει για να φτάσει σε αυτή τη θέση με τις επαγγελματικές πορείες που είχαν φτιάξει οι μαθητές. Δραστηριότητα 2η Θέμα: Η λήψη αποφάσεων μέσα στο Δημοκρατικό πολίτευμα. Στόχος: Κατανόηση των όρων προεδρευόμενη, βασιλευόμενη, άμεση και συμμετοχική δημοκρατία. Περιγραφή: Με βάση τις γνώσεις που είχαν αποκτήσει τα παιδιά μετά την έρευνα στο διαδίκτυο για το τι είναι Δημοκρατία, οργανώσαμε ένα παιχνίδι στην τάξη για να βγάλουμε τα δικά μας συμπεράσματα σχετικά με τις διαφορές που έχουν οι διάφορες μορφές Δημοκρατίας και σε τι ποσοστό συμμετέχει ο λαός στη λήψη των αποφάσεων. Πρόκειται για ένα παιχνίδι ρόλων, οι οποίοι μοιράστηκαν ως εξής: ένας Πρόεδρος της Δημοκρατίας, ένας Βασιλιάς, ένας Πρωθυπουργός, 3 Υπουργούς, 3 Βουλευτές, 10 Πολίτες. Στη μέση όλων υπήρχε ένα κουτί που συμβόλιζε μία απόφαση που έπρεπε να ληφθεί πάνω σε ένα περιβαλλοντικό, ένα οικονομικό και ένα εκπαιδευτικό θέμα. Στις δύο πρώτες περιπτώσεις πολιτεύματος, το κουτί γύριζε από χέρι σε χέρι και ο καθένας ανάλογα με το ρόλο του έλεγε κάτι σχετικό με την αρμοδιότητα που είχε. Το κουτί-απόφαση όμως δεν πέρασε καθόλου από τα χέρια
των πολιτών. Μόνο στην τρίτη περίπτωση πολιτεύματος ερωτήθηκαν και οι πολίτες και κατέθεσαν την άποψή τους. Κατόπιν, ακολούθησε συζήτηση πάνω στα συμπεράσματά των μαθητών. Δραστηριότητα 3η Θέμα: Οι κίνδυνοι στη διενέργεια δημοψηφίσματος και ο ρόλος του ενεργού πολίτη. Στόχος: Να γίνει σαφές στους μαθητές ότι για να έχει νόημα ένα δημοψήφισμα απαιτεί από την πλευρά των πολιτών να είναι ενημερωμένοι και να ενδιαφέρονται για τα κοινά. Περιγραφή: Έγινε ένα πρόχειρο δημοψήφισμα στην τάξη. Δόθηκε σε κάθε μαθητή ένα διπλωμένο χαρτί, που δεν επιτρεπόταν να ανοίξουν. Στην εξωτερική πλευρά ήταν το θέμα (για το οποίο θα ψήφιζαν με ναι, όχι ή λευκό): Σας βρίσκει σύμφωνους η ακύρωση όλων των γραπτών διαγωνισμάτων ως το τέλος της χρονιάς;. Όπως ήταν αναμενόμενο, το ναι υπερίσχυσε, αν και υπήρξαν και κάποια όχι και μερικά λευκά. Το δεύτερο βήμα ήταν να ανοίξουν το χαρτί, μέσα στο οποίο υπήρχαν αναλυτικές πληροφορίες για το τι θα γινόταν στην περίπτωση του ή του όχι. Στην περίπτωση του ναι λοιπόν, μπορεί να μην έγραφαν άλλα διαγωνίσματα, αλλά οριζόταν εβδομαδιαία προφορικά τεστ και πλήθος ασκήσεων για το σπίτι κάθε Σαββατοκύριακο. Και βέβαια, αυτό θα ίσχυε για όλους, ακόμη και για όσους είχαν προτιμήσει το λευκό, δείχνοντάς τους έτσι, με έναν απλοϊκό τρόπο, ότι με το να μην έχεις άποψη συνήθως υφίστασαι τις επιλογές των άλλων, αλλά και ότι πάντα ως πολίτης πρέπει να προσπαθείς να ενημερώνεσαι για ένα ζήτημα πολύπλευρα και λεπτομερώς. Δραστηριότητα 4η Θέμα: Η λήψη αποφάσεων στον τόπο που κατοικώ. Στόχος: Να ενημερωθούμε καλύτερα για τον τρόπο που λειτουργεί η τοπική αυτοδιοίκηση και να σκεφτούμε πώς μπορούν οι πολίτες να έχουν μεγαλύτερο βαθμό
συμμετοχής. Περιγραφή: Σε πρώτη φάση, υπήρξε συνομιλία μέσω skype των μαθητών με τον κ. Αλέξανδρο Τσίμα. Ο Αλέξανδρος Τσίμας, είναι ένα νέο άτομο, σχετικά κοντά ακόμη στην ηλικία των παιδιών. Στις τελευταίες δημοτικές εκλογές ήταν υποψήφιος δημοτικός σύμβουλος Αλμωπίας, αλλά από νωρίτερα, ήδη από τα σχολικά του χρόνια είχε δείξει ενδιαφέρον για τα κοινά και αγωνιστική δράση εντός και εκτός σχολείου. Σήμερα είναι φοιτητής της Πολυτεχνικής Σχολής στην Ξάνθη. Ο κ. Τσίμας μίλησε στα παιδιά για το πόσο σημαντικό είσαι να είσαι ενεργός πολίτης, για τις ευκαιρίες που υπάρχουν και για το ότι είναι οι νέοι που πρώτοι απ' όλους θα έπρεπε να ασχολούνται με τα κοινά. Στη δεύτερη φάση, τα οι μαθητές ετοίμασαν ερωτήσεις που θα ήθελαν να κάνουν στο Δήμαρχο της περιοχής και μια ομάδα απ' αυτούς πήραν τη συνέντευξη απ' τον κ. Γρυπιώτη. Οι ερωτήσεις που του έθεσαν είναι οι παρακάτω: -Ποιος είναι υπεύθυνος για τις αποφάσεις που στο Δήμο μας; -Σε τι βαθμό οι αποφάσεις ελέγχονται απ' την περιφέρεια ή την κεντρική εξουσία; -Υπάρχει διαφορετική διαδικασία για τις αποφάσεις σε διαφορετικούς τομείς π.χ. Πολιτιστικά, οικονομικά κτλ; -Με τρόπο ένας δημότης μπορεί να ασχοληθεί με τα θέματα του δήμου του; -Υπάρχουν τρόποι ώστε να συμμετέχουν οι πολίτες πιο ενεργά σε όσα αποφασίζονται; -Θ υπήρχε η δυνατότητα ανοιχτών συνελεύσεων του δήμου, περίπου όπως γινόταν στα αρχαία χρόνια; -Οι αδελφοποιήσεις δήμων στο πλαίσιο της Ε.Ε. βοηθά στην ανταλλαγή εμπειριών και ιδεών; -Έχει αδελφοποιηθεί ο δήμος μας με κάποιον άλλο δήμο της Ευρώπης; Επειδή με τη συνέντευξη ασχολήθηκε το ένα τμήμα της έκτης, στο τέλος με μία
προφορική παρουσίαση ενημέρωσαν και τους συμμαθητές τους του άλλου τμήματος. Δραστηριότητα 4η Θέμα: Η λήψη αποφάσεων στο σχολείο μας Στόχος: Να ενημερωθούν οι μαθητές για τον τρόπο που λειτουργεί και διοικείται η σχολική μονάδα και να σκεφτούν τρόπους για μεγαλύτερη συμμετοχή των παιδιών στις αποφάσεις που τους αφορούν. Περιγραφή: Συζήτηση για θέματα που αφορούν το σχολείο και τους μαθητές καθώς και το μερίδιο συμμετοχής τους σε αυτές. Διατύπωση αποριών και ερωτήσεων και στη συνέχεια συνέντευξη από το Διευθυντή του σχολείου. Ενημέρωση των μαθητών του άλλου τμήματος της ΣΤ τάξης. Οι ερωτήσεις της συνέντευξης είναι οι παρακάτω: -Ποιος παίρνει κατά κύριο λόγο τις αποφάσεις στο σχολείο μας; -Ποιος είναι ο ρόλος των δασκάλων, των γονιών, του Υπουργείου; -Ποιος διαχειρίζεται τα έσοδα του σχολείου κι από που προέρχονται; -Ισχύει το ίδιο για όλα τα σχολεία της χώρας; -Τα παιδιά μπορούν να συμμετέχουν στις αποφάσεις; -Πώς μπορεί να ενισχυθεί η συμμετοχή των μαθητών σε θέματα που τους αφορούν άμεσα; -Είναι δυνατό μέσω της ιστοσελίδας του σχολείου να τίθενται ερωτήματα και τα παιδιά να ψηφίζουν; -Θα μπορούσαν να δίνονται ερωτηματολόγια στα παιδιά και να λαμβάνεται υπόψιν η άποψή τους και οι προτεραιότητές τους για τα θέματα του σχολείου; -Θα μπορούσαν να γίνονται δημοψηφίσματα στο σχολείο μας; Δραστηριότητα 5η
Θέμα: Διενέργεια δημοψηφίσματος στο σχολείο μας. Στόχος: Μέσα από την προσομοίωση ενός δημοψηφίσματος, να αποκτήσουν οι μαθητές αυτή την εμπειρία και να βιώσουν όλες τις φάσεις της διοργάνωσης. Περιγραφή: Ως ερώτημα για το δημοψήφισμα αποφασίστηκε από τους μαθητές να είναι το εξής: Θα ήταν συμφέρον για τη σχολική μας κοινότητα να γίνει γήπεδο ποδοσφαίρου στον προαύλιο χώρο; Τα παιδιά χωρίστηκαν σε δύο ομάδες, του ναι και του όχι κι ανέλαβαν να προετοιμάσουν το εκλογικό υλικό. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ-ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ
Το θέμα με το οποίο ασχοληθήκαμε κίνησε το ενδιαφέρον των παιδιών και συνεργάστηκαν με πολλή ενέργεια και ενθουσιασμό. Λόγω κάποιων απρόοπτων παραγόντων δεν έχουμε ακόμη ολοκληρώσει τη διενέργεια του δημοψηφίσματος στο σχολείο. Έπειτα, θα ακολουθήσει μία συνολική εκτίμηση και αποτίμηση απ την πλευρά των παιδιών, και τα συμπεράσματα και οι εντυπώσεις τους θα δημοσιευθούν στην εφημερίδα του σχολείου. Χωρίς να έχουμε να παρουσιάσουμε κάτι εντυπωσιακό ως τελικό προϊόν, θεωρώ ότι η δουλειά που έγινε ήταν ουσιώδης, προσέφερε στα παιδιά δημιουργικές και χαρούμενες στιγμές και τα ώθησε να σκεφτούν πάνω σε θέματα που συνήθως αποφεύγουν. Εξοικειώθηκαν με νέες έννοιες και αναθεώρησαν τη θέση που μπορούν και οφείλουν να έχουν ως ενεργά μέλη μέσα στο σχολικό, τοπικό, εθνικό ή ευρωπαϊκό σύνολο όπου ανήκουν.