Ε ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΗ ΣΕΙΡΑ ΤΜΗΜΑ Γενικής Διοίκησης ΤΕΛΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Θέµα: Η µουσική ως άυλη πολιτιστική κληρονοµιά και το µουσικό όργανο ως υλικό σύµβολό της. Μελέτη τριών περιπτώσεων: Μουσείο Μουσικών Οργάνων Βρυξελλών, Μουσείο Μουσικών Οργάνων Παρισιού, και Μουσείο Ελληνικών Λαϊκών Μουσικών Οργάνων Φοίβος Ανωγειανάκης-Κέντρο Εθνοµουσικολογίας Επιβλέπων: Μάριος Κωστάκης Σπουδάστρια: Μαργαρίτα Αλεξοµανωλάκη ΑΘΗΝΑ - 2011
ΠΕΡΙΛΗΨΗ Το Κέντρο Παγκόσµιας Κληρονοµιάς UNESCO το 2003 (Σύµβαση για τη ιασφάλιση της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονοµιάς, 2003) τονίζει ότι «πολιτιστική κληρονοµιά» ως έννοια δεν είναι µόνο µνηµεία, κτίρια, ή αξιοθέατα ιστορικής, αισθητικής, αρχαιολογικής, επιστηµονικής, εθνολογικής ή ανθρωπολογικής αξίας, αλλά περιλαµβάνει ζωντανές εκφράσεις, άυλες αφηγήσεις και µορφές τέχνης αµέτρητων οµάδων και κοινοτήτων σε όλο τον κόσµο, τις οποίες έχουν κληρονοµήσει από τους προγόνους τους και τις µεταδίδουν στους απογόνους τους, στις περισσότερες περιπτώσεις από στόµα σε στόµα. Η µουσική, αποτελεί επίσηµα µέρος της άυλης πολιτιστικής κληρονοµιάς (Σύµβαση για τη ιασφάλιση της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονοµιάς, 2003). Το µουσικό όργανο, αποτελεί το υλικό σύµβολο, την «ενσάρκωση» του µουσικού ήχου. Η συµβολή του, έχει αναγνωριστεί τουλάχιστον από τον 18 ο αιώνα στην Ευρώπη τόσο για ιστορικούς όσο και για εκπαιδευτικούς λόγους, όπου παρατηρούµε τις πρώτες οργανωµένες συλλογές οργάνων. Με την παρουσίαση 3 µουσείων µουσικών οργάνων, των Βρυξελλών, του Παρισιού και της Αθήνας, θα εντοπιστούν κοινά σηµεία και διαφορές στη δοµή και στον τρόπο διοίκησής τους, χρηµατοδότησης, οργάνωσης αλλά και προβολής τους, κατ επέκταση τον τρόπο που διαφυλάσσεται και εκτιµάται η άυλη πολιτιστική κληρονοµιά της µουσικής και το µουσικό όργανο ως σύµβολό της. Τα δεδοµένα συλλέχθηκαν κατόπιν επιτόπιας έρευνας, µε συνεντεύξεις µε υπαλλήλους των µουσείων, είτε δια ζώσης στην ελληνική περίπτωση, είτε µέσω ηλεκτρονικής αλληλογραφίας και τηλεφωνικής επικοινωνίας στις περιπτώσεις του εξωτερικού, εφόσον δεν ήταν εύκολη η πρόσβαση. Τα στοιχεία, ιδιαιτερως στα µουσεία του εξωτερικού, συλλέχθηκαν µε κόπο, αφού υπήρχε διάχυτη η καχυποψία, ότι ζητούνταν για δηµοσιογραφική σκοπιµότητα και όχι για εκπαιδευτικό σκοπό. Για το λόγο του ότι η έρευνα ήταν ως επί το πλείστον επιτόπια, δεν υπάρχει εκτεταµένη βιβλιογραφική αναφορά. Τα ευρωπαϊκά παραδείγµατα, έχουν επιλεχθεί στο να τονιστούν τα κοινά σηµεία τους, αν και έχουν 150 χρόνια διαφορά, στη δοµή και λειτουργία τους, και να αποτελέσουν ένα παλαιότερο και ενα σύγχρονο σηµείο αναφοράς και σύγκρισης µε το ελληνικό µουσείο. Επίσης, θα αποτυπωθούν προτάσεις για την βέλτιστη χρήση και 2
λειτουργία του ελληνικού µουσείου, µε παράδειγµατα καλών πρακτικών από τα προαναφερθέντα µουσεία, προσαρµοσµένες στην ελληνική πραγµατικότητα, και συνυφασµένες µε την ανάγκη µείωσης εξόδων λόγω της οικονοµικής κρίσης που διέπει τη χώρα στην παρούσα περίοδο. Λέξεις κλειδιά: άυλη πολιτιστική κληρονοµιά, µουσική, µουσεία, πολιτιστική διαχείριση, σύγχρονος πολιτισµός. 3
ABSTRACT The UNESCO World Heritage Center in 2003 (Convention for the Safeguarding of the Intangible Cultural Heritage, 2003) stresses that 'cultural heritage' as a concept is not just monuments, buildings or sites of historical, aesthetic, archaeological, scientific, ethnological or anthropological value, but also includes vivid expressions, narratives and intangible art forms. The art of music is an official field of intangible cultural heritage (Convention for the Safeguarding of the Intangible Cultural Heritage, 2003). The musical instrument is a symbol incarnating the musical sound. Its importance has been recognized since the 18th century in Europe both for historic and educational purposes, when the first organized musical instruments collections are noticed in music institutions. In this paper there will be presented three museums of musical instruments, that of Brussels, of Paris and of Athens. There shall be stretched their similarities and differences in structure, administration, financing, and organization; hence the way music is preserved and appreciated as form of intangible cultural heritage, and the musical instrument as its tangible symbol. The data collected during fieldwork, via interviews with employees of museums, either in person, such as in the Greek case, or via phone or online interviews, where direct access was not easy. The data were collected with difficulty, especially in the case of Brussels and Paris Museums, since the distance made it difficult to prove, that the interview and the data requested was not for journalistic purposes, but for educational purposes only. For the reason that the research was mainly fieldwork, and the data presented were collected via interviews, there will be no extended bibliographical reference. The European museums have been chosen to highlight their similarities, despite their 150 years difference in the structure and function and therefore become both a historic and a contemporary reference point for the Greek museum. Additionally, there will be suggestions on the optimal use and operation of the Greek museum with examples of good practice from the European museums, inherent to the need to reduce costs due to the economic crisis that governs the country in this period. Keywords: intangible heritage, music, culture, cultural management, museums 4
ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΠΕΡΙΛΗΨΗ... 2 ABSTRACT... 4 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ... 5 Εικόνες... 7 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 8 ΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΟΥΣΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΩΝ ΤΩΝ ΒΡΥΞΕΛΛΩΝ... 12 Ιστορία... 12 Αρχιτεκτονική... 14 Συλλογές... 15 Αίθουσα Συναυλιών... 15 Εκπαιδευτικά Προγράµµατα... 16 Βιβλιοθήκη... 16 Έρευνα... 17 Επισκεψιµότητα... 17 ιοικητική οµή... 17 Οικονοµικοί Πόροι... 18 ΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΟΥΣΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΩΝ ΠΑΡΙΣΙΟΥ... 20 CITE DE LA MUSIQUE... 20 Ιστορία... 20 Αρχιτεκτονική... 22 Συλλογές... 23 Αίθουσα Συναυλιών... 24 Εκπαιδευτικά Προγράµµατα... 25 Βιβλιοθήκη... 25 Έρευνα... 26 5
Επισκεψιµότητα... 27 ιοικητική οµή... 27 Οικονοµικοί Πόροι... 28 ΜΟΥΣΕΙΟ ΛΑΪΚΩΝ ΟΡΓΑΝΩΝ ΦΟΙΒΟΣ ΑΝΩΓΕΙΑΝΝΑΚΗΣ ΚΕΝΤΡΟ ΕΘΝΟΜΟΥΣΙΚΟΛΟΓΙΑΣ... 29 Ιστορία... 29 Αρχιτεκτονική... 33 Συλλογές... 34 Αίθουσα Συναυλιών... 35 Εκπαιδευτικά Προγράµµατα... 36 Βιβλιοθήκη... 36 Έρευνα... 37 Επισκεψιµότητα... 37 ιοικητική οµή... 38 Οικονοµικοί Πόροι... 39 ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ... 42 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... 49 Βιβλία... 49 Περιοδικά... 50 Νοµοί ιατάγµατα... 51 Sites, Links... 51 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1... 52 Προσωπικό του Μουσείου Μουσικών Οργάνων Βρυξελλών... 52 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2... 53 ιοικητική οµή της Cite de la Musique... 53 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 3... 55 Βιογραφία του Φοίβου Ανωγειανάκη... 55 6
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 4... 57 ΜΟΥΣΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ ΗΧΗΤΙΚΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΛΑΪΚΩΝ ΜΟΥΣΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΩΝ ΣΥΛΛΟΓΗ ΦΟΙΒΟΥ ΑΝΩΓΕΙΑΝΑΚΗ... 57 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 5... 58 ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΛΑΪΚΩΝ ΜΟΥΣΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΩΝ ΦΟΙΒΟΥ ΑΝΩΓΕΙΑΝΑΚΗ... 58 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 6... 59 ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ ΩΡΕΑ ΦΟΙΒΟΥ ΑΝΩΓΕΙΑΝΑΚΗ... 59 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 7... 62 ΗΧΟΘΗΚΗ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΛΑΪΚΩΝ ΜΟΥΣΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΩΝ ΦΟΙΒΟΥ ΑΝΩΓΕΙΑΝΑΚΗ... 62 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 8... 64 ΑΡΧΕΙΟ ΦΟΙΒΟΥ ΑΝΩΓΕΙΑΝΑΚΗ... 64 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 9... 67 Ερωτηµατολόγιο συλλογής στοιχείων για τα µουσεία... 67 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 10... 69 ΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΛΑΪΚΩΝ ΟΡΓΑΝΩΝ 69 Σωµατείο Φίλων ΜΕΛΜΟΦΑΚΕ... 69 Εικόνες Figure 1. Γκραβούρα του κτιρίου του Μουσείου Μουσικών Οργάνων των Βρυξελλών, το 1898... 12 Figure 2. Το νεο Μουσείο Μουσικών Οργάνων των Βρυξελλών, όπως στεγάζεται από το 2000... 14 Figure 3. Η Cite de la Musique, πολυχώρος µουσικής όπου στεγάζεται και το Μουσείο Οργάνων του Παρισιού... 20 Figure 4. Είσοδος της Cite de la Musique και του Μουσείου.... 22 Figure 5. Εντυπωσιακή αίθουσα συναυλιών, αποτελεί ξεχωριστό έκθεµα για τον επισκέπτη.... 24 Figure 6. Αποψη του Μουσείου Λαϊκών Οργάνων στην Πλάκα.... 29 Figure 7. Αίθουσα εκδηλώσεων του Μουσείου.... 35 7
ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η κληρονοµιά, είναι ένα µέρος της παράδοσης, συνήθως ορίζεται ως το «τι έχει αξία», ή το «τι θα θέλαµε να µεταβιβάσουµε στις επόµενες γενιές». Οι πόροι της κληρονοµιάς, δίνουν την αίσθηση της συνέχειας µε τις προηγούµενες γενιές. Είναι σηµαντικοί για την πολιτιστική ταυτότητα, καθώς και στην διατήρηση της πολιτιστικής πολυµορφίας και δηµιουργικότητας της ανθρωπότητας. (Deacon 2004: 12) Το Κέντρο Παγκόσµιας Κληρονοµιάς UNESCO το 2003 (Σύµβαση για τη ιασφάλιση της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονοµιάς, 2003) χαρακτήρισε την «πολιτιστική κληρονοµιά», ως ένα ή περισσότερα µνηµεία, κτίρια, ή αξιοθέατα ιστορικής, αισθητικής, αρχαιολογικής, επιστηµονικής, εθνολογικής ή ανθρωπολογικής αξίας. Η πολιτιστική κληρονοµιά όµως, δεν περιορίζεται σε υλικές εκδηλώσεις, όπως είναι τα µνηµεία και τα αντικείµενα τα οποία έχουν διατηρηθεί στην πορεία του χρόνου. Η έννοια αυτή περιλαµβάνει ζωντανές εκφράσεις, άυλες αφηγήσεις και µορφές τέχνης αµέτρητων οµάδων και κοινοτήτων σε όλο τον κόσµο, τις οποίες έχουν κληρονοµήσει από τους προγόνους τους και τις µεταδίδουν στους απογόνους τους, στις περισσότερες περιπτώσεις από στόµα σε στόµα. Ο άυλος πολιτιστικός πλούτος, µπορεί να καλύπτει διαφορετικές µορφές και φαινόµενα διανοητικής δηµιουργίας, που µεταδίδονται µε την προφορική παράδοση ή µε οποιονδήποτε άλλο τρόπο, όπως η γλώσσα, οι διάλεκτοι, τα τοπωνύµια, η παραδοσιακή λογοτεχνία όλων των ειδών, οι λαϊκές δηµιουργίες στα πεδία της µουσικής, του χορού, των παιχνιδιών, των τελετουργιών, των εθίµων, καθώς και άλλων λαϊκών αξιών οι παραδοσιακές δεξιότητες και τα επαγγέλµατα (Blake 2001: 222). Η άυλη πολιτιστική κληρονοµιά εµπεριέχεται στους ανθρώπους και όχι στα άψυχα αντικείµενα (Logan 2007). Η UNESCO έχει διεξαγάγει πολύχρονη έρευνα σχετικά µε τις λειτουργίες και τις αξίες της πολιτιστικής έκφρασης και τις πρακτικές της, οι οποίες έχουν ανοίξει το δρόµο για νέες προσεγγίσεις στην κατανόηση, στην προστασία και τον σεβασµό της πολιτιστικής κληρονοµιάς της ανθρωπότητας. Η ζωντανή κληρονοµιά, που είναι γνωστή ως άυλη, διασφαλίζει στον φορέα των εκδηλώσεών της, την αίσθηση της ταυτότητας και τη συνέχεια, στο µέτρο που αυτός ή αυτή την κατέχει και την αναδηµιουργεί αενάως. Ως κινητήρια δύναµη της πολιτιστικής πολυµορφίας, η άυλη κληρονοµιά θα µπορούσε να χαρακτηριστεί ως «πολύ εύθραυστη κληρονοµιά». Τα 8
τελευταία χρόνια, έχει λάβει διεθνή αναγνώριση και η διάσωσή της έχει καταστεί µία από τις προτεραιότητες της διεθνούς συνεργασίας, χάρη στον πρωταγωνιστικό ρόλο της UNESCO στην υιοθέτηση της Σύµβασης για τη ιασφάλιση της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονοµιάς (Παρίσι, 17 Οκτωβρίου 2003) Επίσηµα, η Σύµβαση για την Άυλη Πολιτιστική Κληρονοµιά που ψηφίστηκε το 2005 και τέθηκε στην Ελλάδα σε ισχύ το 2006 µε το Ν. 3521/.2006,(ΦΕΚ 275/Α/22.12.2006), έχει ως στόχους τον εντοπισµό, την καταγραφή, τη διαφύλαξη και την προβολή της άυλης πολιτιστικής κληρονοµιάς, µε στόχο την προστασία της πολιτιστικής ποικιλότητας και την προώθηση της διεθνούς συνεργασίας και ανταλλαγής πληροφοριών ανάµεσα στα κράτη µέλη της UNESCO. Οι τοµείς της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονοµιάς είναι : 1) Η προφορική παράδοση (που συµπεριλαµβάνει και τη γλώσσα, ως απαραίτητη προϋπόθεση της πολιτισµικής πολυµορφίας) 2) Οι παραστατικές Τέχνες ( όπως το Θέατρο, ο Χορός, η Μουσική) 3) Κοινωνικές εκδηλώσεις, τελετές και φεστιβάλ 4) Γνωστικές εµπειρίες και πρακτικές που αφορούν τη Φύση και το Σύµπαν 5) Η παραδοσιακή χειροτεχνία. Η µουσική, ως µέρος της άυλης πολιτιστικής κληρονοµιάς, αποτελεί µια ιδιάζουσα περίπτωση για δυο λόγους: καταρχάς, η αποτύπωση του ήχου, εξαρτάται από τεχνολογικά µέσα, που ήταν ευρέως διαθέσιµα από τις αρχές του 20 ου αιώνα. Η διατήρηση µουσικών συνθέσεων, νωρίτερα των τεχνολογικών εξελίξεων, εξαρτώνταν από τη µουσική σηµειογραφία, κάτι που προϋπέθετε µουσική εκπαίδευση και επαγγελµατία συνθέτη καταρχήν και µουσικό κατά συνέπεια, για να µπορεί να τις διαβάζει και να ερµηνεύει. Στις περιπτώσεις όµως της µουσικής παράδοσης, τα µουσικά κείµενα µεταδίδοταν προφορικά από γενιά σε γενιά µέχρι να καταγραφούν από ερευνητές σε νεότερη εποχή (Meriam, 1964, Nettl 1983). Στην περίπτωση της µουσικής σηµειογραφίας (δηλ. της έντεχνης µουσικής), αλλά και στην περίπτωση της µουσικής προφορικής παράδοσης, η ηχητική πιστότητα, και ποιότητα στην αναπαραγωγή της, εξαρτάται από τα µουσικά όργανα που ήταν προορισµένα να την ερµηνεύσουν. Για το λόγο αυτό, και πολλές Μουσικές Ακαδηµίες στην Ευρώπη (πχ των Βρυξελλών), από τον 19 ο αι ακόµα, διατηρούσαν παλαιότερης εποχής όργανα, µε σκοπό να διδάξουν τη µουσική της εποχής των οργάνων αυτών στους σπουδαστές. 9
Για την περίπτωση της προφορικής παράδοσης, η εθνοµουσικολογία, ένας κλάδος της µουσικολογίας που ερευνά τη µουσική παράδοση σε συνδυασµό µε µουσική ανθρωπολογία και κοινωνιολογία, εκτός από την επιτόπια έρευνα και καταγραφή χρησιµοποιεί και τη µέθοδο της συµµετοχικής παρατήρησης, αλλά και συµµετοχής γενικότερα. Με αυτή τη µέθοδο, ο ίδιος ο ερευνητής συµµετέχει στα δρώµενα της κοινωνίας που µελετά, µαθαίνοντας ο ίδιος να παίζει τη µουσικής της, και σε πλείστες των περιπτώσεων, να µελετά τον τρόπο µε τον οποίο κατασκευάζονται τα όργανα που χρησιµοποιούνται (Nettl, 1964, Hood, 1971). Για την Εθνοµουσικολογία, η µουσική δεν είναι τίποτε άλλο παρά ο τρόπος που µια κοινωνία οργανώνει τους ήχους της. Γι αυτόν τον λόγο ως µουσικό όργανο θεωρείται κάθε αντικείµενο που µπορεί να παράγει ήχο: ξεκινώντας από το ίδιο το ανθρώπινο κορµί, για να περάσουµε στην εκπληκτική εφευρετικότητα µε την οποία ο λαϊκός µουσικός και ο λαϊκός τεχνίτης συνδυάζουν υλικά που αντλούν από το φυσικό τους περιβάλλον, για να δοµήσουν τον χρόνο και να δώσουν στη µουσική, µια τέχνη άυλη, διάσταση και στο χώρο. (Λιάβας 1994, Karp 1993) Συνεπώς το όργανο, αποτελεί το υλικό σύµβολο, την «ενσάρκωση» του µουσικού ήχου, ως µέρους της άυλης πολιτιστικής κληρονοµιάς. Η συµβολή του, έχει αναγνωριστεί τουλάχιστον από τον 18 ο αιώνα στην Ευρώπη τόσο για ιστορικούς όσο και για εκπαιδευτικούς λόγους, όπου παρατηρούµε τις πρώτες οργανωµένες συλλογές οργάνων. Τα δυο παλαιότερα µουσεία οργάνων της Ευρώπης, της Λειψίας και των Βρυξελλών, ξεκίνησαν να υφίστανται σε συνεργασία µε τις αντίστοιχες Μουσικές Ακαδηµίες, χρησιµοποιώντας τα ευρωπαϊκά όργανα των συλλογών τους, για εκπαιδευτικούς σκοπούς, και τα µη ευρωπαϊκά, ως µια εξωτική µατιά στα υλικά σύµβολα ξένων πολιτιστικών κληρονοµιών. Η επιτακτική ανάγκη από επιστηµονική, κοινωνιολογική αλλά και εθνογραφική άποψη, για τη συλλογή όλο και περισσότερων οργάνων, ή τη διάσωση στον τρόπο κατασκευής τους, δηµιούργησε ένα «παρακλάδι» της µουσικολογίας, την οργανολογία, πατέρας της οποίας είναι ο Curt Sachs (Baines, 1960, Sachs, 2006). Η οργανολογία ασχολείται µε τη συστηµική µελέτη των µουσικών οργάνων, τον τρόπο κατασκευής τους και ταξινόµησής τους, ανάλογα µε το υλικό τους και τον τρόπο που παίζονται 1. Η 1 Συγκεκριµένα, σύµφωνα µε το σύστηµα Sachs- Hornbostel, τα όργανα χωρίζονται σε µεµβρανόφωνα (κρουστά βγάζουν ήχου κρούοντας τη µεµβράνη που τα καλύπτει), αερόφωνα (πνευστά), χορδόφωνα (έγχορδα) και ιδιόφωνα (ηχητικά αντικείµενα, που παράγουν ήχο µόνα τους, πχ κουδούνια, καµπάνες, 10
οργανολογία επικαλύπτεται σε πολλά σηµεία µε την Εθνοµουσικολογία, που µελετά τον άυλο πολιτισµό, µε επίκεντρο τη µουσική και τις µουσικές εκδηλώσεις. Η παρούσα εργασία θα παρουσιάσει περιληπτικά τα δύο από τα µεγαλύτερα µουσεία µουσικής και µουσικών οργάνων στην Ευρώπη, των Βρυξελλών και του Παρισιού καθώς και το ελληνικό Μουσείο Λαϊκών Οργάνων Φοίβος Ανωγειανάκης Κέντρο Εθνοµουσικολογίας. Το ελληνικό µουσείο, συστήθηκε το 1991 και είναι το µοναδικό στο είδος του στην Ελλάδα και στα Βαλκάνια. Η συλλογή του καθώς και το κτίριο που στεγάζεται, αποτελούν κληροδοτήµατα, είναι ΝΠ, και είναι εποπτευόµενο από το Υπουργείο Πολιτισµού και Τουρισµού. Με την παρουσίαση και των τριών µουσείων, θα εντοπιστούν κοινά σηµεία και διαφορές στη δοµή και στον τρόπο διοίκησής τους, χρηµατοδότησης, οργάνωσης αλλά και προβολής τους. Τα δεδοµένα συλλέχθηκαν κατόπιν έρευνας, µε συνεντεύξεις µε υπαλλήλους των µουσείων 2, είτε δια ζώσης στην ελληνική περίπτωση, είτε µέσω ηλεκτρονικής αλληλογραφίας και τηλεφωνικής επικοινωνίας στις περιπτώσεις του εξωτερικού, εφόσον δεν ήταν εύκολη η πρόσβαση. Τα στοιχεία, ιδιαιτέρως στα µουσεία του εξωτερικού, συλλέχθηκαν µε κόπο, αφού υπήρχε διάχυτη η καχυποψία, ότι ζητούνταν για δηµοσιογραφική σκοπιµότητα, και όχι για εκπαιδευτικό σκοπό. Για το λόγο του ότι η έρευνα ήταν ως επί το πλείστον επιτόπια, δεν υπάρχει εκτεταµένη βιβλιογραφική αναφορά. Τα ευρωπαϊκά παραδείγµατα, έχουν επιλεχθεί στο να τονιστούν τα κοινά σηµεία τους, αν και έχουν 150 χρόνια διαφορά, στη δοµή και λειτουργία τους, και να αποτελέσουν ένα παλαιότερο και ένα σύγχρονο σηµείο αναφοράς και σύγκρισης µε το ελληνικό µουσείο. Επίσης, θα αποτυπωθούν προτάσεις για την βέλτιστη χρήση και λειτουργία του ελληνικού µουσείου, µε παραδείγµατα καλών πρακτικών από τα προαναφερθέντα µουσεία, προσαρµοσµένες στην ελληνική πραγµατικότητα, και συνυφασµένες µε την ανάγκη µείωσης εξόδων λόγω της οικονοµικής κρίσης που διέπει τη χώρα στην παρούσα περίοδο. ροκάνες, ξύστρες, µασιές κλπ). Η συγκεκριµένη ταξινόµηση, παίζει σηµαντικό ρόλο και στον τρόπο που εκτίθενται τα όργανα στα µουσεία. (Abrashev, 2010, Forseter, 1993, Kartomi, 1990) 2 Βλ. Παράρτηµα 9, µε το ερωτηµατολόγιο των συνεντεύξεων. 11
ΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΟΥΣΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΩΝ ΤΩΝ ΒΡΥΞΕΛΛΩΝ Figure 1. Γκραβούρα του κτιρίου του Μουσείου Μουσικών Οργάνων των Βρυξελλών, το 1898. Ιστορία Η αρχική δηµιουργία του Μουσείου Μουσικών Οργάνων Βρυξελλών χρονολογείται από την 1η Φεβρουαρίου 1877, όταν συνδέθηκε µε την Βασιλική Μουσική Ακαδηµία Βρυξελλών µε διδακτικό σκοπό την παρουσίαση παλαιότερων, προκλασσικών οργάνων στους σπουδαστές. Από τις 11 Ιανουαρίου 1992, το Μουσείο Μουσικών Οργάνων αποτέλεσε µέρος του Βασιλικού Μουσείου Τέχνης και Ιστορίας ως Τµήµα IV. Με βασιλικό διάταγµα, το κράτος έχει αναγνωρίσει τον επιστηµονικό χαρακτήρα των δραστηριοτήτων του και το προώθησε σε δύο οµάδες συλλογών: στη συλλογή της προκλασσικής µουσικής και στη συλλογή της σύγχρονης µουσικής (19ο και 20ο αιώνα), και λαϊκής παραδοσιακής µουσικής. Στην αρχή της δηµιουργίας του Μουσείου Μουσικών Οργάνων Βρυξελλών οι δύο συλλογές οργάνων ενώθηκαν µαζί. Η µία ανήκε στον περίφηµο βέλγο µουσικολόγο François-Joseph Fétis (1784-1871), και αγοράστηκε από τη βελγική κυβέρνηση το 1872 µε σκοπό να διατεθεί στη Βασιλική Μουσική Ακαδηµία όπου Fétis ήταν ο πρώτος διευθυντής. Η άλλη προσφέρθηκε στον βασιλιά Λεοπόλδο Β το 1876 από το Rajah Sourindro Mohun Tagkor (1840-1914) και περιλαµβάνει εκατό περίπου ινδικά όργανα. Με αυτές τις δύο 12
αρχικές συλλογές, το Μουσείο Μουσικών Οργάνων των Βρυξελλών ήταν ήδη εξαιρετικά πλούσιο για την εποχή του. Αλλά ο πρώτος επιµελητής του, Victor-Charles Mahillon (1841-1924) ήταν εκείνος που αύξησε σηµαντικά τις συλλογές του, κι έτσι το κατέστησε ανάµεσα στα καλύτερα στον κόσµο. Συλλέκτης και κατασκευαστής των πνευστών και αξιοσηµείωτος εµπειρογνώµονας ακουστικής, ο Mahillon είναι ο άνθρωπος που χάρη στη δραστηριότητα και τις διασυνδέσεις του, το µουσείο απέκτησε γρήγορα διεθνή φήµη, όχι µόνο για την ποσοτική σηµασία των συλλογών του, αλλά και για την ποικιλοµορφία τους, και για την ποιότητα και σπανιότητα των ειδών. Επιπλέον, στην περίοδο 1880-1922, ο Mahillon περιγράφει τις συλλογές του µουσείου σε ένα µνηµειακό πεντάτοµο κατάλογο. Ο κατάλογος περιλαµβάνει επίσης τις τέσσερις εκδοχές του άρθρου του «οκίµιο για τη µεθοδική κατάταξη όλων των οργάνων, αρχαίων και σύγχρονων» που χρησίµευσε ως βάση για τις ταξινοµήσεις των E.M von Hornbostel και C. Sachs,οι οποίες εξακολουθούν να χρησιµοποιούνται µέχρι και σήµερα. Με την ταξινόµηση των µουσικών οργάνων δικαιωµατικά θεωρείται ένας από τους πρωτοπόρους της οργανολογίας, της επιστήµης των µουσικών οργάνων. Το 1877, Mahillon δηµιούργησε ένα εργαστήριο αποκατάστασης στο Μουσείο Μουσικών Οργάνων των Βρυξελλών για την αποκατάσταση κατεστραµµένων αντικειµένων και ξεκίνησε να κάνει αντίγραφα οργάνων από άλλες δηµόσιες συλλογές, όργανα που δεν υπήρχαν στην αυθεντική εκδοχή τους στις Βρυξέλλες. Με οξυδερκή κρίση, ο Mahillon επέκτεινε κατά πολύ τις συλλογές καλώντας χορηγούς, και διατηρώντας φιλικές σχέσεις µε τη βελγική διπλωµατία σε ξένες χώρες, εξασφαλίζοντας έτσι την εισαγωγή πολλών µη ευρωπαϊκών οργάνων. Ο Mahillon παρακολουθούσε όλες τις µεγάλες δηµοπρασίες µουσικών οργάνων και αγόραζε τα κοµµάτια που χρειαζόταν για να ολοκληρωθεί η ιδανική συλλογή που ήταν αποφασισµένος να δηµιουργήσει στο Μουσείο Μουσικών Οργάνων των Βρυξελλών. Με τον θάνατό του το 1924, το του Μουσείου Μουσικών Οργάνων Βρυξελλών υπολογίζεται ότι είχε περίπου 3.666 µουσικά αντικείµενα, µεταξύ των οποίων 3.177 ήταν αυθεντικά µουσικά όργανα. Την περίοδο 1920-1930, η συλλογή έµεινε στάσιµη. Οι στατιστικές συγκρίνουν τον όγκο των βελγικών εξαγωγών µουσικών οργάνων στα µέσα του 19ου αιώνα και την αναδεικνύουν την αναστροφή των τάσεων στη δεκαετία του 1920 και του 1930, δηλαδή την εξαφάνιση των περισσότερων κατασκευαστών οργάνων στις βελγικές περιφέρειες. 13
Σηµαντικός έφορος, ήταν επίσης ο Roger Bragard (1957 1968), ο οποίος κατάφερε να προσελκύσει την προσοχή του Υπουργού Πολιτισµού εκείνη την περίοδο και ιδιαίτερα του µεγάλου πολιτικού και συµβούλου των Βρυξελλών Huysmans, µε αποτέλεσµα οι προϋπολογισµοί να αυξηθούν σηµαντικά. Κατά συνέπεια, οι εκθεσιακές αίθουσες ανακαινίστηκαν, προσλήφθηκαν ξεναγοί και επιστηµονικό προσωπικό, και οργανώθηκαν συναυλίες προκλασσικής µουσικής µε τα αυθεντικά όργανα εποχής ή αντίγραφά τους. Για άλλη µια φορά, σπάνια κοµµάτια θα µπορούσαν να αποκτηθούν για τις συλλογές. Προσπάθειες του Bragard συνεχίστηκαν µε τον René de Maeyer (1968-1989), ο οποίος προσέλαβε περίπου δέκα επιστηµονικούς συνεργάτες, εξειδικευµένους σε διαφορετικά πεδία της οργανολογίας. Αρχιτεκτονική Figure 2. Το νέο Μουσείο Μουσικών Οργάνων των Βρυξελλών, όπως στεγάζεται από το 2000. Μέχρι και τη δεκαετία του 1970 η συλλογή του Μουσείου ήταν κατανεµηµένη σε περίπου δεκαπέντε κτίρια. Το γεγονός αυτό, στα τέλη της δεκαετίας του 1970 έκανε την οµοσπονδιακή κυβέρνηση να αναζητήσει µια ολοκληρωµένη λύση. Το κτίριο που στεγάζει το Μουσείο, σήµερα, το Montagne de la Cour / Hofberg είναι ένα κόσµηµα της αρ νουβό στις Βρυξέλλες. Χτίστηκε το 1899 σε σχέδια του αρχιτέκτονα Paul Saintenoy. Επιπλέον, ένα τρίτο, νέο κτίριο ανεγέρθηκε στην οδό-villa Hermosa-Straat για την αποθήκευση των µουσικών οργάνων που δεν εκτίθενται. Τον εκέµβριο του 1998 το Μουσείο έλαβε και επίσηµα στην κατοχή του τα κλειδιά για τα κτίρια. Η συλλογή µεταφέρθηκε εκεί κατά τη διάρκεια του 1999, γεγονός που διήρκεσε δέκα µήνες. Το νέο Μουσείο άνοιξε τις πόρτες του στο κοινό τον Ιούνιο του 2000. 14
Συλλογές Η φήµη του Μουσείου βασίζεται στην εξαιρετική συλλογή του, η οποία περιλαµβάνει έναν πλούτο περίπου 7000 µουσικών οργάνων. Οι συλλογές του Μουσείου εµφανίζονται σε τέσσερις ορόφους, η καθεµία µε τη δική της προοπτική. Μια αίθουσα µε θεµατικά εκθέµατα προσφέρει ένα χρονολογικό ταξίδι από τη µουσική στην αρχαία Αίγυπτο µέχρι τον πειραµατισµό µε την ιστορική ερµηνεία της µουσικής του 19 ου αι. Σε µια δεύτερη αίθουσα, βρίσκονται τα έγχορδα µουσικά όργανα τοποθετηµένα σε συστηµική σειρά. Τα διάφορα είδη τσέµπαλο, όργανο, άρπα και πιάνο εκτίθενται δίπλα-δίπλα, και οι επισκέπτες µπορούν να δουν ένα πραγµατικό εργαστήρι κατασκευής βιολιού. Μια αγαπηµένη αίθουσα για πολλούς επισκέπτες, είναι η αίθουσα αφιερωµένη στα παραδοσιακά µουσικά όργανα. Η περιήγηση ξεκινά από το Βέλγιο και περνά µέσα από µια σειρά ευρωπαϊκών παραδόσεων και πολιτισµών από όλο τον κόσµο. Εκτός από τη γνωστή σκωτσέζικη γκάιντα, πολλές περισσότερες χώρες φαίνεται να έχουν το δικό τους τύπο άσκαυλου. Εκεί ανακαλύπτει ο επισκέπτης ότι οι θιβετιανοί µοναχοί κάνουν µουσικά όργανα από τα οστά των νεκρών συναδέλφων τους, και τα αφρικανικά τύµπανα µε σχισµή «αποτελούν µια µορφή κοινωνικής δικτύωσης µε την οποία µπορούµε να επικοινωνούµε κωδικοποιηµένους χτύπους, στέλνοντας σύντοµα µηνύµατα σε πολλούς αποδέκτες, µια πρωτόγνωρη δηλαδή µορφή του γνωστού ηλεκτρονικού µέσου κοινωνικής δικτύωσης twitter». Τέλος, το «Musicus mechanicus» είναι ο τίτλος της συλλογής των µηχανικών, ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών µέσων. Το βασικό έκθεµα είναι το componium, ένα orchestrion του δέκατου αιώνα που συνθέτει αυτόµατα µια άπειρη ποικιλία της µουσικής! Σε αυτόν τον όροφο υπάρχουν επίσης, ρολόγια και καµπάνες. Όλα αυτά είναι εµπλουτισµένα µε κείµενα (στα γαλλικά και ολλανδικά µόνο), εικονογραφίες και δωρεάν σύστηµα ήχου. Πολλοί από τους ήχους καταγράφηκαν ειδικά για το σύστηµα ήχου του Μουσείου και µερικοί από αυτούς µε τη χρήση των ίδιων των εκθεµάτων. Αίθουσα Συναυλιών Στον όγδοο όροφο είναι µια αίθουσα συναυλιών µε 200 θέσεις αµφιθεατρικά. Επειδή το ακροατήριο κάθεται σε ένα ηµικύκλιο γύρω από τους καλλιτέχνες, όπως σε ένα µικρό ελληνικό αµφιθέατρο, η ατµόσφαιρα είναι ζεστή και η τεχνολογική ενίσχυση σπάνια χρειάζεται, ακριβώς λόγω της άµεσης επαφής µεταξύ του ερµηνευτή, του 15
µουσικού του οργάνου και του κοινού. Οι περισσότερες συναυλίες ηχογραφούνται. Αυτές οι ηχογραφήσεις έχουν ενδιαφέρον για τους καλλιτέχνες, και για τις εκπαιδευτικές υπηρεσίες αλλά και για τα ηχοτοπία στους εκθεσιακούς χώρους. Τα συναυλιακά αρχεία του Μουσείου περιέχουν ως τώρα 400 CDs. Η αίθουσα συναυλιών χρησιµεύει επίσης ως ένα στούντιο ηχογραφήσεων CDs παραγωγής του Μουσείου, τα οποία πωλούνται στο κατάστηµά του. Η αίθουσα συναυλιών είναι επίσης διαθέσιµη προς ενοικίαση σε ιδιώτες. Κατά µέσο όρο υπάρχουν 130 µουσικές εκδηλώσεις κάθε χρόνο στο Μουσείο Οργάνων των Βρυξελλών. Συνήθως λαµβάνουν χώρα στην αίθουσα συναυλιών, αλλά συχνά και σε εκθεσιακούς χώρους τους. Εκπαιδευτικά Προγράµµατα Το εκπαιδευτικό εργαστήρι αποτελεί ένα διαδραστικό χώρο, όπου η µουσική αναδεικνύεται µέσα από εργαστήρια µε οµάδες παιδιών, ατόµων µε αναπηρία, αλλά και ενηλίκων. Το εκπαιδευτικό εργαστήρι χωρίζεται σε διαφορετικές ζώνες προσαρµοσµένες στις διάφορες δραστηριότητες που προσφέρονται στις οµάδες κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους αλλά και των διακοπών. Στο κέντρο της αίθουσας υπάρχει ένας κύκλος κρουστών από τη συλλογή της εκπαιδευτικής υπηρεσίας. Σχολικές οµάδες, εξωσχολικές και άτοµα µε αναπηρία µπορούν να παίξουν τύµπανα, τύµπανα dudums, Djembe τύµπανα και ξυλόφωνα κατά τη διάρκεια της επίσκεψής τους. Μια δεύτερη ζώνη περιλαµβάνει ηλεκτρικά όργανα, καθώς και κουτιά κραδασµών για την αντίληψη των ήχων από άτοµα µε µειωµένη ή καθόλου ακοή. Υπάρχει και η ζώνη της χειροτεχνίας, στην οποία γεννώνται πολλές δηµιουργίες από πλαστελίνη, κολάζ, καθώς και δηµιουργία µουσικών οργάνων. Βιβλιοθήκη Η βιβλιοθήκη του Μουσείου χρονολογείται το 1877, µε εξαιρετικά πλούσια συλλογή. Περιλαµβάνει 30.000 βιβλία, 500 περιοδικά (από τα οποία τα 100 είναι ακόµα διαθέσιµα και στο διαδίκτυο), 1.500 CDs, 100 DVDs και 3.000 LPs. Όλα τα διαθέσιµα έντυπα και συγγράµµατα αφορούν τα µουσικά όργανα, τη µουσικολογία και την εθνοµουσικολογία. Εποµένως, η εξέλιξη της επιστηµονικής γνώσης και εξακολουθεί να αυξάνεται σταθερά. Αυτή η εξειδικευµένη, επιστηµονική βιβλιοθήκη είναι ανοιχτή στο κοινό και είναι τόπος εργασίας για ερευνητές, µουσικολόγους, φοιτητές, κατασκευαστές οργάνων, ξεναγούς αλλά και εργαζόµενους στο Μουσείο. Η βιβλιοθήκη στεγάζει ένα µεγάλο αριθµό πληροφοριών σχετικά µε τη δυτική µουσική, την 16
παραδοσιακή µουσική, την εθνοµουσικολογία, καταλόγους εκθέσεων καθώς και µια πλούσια συλλογή έργων οργανολογίας. Υπάρχει επίσης µια ποικιλία από δηµοσιεύµατα σχετικά µε την πρακτική απόδοση σε µουσική και άλλες µορφές τέχνης. Με χρηµατοδότηση από το ταµείο Robert Pernet του Ιδρύµατος King Baudouin από το 2005, ένα σηµαντικό µέρος της βιβλιοθήκης είναι σήµερα αφιερωµένο στην βελγική τζαζ. Όλα τα θέµατα καλύπτονται σε βιβλία, περιοδικά και οπτικοαουστικό υλικό και µάλιστα σε διάφορες γλώσσες. Επίσης, η εικονογραφική συλλογή του Μουσείου, φυλάσσεται στη βιβλιοθήκη του. Η βιβλιοθήκη δεν είναι δανειστική, και είναι µέρος της Impala, ένα δίκτυο µεταξύ των βιβλιοθηκών για ψηφιακή ανταλλαγή εγγράφων. Έρευνα Το κύριο καθήκον του επιστηµονικού αυτού ιδρύµατος είναι η αποθήκευση και η πρόσβαση σε µια εντυπωσιακή συλλογή από µουσικά όργανα. Επιστηµονικό προσωπικό εξετάζει το κοινωνικο-πολιτισµικό πλαίσιο, τη ζωή, τα κατασκευαστικά χαρακτηριστικά και τις δυνατότητες του κάθε µουσικού οργάνου. Επισκεψιµότητα Το Μουσείο ελκύει περίπου 150.000 άτοµα ετησίως, ως επισκέπτες των συλλογών. Επίσης το εστιατόριο το επισκέπτονται περίπου 115.000 άτοµα ετησίως. εν έχουν δοθεί στοιχεία για την επισκεψιµότητα στα εκπαιδευτικά προγράµµατα. ιοικητική οµή Το Μουσείο απασχολεί µόνιµους και έκτακτους συνεργάτες, αφού φοιτητές, ερευνητές, ή ακόµα και υποψήφιοι διδάκτορες, είναι ευπρόσδεκτοι να δουλέψουν κάποιο διάστηµα στο µουσείο, να εκπονήσουν έρευνα ή ακόµα και διδακτορική διατριβή στις συλλογές του Μουσείου. Το Μουσείο έχει έναν Γενικό /ντη, έναν /ντη, δύο διοικητικούς υπαλλήλους, έναν διοικητικό υπεύθυνο για τα οικονοµικά, δύο υπαλλήλους για το γραφείο τύπου και τις δηµόσιες σχέσεις, 10 επιστηµονικούς συνεργάτες για το ερευνητικό τοµέα και 2 επιστηµονικούς συνεργάτες για το εκπαιδευτικό τοµέα. 3. Πιο συγκεκριµένα, στην κορυφή της ιεραρχίας βρίσκεται ο Γενικός ιευθυντής και ο ιευθυντής. Την γραµµατειακή εργασία, την αναλαµβάνουν οι δυο διοικητικοί 3 Αναλυτικότερα το προσωπικό του Μουσείου, βλ Παράρτηµα 1 17
υπάλληλοι (προς το παρόν είναι δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης), ενώ τα οικονοµικάλογιστικά του Μουσείου, ένας υπάλληλος κλάδου Πανεπιστηµιακής Εκπαίδευσης. ύο διοικητικοί υπάλληλοι επίσης αναλαµβάνουν το γραφείο τύπου και τις δηµόσιες σχέσεις του Μουσείου, ένας πανεπιστηµιακής κι ένας δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης αντίστοιχα. Εδώ θα πρέπει να τονιστεί, ότι η δευτεροβάθµια εκπαίδευση ισοδυναµεί µε κολλέγιο, δηλαδή περισσότερο σε χρόνο αλλά και ποιότητα σπουδών από τη γενική κατεύθυνση του Λυκείου, στην Ελλάδα. Οι υπάλληλοι εργάζονται µε συµβόλαιο πλήρους απασχόλησης, το οποίο ανανεώνεται ανά δύο χρόνια. Το ερευνητικό κοµµάτι απασχολεί 10 επιστηµονικούς συνεργάτες. Ο αρχαιότερος, και κάτοχος διδακτορικού, είναι επικεφαλής της επιστηµονικής οµάδας, αλλά διοικητικά λογοδοτεί στον ιευθυντή ή στο Γενικό ιευθυντή. Οι περισσότεροι κατέχουν µεταπτυχιακά και διδακτορικά διπλώµατα. Υπό την εποπτεία τους έχουν ένα µε δύο φοιτητές ή ερευνητές ο καθένας, που συνήθως έρχονται είτε αµισθί, είτε µε µια µικρή αµοιβή, για να απασχοληθούν από ένα εξάµηνο έως ένα χρόνο σε θέµατα έρευνας. Οι επιστήµονες, εκπροσωπούν το µουσείο και δηµοσιεύουν τα αποτελέσµατα ερευνών τους σε επιστηµονικά περιοδικά ευρωπαϊκής και διεθνούς εµβέλειας. Τέλος, ο εκπαιδευτικός τοµέας, που είναι και ιδιαίτερα σηµαντικός, είναι υπό την ευθύνη δύο υπαλλήλων πανεπιστηµιακής εκπαίδευσης, µε αρµοδιότητες τα σχολεία, και τα σεµινάρια και τις διαλέξεις αντίστοιχα. Είναι σαφές και ξεκάθαρο ότι ασχολούνται µε διαφορετικούς τοµείς της εκπαιδευτικής δραστηριότητας του µουσείου, και λογοδοτούν διοικητικά στο ιευθυντή ή στο Γενικό ιευθυντή του Μουσείου. Όλοι οι υπάλληλοι - πλην δύο προσώπων που απασχολούνται στην έρευνα, ως µερικής απασχόλησης - εργάζονται µε συµβόλαιο πλήρους απασχόλησης, ανανεώσιµο για 2 χρόνια. Οικονοµικοί Πόροι Το Μουσείο Μουσικών Οργάνων των Βρυξελλών, ως µέρος του Βασιλικού Μουσείου Τέχνης και Ιστορίας, επιδοτείται από το βελγικό κράτος, αλλά διαθέτει και ίδιους πόρους καθώς και χορηγίες από ιδιώτες. Οι ίδιοι πόροι πηγάζουν από τα έσοδα των εισιτηρίων εισόδου, συναυλιών, εκπαιδευτικών προγραµµάτων, από τη διάθεση προς ενοικίαση των αιθουσών για συναυλίες ή συνέδρια, από την ενοικίαση του στούντιο ηχογράφησης, καθώς και από την πώληση ηχητικού υλικού στο κατάστηµα του Μουσείου. 18
Σύµφωνα µε τον οικονοµικά υπεύθυνο του Μουσείου κ. Peter Geusens σε συνέντευξη µέσω ηλεκτρονικής αλληλογραφίας τα έσοδα του Μουσείου για το 2010 ανήλθαν σε 1.050.575,97 ευρώ. Η κρατική συµµετοχή στον προϋπολογισµό του Μουσείου, δεν είναι µεγάλη, αφού εγκρίνεται ένας προϋπολογισµός συνολικά για τα Βασιλικά Μουσεία Ιστορίας και Τέχνης. Πιο συγκεκριµένα, η κρατική συµµετοχή στα έσοδα του 2010, ήταν λιγότερο από 1%. Το 40% των εσόδων, το Μουσείο το είχε από τα εισιτήρια, και το 8%, από τις ξεναγούµενες επισκέψεις. Το 30% των εσόδων επίσης, προέρχεται από τις συναυλίες και τις εκδηλώσεις. Ένα 7% αποτελεί κονδύλι της ΕΕ, και τα υπόλοιπα είναι ποσά από χορηγίες, δωρεές, τις πωλήσεις στο βιβλιοπωλείο, την ενοικίαση αιθουσών κλπ. Παρατηρούµε πάντως πως το 80% των εισόδων, περίπου, προέρχονται από τα εισιτήρια των επισκεπτών και τις συναυλίες. Με το 7% της ευρωπαϊκής αρωγής, και ένα 13% λοιπές πηγές εσόδων, το Μουσείο Οργάνων των Βρυξελλών, αποτελεί έναν αυτάρκη οργανισµό, που συντηρείται σχεδόν µόνος του, χωρίς την κρατική αρωγή, της οποίας η συνεισφορά µπορεί να θεωρηθεί και συµβολική (0.5% ετησίως). 19
ΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΟΥΣΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΩΝ ΠΑΡΙΣΙΟΥ CITE DE LA MUSIQUE Figure 3. Η Cite de la Musique, πολυχώρος µουσικής όπου στεγάζεται και το Μουσείο Οργάνων του Παρισιού. Ιστορία Το Μουσείο Οργάνων, στεγασµένο στην Εθνική Μουσική Ακαδηµία του Παρισιού (Conservatoire National) άνοιξε για το κοινό το 1861 όταν το κράτος αγόρασε τη συλλογή οργάνων του συνθέτη Louis Clapisson (1808-1866). Σηµαντικές δωρεές ακολούθησαν, εµπλουτίζοντας τις συλλογές, ιδίως από Victor Schoelcher το 1872, από τον Raja Sourindo Tagore το 1879, και από τον Paul Cesbron το 1934. Πιο πρόσφατα, το µουσείο έλαβε τη συλλογή της Geneviève Thibaut de Chambure, επιφανούς επιµελήτριας του µουσείου 1961-1973. Το 1978 γεννήθηκε η ιδέα της οικοδόµησης µιας Cité de la Musique (Πόλης της Μουσικής) και ελήφθη η απόφαση για τη µεταφορά των συλλογών από το Conservatoire National στο Musée de la Musique, που άνοιξε τις πόρτες του το 1997. Αυτό το καινοτόµο Μουσειογραφικό έργο, το οποίο έκτοτε έχει αντιγραφεί από διάφορα µουσεία οργάνων ανά τον κόσµο, εκτελέστηκε υπό την ώθηση του διάσηµου επιµελητή µουσείων Henri Loyrette. Ανεξάρτητα από το πλαίσιο ενός αυστηρά µουσείου µουσικών οργάνων, το Musée de la Musique είναι ανοικτό σε όλες τις πτυχές της µουσικής ζωής, ενσωµατώνοντας εικονογραφίες, συναυλίες, µοντελοποίηση µουσικών οργάνων, αίθουσες οπτικοακουστικών µέσων. Η Cité de la Musique βρίσκεται στα βορειοανατολικά του Παρισιού, στο Parc de la Villette, είναι ένα από τα τελευταία µεγάλα έργα του Γάλλου προέδρου Φρανσουά 20