ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΡΟΑΡΜΟΓΗ To ζέκα ηεο θνηλσληθήο πξνζαξκνγήο ηνπ παηδηνχ, είλαη αξθεηά πιαηχ αγθαιηάδεη πνιινχο ηνκείο πνπ αθνξνχλ ηελ θνηλσληθνπνίεζε ηνπ παηδηνχ, αξρήο γελνκέλεο απφ ηελ νηθνγέλεηα, απ φπνπ θαη παίξλεη ηα πξψηα εξεζίζκαηα γηα ηελ αλάπηπμή ηεο πξννδεπηηθά, θζάλεη θπξίσο ζηελ δεκηνπξγία θίισλ, αξρηθά κέζα ζηνλ ρψξν ηνπ παηδηθνχ ζηαζκνχ, κεηά ην ζρνιείν θαη αξγφηεξα, ζηνλ επξχηεξν θνηλσληθφ ρψξν, κέζα ζηνλ νπνίν δεη θαη θηλείηαη ην παηδί. Δκείο, ζα ζηαζνχκε θχξηα, ζηελ δεκηνπξγία θίισλ θαη ζηελ πξνεηνηκαζία ηνπ παηδηνχ, γηα ηελ πξνζαξκνγή ηνπ ζην ζρνιείν. Αο πνχκε φκσο ζηελ αξρή ιίγα ιφγηα, γηα ηηο θνηλσληθέο αλάγθεο ηνπ παηδηνχ, ζε ζρέζε κε ηελ ειηθία ηνπ, αλαθέξνληαο φηη νη θνηλσληθέο ηνπ ζρέζεηο, δελ είλαη πάληα ίδηεο, κα πσο κεηαβάιινληαη θαηά ειηθία. Πξίλ απφ ηα 6-7 ρξφληα ινηπφλ, δελ κπνξνχκε λα κηιήζνπκε γηα θηιίεο ηνπ παηδηνχ ην παηδί, δεη κέζα ζην νηθνγελεηαθφ πεξηβάιινλ. ηελ αξρή θαη σο ηελ ειηθία ησλ 18 κελψλ ην παηδί λνηψζεη, αηζζάλεηαη θαη απνδεηά κφλν ηνπ ηελ κεηέξα ηνπ. Ύζηεξα απφ ηνπο 18 κήλεο, αξρίδεη λα πξνζέρεη θαη ηνλ παηέξα ηνπ. Αλάκεζα ζ' απηέο ηηο δπν έλλνηεο θπξίσο, παηέξαο - κεηέξα, ην παηδί πεξλάεη ηνλ θαηξφ ηνπ απφ ηα 3-5 ρξφληα. Μφλν χζηεξα απφ απηήλ ηελ ειηθία ην παηδί απνθηά ηελ απαξαίηεηε ζπλαηζζεκαηηθή σξηκφηεηα, γηα λα αλαδεηήζεη επξχηεξνπο θνηλσληθνχο δεζκνχο. Σφηε απνθηά, ηηο πξψηεο ηνπ επαθέο κε ηελ νκάδα θαη απφ ηφηε κπνξεί θαλείο λα κηιήζεη γηα πξαγκαηηθέο θηιηθέο ζρέζεηο. Έρεη πνιχ ελδηαθέξνλ, λα παξαθνινπζήζεη θαλείο ηελ εμέιημε ηνπ ηνκέα απηνχ ηεο παηδηθήο δσήο, ζηα λεπηαγσγεία. Μεξηθά κηθξά θάζνληαη "απφκεξα" θαη δελ αλαθαηεχνληαη ζε νκάδεο. ηελ ειηθία ησλ 4 ρξφλσλ, ζπλαληνχκε ηέηνηεο πεξηπηψζεηο, πνπ ιηγνζηεχνπλ φζν πξνρσξνχκε πξνο ηελ ειηθία ησλ 6 ρξφλσλ. Οη δεζκνί πνπ ελψλνπλ ηα παηδηά ησλ 3-6 ρξφλσλ, είλαη εθήκεξνη. Έλα αληηθείκελν ζπγθεληξψλεη ην ελδηαθέξνλ ηνπο θαη γχξσ απφ απηφ παίδνπλ. Σν θαζέλα κηιάεη ζηελ γιψζζα ηνπ, θαλέλα δελ απαληά. Οη ιίγεο ιέμεηο πνπ δίλνληαη θακκία θνξά ζαλ απάληεζε, δελ είλαη αξθεηέο γηα λα απνηειέζνπλ δηάινγν αθφκα θαη ζηε ειηθία ησλ 6 ρξφλσλ δελ κπνξνχκε λα κηιήζνπκε γηα «ζπδήηεζε», αλάκεζα ζηα παηδηά, κε ηελ έλλνηα πνπ 27
ελλννχκε εκείο νη κεγάινη. Σα παηδηά δελ αληαιιάζνπλ απφςεηο, κηινχλ γηα ηνλ εαπηφ ηνπο. Όηαλ ηα παηδηά γίλνπλ 6-7 ρξφλσλ, αηζζάλνληαη ηελ αλάγθε ησλ ζπληξφθσλ, ησλ θίισλ. Δίλαη αθξηβψο ε επνρή πνπ αξρίδεη ην πξαγκαηηθφ ζρνιείν, ε επνρή πνπ ε έλλνηα ηεο ζπληξνθηθφηεηαο, αξρίδεη λα απνθηά θάπνην πεξηερφκελν. Απφ απηήλ ηελ γεληθή έλλνηα, ζρεκαηίδεηαη ζηγά ζηγά κηα άιιε πην ζπγθεθξηκέλε, πην πξνζσπηθή, ε έλλνηα ηεο θηιίαο. Απφ έξεπλεο πνπ έγηλαλ βγήθε ην ζπκπέξαζκα, πσο ηα παηδηά απφ ηελ ειηθία ησλ 6-7 ρξφλσλ σο ηελ ειηθία ησλ 12-13, έρνπλ απφιπηε αλάγθε απφ ζπληξφθνπο. πρλά ε αλάγθε απηή κεηψλεηαη ζηελ επνρή ηεο ήβεο, γηα λα πάξεη αξγφηεξα έλα πιαηχ πεξηερφκελν. Σψξα, ην πόηε θαη πώρ ζρεκαηίδνληαη νη θηιίεο είλαη έλα εξψηεκα, ζην νπνίν δελ κπνξεί αλ δνζεί κία γεληθή απάληεζε. πλήζσο αξρίδνπλ γχξσ ζηα 7 ρξφληα κ έλαλ ηξφπν εθήκεξν ζα ιέγακε. Αλ δελ κπνξεί λα δνζεί κία θαηεγνξεκαηηθή απάληεζε ζ απηφ ην εξψηεκα, κπνξεί ελ ηνχηνηο λα εηπσζεί κε βεβαηφηεηα φηη γηα λα αλαπηπρζεί ζσζηά, νινθιεξσκέλα έλα παηδί πξέπεη λα έρεη θίινπο. Ζ θηιία γηα ην παηδί είλαη κηα πφξηα, πνπ ηνπ αλνίγεη έλαλ θφζκν λέν, άγλσζην, ηνλ θφζκν πξνο ηελ θνηλσληθή δσή. Καη απηφ πνπ είλαη επηζπκεηφ, είλαη λα δηαιέγεη ην παηδί θίινπο, λα δέλεηαη καδί ηνπο κε πην ζηέξενπο δεζκνχο, απηνχο πνπ ζα ην βνεζήζνπλ λα απιψζεη ηνλ ζπλαηζζεκαηηθφ ηνπ θφζκν πέξα απφ ηνλ εαπηφ ηνπ. Ζ απφθηεζε ελφο θίινπ, δείρλεη ζπλαηζζεκαηηθφ δπλακηζκφ θαη απνηειεί έλα ζεηηθφ ζηνηρείν γηα ην κέιινλ. Αρ πούμε ηώπα δύο λόγια για ηην ζηάζη ηων γονέων απένανηι ζηιρ θιλίερ ηων παιδιών ηοςρ. Γελ ππάξρνπλ γνλείο πνπ λα κελ έρνπλ δηεξσηεζεί, ζε κία ή πεξηζζφηεξεο ζηηγκέο ηεο δσήο ηνπ παηδηνχ ηνπο, αλ νη θηιίεο πνπ ην παηδί ηνπο δηακνξθψλεη, είλαη θαιέο θαη ρξήζηκεο ή αληίζεηα βιαβεξέο, γηα ηελ γεληθφηεξε αλάπηπμή ηνπ. Καη ην εξψηεκα, αλ έρνπλ ην δηθαίσκα ή ηελ ππνρξέσζε λα επέκβνπλ ζηε δηακφξθσζε απηήο ηεο θηιίαο, ηνπο έρεη αζθαιψο βαζαλίζεη. Γελ ππάξρεη ακθηβνιία, πσο νη γνλείο δελ κπνξνχλ λα παξαβιέςνπλ, λ αδηαθνξήζνπλ γηα ηηο θηιίεο ηνπ παηδηνχ ηνπο. πρλά, δεηάλε λα κάζνπλ σξηζκέλα πξάγκαηα, ζρεηηθά κε ηηο θηιίεο απηέο, κα ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο ηα παηδηά ηνπο, αξλνχληαη λ απαληήζνπλ, αξλνχληαη 28
λα ηθαλνπνηήζνπλ ηελ αλάγθε ησλ γνληψλ ηνπο, ζην ζεκείν πνπ εθείλνη ηελ αηζζάλνληαη. Ζ ηάζε απηή ησλ γνληψλ λα πιεξνθνξνχληαη, ηη ππάξρεη πίζσ απφ θάζε θηιία ηνπ παηδηνχ ηνπο είλαη βέβαηα απαξαίηεηε αιιά, αο κε μερλάκε, φηη ππάξρνπλ φξηα, κέζα ζηα νπνία ε ηάζε απηή πξέπεη λα πεξηνξηζηεί. Σα παηδηά έρνπλ κπζηηθά, ηδίσο ζηελ επνρή ηεο ήβεο θαη νη γνλείο πξέπεη λα ηα ζεβαζηνχλ. Γελ πξέπεη κε ρίιηνπο ηξφπνπο λα πξνζπαζνχλ λα ηα κάζνπλ, πξάγκα πνπ πνιιέο θνξέο άιισζηε είλαη θάηη ην αδχλαην. Βαζηθά πξέπεη λα θξνληίδνπλ λα καζαίλνπλ ηα θχξηα ζεκεία κηαο θηιίαο, λα ζέβνληαη φκσο ηα κπζηηθά ηεο. Μεγάιν ξφιν ζηελ νκαιή αληηκεηψπηζε ηνπ πξνβιήκαηνο ηεο θηιίαο ησλ παηδηψλ απφ ηνπο γνλείο ηνπο, παίδεη θαη ην επίπεδν ησλ ζρέζεσλ αλάκεζά ηνπο. Αλ απηφο ν ζχλδεζκνο είλαη ζπλαηζζεκαηηθά γεξφο, ηφηε κπνξνχλ νη γνλείο λ απαιιαγνχλ, σο έλα βαζκφ, απφ ηελ αγσλία πνπ ηνπο πξνθαιεί ην «άγλσζην» ηεο θηιίαο ησλ παηδηψλ ηνπο. Έλα άιιν δήηεκα, πνπ έρεη απνδεηρζεί απφ ζρεηηθή έξεπλα άιισζηε, αλαθέξεηαη ζην γεγνλφο πσο νη γνλείο έρνπλ ηελ ηάζε λα ππνηηκνχλ ηνπο θίινπο ησλ παηδηψλ ηνπο. Απηφ εμεγείηαη απφ δχν ιφγνπο: Πνιινί γνλείο ζέινπλ λα πηζηεχνπλ, πσο ηα δηθά ηνπο παηδηά είλαη αλψηεξα απ φια, πσο δελ ππάξρνπλ άιια ίζα ή φκνηα κ απηά. Σα παηδηά παξαπνληνχληαη ζπρλά, πσο δελ έρνπλ ην δηθαίσκα, λα θέξνπλ ζην ζπίηη έλα θίιν, πνπ δελ είλαη αξεζηφο ζηνπο γνλείο ηνπο. Σν ζσζηφ είλαη, πσο νη γνλείο, ζ απηήλ ηελ πεξίπησζε, πξέπεη λα έρνπλ πιαηχηεξε αληίιεςε ησλ πξαγκάησλ θαη λα δερηνχλ ζην ζπίηη ηνπο έλα παηδί φζν θαη αλ ηνπο θαίλεηαη, απφ ηελ πξψηε εληχπσζε, πνπ δελ είλαη «αληάμην ηνπ δηθνχ ηνπο». Μεγάιν ξφιν βέβαηα, ζηε δηακφξθσζε ή ηε κε δηακφξθσζε θηιίαο ησλ παηδηψλ, παίδεη ν ηχπνο ηεο νηθνγελείαο ηνπο, κ άιια ιφγηα ν ηξφπνο πνπ αληηκεησπίδνπλ ηηο δηάθνξεο θνηλσληθέο ζρέζεηο ηνπο. Τπάξρνπλ νηθνγέλεηεο θιεηζκέλεο ζηνλ εαπηφ ηνπο, ρσξίο θακκία επαθή κε ηνλ ππφινηπν θφζκν, πνπ βγαίλνπλ πεξίπαην ρσξίο ζπληξνθηά μέλνπ, πνπ ςπραγσγνχληαη κφλεο ηνπο. ε ηέηνηεο νηθνγέλεηεο, ην παηδί θαη λα αηζζάλεηαη ηελ αλάγθε, δελ κπνξεί λα έρεη θίινπο. Ύζηεξα, ππάξρεη κία θαηεγνξία νηθνγελεηψλ, ζηηο νπνίεο νη γνλείο είλαη θάπσο ειηθησκέλνη, θαη δελ κπνξνχλ λα παξαθνινπζήζνπλ ηηο 29
αλάγθεο ηνπ παηδηνχ ηνπο. Οη γνλείο απηνί, δπζθνιεχνληαη λα πξνζαξκνζηνχλ ζην πλεχκα ηεο λέαο γεληάο, γη απηφ θξίλνπλ πψο είλαη πην επνηθνδνκεηηθφ λα έρνπλ ην παηδί ζπλερψο καδί ηνπο. Μηα άιιε πεξίπησζε, πνπ δπζθνιεχεη ηελ νκαιή δηακφξθσζε θηιίαο, είλαη απηή πνπ ν παηέξαο απνπζηάδεη ηαθηηθά απφ ην ζπίηη. Ζ κεηέξα, έρνληαο εμ νινθιήξνπ ηελ επζχλε γηα ηε ζπκπεξηθνξά θαη ηηο ζπλαλαζηξνθέο ηνπ παηδηνχ ηεο, θνπξάδεηαη, εθλεπξίδεηαη, αγσληά θαη θαηαθεχγεη ζηελ απαγφξεπζε θάζε θηιίαο, πξάγκα πνπ δελ κπνξεί παξά λα έρεη άζρεκε επίδξαζε ζηε γεληθή αλάπηπμε ηνπ παηδηνχ. Απ φια φζα είπακε, βγαίλεη ην ζπκπέξαζκα, πσο ην λα έρεη έλα παηδί ζπληξφθνπο, θίινπο είλαη φρη κφλν θπζηθφ κα απαξαίηεην. Ο έλαο ή νη πνιινί είλαη απφδεημε ζπλαηζζεκαηηθήο σξηκφηεηαο. Αλ ήηαλ δπλαηφλ λα πξνζδηνξίζνπκε ηελ θαιχηεξε ηαθηηθή ησλ γνλέσλ, απέλαληη ζηηο θηιίεο, πνπ δεκηνπξγεί ην παηδί ηεο, ζα ιέγακε πσο πξψηα πξέπεη λα βξίζθεηαη καθξηά απφ εμαλαγθαζκνχο θαη κέηξα βίαο. Γελ κπνξνχκε λα ππνρξεψζνπκε έλα παηδί, λα κε βιέπεη ηνλ θίιν πνπ ην ζπγθηλεί, νχηε λα ηνπ επηβάιινπκε ηελ ζπληξνθηά ελφο άιινπ. Οη κφλεο ιχζεηο πνπ έρνπλ θάπνηα απνηειεζκαηηθφηεηα είλαη νη κεηξηνπαζείο, νη πξνζαξκνζκέλεο ζηηο πεξηζηάζεηο, έηζη έλα απνκνλσκέλν παηδί, ζα ην βνεζήζνπκε λα απνθηήζεη ζπλαηζζεκαηηθήλ σξηκφηεηα, γηα λα αηζζαλζεί έηζη ηελ αλάγθε ηεο θηιίαο, ελψ έλα άηαθην, αλήζπρν, ζα ην ζπξψμνπκε πξνο ηηο νξγαλψζεηο ηνπ ζρνιείνπ ηνπ, ή ηνπ πξνζθνπηζκνχ. Οη θίινη, νη ζπλαλαζηξνθέο έμσ απφ ην νηθνγελεηαθφ πεξηβάιινλ, απνηεινχλ λφκηκν δηθαίσκα ηνπ παηδηνχ θαη νη γνλείο πξέπεη λα ην θαηαλννχλ θαη λα ην ελλννχλ. Δθηφο φκσο απφ ηνλ παξάγνληα θηιία κέζα ζηελ δηαδηθαζία ηεο θνηλσληθήο πξνζαξκνγήο ηνπ παηδηνχ, άιινο έλαο παξάγνληαο, ζεκαληηθφο είλαη ην ζρνιείν φπσο είπακε. Υξεηάδεηαη θαη εδψ ινηπφλ κία «πξνεηνηκαζία» ζα ιέγακε ηνπ παηδηνχ, πνπ είλαη έηνηκν λα κπεη ζ απηφλ ηνλ άγλσζην αιιά πινχζην ζε θνηλσληθά εξεζίζκαηα ρψξν. Μία απφ ηηο ηαθηηθέο ησλ γνληψλ, ζρεηηθά κε ην ζρνιείν, είλαη λα ην παξνπζηάδνπλ ζην παηδί ζαλ κέζν γηα ηνλ δηθφ ηνπο ιπηξσκφ. Έηζη πνιινί δελ παξαιείπνπλ ζπρλά λα ιέλε: «επηπρψο πνπ έθζαζεο πηά ζηελ ειηθία 30
γηα ην ζρνιείν, έηζη ζα εζπράζνπκε», ή «ηψξα πνπ ζα παο ζην ζρνιείν ζέιεηο δε ζέιεηο ζα ππαθνχζεηο». Μ απηφ ηνλ ηξφπν, επηρεηξνχλ λα πξνεηνηκάζνπλ ην παηδί ηνπο γη ην ζρνιείν θαη ρσξίο λα ην θαηαιάβνπλ θαιά θαιά, ην πξνεηνηκάδνπλ άζρεκα. Κη αλ αθφκε πεξηκέλνπλ ην ζρνιείν ζαλ απνιχηξσζε θαη αλ αθφκε ειπίδνπλ κε ην ζρνιείν λα «ζηξψζεη» ην παηδί ηνπο, δελ πξέπεη λα ην θαλεξψζνπλ ζην παηδί, γηαηί ην ππνρξεψλνπλ λα ζρεκαηίζεη άζρεκε ηδέα γηα θάζε ηη ην ζρνιηθφ, πξηλ αθφκε ην δήζεη. Έλαο ηξφπνο φπσο «ε κακά είλαη ιίγν θνπξαζκέλε φηαλ ζα είζαη ζην ζρνιείν, ζα μεθνπξαζηεί γηα λα παίμεη καδί ζνπ φηαλ ζα γπξίζεηο» ζα κπνξνχζε λα εηπσζεί κε επλντθή επίδξαζε ζην παηδί. Καη αληί γηα ην: «δελ είζαη θαζφινπ θξφληκνο ζα ζε ζηείισ ζην ζρνιείν θαη εθεί ζα δεηο» ζα κπνξνχζε λα εηπσζεί: «ην ζρνιείν είλαη θαιφ, ζα ζε ζηείισ εθεί, φπνπ ζα βξεηο κηθξά παηδηά ηεο ειηθίαο ζνπ, γηα λα παίδεηο» ή αθφκε, «πεγαίλνληαο ζην ζρνιείν ζα γίλεηο κεγάινο ζαλ ηνλ κπακπά θαη ηε κακά». Με παξφκνην πλεχκα, κπνξεί λα κηιήζνπλ νη γνλείο ζην παηδί ηνπο, γηα πνιιά πξάγκαηα, πνπ έρνπλ ζρέζε κε ην ζρνιείν. Σελ εκέξα πνπ ην παηδί ζα πάεη ζην ζρνιείν, γηα πξψηε θνξά, νη γνλείο πξέπεη λα είλαη πξνζεθηηθνί θαη λα πάξνπλ δηάθνξα κέηξα. Πνιιέο κεηέξεο είλαη ζπγθηλεκέλεο απφ ην γεγνλφο πσο ζ απνρσξηζηνχλ ην παηδί ηνπο θαη ην δείρλνπλ θαλεξά. Σν θέξλνπλ σο ηελ πφξηα ηνπ ζρνιείνπ θαη δνθηκάδνπλ ηέηνηα ζηελνρψξηα πνπ θεχγνπλ ζηα γξήγνξα, ρσξίο λα κπνπλ κέζα. Έηζη ην παηδί, νδεγεκέλν απφ άγλσζην πξφζσπν, επηζηάηξηα, ζπξσξφ, βξίζθεηαη μαθληθά ζε κηα ζρνιηθή απιή φπνπ πνιπάξηζκα παηδηά παίδνπλ, ελψ άιια θιαίλε ζηηο γσληέο, απαξεγφξεηα γηα ηνλ ρσξηζκφ απφ ηνπο δηθνχο ηνπο. Σν πέξαζκα απφ ην νηθνγελεηαθφ πεξηβάιινλ ζην ζρνιηθφ, ζα ήηαλ πνιχ πην αλψδπλν, γηα ην παηδί, αλ ε κεηέξα κεηαρεηξηδφηαλ άιιε ηαθηηθή. Σελ εκέξα πνπ ζα πάεη ε ίδηα γηα πξψηε θνξά ζην ζρνιείν, γηα λα ζπλελλνεζεί θαη λα γξάςεη ην παηδί, ζα πξέπεη λα ην πάξεη καδί ηεο, γηα λα δηεπθνιχλεη ηελ πξψηε επαθή κε ην άγλσζην πεξηβάιινλ θαη ηνλ δάζθαιν. Ύζηεξα, κπνξεί λα δεηήζεη ηελ άδεηα απφ ηνλ δηεπζπληή ηνπ ζρνιείνπ, γηα λα ην νδεγήζεη ζην θηίξην, ζηνλ θήπν, ζηηο ηάμεηο, λα ηνπ δείμεη ηα ζξαλία, ηνλ πίλαθα, ηελ έδξα, λα ην εμνηθεηψζεη κ άιια ιφγηα κε ην θάζε ηη θαηλνχξγην, 31
πνπ αξγφηεξα ζ αληηκεησπίζεη κφλν ηνπ. Καιφ ζα ήηαλ, αλ ν δάζθαινο ή ε δαζθάια κπνξνχζαλ λα δηαζέζνπλ ιίγν θαηξφ γηα λα έκελαλ ιίγε ψξα θνληά ζηε κεηέξα θαη ην παηδί. ε κεξηθά ηδησηηθά ζρνιεία, γηα λα δηεπθνιχλνπλ ηελ νκαιή πξνζαξκνγή ηνπ παηδηνχ ζην ζρνιείν, επηηξέπνπλ ζηηο κεηέξεο, πνπ έρνπλ θάπσο λεπξηθά παηδηά, λα παξακέλνπλ θνληά ηνπο, κέζα ζηελ ηάμε, ψζπνπ λα ζπλεζίζνπλ ζην λέν πεξηβάιινλ. Απηή ε ηαθηηθή βέβαηα, δελ είλαη ε θαιχηεξε. Πξψηα απ φια ην παηδί, κπεξδεχεηαη αλάκεζα ζε δχν «εμνπζίεο», ηελ γλσζηή ηεο κεηέξαο θαη ηελ άγλσζηε ηεο δαζθάιαο. Ζ δαζθάια πάιη, ζηελνρσξηέηαη απφ ηελ πηζαλή θξηηηθή ηεο κεηέξαο ή ησλ κεηέξσλ θαη απηέο νη ηειεπηαίεο δελ λνηψζνπλ άλεηα απφ ηνλ θφβν γηα πηζαλή άζρεκε ζπκπεξηθνξά ησλ παηδηψλ ηνπο, κπξνζηά ζηνπο ζπκκαζεηέο θαη ηελ δαζθάια ηνπο. Γηα ηνπο ιφγνπο απηνχο, δελ κπνξνχκε λα ζπζηήζνπκε ηελ παξνπζία ηεο κεηέξαο ζηελ ηάμε. Αληίζεηα, ην θαιχηεξν απ φια είλαη λα πεγαίλεη ε κεηέξα λσξίηεξα ζην ζρνιείν, λα κέλεη καδί κε ην παηδί ζηελ απιή, σο ηελ ψξα πνπ ζα κπνπλ ζηελ ηάμε θαη λα θξνληίδεη ζην κεηαμχ λα δηεπθνιχλεη ηελ γλσξηκία ηνπ δηθνχ ηεο παηδηνχ κ έλα άιιν. Δίλαη ν θαιχηεξνο ηξφπνο γηα λα γίλεη νκαιά ην πέξαζκα απφ ηε κεηέξα ζηε δαζθάια, απφ ην ζπίηη ζην ζρνιείν, ρσξίο λα ελνριεζνχλ νχηε νη γνλείο, νχηε ην ζρνιείν θαη πάλσ απ φια νχηε ην παηδί. Κνληά ζ απηά πνπ είπακε, ππάξρνπλ θαη άιια ζηνηρεία πνπ κπνξνχλ λα βνεζήζνπλ, επηθνπξηθά, ηελ θαιή πξνζαξκνγή ηνπ παηδηνχ ζην ζρνιείν. Έηζη ην γεγνλφο, πσο έλαο κεγαιχηεξνο αδειθφο θνηηά ήδε ζ απηφ ην ζρνιείν θαη δηεγείηαη ζην ζπίηη δηάθνξα απφ ηελ ζρνιηθή ηνπ δσή, απνηειεί παξήγνξν νησλφ. Πνιχ θαιή εληχπσζε, δεκηνπξγεί επίζεο ζην παηδί ε πξνεηνηκαζία καδί κε ηνπο γνλείο, κηαο ζρνιηθήο ηζάληαο, κε κνιχβηα θαη ηεηξάδηα. Έηζη, ηνπ δίλνπλ ηελ ραξά πσο θάηη ην αζπλήζηζην, κα νπσζδήπνηε ην φκνξθν, αξρίδεη λα δεκηνπξγείηαη γχξσ ηνπ. Απ φζα είπακε ζρεηηθά κε ηελ ζσζηή πξνεηνηκαζία ηνπ παηδηνχ γηα ην ζρνιείν, απφ κέξνπο ησλ γνλέσλ, γίλεηαη θαλεξφ πσο ε αληίζεηε ηαθηηθή, δελ κπνξεί παξά λα απνηειεί έλαλ παξάγνληα ειάρηζηα επλντθφ γηα ηελ ζσζηή πξνζαξκνγή ηνπ παηδηνχ. Σν παηδί πνπ έρεη ζπλεζίζεη λα 32
ζθέπηεηαη ην ζρνιείν ζαλ ηφπν ηηκσξίαο, ζαλ κέζν πνπ ζα ην απνκαθξχλεη απφ ηνπο γνλείο θαη η αδέιθηα ηνπ απφ ηνπο θίινπο ηεο γεηηνληάο, αηζζάλεηαη άγρνο θαη δπζθνιεχεηαη λα εμνηθεησζεί κε ηε λέα δσή ηνπ. Υξεηάδεηαη ινηπφλ πξνζνρή απφ κέξνπο ησλ γνλέσλ, πάλσ ζην δήηεκα απηφ. Καιφ είλαη επίζεο λα απνθεχγεηαη ε πξψηε θνίηεζε ηνπ παηδηνχ ζην ζρνιείν κε ηαπηφρξνλν ηξαπκαηηζκφ απφ άιιελ αηηία. Σέηνηνπο ηξαπκαηηζκνχο κπνξνχλ λα πξνθαιέζνπλ ε γέλλεζε ελφο κηθξνχ αδειθνχ, ε κεηαθφκηζε ζε άιιε ζπλνηθία ή άιιε πφιε, ν ζάλαηνο θάπνηνπ ζην ζπίηη. Σα γεγνλφηα απηά γεκίδνπλ ηελ ςπρή ηνπ παηδηνχ απφ δηάθνξα ζπλαηζζήκαηα θαη πξνθαινχλ δηαηαξαρή ζηελ ςπρηθή ηνπ ηζνξξνπία. Σν ίδην ζπκβαίλεη θαη κε ηελ ηάζε πνπ έρνπλ κεξηθνί γνλείο λα κελ εκβνιηάδνπλ ηα παηδηά ηνπο, παξά φηαλ πξφθεηηαη λα πάλε ζην ζρνιείν. Μηα ηέηνηα «σξαία» πξνεηνηκαζία ηνπ παηδηνχ γηα ηελ ζρνιηθή δσή, δελ κπνξεί παξά λα απνηειεί αξλεηηθφ παξάγνληα ζηελ ζσζηή πξνζαξκνγή ηνπ. Δπίζεο ην ζρνιείν πξνεγνχκελεο αξξψζηηαο απνηειεί παξάγνληα φρη επλντθφ γηα ηελ πξνεηνηκαζία ηνπ παηδηνχ. ε ηέηνηεο πεξηπηψζεηο, πνπ επηπρψο δελ είλαη ζπρλέο, θαιφ είλαη λα πξνεγείηαη κηα ζπλεξγαζία ηεο κεηέξαο κε ηνλ δάζθαιν. Έηζη ζα βξεζεί ν θαηάιιεινο ηξφπνο γηα ηελ πην εχθνιε πξνζαξκνγή ηνπ παηδηνχ ζην ζρνιείν ηνπ. Μεξηθά παηδηά, φηαλ αληηκεησπίδνπλ άγλσζηα πξφζσπα, θαηλνχξγην πεξηβάιινλ, βξέρνληαη ρσξίο λα ην θαηαιάβνπλ. Δίλαη κηα αληίδξαζε πνπ έρεη ζρέζε κε ην λεπξηθφ ζχζηεκα θαη πνπ ζπρλά δελ κπνξνχλ λα απνθχγνπλ ηα επαίζζεηα παηδηά, ηηο πξψηεο κέξεο ηεο ζρνιηθήο δσήο. Οη γνλείο πνιιέο θνξέο, επηρεηξψληαο ηελ πξνεηνηκαζία ηνπ παηδηνχ ηνπο, δελ παξαιείπνπλ λα ηνπο κηιήζνπλ θαη γηα ην δήηεκα απηφ. Μεξηθέο κεηέξεο κάιηζηα, παίξλνληαο ηα κέηξα ηνπο, νδεγνχλ επαλεηιεκκέλα ην παηδί ηνπο ζην w.c. πξηλ λα ην θέξνπλ ζην ζρνιείν. Δίλαη κηα θαθή ηαθηηθή πνπ νη γνλείο πξέπεη λα απνθχγνπλ. Αο αθήζνπλ ην παηδί ήζπρν λα αληηδξάζεη πάλσ ζην δήηεκα απηφ, φπσο ζα κπνξέζεη. Καη δελ ππάξρεη θακία ακθηβνιία πσο χζηεξα απφ ιίγεο κέξεο ζα βξεη θαη ζην ζεκείν απηφ ηνλ δξφκν ηνπ. 33
Σελ ίδηα ηαθηηθή ζα αθνινπζήζνπκε θαη ζηελ πεξίπησζε ησλ παηδηψλ πνπ αξρίδνπλ λα πηπηιίδνπλ ην δάθηπιφ ηνπο, κφιηο θαζίζνπλ ζην ζξαλίν. Πξφθεηηαη θαη εδψ γηα εθδήισζε ακεραλίαο, ζηελνρψξηαο, πνπ κε θαηάιιειε αληηκεηψπηζε απφ κέξνπο ηνπ δαζθάινπ, ζα πεξάζεη. Πνιιά παηδηά, αληηδξψληαο ζην ζπλαίζζεκα αλαζθάιεηαο πνπ ηνπο δεκηνπξγεί ην ζρνιείν, ζπλεζίδνπλ λα παίξλνπλ ηνλ πξψην θαηξφ, καδί ηνπο, θάηη απφ ην ζπίηη. Σν αθήλνπλ ζηελ ηζέπε ηνπο θαη φηαλ θνβεζνχλ γηα θάηη ην παίξλνπλ ζηα ρέξηα ηνπο. Σέηνηα πξάγκαηα κπνξεί λα είλαη κηθξέο θνχθιεο, ην εηζηηήξην ηνπ απηνθηλήηνπ, έλα θνπηί, έλαο ζπάγγνο. Αληηπξνζσπεχνπλ γηα ην παηδί ηελ νηθνγελεηαθή πξνζηαζία, ηελ αζθάιεηα γη απηφ θαη απνηειεί παηδαγσγηθφ ζθάικα λα ηνπο ην αθαηξέζνπκε. Άιια παηδηά έρνπλ αλάγθε απφ ηελ άκεζε πξνζηαζία ηνπ ελήιηθα ψζπνπ λα ζπλεζίζνπλ ηελ δσή ηνπ ζρνιείνπ. Καζψο δελ κπνξνχλ λα ππνθέξνπλ ην άγρνο πνπ ηνπο πξνθαιεί ν λένο ηξφπνο δσήο, δεηάλε λα βξίζθνληαη πάληα θνληά ζηε δαζθάια. Έηζη γηα θάζε παηδί, κπνξεί λα παξαηεξήζεη θαλείο κεραληζκνχο πξνζαξκνγήο θαη άκπλαο, ηδηφξξπζκνπο, πνπ κπαίλνπλ ζ εθαξκνγή θάζε θνξά πνπ έλα ζεκείν αλεζπρίαο παξνπζηάδεηαη. ηηο δχζθνιεο ζηηγκέο πνπ πεξλά ην παηδί ηηο πξψηεο κέξεο ηεο δσήο ηνπ ζην ζρνιείν, ε θαηαλφεζε ηνπ δαζθάινπ θαη ε ζπκπαξάζηαζε ησλ γνλέσλ, είλαη απαξαίηεηε πξνυπφζεζε θαιήο πξνζαξκνγήο. Αλαθεθαιαηψλνληαο φζα είπακε ζρεηηθά κε ηελ πξνεηνηκαζία ηνπ κηθξνχ παηδηνχ γηα ην ζρνιείν, απφ κέξνπο ησλ γνληψλ, δίλνπκε νξηζκέλα ζεκεία πνπ πξέπεη λάρνπκε ππ φςε καο: 1. Με ιέηε ζην παηδί; αλ δελ είζαη θξφληκν ζα ζε ζηείινπκε ζην ζρνιείν. Έηζη ζα εζπράζνπκε. 2. Πέζηε θαιχηεξα: ζην ζρνιείν πνπ ζα ζε ζηείινπκε, ζα βξεηο παηδηά ηεο ειηθίαο ζνπ θαη ζα παίδεηο καδί ηνπο θαιχηεξα απ φζν παίδεηο ηψξα πνπ είζαη κφλνο. 3. Μελ ιέηε ζην παηδί: αλ δελ παο ζην ζρνιείν, δελ ζα κεγαιψζεηο πνηέ. 4. Πέζηε θαιχηεξα : πεγαίλνληαο ζην ζρνιείν ζα γίλεηο κεγάινο ζαλ ηνλ κπακπά θαη ηε κακά. 5. Σελ πξψηε κέξα, κελ αθήλεηε ην παηδί ζηελ πφξηα ηνπ ζρνιείνπ κφλν ηνπ. Να πάηε κέζα καδί ηνπ. 34
6. Δπηζθεθζείηε ην ζρνιείν θαη ην δηεπζπληή ηνπ ζρνιείνπ καδί κε ην παηδί, ιίγεο κέξεο πξηλ αξρίζνπλ ηα καζήκαηα. 7. Όηαλ αιιάδεηε ζπίηη, ζπλνηθία ή πφιε, αθήλεηε ιίγεο κέξεο ην παηδί λα ζπλεζίζεη ην λέν πεξηβάιινλ θαη χζηεξα νδεγείζηε ην ζην ζρνιείν. 8. Γηα ην λεπηαγσγείν ζηείιηε ην παηδί ζαο απφ ηελ ειηθία ησλ 2-3 ρξφλσλ, κφιηο είλαη ζε ζέζε λα πεξάζεη κεξηθέο ψξεο καθξηά ζαο. 35