Ανασκόπηση νομοθετικού πλαισίου διαχείρισης αδέσποτων σκύλων στην Ελλάδα και σε άλλες Ευρωπαϊκές Χώρες Θεοδώρα Παπαβασίλη, Βιομηχανική Διοίκηση & Τεχνολογίας, Πανεπιστημίου Πειραιά, ΜΒΑ Σχολής Οργάνωσης & Διοίκησης Επιχειρήσεων, Πανεπιστημίου Πατρών, email: thpapavasili@upatras.gr Περίληψη Η εργασία αυτή σκοπό έχει να διερευνήσει το νομοθετικό πλαίσιο τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Ευρωπαϊκή Ένωση (σε κεντρικό επίπεδο) για τη διαχείριση των αδέσποτων ζώων που αποτελούν πλέον μια πραγματικότητα την οποία δεν μπορούμε να αγνοήσουμε. Η ανάγκη για έλεγχο του αριθμού των αδέσποτων ζώων χαρακτηρίζεται τώρα περισσότερο από κάθε άλλη φορά ως επιτακτική. Σύμφωνα με το EU Report for stray animal (27/04/2018) υπάρχουν 80-90 εκατομμύρια αδέσποτα ζώα στην Ευρώπη ενώ κάθε χρόνο εγκαταλείπονται περίπου 15 εκατομμύρια κατοικίδια ζώα. 1 Στην Ελλάδα είναι δύσκολο να υπολογιστούν τα αδέσποτα ζώα συντροφιάς μιας και δεν έχει γίνει επίσημη καταγραφή τους από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων. Σύμφωνα με το «Dogs' Voice» τα αδέσποτα ζώα συντροφιάς υπολογίζονται περίπου σε 1,8 εκατομμύρια σκύλους και 2 εκατομμύρια γάτες, με απόκλιση 2% τουλάχιστον, έχοντας κύρια τροφοδοτική πηγή τα δεσποζόμενα ζώα ενώ μόνο το 23% έχει ηλεκτρονική σήμανση με ιδιοκτήτη τον οικείο Δήμο 2. 1. Εισαγωγή Τα τελευταία χρόνια πολλά κατοικίδια ζώα (κυρίως σκύλοι και γάτες) εγκαταλείπονται από τους κηδεμόνες τους στο δρόμο. Περιφέρονται μόνα τους ή σε αγέλες, σε πόλεις και χωριά και καθώς αυξάνονται δύσκολα βρίσκουν τροφή. Αρκετά από αυτά παρουσιάζουν επιθετική συμπεριφορά ενώ είναι πιθανόν να αποτελέσουν πηγή μεταδοτικών ασθενειών όχι μόνο για τα υπόλοιπα ζώα (λεϊσμανίαση, λευχαιμία) αλλά και για τους ανθρώπους (λύσσα, λεϊσμανίαση).
Το θέμα των αδέσποτων ζώων συντροφιάς αποτελεί «Ευρωπαϊκό πρόβλημα» μιας και ο αριθμός τους αυξάνεται κάθε χρόνο. Πολλές είναι οι αιτίες από τις οποίες προκύπτουν τα αδέσποτα ζώα (οικονομικές δυσκολίες των ιδιοκτητών, ανεξέλεγκτη αναπαραγωγή, μετακόμιση κ.α.) ενώ ταυτόχρονα ο μεγάλος αριθμός τους αποτελεί ένα σημαντικό κόστος για τις αρχές που καλούνται να εφαρμόσουν πρόγραμμα διαχείρισης αυτών των ζώων με εμβολιασμούς, αποπαρασιτώσεις, στειρώσεις, ηλεκτρονική σήμανση κλπ, για τα οποία καταναλώνονται σημαντικά ποσά. Στο Ηνωμένο Βασίλειο για το 2011 οι συνολικές δαπάνες των Τοπικών Αρχών και των οργανισμών με αντικείμενο την ευημερία των ζώων εκτιμήθηκαν σε 57,5 εκατομμύρια λίρες 3. Τον Σεπτέμβριο του 1977 πραγματοποιήθηκε στο Λονδίνο διεθνής συνάντηση με θέμα τα Δικαιώματα των Ζώων και τον Οκτώβριο του 1978 στο Παρίσι η Διεθνής Ένωση Δικαιωμάτων των Ζώων και άλλες οργανώσεις υπέγραψαν την Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων των Ζώων και καθιέρωσαν την 4η Οκτωβρίου ως Παγκόσμια Ημέρα των Ζώων. Στη συγκεκριμένη Διακήρυξη γίνεται λόγος τόσο για τις ηθικές αρχές όσο και για τις καθημερινές συνθήκες διαβίωσης των ζώων καθώς και για τα προβλήματα που υπάρχουν κατά τη συνύπαρξή τους με τον άνθρωπο 4. Σε πολλές χώρες τα αδέσποτα ζώα έχουν κατηγορηθεί για τη διάδοση της λύσσας αλλά και άλλων ασθενειών (τόσο σε ανθρώπους όσο και σε ζώα) και σε ορισμένες χώρες, έχουν γίνει ήδη μαζικές δολοφονίες σκύλων με σκοπό την αποφυγή της διάδοσης αυτών των ασθενειών. Περίπου 55.000 υπολογίζονται τα άτομα που πεθαίνουν εξαιτίας της λύσσας κάθε έτος ενώ 15 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο έχουν εκτεθεί σε δάγκωμα σκύλου και λαμβάνουν θεραπεία για τη λύσσα. Τα περισσότερα περιστατικά (95%) εμφανίζονται στην Ασία και στην Αφρική ενώ το 99% των θανάτων προκαλούνται από σκύλους 5. Οι ζωόφιλοι και οι ζωοφιλικές οργανώσεις και σωματεία καταβάλουν κάθε προσπάθεια (προσωπική οικονομική) για να βελτιώσουν τις συνθήκες διαβίωσης αυτών των ζώων. 2. Παγκόσμιος Οργανισμός για την Προστασία των Ζώων Για τον Παγκόσμιο Οργανισμό για την Προστασία των Ζώων το ενδιαφέρον για την ευζωία των ζώων πηγάζει από το γεγονός ότι τα ζώα είναι νοήμονα όντα που νιώθουν
και αισθάνονται. Το γεγονός αυτό πρέπει να αποτελεί τη θεμελιώδη αρχή όλων των νόμων και των πολιτικών με σκοπό την ευημερία των ζώων 6. 3. Νομικό πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Η σύμβαση του 1987 (ETS 125) που ψηφίστηκε από το Συμβούλιο της Ευρώπης αποτελεί μία από τις συνολικά πέντε (5) συμβάσεις που ολοκληρώνουν το νομικό πλαίσιο για την ευζωία των ζώων (οι υπόλοιπες 4 αφορούν στην μεταφορά, στην σφαγή, στην εκτροφή καθώς και στα ζώα που χρησιμοποιούνται στην έρευνα). Έχει νομικές δεσμευτικές διατάξεις για την προστασία των ζώων συντροφιάς και αποτελεί πρώτη προσπάθεια δημιουργίας ενός κοινού προτύπου συμπεριφοράς και ορθής πρακτικής ως προς την ιδιοκτησία των κατοικίδιων ζώων με τελικό στόχο τη μείωση των αδέσποτων ζώων. Η συγκεκριμένη σύμβαση έχει υπογραφεί από: Αυστρία, Αζερμπαϊτζάν, Βέλγιο, Βουλγαρία, Κύπρο, Τσεχική Δημοκρατία, Δανία, Φινλανδία, Γαλλία, Γερμανία, Ελλάδα, Ιταλία, Λιθουανία, Λουξεμβούργο, Κάτω Χώρες, Νορβηγία, Σουηδία, Ελβετία, Αυστρία και Τουρκία. Τα εμπλεκόμενα μέλη πρέπει να προωθήσουν την υπεύθυνη ιδιοκτησία σκύλου ενώ ανεξάρτητα και μεμονωμένα μπορούν να λάβουν κατάλληλα μέτρα (διοικητικά / νομοθετικά) για τη μείωση των αδέσποτων χωρίς την πρόκληση πόνου στα ζώα. Οι δράσεις για την μείωση των αδέσποτων περιλαμβάνουν κυρίως την απαγόρευση της εγκατάλειψης του σκύλου και την πραγματοποίηση στειρώσεων. Στις 2-10-1997 υπογράφηκε στο Λουξεμβούργο η Συνθήκη του Άμστερνταμ στην οποία ενσωματώθηκε και το Πρωτόκολλο για την προστασία και την καλή διαβίωση των ζώων. Βάση αυτού του Πρωτοκόλλου τα κράτη μέλη της ΕΕ λαμβάνουν υπόψη τους τις ανάγκες της ευζωίας των ζώων ενώ κατά τη χάραξη των νέων πολιτικών στις μεταφορές, στη γεωργία και στην έρευνα παίρνουν μέτρα για την προστασία τους. Ταυτόχρονα τηρούν τις νομοθετικές ή διοικητικές διατάξεις και τα σχετικά με τα ζώα έθιμά τους 7. Το πλαίσιο που περιβάλλει την ευζωία των ζώων και την προστασία τους είναι πολύ δυναμικό και συνεχώς αλλάξει. Η επιστήμη της ευζωίας των ζώων έχει βοηθήσει στην κατανόηση και στην αποδοχή της συμπεριφοράς των ζώων. Αυτό αποτελεί άλλωστε και συζήτηση σε διεθνή και περιφερειακά forum και καλύπτεται από ένα
συνεχώς αυξανόμενο και επιστημονικά αποδεκτό σύνολο κανόνων, προτύπων, συμβάσεων, κανονισμών, συνθηκών, οδηγιών, συμφωνιών και στρατηγικών. Ο σημαντικότερος ίσως διεθνής παράγοντας για την ευημερία των ζώων αποτελεί ο Παγκόσμιος Οργανισμός για την Υγεία των Ζώων (World Organization for Animal Health) - με 182 κράτη μέλη, οι αποφάσεις του οποίου παίζουν σημαντικό ρόλο 8. Για πρώτη φορά την περίοδο 2001 2005 καταρτίστηκε ένα στρατηγικό σχέδιο για την ευημερία των ζώων με το οποίο δίνονται κατευθυντήριες γραμμές για τη δημιουργία ορθών πρακτικών ευζωίας των ζώων 9. Στις 22/5/2008, η Ευρωπαϊκή Ένωση δημοσίευσε ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά με μια νέα στρατηγική για την υγεία των ζώων για την Ευρωπαϊκή Ένωση 2007-2013 (2007/2260 (INI)). Στις 27/6/2012, δεδομένου του μεγάλου αριθμού αναφορών από πολίτες της ΕΕ που ζητούν τη δημιουργία νομικού πλαισίου για την προστασία των κατοικίδιων και των αδέσποτων ζώων (1613/2010, 1274/2011, 1321/2011, 1377/2011, 1412/2011 και άλλες) και την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την προστασία των ζώων συντροφιάς (CETS No 125), το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θεσπίζει ένα νομικό πλαίσιο για την προστασία των κατοικίδιων και των αδέσποτων ζώων (2012/2670 RSP). Το νομικό αυτό πλαίσιο ορίζει ότι τα κράτη μέλη της Ένωσης πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τους τα ζώα ως ευαίσθητα όντα και ταυτόχρονα καλεί τα κράτη - μέλη της ΕΕ να επικυρώσουν την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την προστασία των ζώων συντροφιάς και να την εντάξουν στις εθνικές τους νομοθεσίες. Καλεί επίσης την ΕΕ να προτείνει ένα νομικό πλαίσιο το οποίο θα έχει κανόνες για την αναγνώριση και την καταγραφή των ζώων, στρατηγικές για τη διαχείριση του προβλήματος των αδέσποτων ζώων (π.χ. προγράμματα εμβολιασμού - στειρώσεων), προώθηση της υπεύθυνης ζωοφιλίας, απαγόρευση των χωρίς άδεια καταφυγίων, απαγόρευση θανάτωσης αδέσποτων ζώων χωρίς συναίνεση ιατρού, ενημερωτικά και εκπαιδευτικά προγράμματα στα σχολεία με στόχο την προώθηση της ευζωίας των ζώων και ταυτόχρονη επιβολή κυρώσεων σε όσα κράτη - μέλη δεν τηρούν αυτούς τους κανόνες. Στις 26/10/2012 στην ενοποιημένη έκδοση της Συνθήκης για την ΕΕ και τη Συνθήκη για τη Λειτουργία της ΕΕ (2012/C 326/01) ορίζεται ότι η Ένωση και τα κράτη - μέλη της πρέπει να λάβουν σοβαρά υπόψη τους κανόνες που αφορούν στην ευζωία των ζώων. Πιο συγκεκριμένα, στο άρθρο 13 αναφέρεται ότι «κατά τη διαμόρφωση της πολιτικής της Ένωσης στους τομείς της γεωργίας, της αλιείας, των
μεταφορών, της εσωτερικής αγοράς, κλπ, θα πρέπει να ληφθούν υπόψη οι απαιτήσεις της καλής διαβίωσης των ζώων τηρώντας ταυτόχρονα τις νομοθετικές ή διοικητικές διατάξεις και τα έθιμα των κρατών - μελών που αφορούν ιδίως στα θρησκευτικά τυπικά, στις πολιτιστικές παραδόσεις και στην κατά τόπους πολιτιστική κληρονομιά» (official Journal of the European Union C326). Γίνεται αμέσως αντιληπτό ότι οι κανόνες ευζωίας δεν αφορούν στα αδέσποτα ζώα αφού δεν γίνεται καμιά αναφορά σε αυτά. 4. Εθνική νομοθεσία στα κράτη - μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης Ελλάδα Το άρθρο 24 του Συντάγματος του 1975 φροντίζει για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος στο οποίο εντάσσονται και τα ζώα. Ο ν.1197/1981 (ΦΕΚ 240/Α/3-9-1981) αποτελεί το πρώτο πλαίσιο προστασίας των ζώων, το οποίο ενισχύθηκε το 1992 με την ενσωμάτωση της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για την προστασία των ζώων συντροφιάς στην ελληνική νομοθεσία (ν. 2017/1992, ΦΕΚ 31/Α27-2-1992). Ακολούθησε ο ν.3170/2003 (ΦΕΚ 191/Α/29-7-2003) που αναφέρεται τόσο στην προστασία των ζώων συντροφιάς όσο και των αδέσποτων. Βελτίωση αυτού του νόμου αποτελεί ο ν.4039/2012 (ΦΕΚ Α15) για τα δεσποζόμενα και τα αδέσποτα ζώα καθώς και για την προστασία των ζώων από την εκμετάλλευση ή τη χρησιμοποίησή τους με κερδοσκοπικό σκοπό. Ο ν.4235/2014 (ΦΕΚ Α32) ορίζει την έννοια του επιθετικού ζώου και αναθέτει στους Δήμους την υποχρέωση της τήρησης των κανόνων ευζωίας στα δεσποζόμενα ζώα συντροφιάς καθώς και τον έλεγχο για τις υποχρεώσεις των ιδιοκτητών ζώων συντροφιάς. Τροποποίηση αυτού του νόμου αποτελεί το άρθρο 54 του ν.4483/2017 (ΦΕΚ 107Α/31-7-2017) το οποίο τροποποιεί και συμπληρώνει το άρθρο 21 του προηγούμενου νόμου ως προς τα αρμόδια όργανα ελέγχου των παραβάσεων και της επιβολής προστίμων στα ζώα ενώ δεν αλλάζει κάτι ως προς τα αδέσποτα. Προσπάθεια εκσυγχρονισμού του ήδη υπάρχοντος νομοθετικού πλαισίου αποτέλεσε το σχέδιο νόμου που τέθηκε σε διαβούλευση από το ΥπΑΑΤ στις 22/3/2018. Μετά την έντονη αντίδραση των ζωοφιλικών οργανώσεων και σωματείων το Υπουργείο αναγκάστηκε να το αποσύρει με την υπόσχεση ότι θα το επαναφέρει σύντομα τροποποιημένο ως προς τα σημεία που έφεραν τη σύγκρουση 10.
Μάλτα Ο Κοινοβουλευτικός Γραμματέας Γεωργίας, Αλιείας και Ευημερίας των Ζώων, προσφέρει οικονομική στήριξη σε μη κυβερνητικές, μη κερδοσκοπικές οργανώσεις με στόχο την ευημερία των ζώων, αναγνωρίζοντας έτσι την προσπάθειά τους σ αυτόν τον τομέα. Σε αυτές περιλαμβάνονται οι οργανώσεις που προωθούν την υπεύθυνη ιδιοκτησία, που συμβάλλουν στην προώθηση ορθών πρακτικών διαχείρισης των ζώων, που βοηθούν στην ενίσχυση των εκπαιδευτικών προγραμμάτων σχετικά με την καλή μεταχείριση και τη φροντίδα των ζώων. Για το 2018 η Μάλτα έχει θέσει τις στειρώσεις ως προτεραιότητα για τα αδέσποτα 11. Ηνωμένο Βασίλειο Κάθε χρόνο οι Τοπικές Αρχές συγκεντρώνουν περίπου 100.000 αδέσποτα σκυλιά 12.Ο Νόμος περί Καθαρών Γειτονιών και Περιβάλλοντος του 2005 ανέθεσε στις τοπικές αρχές τη διαχείριση των αδέσποτων και χαμένων σκύλων 13. Η έκθεση για το 2012 αποκάλυψε μείωση των αδέσποτων κατά 6%, με τις τοπικές αρχές να χειρίζονται 118.932 αδέσποτα. Από το 2016 τέθηκε σε ισχύ νόμος που υποχρεώνει όλους τους ιδιοκτήτες σκύλων να τοποθετήσουν microchip στα σκυλιά τους ενώ τα στοιχεία τους καταχωρούνται σε ειδικές βάσεις δεδομένων 14. Σύμφωνα με την Siettou κα 15 (2013) σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο το 2013 διαπιστώθηκε ότι οι περισσότεροι Βρετανοί ήταν διατεθειμένοι να πληρώσουν ένα μικρό αντίτιμο για να σωθούν από την ευθανασία τα μικρότερα σε ηλικία αδέσποτα σκυλιά. Ως εναλλακτικές λύσεις προτείνουν την εκπαίδευση και την εισαγωγή ενός συστήματος αδειοδότησης σκύλων. Γερμανία Σύμφωνα με το άρθρο 1 του Κανονισμού της 1/8/2013 Ι3125 του Ομοσπονδιακού Υπουργείου Τροφίμων, Γεωργίας και Προστασίας των Καταναλωτών που αφορά στην καλή διαβίωση των ζώων που χρησιμοποιούνται για πειραματόζωα αναφέρεται ότι όσοι είναι κάτοχοι σκύλων υποχρεούται να έχουν τοποθετήσει microchip στα σκυλιά τους (ενότητα 9,2), ενώ τα αδέσποτα ή άγρια ζώα που έχουν ανθρώπινη φροντίδα δεν επιτρέπεται να χρησιμοποιούνται ως πειραματόζωα. (εν. 21).
Ιταλία Το νομοθετικό πλαίσιο παρέχει εξουσία στις Κτηνιατρικές Υπηρεσίες σχετικά με τη δημόσια υγεία, το περιβάλλον, την υγιεινή καθώς και τις ενέργειες συμμόρφωσης. Ο έλεγχος των γεννήσεων των σκύλων έχει ανατεθεί στις επιμέρους διοικητικές περιφέρειες της τοπικής αυτοδιοίκησης (υποχρεωτική η τοποθέτηση microchip, απαγόρευση της θανάτωσης σκύλων - εκτός από τα σοβαρά άρρωστα περιστατικά, διεξαγωγή ενημερωτικών προγραμμάτων και προγραμμάτων εκπαίδευσης των κατοίκων από τις κτηνιατρικές υπηρεσίες). Από την αρχή της λειτουργίας αυτού του νόμου πολλά σκυλιά οδηγήθηκαν σε κυνοτροφεία με τις ομάδες προστασίας αυτών των ζώων να διαμαρτύρονται γιατί λόγω του υπερπληθυσμού που συγκεντρώθηκε εκεί παρατηρήθηκαν φαινόμενα εξαθλίωσης και εξάπλωσης των ασθενειών 16. Τσεχία Στην Δημοκρατία της Τσεχίας είναι μεγάλος ο αριθμός των αδέσποτων σκύλων ενώ δεν υπάρχει κεντρική βάση δεδομένων για σκύλους. Τα αδέσποτα μαζεύονται από τους κατάλληλα εκπαιδευμένους υπαλλήλους των καταφυγίων και εκεί συνήθως διαχωρίζονται τα αρσενικά από τα θηλυκά σε μια προσπάθεια μείωσης της αναπαραγωγής τους. Μόνο τα σοβαρά άρρωστα αδέσποτα οδηγούνται σε ευθανασία. Στρατηγικές για τον έλεγχο του υπερπληθυσμού των αδέσποτων ζώων περιλαμβάνουν τόσο την επιβολή της νομοθεσίας και τις στειρώσεις των κατοικίδιων ζώων όσο και την εκπαίδευση των ιδιοκτητών 15 Ρουμανία Στη Ρουμανία οι μη συνειδητοποιημένοι ιδιοκτήτες κατοικίδιων σε συνδυασμό με την όχι ισχυρή νομοθεσία (μέχρι το 2004 δεν υπήρχε αντίστοιχη νομοθεσία) είχε σαν αποτέλεσμα τον υπερπληθυσμό των αδέσποτων. Για 20 και πλέον χρόνια η ευθανασία ήταν ο μόνος τρόπος αντιμετώπισης αυτού του φαινομένου. Από το 2008 η κακοποίηση των ζώων θεωρήθηκε έγκλημα. Δεν υπάρχουν συγκεκριμένα προγράμματα διαχείρισης των αδέσποτων με αποτέλεσμα αυτά να αυξάνονται συνεχώς. Τα καταφύγια είναι ασφυκτικά γεμάτα, οι αρρώστιες εξαπλώνονται, η έλλειψη φαγητού οδηγεί στην αλληλοεξόντωση. Παρ όλα αυτά η υιοθέτηση αδέσποτου από καταφύγια δεν είναι πάντα εύκολη υπόθεση.
Βάση νόμου όλα τα δεσποζόμενα ζώα έπρεπε να έχουν microchip και να έχουν καταχωρηθεί σε βάση δεδομένων μέχρι τον Ιανουάριο του 2015. Σύμφωνα με έρευνα της Εθνικής Ομοσπονδίας για την Προστασία των Ζώων εκατομμύρια ιδιοκτήτες ζώων που ζουν σε αγροτικές περιοχές στερούνται τα χρήματα τόσο για το microchip όσο και για τη στείρωση. Ο φόβος για νέο κύμα εγκαταλείψεων με σκοπό την αποφυγή των προστίμων είναι μια πραγματικότητα ενώ η αναζήτηση εργασίας στο εξωτερικό για καλύτερες συνθήκες διαβίωσης αποτελεί ακόμη μια αιτία εγκατάλειψης των ζώων. Περισσότεροι από 1.150 σκύλοι που έχουν σωθεί, υιοθετήθηκαν σε οικογένειες στη Μεγάλη Βρετανία, τη Γαλλία, την Ελβετία, την Αυστρία, τη Γερμανία, τον Καναδά και τις Ηνωμένες Πολιτείες 17. Ισπανία Μεταξύ 2008 και 2013 υπήρχε μια αύξηση της τάξης του 16% στα κατοικίδια σκυλιά με συνέπεια την αύξηση των εγκαταλείψεων. Περισσότερα από 100.000 αδέσποτα σκυλιά εισέρχονται σε καταφύγια ζώων ετησίως με κύριες αιτίες την αλλαγή τόπου κατοικίας και την απώλεια θέσεων εργασίας (26,9% και 30,3% το 2010 και το 2013 αντίστοιχα). Πρόκειται κυρίως για υγιή, μεσαίου μεγέθους, ενήλικα και μη καθαρόαιμα σκυλιά. Η ταυτοποίηση των σκύλων στην Ισπανία είναι υποχρεωτική τόσο για την αποτροπή της εγκατάλειψης όσο και για διευκόλυνση της αναζήτησής του. Από το 2006 έχει απαγορευθεί η ευθανασία ενώ σε περίπτωση αποτυχημένης υιοθεσίας σκύλου από καταφύγιο παρέχεται η δυνατότητα επιστροφής του (αυτός είναι ένας από τους 5 πρώτους λόγους που επιλέγεται η υιοθεσία ως μέσο απόκτησης ζώου συντροφιάς). Για τη μείωση αυτών των περιπτώσεων προτείνεται η παροχή συμβουλευτικής συμπεριφοράς μετά την υιοθεσία 18. 5. Συμπεράσματα Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατά την στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την προστασία και την καλή διαβίωση των ζώων για την περίοδο 2012-2015 διαπίστωσε ότι παρόλο που η ισχύουσα νομοθεσία για την καλή διαβίωση των ζώων είναι ήδη σε μεγάλο βαθμό επαρκής, δεν εφαρμόζεται όπως πρέπει σε όλα τα κράτη - μέλη. Πρωταρχικό της μέλημα είναι η επιβολή της νομοθεσίας και ζητά από τα κράτη - μέλη να διασφαλίσουν την τήρησή της. Η Επιτροπή Περιβάλλοντος, Δημόσιας Υγείας και Ασφάλειας των Τροφίμων θεωρεί ότι ο ευρωπαϊκός νόμος - πλαίσιο για την καλή
διαβίωση των ζώων πρέπει να πραγματεύεται το ζήτημα των αδέσποτων ζώων που είναι ιδιαίτερα έντονο στα νότια και ανατολικά κράτη - μέλη εφαρμόζοντας αποτελεσματικά μέτρα στείρωσης 19. Οι χώρες στις οποίες παρατηρούνται οι πιο αποτρόπαιες πράξεις είναι εκείνες που η νομοθεσία είναι υποτυπώδης ή δεν εφαρμόζεται καθόλου. Το ζητούμενο είναι ο έλεγχος του πληθυσμού των αδέσποτων σκύλων να γίνεται μέσα από μηχανισμούς και δομές που θα φροντίσουν για μαζικές στειρώσεις τόσο δεσποζόμενων όσο και αδέσποτων ζώων συντροφιάς, για εκπαιδεύσεις όλων των εμπλεκομένων φορέων, για καλλιέργεια της υπεύθυνης ιδιοκτησίας ζώου, για σωστή νομοθεσία, για δωρεές σε οργανισμούς με στόχο την ευζωία των ζώων να είναι μερικές από τις δράσεις που μπορεί να επιδράσουν σ αυτή την κατεύθυνση 20. «Το μεγαλείο ενός έθνους και η πρόοδος στις ηθικές αξίες κρίνεται από τον τρόπο που φέρεται στα ζώα.» Μαχάτμα Γκάντι.
Σημειώσεις 1 https://www.future4wildlife.org/wp-content/uploads/2018/05/f4w-eureport.pdf 2 https://www.lifo.gr/print/urban_life/162705 3 https://publications.parliament.uk/pa/ld201212/ldhansrd/text/120208-0001.htm#12020840000842 4 https://www.sansimera.gr/worldays/58 5 http://www.naiaonline.org/articles/article/the-global-stray-dog-population-crisis-and-humanerelocation#sthash.7kvxghjk.dpbs 6 https://www.worldanimalprotection.org/ 7 http://www.vier-pfoten.eu/files/epo/materials_conf/david_pritchard_abstract.pdf 8 https://europa.eu/european-union/sites/europaeu/files/docs/body/treaty_of_amsterdam_el.pdf 9 http://worldanimal.net/images/stories/documents/stray_control_report_final.pdf 10 https://government.gov.gr/se-dimosia-diavoulefsi-to-n-s-gia-ta-despozomena-ke-ta-adespotazoa-sintrofias/ 11 http://maltacvs.org/wp-content/uploads/2018/05/funding-guidelines-2018.pdf 12 http://www.dogstrust.org.uk/az/s/straydogsurvey/straydogsurveysummaryreport2012.pdf 13 http://www.rspca.org.uk/imagelocator/locateasset?asset=document&assetid=12327258161 36 &mode=prd 14 https://www.bluecross.org.uk/pet-advice/laws-all-dog-owners-need-know 15 Siettou C, Fraser I., Fraser R.(2013) A Choice Experiment Analysis of the Management of the Stray Dog Population in the UK 16 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22456023 17 https://www.dailymail.co.uk/news/article-3621941/legs-hacked-shot-head-nail-badlybeaten-eyes-pop-dogs-hell-streets-romania.html 18 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/pmc4494419/ 19 http://www.europarl.europa.eu/sides/getdoc.do?pubref=-//ep//text+report+a7-2012- 0216+0+DOC+XML+V0//EL#title2 20 https://www.stray-afp.org/nl/wp-content/uploads/sites/2/2012/08/romania%e2%80%99 s- stray- dog-problem.pdf