ΜΗ ΤΥΠΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΜΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΙΣ ΑΓΟΡΕΣ

ΜΗ ΤΥΠΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΜΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΙΣ ΑΓΟΡΕΣ 31 1 ΜΗ ΤΥΠΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΜΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΙΣ ΑΓΟΡΕΣ Κάθε άτομο πρέπει να έχει το δικαίωμα της ευχαρίστησης των καρπών της εργασίας του. Ντέιβιντ Χιουμ Οι άτυπες αγορές έχουν εισχωρήσει σε όλες τις οικονομίες του πλανήτη. Οι «άτυπες αγορές» συνυπάρχουν με τυπικές αγορές τόσο σε αναπτυσσόμενες όσο και αναπτυγμένες χώρες, καθιστώντας τα περιουσιακά στοιχεία μη ρευστοποιήσιμα, μπλοκάροντας τα δυνητικά κέρδη. Με τι μοιάζουν οι άτυπες αγορές; Έχουν ένα πολύ ανθρώπινο πρόσωπο. Μοιάζουν με εικόνες από τη Λατινική Αμερική, όπου οι αγρότες πωλούν τα προϊόντα τους σε μια πλευρά του δρόμου, χωρίς άδεια. Μοιάζουν με εικόνες της Ευρώπης, όπου νέοι, συχνά παράνομοι μετανάστες πωλούν αντικείμενα σε υπαίθρια παζάρια ή σε διασταυρώσεις δρόμων μεγάλων πόλεων, όταν σταματούν τα αυτοκίνητα στα φανάρια. Μοιάζουν με εικόνες από τη Νέα Υόρκη, όπου οδηγοί χωρίς άδεια για αγοραία αμάξια, χρησιμοποιούν τα ιδιόκτητα αυτοκίνητά τους ως ταξί, μετά το τέλος της κανονικής τους εργασίας. Μοιάζουν με εικόνες μεσαζόντων, οι οποίοι

32 ΕΥΗΜΕΡΙΑ ΔΙΧΩΣ ΟΡΙΑ βρίσκονται παντού στη Λατινική Αμερική και οι οποίοι συνήθως αναφέρονται με το κομψό ισπανικό όνομα tramitadores και που προσλαμβάνονται από πιο πλούσιους πολίτες για να βοηθήσουν στον φαινομενικά απλό σκοπό της ανανέωσης του διαβατηρίου ή εξασφάλισης μιας νόμιμης άδειας. Μοιάζουν με εικόνες της Νέας Ορλεάνης, όπου μερικοί κάτοικοι, όπως αναφέρεται, αρνήθηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους μετά τον τυφώνα «Κατρίνα» το φθινόπωρο του 2005, επειδή δεν είχαν επίσημα έγγραφα που αποδείκνυαν την ιδιοκτησία τους. Πολλές συναλλαγές προς μεταβίβαση, αγοραπωλησίες στην πόλη, οι οποίες δεν είναι καταγεγραμμένες στα υποθηκοφυλακεία, αλλά βασίζονται σε ιδιωτικά συμφωνητικά, κινδύνευαν να χαθούν μέσα στα νερά της πλημμύρας. Η μη τυπικότητα αποτελεί κοινωνική και οικονομική συμπεριφορά που αναγνωρίζεται μόνο μεταξύ των μελών μιας κοινότητας και έχει τις συνέπειές της. Στις άτυπες αγορές, οι άνθρωποι κατέχουν εμπορεύσιμα περιουσιακά στοιχεία χωρίς νόμιμη άδεια ή καταγραφή και παρ όλα αυτά αγοράζουν, πωλούν, κατέχουν ή μισθώνουν ακίνητη περιουσία χωρίς να καταγράφονται οι συναλλαγές. Στο πλαίσιο της αγοράς, η μη τυπικότητα αποτρέπει τα άτομα από την επιβολή ή την υπεράσπιση των δικαιωμάτων τους και αποκλείει την εργασία και τα περιουσιακά τους στοιχεία από τις επίσημες συναλλαγές. Το αποτέλεσμα είναι η αξία της εργασίας και της ιδιοκτησίας να αποτιμάται λιγότερο από την «αληθινή» τους σε μία επίσημη αγορά. Η έννοια της μη τυπικότητας μπορεί να είναι δύσκολα κατανοητή, ιδιαίτερα για εκείνους που ζουν και εργάζονται στον αναπτυγμένο κόσμο και ακόμα για ορισμένους που ζουν και εργάζονται σε επίσημες δομές των αναπτυσσομένων οικονομιών, όπου υπάρχουν παράλληλα άτυπες αγορές. Αυτό μπορεί να

ΜΗ ΤΥΠΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΜΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΙΣ ΑΓΟΡΕΣ 33 φαίνεται απλοϊκό, ξένο, ανορθολογικό και περιθωριακό. Ακόμα μπορεί να μοιάζει φολκλορικό. Για πολλούς η συμμετοχή σε άτυπες αγορές δεν αποτελεί επιλογή, αλλά αντανακλά την απουσία επιλογής. Πρόκειται για έναν πραγματιστικό μηχανισμό επιβίωσης για τους αποκλεισμένους από τις τυπικές αγορές λόγω έλλειψης πληροφόρησης και απαγορευτικά υψηλού κόστους, δύο παραγόντων που επίσης γρήγορα μπορούν να σπρώξουν τα άτομα έξω από τις τυπικές αγορές στις οποίες αγωνίστηκαν να εισέλθουν. Ο αποκλεισμός είναι βασικό στοιχείο της μη τυπικότητας. Αυτό γρήγορα οδηγεί σε μία κατάσταση στην οποία τυπικές και μη τυπικές αγορές συνυπάρχουν παράλληλα, αλλά εμποδίζεται να αναπτυχθούν τα κέρδη και των δύο, και αυτό ωθεί αναγκαστικά στη δημιουργία εναλλακτικών μηχανισμών επιβολής για τα άτυπα συστήματα και συναλλαγές, επειδή ο συμμετέχοντες σε αυτές τις αγορές δεν μπορούν να βασίζονται στις επίσημες μεθόδους αποκατάστασης αποζημίωσης. Συνολικά η μη τυπικότητα σπαταλά πόρους και επιβάλλει πολύ μεγαλύτερο κόστος από αυτό που προβλέπει η ίση πρόσβαση για όλους στις επίσημες αγορές. Το κόστος αυτό γεννιέται ως όλον από τα άτομα και την κοινωνία. Το κόστος των άτυπων αγορών βρίσκεται στη δυσκολία επιβολής των δικαιωμάτων στην εργασία και στα περιουσιακά στοιχεία, τα οποία καθιστούν την απασχόληση επισφαλή, αυξάνουν το κόστος συναλλαγών και μειώνουν την αξία των περιουσιακών στοιχείων. 1 Οι τυπικοί θεσμοί παρουσιάζουν καλύτερα καταγεγραμμένα ιστορικά στοιχεία μείωσης του συναλλακτικού κόστους από τους μη τυπικούς θεσμούς, γεγονός που εξηγεί μερικώς γιατί τα περιουσιακά στοιχεία τείνουν να αποτιμώνται υψηλότερα στις τυπικές από ό,τι στις μη τυπικές αγορές.

34 ΕΥΗΜΕΡΙΑ ΔΙΧΩΣ ΟΡΙΑ Όσο διαβρωτικό και αν είναι αυτό, η μη τυπικότητα είναι δύσκολο να ποσοτικοποιηθεί. Παρ όλα αυτά θα κάνουμε μια προσπάθεια μέτρησης της επίδρασής της στην περιουσία. Σύμφωνα με εκτίμηση του Ντε Σότο, το παγκόσμιο κόστος των υλικών κατασκευής που χρησιμοποιούνται στην οικοδομή που θεωρείται «μη τυπική» και για το λόγο αυτό μη ρευστοποιήσιμη, είναι 9,3 τρις δολάρια, ποσό το οποίο όπως εξηγεί ο ίδιος «είναι πολύ κοντά στη συνολική αξία όλων των εταιρειών που είναι καταχωρισμένες στα κύρια χρηματιστήρια των είκοσι πιο αναπτυγμένων χωρών του κόσμου». 2 Η μη τυπικότητα και η μη νομιμότητα Συχνά η μη τυπικότητα στις αγορές ισοδυναμεί με τη μη νομιμότητα, όμως αυτό δεν ισχύει πάντοτε. Ενώ η μη τυπικότητα λαμβάνει χώρα πέρα από τους περιορισμούς του νόμου, ο «μη τυπικός τρόπος» δεν λειτουργεί αναγκαστικά εναντίον ή κατά παράβαση του νόμου. Το μη τυπικό δεν σημαίνει αναγκαστικά ότι είναι και μη νόμιμο, ή και το αντίστροφο. Υπάρχουν σαφείς διακρίσεις. Οι άτυπες αγορές αναδύονται όταν οι τυπικοί κανόνες είναι υπερβολικά περιοριστικοί, μη διαφανείς, μη προβλέψιμοι ή κοστίζει η εφαρμογή τους. Η μη νομιμότητα πάντως, τις περισσότερες φορές, περιέχει ένα στοιχείο πρόθεσης. Εάν κάποιος επιχειρούσε να εξαπατήσει το σύστημα και δήλωνε λάθος ιδιοκτησία σε κάποιο όνομα ή πλαστογραφούσε έναν τίτλο ιδιοκτησίας, αυτό θα ήταν μη νόμιμο. Η μη τυπικότητα κυριαρχεί στις αγορές ιδιόκτητων στοιχείων και εργασίας. Όταν η Ρίτα, μια μοδίστρα που συντηρεί την οικογένειά της, αποφάσισε να δηλώσει το μικρό της σπίτι, ανακάλυψε προς έκπληξή της ότι είχε εισέλθει σε έναν πολύχρονο μαραθώνιο. Μολονότι η Ρίτα εί

ΜΗ ΤΥΠΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΜΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΙΣ ΑΓΟΡΕΣ 35 χε ζήσει στο σπίτι για χρόνια και πλήρωνε πειθήνια τους φόρους ακίνητης περιουσίας, ανακάλυψε ότι η θεσμική δομή καθιστούσε ολοκληρωτικά αδύνατο το να μπορέσει να εισέλθει στον κόσμο των τυπικών ρυθμίσεων. Οι κανόνες που ήταν ήδη μπερδεμένοι άλλαξαν και έπρεπε να ξεκινήσει ξανά από την αρχή. Μετά της είπαν ότι είχε παραβιάσει τους κανόνες και αντιμετώπιζε πρόστιμο. Μην έχοντας την πολυτέλεια του χρόνου και του χρήματος για να προσλάβει δικηγόρους, προκειμένου να πάει στο δικαστήριο ελπίζοντας να βρει λύση στην υπόθεση, η Ρίτα δεν είχε άλλη επιλογή από το να παραμείνει στο μη τυπικό περιβάλλον. Αντ αυτού, όπως πολλοί από τους γείτονές της, αποφάσισε να εξακολουθήσει να βασίζεται στις αποδείξεις πληρωμής του φόρου ακίνητης περιουσίας ως «επίσημη» απόδειξη της ιδιοκτησίας. Όταν ο Χοσέ, ένας ημερομίσθιος εργάτης με περιορισμένα μέσα θέλησε να αρχίσει να εργάζεται ως ταξιτζής, χρειάστηκαν μήνες για τη συλλογή των απαιτούμενων εγγράφων για την απόκτηση άδειας ταξί. Μετά από αλλεπάλληλα πηγαινέλα στο γραφείο αδειών, κάποιος υπάλληλος αρνήθηκε να δεχτεί την αίτησή του. Το πρόβλημα; Η ασυμφωνία στα ονόματα των εγγράφων του. Η προφορά του ονόματός του δεν υπήρχε στην ταυτότητά του, δημιουργώντας μια λεπτή διαφορά με το όνομά του στο δίπλωμα οδήγησης. Ο Χοσέ έπρεπε να κάνει αίτηση στο ληξιαρχείο για τη διόρθωση του λάθους στην ταυτότητά του, μια χρονοβόρα διαδικασία που πιθανώς θα μετατόπιζε την εκπλήρωση του ονείρου του τουλάχιστον κατά ένα χρόνο. Έχει ακόμα δύο επιλογές: να δωροδοκήσει τον υπάλληλο του ληξιαρχείου ώστε να παραβλέψει την ασυμφωνία, επιταχύνοντας έτσι τη διαδικασία λήψης της άδειας, ή να ξεχάσει την άδεια και αντί αυτής να πάρει ένα μεγάλο κομμάτι χαρτιού, να γράψει με έντονα μαύρα γράμματα ΤΑΞΙ και να το κολλήσει στο μπροστινό παράθυρο του αυτοκινήτου του. Αφήνουμε στον αναγνώστη να μαντέψει την επιλογή του.

36 ΕΥΗΜΕΡΙΑ ΔΙΧΩΣ ΟΡΙΑ Γιατί υπερισχύουν οι άτυπες αγορές σε μερικές χώρες και όχι σε άλλες; Συνήθως οι άνθρωποι θεωρούν τη μη τυπικότητα ως κάποιο είδος πολιτισμικού φαινομένου. Ακούμε, για παράδειγμα, να χαρακτηρίζεται η άτυπη αγορά ως «μαύρη αγορά». Εκείνοι που διεξάγουν τις δραστηριότητές τους βάσει των επίσημων ρυθμίσεων συχνά θεωρούν όλους όσοι απασχολούνται στις άτυπες ως έχοντες αρνητική νοοτροπία. Πιθανώς εκλαμβάνουν «ελαφρά τη καρδία» αυτόν τον άτυπο κόσμο ως ένα μέρος όπου οι άνθρωποι ζουν με αξίες που αναπαράγουν τη μη τυπικότητα. Οι άνθρωποι μπορούν να βλέπουν το χάσμα μεταξύ επίσημων και ανεπίσημων αγορών σαν σημάδι ενός χάσματος που βασίζεται στη φυλή ή στη γεωγραφία, μαύρου εναντίον λευκού, ή Νοτίου εναντίον Βορείου. Η μη τυπικότητα μπορεί να περιγραφεί σαν ένα «λατινικό» φαινόμενο ή σαν ένα «αφρικανικό» φαινόμενο ή απλά ως ο «τρόπος με τον οποίο αυτοί ενεργούν». Βάσει αυτής της αντίληψης, είναι πολύ εύκολο να συναχθεί ότι ακόμα και η διαφθορά υποπροϊόν της μη τυπικότητας θα μπορούσε να υποστηρίξει κανείς είναι μέρος του κοινωνικού ιστού και εμπεδωμένη στο «κοινωνικό DNA» των κοινωνιών αυτών και των κατοίκων τους. Ασύμμετρη πληροφόρηση και συμπεριφορά ηθικού κινδύνου Η πληροφορία που γνωρίζει κάποιος είναι συχνά άγνωστη σε άλλους. Ο πωλητής ενός χρησιμοποιημένου αυτοκινήτου έχει γενικά περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το όχημα από ό,τι ο αγοραστής. Για παράδειγμα, ενδέχεται να ήταν ο οδηγός σε ένα

ΜΗ ΤΥΠΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΜΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΙΣ ΑΓΟΡΕΣ 37 ατύχημα το οποίο απαίτησε την ανακατασκευή ολόκληρου του οπίσθιου μέρους του αυτοκινήτου. Ο αγοραστής ωστόσο γνωρίζει μόνο ό,τι του είπε ο πωλητής ή μπορεί να ανακαλύψει την αλήθεια ελέγχοντας το όχημα πριν το αποκτήσει. 3 Αυτή η ασυμμετρία στην πληροφόρηση διαστρεβλώνει τη συμμετοχή στην αγορά καθώς και τις αγοραίες τιμές, δεδομένου ότι ο πωλητής μπορεί να τιμολογήσει το αυτοκίνητο πάνω από το επίπεδο τιμής που ο αγοραστής θα ήταν διαθέσιμος να πληρώσει, εάν είχε στη διάθεσή του ολοκληρωμένη πληροφόρηση. Όπως είναι ευνόητο, οι αγοραστές χρησιμοποιημένων αυτοκινήτων δεν είναι οι μόνοι που υποφέρουν από τη μη πλήρη, μονόπλευρη πληροφόρηση. Πράγματι, η ασύμμετρη πληροφόρηση μπορεί να αποτελέσει σοβαρό ζήτημα όταν είναι ευρεία και επηρεάζει γενικά τις αγορές και τελικά τη λήψη των αποφάσεων. Η ασύμμετρη πληροφόρηση συχνά συνοδεύεται από ένα άλλο πρόβλημα το οποίο οι οικονομολόγοι αναφέρουν ως συμπεριφορά ηθικού κινδύνου. Μιλώντας γενικά, ο ηθικός κίνδυνος περιγράφει μια κατάσταση όπου ο συμβαλλόμενος σε μία συμβατική σχέση, άτομο ή ομάδα ατόμων, συμπεριφέρεται καιροσκοπικά και δυνητικά μπορεί να επηρεάσει το αποτέλεσμα αυτής της σχέσης προς ίδιον όφελος. 4 Η συμπεριφορά ηθικού κινδύνου συνήθως αναπτύσσεται όταν τα άτομα γνωρίζουν ότι τα αναμενόμενα οφέλη υπερβαίνουν κάθε δυνατή αρνητική συνέπεια. Προς στιγμή, άνθρωποι που έχουν περισσότερη πληροφόρηση από άλλους πιθανόν να έχουν λιγότερα κίνητρα να μοιραστούν τη βαθιά γνώση τους εάν επιθυμούν να τη χρησιμοποιήσουν μόνο για δικά τους κέρδη. Σε σχέση με τη μη τυπικότητα, η ασυμμετρία της πληροφόρησης εμποδίζει μερικούς ανθρώπους, οι οποίοι δεν έχουν πρόσβαση στην απαραίτητη πληροφόρηση για συμμετοχή στις τυπικές αγορές, να απολαύσουν τη συνολική ωφέλεια των εμπορεύσιμων

38 ΕΥΗΜΕΡΙΑ ΔΙΧΩΣ ΟΡΙΑ περιουσιακών τους στοιχείων. Την ίδια στιγμή, μια μικρή πλεονεκτούσα ελίτ, η οποία έχει πρόσβαση στους βασικούς πόρους, έχει επίσης το κίνητρο (ηθικός κίνδυνος) να μπλοκάρει τη ροή της πληροφόρησης ή ακόμα να πληροφορεί στρεβλά με σκοπό τη διατήρηση του status quo, το οποίο είναι επωφελές για την ίδια. Το υψηλό συναλλακτικό κόστος είναι ενδεικτικό της μη τυπικότητας φράγμα εμποδίζοντας την είσοδο. Η διαδικασία για αποπεράτωση μιας συναλλαγής μπορεί να συνεπάγεται πολλές και συνεχείς γραφειοκρατικές απαιτήσεις από αξιωματούχους, σε κάθε στάδιο της διαδικασίας, για εγκρίσεις, επιθεωρήσεις, πιστοποιήσεις ή μαρτυρίες. Μερικές φορές οι απαιτήσεις είναι νόμιμες και αναμενόμενες. Άλλες φορές είναι μη αναμενόμενες και προκαλούνται επί τόπου από κάποιον αξιωματούχο. Άνθρωποι όπως η Ρίτα και ο Χοσέ συχνά δεν μπορούν να δουν το τελικό σημείο μιας συναλλαγής στην οποία έχουν εμπλακεί ούτε να προσδιορίσουν εάν αξίζει να επιδιώξουν αυτή τη συναλλαγή χωρίς να επιβαρυνθούν με το υπέρογκο κόστος της. Το κόστος συναλλαγών οδηγεί σε έναν περιορισμένο αριθμό τυπικών παιχτών και σε ασύμμετρη πληροφόρηση. Ως αποτέλεσμα, οι πολιτικές και οι αγοραίες αποφάσεις τείνουν να βασίζονται στην παρεχόμενη πληροφόρηση από αυτούς τους λίγους τυπικούς παίκτες και να εφαρμόζονται μόνο γι αυτούς, πράγμα που στρεβλώνει περαιτέρω αξίες και τιμές. Αναπτύσσεται ένας φαύλος κύκλος. Υψηλό συναλλακτικό κόστος προστατεύει τους ωφελημένους του συστήματος οι οποίοι μπορούν να επηρεάσουν τις πολιτικές αποφάσεις με τέτοιο τρόπο ώστε να διατηρηθεί το συναλλακτικό κόστος υψηλά και ως εκ τούτου και οι φραγμοί στην είσοδο. Εάν αυτό ακούγεται περίπλοκο, είναι! Οι συνέπειες της μη

ΜΗ ΤΥΠΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΜΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΙΣ ΑΓΟΡΕΣ 39 τυπικότητας καθιστούν τις άτυπες αγορές υψηλού κινδύνου και απρόβλεπτες στα μάτια των επενδυτών, κάνοντας τη συμμετοχή τους σε αυτές μη ελκυστική. Συνεπώς, οι ιδιωτικές επενδύσεις σε αυτές τις αγορές περιορίζονται σε μικρές πιστώσεις ή σε μικροχρηματοδοτήσεις, συνήθως με την εγγύηση του δημοσίου. Όπως θα δούμε στο Κεφάλαιο 2, η μη τυπικότητα συχνά πηγάζει από απότομους κραδασμούς στην ιστορική ανάπτυξη μιας χώρας, όπως πόλεμοι, αποικιοποιήσεις ή κατοχή και εκκολάπτεται από άκαμπτους θεσμούς που μπορούν να βρεθούν, παραδείγματος χάρη, σε χώρες με ισχυρή μερκαντιλιστική (εμποροκρατική) παράδοση. 5 Η μη τυπικότητα τείνει να ευδοκιμεί σε αυτούς τους τύπους των οικονομιών που συνήθως είναι κλειστές στις εξωτερικές επιρροές ή σε φαινομενικά ανοιχτές οικονομίες, όπου κρύβεται καλά στις πτυχώσεις των τμημάτων της αγοράς που υπόκεινται σε ρυθμίσεις. Συνεπώς η μη τυπικότητα δεν είναι ένα φαινόμενο που δημιουργείται εν μία νυκτί, αλλά έχει βαθιές ιστορικές ρίζες. Στο τέλος, χώρες που εφαρμόζουν υπερβολικές ρυθμίσεις έχουν αγορές όπου στην επίσημη οικονομία συμμετέχει μόνο μια μικρή ελίτ. Ακριβώς όπως στον επί αιώνες υπάρχοντα κόσμο της εμποροκρατίας όπου βασιλείς, ευγενείς, έμποροι και κληρικοί αποτελούσαν τις ελίτ, οι οικονομίες αυτές λειτουργούν σαν μια κλειστή ιδιωτική λέσχη, παράγοντας τη νομιμοποίηση από μια προνομιούχα ομάδα η οποία έχει τόσο τη μονοπωλιακή ισχύ όσο και το συμφέρον διατήρησης του status quo. 6 Αυτές οι οικονομίες αν και αναποτελεσματικές, κατάφεραν να επιβιώσουν για μακρύ χρονικό διάστημα όσο περιόριζαν τις αγοραίες συναλλαγές και διατηρούσαν ένα καθεστώς πολλών ρυθμίσεων, παραμένοντας όσο το δυνατόν κλειστές.

40 ΕΥΗΜΕΡΙΑ ΔΙΧΩΣ ΟΡΙΑ Ο ρόλος της ιστορίας Όταν ταξίδεψα στο Περού στις αρχές της δεκαετίας του 1990, έμεινα έκπληκτη ανακαλύπτοντας την ύπαρξη ισχυρών υπολειμμάτων εμποροκρατίας (μερκαντιλισμού) σε θύλακες της οικονομίας και ανάμεσα στις ελίτ που επιχειρούν να καθοδηγούν τις πολιτικές αποφάσεις και να ελέγχουν τους περισσότερους φυσικούς πόρους και την οικονομική δραστηριότητα περιλαμβανομένων των αγοραπωλησιών της γης. Η εμποροκρατία ήταν η οικονομική φιλοσοφία του 16ου, 17ου κι 18ου αιώνα στην Ευρώπη, σύμφωνα με την οποία το κράτος αναμενόταν να είναι ισχυρό, ενώ οι βασικοί παίκτες είχαν σαφώς προσδιορισμένους ρόλους στην οικονομία. Οι βασιλείς ήλεγχαν το χρήμα και την ασφάλεια, οι ευγενείς ήλεγχαν τη γεωργική παραγωγή, οι έμποροι το εμπόριο, ο κλήρος την ηθική και την ανθρώπινη συμπεριφορά, ενώ οι δουλοπάροικοι χρησιμοποιούνταν ως εργατικό δυναμικό. 7 Το εμπόριο, η γη και η εξορυκτική παραγωγή ήταν υπερρυθμισμένα, ενώ οι συναλλαγές αποτιμούνταν και πραγματοποιούνταν με ευγενή μέταλλα. Οι μερκαντιλιστές ταύτιζαν αυτά τα περιουσιακά στοιχεία με τον πλούτο και αντιμετώπιζαν την οικονομία ως παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος στο οποίο το κέρδος της μιας πλευράς αποτελούσε ζημιά για την άλλη. Η μελέτη της ιστορίας του Περού και ειδικά της αλληλοδιαδοχής των προτύπων διακυβέρνησης της χώρας με βοήθησε να καταλάβω ό,τι εμπειρικά είχα ζήσει κατά τη διάρκεια των επισκέψεών μου. Οι Ισπανοί μετέφεραν στις αποικίες του Νέου Κόσμου μια ισχυρή εμποροκρατική κουλτούρα. Αφού εκμεταλλεύτηκαν τα ορυχεία τους στο Μεξικό και στο Περού, οι Ισπανοί αποικιοκράτες στράφηκαν στη γη, στοχεύοντας στην αναδημιουργία των μεγάλων υποστατικών που είχαν στην ιδιοκτη