ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΜΕΡΟΣ Α : ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΚΑΙ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ 40 μονάδες Μ-Π-Ο-Ρ-Ω Ν-Α Δ-Ι-Α-Β-Α-Ζ-Ω Πώς το κάνεις αυτό; «Μα ακόμα κι ένα παιδί της πρώτης δημοτικού ξέρει την απάντηση», θα πεις. «Λοιπόν, βλέπεις ότι υπάρχει ένα Μ, ένα Π, ένα Ο, ένα Ρ και ένα Ω, και καταλαβαίνεις ότι γράφει μπορώ. Και με 24 γράμματα μπορείς να γράψεις τα πάντα». Τα πάντα; Ναι, τα πάντα! Δεν είναι εκπληκτικό αυτό; Με 24 απλά σημάδια, που το καθένα τους αποτελείται από μία ή δύο γραμμές, μπορούμε να γράψουμε οτιδήποτε -εμπνευσμένο ή ανόητο, αγαθό ή δαιμονικό. Αυτό δεν ίσχυε πάντα. Η σκέψη ότι κάθε σημάδι αντιπροσωπεύει ένα μόνο φθόγγο, και πως από 24 σημάδια μπορεί κανείς να φτιάξει όποια λέξη διανοηθεί, ήταν κάτι εντελώς καινούριο, μια πρωτάκουστη εφεύρεση που έγινε από ανθρώπους που έγραφαν πολύ, γιατί χρειαζόταν να γράφουν όχι μόνο ιερά κείμενα και ύμνους, αλλά κάθε λογής γράμματα, συμβόλαια, αποδείξεις. Οι εφευρέτες αυτοί ήταν έμποροι. Έμποροι που ταξίδευαν στα πέρατα των θαλασσών και αντάλλασσαν και εξήγαν αγαθά απ όλο τον κόσμο σε όλο τον κόσμο. Ζούσανε πολύ κοντά στους Εβραίους, στα λιμάνια της Τύρου και της Σιδώνας. Αλλά και η γλώσσα και η θρησκεία τους έμοιαζαν με αυτές των άλλων λαών της Μεσοποταμίας. Μόνο που οι Φοίνικες, έτσι λεγόταν ο λαός της Τύρου και της Σιδώνας, ήταν λιγότερο πολεμοχαρείς. Για τις κατακτήσεις τους προτιμούσαν να χρησιμοποιούν άλλα μέσα. Έπλεαν ως τα πέρατα των θαλασσών, σε άγνωστες ακτές, και ίδρυαν εμπορικούς σταθμούς. Τα πιο φημισμένα και πολυπόθητα εμπορεύματά τους, που γίνονταν ανάρπαστα, ήταν τα χρωματιστά τους υφάσματα, ιδιαίτερα τα πορφυρά*. Αρκετοί Φοίνικες έμειναν στους εμπορικούς τους σταθμούς στις ξένες ακτές και ίδρυσαν εκεί πόλεις. Οι ίδιοι πάλι δεν ένιωθαν και τόσο αποκομμένοι από την πατρίδα τους. Μπορούσαν άλλωστε να γράφουν γράμματα στους φίλους τους στην Τύρο ή τη Σιδώνα. Γράμματα γραμμένα με την εξαιρετικά απλή γραφή που είχαν εφεύρει -και με την οποία γράφουμε ακόμα και σήμερα. Ναι, πράγματι! Το Β π.χ. που ξέρεις είναι ελάχιστα διαφορετικό από εκείνο που χρησιμοποιούσαν οι αρχαίοι Φοίνικες πριν από 3.000 χρόνια, όταν έγραφαν γράμματα από τις μακρινές ακτές στους δικούς τους, σ αυτές τις γεμάτες κίνηση και ζωντάνια πόλειςλιμάνια της πατρίδας τους. Και τώρα που τα ξέρεις όλα αυτά, δε θα ξεχάσεις τους Φοίνικες ποτέ. E. H. Gombrich, Μικρή ιστορία του κόσμου, εκδ. Πατάκης, σσ. 56-57 (διασκευή) *πορφυρό ύφασμα: ακριβό ύφασμα, βαμμένο βαθυκόκκινο.
1. Με βάση αυτά που καταλαβαίνετε από το κείμενο να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω προτάσεις Σωστές ή Λανθασμένες (να γράψετε στο κουτάκι μπροστά στην καθεμιά ένα Σ ή ένα Λ). [10x2 = 20] 1. Το βασικό θέμα του κειμένου είναι η ιστορία των αρχαίων Φοινίκων. 2. Το αλφάβητο των Φοινίκων είναι η πρώτη γραφή που υπήρξε ποτέ στη Γη. 3. Οι Φοίνικες επινόησαν μια γραφή που τους ήταν χρήσιμη στο εμπόριο. 4. Τα γράμματα στο σημερινό αλφάβητο μοιάζουν αρκετά με εκείνα των αρχαίων Φοινίκων. 5. Οι Φοίνικες πολέμησαν και κατέκτησαν τους λαούς της Μεσοποταμίας. 6. Η Τύρος και η Σιδώνα ήταν πόλεις των Εβραίων. 7. Οι Φοίνικες ταξίδευαν κυρίως με πλοία. 8. Κάθε σημάδι στη γραφή των Φοινίκων αντιστοιχούσε σε μία έννοια. 9. Ο συγγραφέας θεωρεί αξιοθαύμαστη την επινόηση του αλφαβήτου. 10. Ο σκοπός του κειμένου είναι να διδάξει τον αναγνώστη. 2. Να γράψετε ένα κείμενο τουλάχιστον 100 λέξεων στο οποίο α) να παρουσιάσετε τι είδους βιβλία προτιμάτε να διαβάζετε (π.χ. λογοτεχνικά, εγκυκλοπαιδικά, κόμικς, ξενόγλωσσα, περιπέτειες, χιουμοριστικά, φαντασίας, κλπ.) ΚΑΙ β) να εξηγήσετε γιατί σας αρέσει να τα διαβάζετε, τι σας ευχαριστεί σε αυτό το είδος βιβλίου. [20] 1 2
ΜΕΡΟΣ Β : ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ - ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ 50 μονάδες 1. Να μεταφέρετε τις παρακάτω φράσεις του κειμένου στη γενική πληθυντικού: π.χ. τα μικρά παιδιά à των μικρών παιδιών [5x2 = 10] i. τα πολυπόθητα εμπορεύματα ii. οι πολεμοχαρείς λαοί iii. η πρωτάκουστη εφεύρεση iv. οι μακρινές ακτές v. τα απλά σημάδια 2. Στις παρακάτω φράσεις να αντικαταστήσετε την υπογραμμισμένη δευτερεύουσα πρόταση με ονοματικά σύνολα (όπου χρειαστεί θα κάνετε τις απαραίτητες αλλαγές). [5x2 = 10] π.χ. Ήταν αδύνατο να καταλάβουμε το κείμενο à Ήταν αδύνατη η κατανόηση του κειμένου. i. Χάσαμε σχολείο, επειδή χιόνισε. ii. Είχα προβλέψει ότι θα βρέξει. iii. Μιλούσε συνέχεια, καθώς προβαλλόταν η ταινία. iv. Δεν είναι ακόμη γνωστό πώς λειτουργεί ο ανθρώπινος εγκέφαλος. v. Απορούσαμε πώς θα μεταφέρουμε όλες τις αποσκευές μας. 1 2
3. α) Να βρείτε το ρήμα από το οποίο παράγεται το κάθε ουσιαστικό ή επίθετο στον παρακάτω πίνακα ΚΑΙ β) να γράψετε για κάθε ρήμα το α ενικό πρόσωπο του παρακειμένου είτε στην ενεργητική φωνή (που είναι και το πιο απλό) είτε στην παθητική. [10x2=20] π.χ. μοιρασιά μοιράζω έχω μοιράσει
4. Σε κάθε ομάδα λέξεων βρείτε τη λέξη που δεν ταιριάζει γραμματικά με τις υπόλοιπες (βάζοντας ένα x στο αντίστοιχο τετραγωνάκι) και αιτιολογήστε την επιλογή σας, όπως στο παράδειγμα: [5x2=10] κοινές 5 ευχάριστες 5 πολύτιμες 5 υπογραμμισμένες ý Δεν ταιριάζει γιατί είναι μετοχή, ενώ οι άλλες είναι επίθετα. i. μέλι 5 μαρμελάδα 5 πορτοκάλι 5 μανταρίνι 5 ii. πριν 5 έπειτα 5 πέρσι 5 περισσότερο 5 iii. εκτός 5 έκτος 5 εξηκοστός 5 εκατοστός 5 iv. τρία 5 πορεία 5 κυρία 5 λατρεία 5 v. σαφής 5 επιμελείς 5 εξής 5 συνεπείς 5
ΜΕΡΟΣ Γ : ΓΕΝΙΚΕΣ ΓΝΩΣΕΙΣ 10 μονάδες 1. Για καθεμιά από τις παρακάτω φράσεις να επιλέξετε τη σωστή ολοκλήρωσή της σημειώνοντας ένα ý στο κουτάκι που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. [5] i. Την 1 η Ιανουαρίου 2019 γιορτάσαμε 2019 χρόνια από τη δημιουργία της Γης 5 τη μικρότερη μέρα του χρόνου 5 μία ακόμη περιφορά της Γης γύρω από τον Ήλιο 5 μία ακόμη περιστροφή της Γης γύρω από τον εαυτό της 5 ii. Η σωστή γραφή είναι όσον αφορά 5 όσων αφορά 5 όσο αναφορά 5 όσω αναφορά 5 iii. Πρόεδρος της Δημοκρατίας της Ελλάδας σήμερα είναι ο Αλέξης Τσίπρας 5 ο Κυριάκος Μητσοτάκης 5 ο Προκόπης Παυλόπουλος 5 η Φώφη Γεννηματά 5 iv. To Facebook, το Instagram και το YouTube ονομάζονται κοινωνικές σχέσεις 5 κοινωνικά δίκτυα 5 κοινωνικά πρότυπα 5 κοινωνικοί λειτουργοί 5 v. Η συντομογραφία π.χ. σημαίνει παραδείγματος χάρη 5 παράδειγμα το σχάρι 5 παρά δείγματος χάρη 5 παρά δείγμα το σχάρι 5
2. Χαρακτηρίστε καθεμιά από τις παρακάτω φράσεις Σωστές ή Λανθασμένες σημειώνοντας ένα x στο αντίστοιχο κουτάκι. [5] π.χ. Το Κολλέγιο Ανατόλια βρίσκεται στην Αθήνα Σ 5 Λ ý i. Ο Ουίλιαμ Σαίξπηρ ήταν συγγραφέας. ii. Η Θεσσαλονίκη ανήκει στον νομό Μακεδονίας. iii. Ο άνθρωπος, τα δελφίνια και οι χελώνες είναι θηλαστικά. iv. Τα αρχικά «Ο.Η.Ε.» σημαίνουν Οργανισμός Ηνωμένων Ελλήνων. v. Κοινό νόμισμα σε πολλές χώρες της Ευρώπης είναι το ευρώ.