Μάθημα : Αξιόγραφα και Χρηματιστηριακές Επενδύσεις

Πανεπιστήμιο Πειραιώς Τμήμα Στατιστικής και Ασφαλιστικής Επιστήμης Μάθημα : Αξιόγραφα και Χρηματιστηριακές Επενδύσεις Σημειώσεις Μιχάλη Γκλεζάκου Νοέμβριος 2005 «Αξιόγραφα και Χρηματιστηριακές Επενδύσεις» - Σημειώσεις Μιχάλη Γκλεζάκου 1

Πινακας Περιεχομένων ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 : ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ 6 1. Αποταμίευση και Επένδυση... 6 2. Τα Χρηματιστήρια Αξιών... 8 3.Χρηματιστήριο και οικονομική ανάπτυξη... 10 4. Η Ανώνυμη Εταιρία ως θεμελιακός θεσμός για τη Χρηματιστηριακή Αγορά... 11 4.1. Αύξηση μετοχικού κεφαλαίου ΑΕ 13 5. Οι Χρηματιστηριακοί τίτλοι... 18 5.1. Οι μετοχές 20 5.2. Τίτλοι σταθερού εισοδήματος 23 5.3.Μετατρέψιμα χρεόγραφα 26 5.4. Παράγωγα Προϊόντα 28 5.5. Warrants 31 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 : ΟΡΓΑΝΩΣΗ, ΕΠΟΠΤΕΙΑ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΑΚΩΝ ΑΓΟΡΩΝ 1. Οργάνωση καί εποπτεία των χρηματιστηριακών αγορών... 32 1.1. Συγκέντρωση και διασταύρωση εντολών 33 1.2. Προληπτικά μέτρα για την προστασία των συμφερόντων των συναλλασσομένων 34 1.3. Επιβολή κυρώσεων 35 1.4 Εποπτεία των χρηματιστηριακών αγορών 36 2. Τέλειες και ατελείς χρηματιστηριακές αγορές - Θεωρία της αποτελεσματικής αγοράς 37 «Αξιόγραφα και Χρηματιστηριακές Επενδύσεις» - Σημειώσεις Μιχάλη Γκλεζάκου 2

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 : ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΙΝΔΥΝΟΥ - ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΜΕΤΟΧΩΝ 1. Η προσδοκώμενη απόδοση και ο επενδυτικός κίνδυνος... 41 2. Σχέση κινδύνου και απόδοσης... 42 3. Ο Υπολογισμός της μέσης απόδοσης επενδύσεων σε μετοχές... 43 Προσαρμογή τιμών και αποδόσεων για νέες εκδόσεις μετοχών... 44 4. Oι δυσλειτουργίες της Αγοράς ως πηγή κινδύνου... 46 5. Διαμόρφωση των τιμών των μετοχών - Κατηγορίες Επενδυτών... 48 5.1. Διαμόρφωση προσδοκιών... 48 5.2. Συνδυασμός απόδοσης και επενδυτικού κινδύνου - Κατηγορίες επενδυτών.. 49 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 : Η ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΓΟΡΑ ΑΞΙΩΝ ΑΘΗΝΩΝ 1.Εισαγωγή - Το Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών 53 2.Ελεγχος και εποπτεία της χρηματιστηριακής αγοράς Αθηνών (Χ.Α.) Η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς (ΕΚ) 54 3. Τα μέλη του Χρηματιστηρίου Αξιών Αθηνών 55 3.1.Προϋποθέσεις απόκτησης της ιδιότητας Μέλους 56 Οι Χρηματιστηριακοί εκπρόσωποι Οι Αντικρυστές 3.2.Δικαιώματα των μελών 58 3.3.Υποχρεώσεις των Μελών 58 4. Εισαγωγή τίτλων στο Χρηματιστήριο Αθηνών 58 5. Αναστολή Διαπραγμάτευσης Μετοχές υπο επιτήρηση 61 6. Διαγραφή τίτλων από το Χ.Α.Α. 61 7. Οι συναλλαγές στο Χ.Α. 62 «Αξιόγραφα και Χρηματιστηριακές Επενδύσεις» - Σημειώσεις Μιχάλη Γκλεζάκου 3

7.1.Διατύπωση χρηματιστηριακών εντολών 62 7.2.Τρόπος πραγματοποίησης συναλλαγών 64 7.3.Χρόνος πραγματοποίησης συναλλαγών 64 7.4.Κόστος συναλλαγών 65 7.5.Παροχή καλύψεων για συναλλαγές στο ΧΑ 65 8.Εκκαθάριση των συναλλαγών - Τό Κεντρικό Αποθετήριο Αξιών (ΚΑΑ) 66 8.1.Διαδικασία εκκαθάρισης συναλλαγών επί άυλων τίτλων 66 8.2.Εκκαθάριση μςτρητών 67 9. Χρηματοδότιση των επενδυτών για αγορά μετοχών - Λογαριασμός Περιθωρίου (Margin Account) 68 10. Διασφάλιση των συμφερόντων των συναλλασομένων στο ΧΑΑ 68 10.1.Το Συνεγγυητικό Κεφάλαιο 68 10.2.Το Επικουρικό Κεφάλαιο 69 11. Παρεχόμενη πληροφόρηση στους επενδυτές 69 12. Το Χρηματιστήριο Παραγώγων 71 12.1. Δανεισμός Αξιών - Ανοιχτές Πωλήσεις 72 13.Εταιρίες Παροχής Επενδυτικών Υπηρεσιών και Εταιρίες Λήψης και Διαβίβασης Εντολών 72 14. Συνέπειες από την εισαγωγή μίας επιχείρησης στο Χ.Α.Α. 73 14.1. Πλεονεκτηματα για την επιχείρηση 73 14.2. Πλεονεκτήματα για τον επιχειρηματία 74 20.3. Μειονεκτήματα 75 «Αξιόγραφα και Χρηματιστηριακές Επενδύσεις» - Σημειώσεις Μιχάλη Γκλεζάκου 4

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 : ΠΑΡΑΓΩΓΑ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΑΚΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΤΟΥ ΧΠΑ 1. Εισαγωγή 76 2. Περιγραφή των Παράγωγων Χρηματιστηριακών Προϊόντων 78 2.1 Συμβόλαια Μελλοντικής Εκπλήρωσης (ΣΜΕ) Futures 78 2.2 Δικαιώματα Προαίρεσης Options 82 3. Παραδείγματα Χρήσης Παραγώγων για κερδοσκοπία ή αντιστάθμιση 88 3.1. Συμβόλαια Μελλοντικής Εκπλήρωσης 89 3.1.1. Προσδοκία Ανόδου της Αγοράς 89 3.2. Αντιστάθμιση Κινδύνου 90 3.3. Δικαιώματα Προαίρεσης 92 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ 4 94 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ 5 102 «Αξιόγραφα και Χρηματιστηριακές Επενδύσεις» - Σημειώσεις Μιχάλη Γκλεζάκου 5

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ 1. Αποταμίευση και Επένδυση Στα πλαίσια μιας ευρύτερης οικονομίας (π.χ. Εθνικής), ένα μέρος των παραγόμενων εισοδημάτων καταναλώνεται γα την ικανοποίηση των αναγκών των φυσικών και νομικών προσώπων, το δε υπόλοιπο αποταμιεύεται για να χρηματοδοτήσει την κάλυψη μελλοντικών αναγκών ή κινδύνων. Πιο συγκεκριμένα, οι εξοικονομούμενοι πόροι προορίζονται κατά κύριο λόγο να εξυπηρετήσουν τους πιο κάτω στόχους : Πραγματοποίηση επενδύσεων Κάλυψη συναλλακτικών αναγκών Αντιμετώπιση έκτακτων καταστάσεων Στην πρώτη περίπτωση, οι αποταμιευτές, διαθέτουν κεφάλαια τα οποία μπορούν να τοποθετηθούν μακροπρόθεσμα, ενώ στις υπόλοιπες περιπτώσεις, το αποταμιευτικό κεφάλαιο προορίζεται να χρησιμοποιηθεί σε κάποια μελλοντική στιγμή, άρα προσφέρεται για χρήση μόνο κατά το ενδιάμεσο χρονικό διάστημα. Η αξιοποίηση όλων των πιο πάνω μορφών αποταμίευσης μπορεί να επιτευχθεί με την επένδυση των διαθέσιμων κεφαλαίων από τους ίδιους τους αποταμιευτές ή (και) από τρίτους. Ως επένδυση εννοούμε τη διάθεση πόρων κάτω από συνθήκες που καθιστούν ιδιαίτερα πιθανή την επανεισροή ισοδύναμης τουλάχιστον, αξίας σε μελλοντικό χρόνο. Αναλυτικότερα, τα κύρια χαρακτηριστικά γνωρίσματα των επενδύσεων μπορούν να συνοψιστούν στα εξής: 1. Διάθεση κεφαλαίων στο παρόντα χρόνο με στόχο τη δημιουργία προϋποθέσεων απόκτησης μελλοντικών εισροών. «Αξιόγραφα και Χρηματιστηριακές Επενδύσεις» - Σημειώσεις Μιχάλη Γκλεζάκου 6

2. Προσδοκία ότι η παρούσα αξία των μελλοντικών εισροών θα είναι ίση ή ανώτερη των διατεθέντων κεφαλαίων. 3. Προσδοκία ότι η χρονική κλιμάκωση των αναμενόμενων εισροών θα είναι αντίστοιχη των δεσμεύσεων για χρήση σε άλλους τομείς (π.χ. κατανάλωση) ή επιστροφή τους στους αποταμιευτές. Σε τελική ανάλυση, δηλαδή, η επένδυση αποτελεί πράξη ανταλλαγής παρόντων με μελλοντικά εισοδήματα. Έτσι, σε συνθήκες βεβαιότητας, το όλο θέμα μετατρέπεται σε πρόβλημα επιλογής του συντελεστή ισοδυναμίας εισροών διαφορετικών χρονικών περιόδων (συντελεστής προεξόφλησης). Αντίθετα, κάτω από συνθήκες που καθιστούν την εκτίμηση των μελλοντικών τιμών των επιμέρους παραμέτρων από δύσκολη ως σχεδόν αδύνατη (κίνδυνος - αβεβαιότητα) η επιλογή μίας επένδυσης και ο τρόπος χρηματοδότησης της προϋποθέτουν τη λύση σύνθετων επιμέρους προβλημάτων, όπως: Εκτίμηση των αναμενόμενων εισροών Η τιμή μίας εισροής εξαρτάται από τις συνθήκες που επικρατούν στο οικονομικό περιβάλλον και στην ίδια την επένδυση. Οι συνθήκες αυτές δεν είναι γνωστές "εκ των προτέρων", γι' αυτό πρέπει να "πιθανολογηθούν". Έτσι, οι μελλοντικές εισροές, αντί να οριστούν μονοσήμαντα, εκφράζονται ως πιθανοτικές κατανομές προσδοκώμενων διαζευκτικών τιμών. Επιλογή του κατάλληλου χρηματοδοτικού σχήματος Πρέπει να συσχετιστούν οι εύλογες απαιτήσεις ή προσδοκίες των χρηματοδοτών, με την αποδοτικότητα της επένδυσης. Σε αντίθετη περίπτωση, δεσμεύονται πόροι που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν αποτελεσματικότερα. Διαμόρφωση ενός επιπέδου κινδύνου που θεωρείται ανεκτό από τους επενδυτές και χρηματοδότες. Ο κίνδυνος απωλειών από την επένδυση, αποτελεί συνάρτηση εσωτερικών παραμέτρων (π.χ. σύνθεση κεφαλαίων) και εξωτερικών καταστάσεων (π.χ. συναλλαγματικές ισοτιμίες), συνδέεται δε άμεσα (όπως θα δειχθεί σε επόμενα κεφάλαια) με τη ζητούμενη αποδοτικότητα για ανάληψη της επένδυσης. «Αξιόγραφα και Χρηματιστηριακές Επενδύσεις» - Σημειώσεις Μιχάλη Γκλεζάκου 7

Θα πρέπει να τονιστεί ότι η απόφαση για επένδυση και η απόφαση χρηματοδότησης της επένδυσης είναι ανεξάρτητες και δεν ανήκουν αναγκαία στο ίδιο (φυσικό ή νομικό) πρόσωπο. Αυτός ο διαχωρισμός ευνοεί την ανάπτυξη της οικονομικής δραστηριότητας, για τους εξής λόγους: Οι αποταμιευτές, στην πλειοψηφία τους, δεν μπορούν (έλλειψη γνώσεων, περιορισμένο κεφάλαιο, έλλειψη ιδεών κλπ) ή δεν θέλουν (π.χ. αποφυγή κινδύνου) να αναλάβουν τις αναγκαίες δραστηριότητες για την αξιοποίηση των κεφαλαίων τους. Από την άλλη πλευρά, εκείνοι που ενδιαφέρονται να πραγματοποιήσουν επενδύσεις, δεν διαθέτουν πάντα τα αναγκαία κεφάλαια. Έτσι, η συνεργασία των δύο μερών διευρύνει τον κύκλο των πραγματοποιούμενων επενδύσεων αφού δεν απαιτείται η σύμπτωση των ιδιοτήτων του επενδυτή και κεφαλαιούχου στο ίδιο πρόσωπο. Παράλληλα, όμως, δημιουργείται η ανάγκη διαμόρφωσης αποτελεσματικών μηχανισμών ροής πόρων από τους αποταμιευτές στους επενδυτές (=χρηματοδότηση) και αντίστροφα (=εξυπηρέτηση κεφαλαίου), ώστε να μπορεί να πραγματοποιηθεί ο πιο πάνω στόχος. Στη σημερινή οικονομική πραγματικότητα, βασικούς μηχανισμούς διασύνδεσης αποταμιευτών και επενδυτών αποτελούν τα πιστωτικά ιδρύματα και οι χρηματιστηριακές αγορές. Με τη δική τους μεσολάβηση ή συμβολή, διασφαλίζεται σε σημαντικό βαθμό η μετατροπή των αποταμιεύσεων σε δανειακό ή ίδιο κεφάλαιο των οικονομικών μονάδων. 2. Τα Χρηματιστήρια Αξιών Τα Xρηματιστήρια Αξιών αποτελούν οργανωμένες αγορές τίτλων όπου η έμφαση δίνεται στη δημιουργία προϋποθέσεων για την πραγματοποίηση δίκαιων συναλλαγών. Σε γενικές γραμμές, οι υπηρεσίες που αυτά προσφέρουν στους επενδυτές είναι οι εξής: Παρέχουν την αναγκαία τεχνική υποδομή (χώρο, μέσα κλπ) για την πραγματοποίηση συναλλαγών επί τίτλων. Οργανώνουν, επιβλέπουν και ελέγχουν τις συναλλαγές ώστε να αποκλειστούν (κατά το δυνατό) κερδοσκοπικές ενέργειες εις βάρος των επενδυτών. «Αξιόγραφα και Χρηματιστηριακές Επενδύσεις» - Σημειώσεις Μιχάλη Γκλεζάκου 8

Διασφαλίζουν (στο μέτρο του δυνατού) τη φερεγγυότητα των τίτλων επί των οποίων πραγματοποιούνται συναλλαγές (μέσω περιορισμών για την εγγραφή και παραμονή των αντίστοιχων εταιριών στο Χρηματιστήριο). Παρέχουν πληροφορίες στους επενδυτές σχετικά με τις πραγματοποιούμενες συναλλαγές (π.χ. ημερήσιες τιμές, αξία συναλλαγών, καταβαλλόμενα μερίσματα, ανακοινώσεις εισηγμένων εταιριών κ.λ.π.). Οι τίτλοι που γίνονται αντικείμενα συναλλαγής στο Χρηματιστήριο, είτε είναι νέοι, δηλαδή εκδίδονται για πρώτη φορά, είτε είναι παλαιοί, δηλαδή έχουν εκδοθεί σε προηγούμενο χρόνο. Στην πρώτη περίπτωση, πωλητές είναι οι οικονομικές μονάδες, οι οποίες επιθυμούν να χρηματοδοτηθούν άμεσα από τους αποταμιευτές με δανειακά (έκδοση ομολογιών) ή ίδια κεφάλαια (έκδοση μετοχών). Οι συναλλαγές επί των τίτλων αυτών συνιστούν την Πρωτογενή Αγορά. Από την άλλη πλευρά, οι πράξεις επί παλαιών τίτλων, που πραγματοποιούνται μεταξύ επενδυτών (οι τίτλοι αλλάζουν χέρια ), συνιστούν τη Δευτερογενή Αγορά. Η αγορά αυτή δίνει την ευχέρεια στους επενδυτές να ρευστοποιήσουν τους τίτλους τους, να επενδύσουν σε συνδυασμό τίτλων, να αλλάξουν τη σύνθεση του χαρτοφυλακίου τους κ.λ.π. Έτσι, οι επενδυτές, ενθαρρύνονται να επενδύσουν στην πρωτογενή αγορά αφού δεν είναι υποχρεωμένοι να δεσμεύουν τα επενδυόμενα κεφάλαιά τους για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Αντίθετα, αυτοί έχουν τη δυνατότητα να επιλέξουν με δικά τους κριτήρια τον ορίζοντα της επένδυσής τους, δεδομένου ότι η δευτερογενής αγορά τους επιτρέπει την ρευστοποίηση των τίτλων τους σε επίπεδο ημέρας 1. Αλλά, η συμβολή των χρηματιστηριακών αγορών δεν εξαντλείται στον εφοδιασμό των οικονομικών μονάδων με ίδια και μακροπρόθεσμα δανειακά κεφάλαια. Λόγω της προτίμησης που δείχνουν οι επενδυτές στις μονάδες με τις σχετικά καλύτερες προοπτικές, χρηματοδοτούνται κατά προτεραιότητα εκείνες που λειτουργούν αποτελεσματικότερα και δραστηριοποιούνται σε αναπτυσσόμενους κλάδους. Έτσι, στο βαθμό που οι εισηγμένες εταιρείες είναι αρκετές και εκπροσωπούν σημαντικό μέρος της οικονομικής δραστηριότητας, το χρηματιστήριο συμβάλλει ουσιαστικά στην οικονομική ανάπτυξη, διότι ευνοεί την επιλεκτική τροφοδότηση των επιχειρήσεων με αποταμιευτικό κεφάλαιο, δίνοντας 1 Η ταχύτητα ρευστοποίησης συνδέεται άμεσα και θετικά με την εμπορευσιμότητα των αντίστοιχων τίτλων. «Αξιόγραφα και Χρηματιστηριακές Επενδύσεις» - Σημειώσεις Μιχάλη Γκλεζάκου 9

την ευκαιρία στις σχετικά δυναμικότερες να διαμορφώσουν υγιείς κεφαλαιακές δομές και να αναπτυχθούν ταχύτερα και ασφαλέστερα. 4.Χρηματιστήριο και οικονομική ανάπτυξη Τα χρηματιστήρια αξιών αποτελούν μηχανισμούς διοχέτευσης κεφαλαίων μακράς διάρκειας στις οικονομικές μονάδες, διότι τους δίνουν τη δυνατότητα να αντλήσουν κεφάλαια μέσω της (έκδοσης και) πώλησης νέων μετοχών και ομολογιών. Ειδικότερα, η προστασία των συμφερόντων των επενδυτών και η ρευστότητα πού διασφαλίζουν σε αυτούς οι οργανωμένες χρηματιστηριακές αγορές, τους ενθαρρύνουν να μετέχουν στις πιο πάνω εκδόσεις. Έτσι, η κεφαλαιακή διάρθρωση των επιχειρήσεων μπορεί να αριστοποιηθεί όσο αφορά τη συμμετοχή ιδίων και ξένων μακροπρόθεσμων κεφαλαιακών πόρων. Διαγραμματικά, η συμβολή των χρηματιστηριακών αγορών στην ισορροπημένη διοχέτευση των αποταμιεύσεων στις οικονομικές μονάδες θα μπορούσε να παρασταθεί ως εξής: Θα πρέπει να τονιστεί ότι το χρηματιστήριο δε μεταφέρει, απλά, αποταμιεύσεις στην παραγωγή και γενικότερα στις οικονομικές δραστηριότητες. Διοχετεύει επιλεκτικά τα κεφάλαια αυτά. Ειδικότερα, οι επενδυτές προτιμούν τους τίτλους των επιχειρήσεων που πείθουν ότι έχουν καλές προοπτικές. Η προτίμησή τους αυτή, όμως, δίνει τη δυνατότητα στις επιχειρήσεις της πιο πάνω κατηγορίας να αντλήσουν με σχετική ευκολία τα κεφάλαια που τους χρειάζονται, πουλώντας νέες μετοχές/ ομολογίες. Δηλαδή, το χρηματιστήριο ενισχύει τις επιχειρηματικές προσπάθειες που είναι καλά οργανωμένες και αναπτύσσονται σε δυναμικούς τομείς (αλλιώς δε θα είχαν καλές προοπτικές). Κατά συνέπεια, μέσα από το μηχανισμό αυτό ευνοούνται οι δραστηριότητες που συμβάλλουν στην ανάπτυξη. Η συμβολή των χρηματιστηριακών αγορών στην οικονομική ανάπτυξη μπορεί να αποδειχθεί και αποθετικά, ως εξής: Ανεπαρκής λειτουργία ή απουσία του χρηματιστηρίου «Αξιόγραφα και Χρηματιστηριακές Επενδύσεις» - Σημειώσεις Μιχάλη Γκλεζάκου 10

Μείωση των επενδυόμενων αποταμιεύσεων ή συγκέντρωσή τους στις Τράπεζες Χαμηλότεροι ρυθμοί χρηματοδότησης της οικονομίας ή χρηματοδότησή της, κύρια, με δανειακά κεφάλαια Διαμόρφωση αναποτελεσματικής κεφαλαιακής διάρθρωσης των οικονομικών μονάδων Επιδείνωση της ρευστότητας σε επίπεδο επιχείρησης Πρόκληση δυσλειτουργιών στην αγορά Μείωση της ανταγωνιστικότητας των επιμέρους επιχειρήσεων Μείωση της ανταγωνιστικότητας της εθνικής οικονομίας Μείωση του ρυθμού ή του επιπέδου της οικονομικής δραστηριότητας. 4. Η Ανώνυμη Εταιρία ως θεμελιακός θεσμός για τη Χρηματιστηριακή Αγορά Η εταιρική δραστηριότητα είναι οικονομικά επιθυμητή, δεδομένου ότι επιτρέπει την συνένωση δυνάμεων κάτω από το ίδιο επιχειρηματικό σχήμα και επομένως καθιστά αποτελεσματικότερη την αξιοποίηση των διαθέσιμων πόρων μιας κοινωνίας. Ταυτόχρονα, όμως, η εταιρική λειτουργία προϋποθέτει την επίλυση ενός πλήθους προβλημάτων που ανάγονται π.χ. στην κατανομή της διοικητικής εξουσίας, τη διανομή του επιχειρησιακού αποτελέσματος,, την ικανοποίηση των πιστωτών, την είσοδο και έξοδο των εταίρων από το επιχειρηματικό σχήμα κλπ. Για να αποφεύγονται τριβές και ανορθόδοξες διευθετήσεις, οι οποίες αναπόφευκτα επηρεάζουν, ακόμη δε και καταστρέφουν τις αντίστοιχες επιχειρηματικές προσπάθειες, ο νομοθέτης φροντίζει να δημιουργήσει ένα θεσμικό πλαίσιο το οποίο ρυθμίζει σε σημαντικό βαθμό τα θέματα που σχετίζονται με τα προαναφερθέντα προβλήματα. Με τον τρόπο αυτό, γνωρίζει ο καθένας τα όρια μέσα στα οποία μπορεί να «Αξιόγραφα και Χρηματιστηριακές Επενδύσεις» - Σημειώσεις Μιχάλη Γκλεζάκου 11

κινείται, όχι μόνο μετά την είσοδό του σε ένα ομαδικό επιχειρηματικό σχήμα αλλά και πριν από αυτή. Στη Χώρα μας, το θεσμικό πλαίσιο διακρίνει τις εταιρίες με βασικά κριτήρια την ευθύνη των εταίρων έναντι των πιστωτών και τα δικαιώματα τους στην διοίκηση της Εταιρίας. Από την άποψη αυτή, διακρίνονται τα είδη των εταιριών που περιλαμβάνονται στον ακόλουθο πίνακα : Είδος Εταιρίας Ευθύνη απέναντι στους μετόχους Δικαιώματα στη λήψη αποφάσεων Ομόρρυθμη Εταιρία (ΟΕ) Όλοι οι εταίροι είναι απεριόριστα Ισότιμη συμμετοχή όλων, υπόχρεοι έναντι των πιστωτών. Αν δεν αρκεί η εταιρική περιουσία για την εκπλήρωση των υποχρεώσεων ανεξάρτητα από το ύψος της συμμετοχής τους στο εταιρικό κεφάλαιο. της εταιρίας, είναι υποχρεωμένοι να διαθέσουν την προσωπική τους περιουσία για τον σκοπό αυτό. Ετερόρρυθμη Εταιρία (ΕΕ) Ένας τουλάχιστον εταίρος Οι ομόρρυθμοι εταίροι έχουν ευθύνεται έναντι των πιστωτών αυξημένη ισχύ. απεριόριστα όπως στην περίπτωση της ΟΕ («ομόρρυθμος εταίρος»). Για όσους δεν είναι ομόρρυθμοι εταίροι («ετερόρρυθμοι εταίροι»), ο μέγιστος κίνδυνος που διατρέχουν περιορίζεται στην απώλεια του κεφαλαίου που έχουν διαθέσει στην εταιρία. Εταιρία Περιορισμένης Ευθύνης (ΕΠΕ) Ανώνυμη Εταιρία (ΑΕ) Οι πιστωτές της ΕΠΕ δεν έχουν δικαίωμα να διεκδικήσουν την ικανοποίηση των απαιτήσεών τους απο την προσωπική περιουσία των εταίρων. Έτσι, οι τελευταίοι ευθύνονται όπως οι ετερόρρυθμοι εταίροι της ΕΕ. Οι συμμετέχοντες στο κεφάλαιο της ΑΕ (= μέτοχοι) ευθύνονται όπως οι εταίροι της ΕΠΕ. Οι αποφάσεις λαμβάνονται με ταυτόχρονη πλειοψηφία προσώπων και μεριδίων (τα μερίδια δείχνουν τη συμμετοχή κάθε εταίρου στο κεφάλαιο της ΕΠΕ όσο πιο πολλά μερίδια κατέχει ένας εταίρος, τόσο μεγαλύτερο κεφάλαιο έχει διαθέσει στην ΕΠΕ). Οι αποφάσεις λαμβάνονται αποκλειστικά με βάση την συμμετοχή κάθε μετόχου στο μετοχικό κεφάλαιο της ΑΕ. Όπως προκύπτει από τον πιο πάνω πίνακα, η ΑΕ αποτελεί τη μοναδική εταιρική μορφή στην οποία δεν λαμβάνονται υπ όψιν τα πρόσωπα των εταίρων αλλά μόνο η συμμετοχή τους στο κεφάλαιο της εταιρίας, αποτελεί, επομένως, «απρόσωπη» εταιρία. Το χαρακτηριστικό αυτό της επιτρέπει να έχει απεριόριστο αριθμό εταίρων (ακόμη και με αμελητέα συμμετοχή), χωρίς να αντιμετωπίζει προβλήματα στη διοίκησή της. Με τον τρόπο αυτό, ο θεσμός της Ανώνυμης Εταιρίας (ΑΕ), διευκολύνει τη μετατροπή του μικροαποταμιευτικού κεφαλαίου σε επενδυτικό κεφάλαιο. Πραγματικά, μέσω της κατάτμησης του κεφαλαίου μιας εταιρίας «Αξιόγραφα και Χρηματιστηριακές Επενδύσεις» - Σημειώσεις Μιχάλη Γκλεζάκου 12

σε πολλές μικρές μερίδες (μετοχές), καθίσταται δυνατή η συμμετοχή του αποταμιευτή σε αυτό, έστω και αν τα διαθέσιμά του είναι ασήμαντα. Έτσι, οι οικονομικές μονάδες αποκτούν πρόσβαση στη λαϊκή αποταμίευση και μπορούν να αντλήσουν κεφάλαια τα οποία δεν είναι επιστρεπτέα ούτε επιβαρύνουν την επιχείρηση με τόκους, όπως συμβαίνει με τα δανειακά κεφάλαια 2. Η διάδοση του θεσμού της ΑΕ εξυπηρετείται, όπως είναι φυσικό, από την ύπαρξη χρηματιστηριακών αγορών, αφού οι τελευταίες δίνουν την ευχέρεια στους μικροεπενδυτές να αποκτήσουν την αναγκαία ρευστότητα. Πέρα από προϋπόθεση, όμως, η χρηματιστηριακή αγορά αποτελεί και συνέπεια της διάδοσης της ΑΕ, αφού οι μέτοχοί της πιέζουν διαρκώς προς την κατεύθυνση της διαμόρφωσης των απαραίτητων συνθηκών οι οποίες τους εξασφαλίζουν τη δυνατότητα ρευστοποίησης των (συμ)μετοχών τους. Επομένως, ανώνυμες εταιρίες και χρηματιστηριακή αγορά αποτελούν αλληλένδετες καταστάσεις, με αποτέλεσμα ο ένας θεσμός να ενισχύει τον άλλο. 4.1. Αύξηση μετοχικού κεφαλαίου ΑΕ Η αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου μας Α.Ε. πραγματοποιείται είτε για ουσιαστικούς είτε για τυπικούς λόγους. Στην πρώτη περίπτωση η Α.Ε. ενισχύεται με νέα κεφάλαια ή κεφαλαιοποιεί υποχρεώσεις, ενώ στη δεύτερη πραγματοποιεί λογιστικές μεταφορές κάποιων ποσών στο μετοχικό κεφάλαιο, χωρίς να προσαυξάνει τα διαθέσιμα κεφάλαιά της. Αναλυτικότερα, οι συνήθεις μορφές αύξησης του μετοχικού κεφαλαίου μιας Α.Ε. είναι οι πιο κάτω: Αύξηση με καταβολή μετρητών Ουσιαστική αύξηση Αύξηση με κεφαλαιοποίηση υποχρεώσεων προς τρίτους μετοχικού κεφαλαίου Αύξηση με κεφαλαιοποίηση πληρωτέου μερίσματος Αύξηση με εισφορά πραγμάτων, απαιτήσεων, επιχειρήσεων κλπ Αύξηση με κεφαλαιοποίηση αποθεμάτων Τυπική αύξηση Αύξηση με κεφαλαιοποίηση υπεραξιών του ενεργητικού (π.χ. της μετοχικού κεφαλαίου διαφοράς μεταξύ της πραγματικής και της λογιστικής αξίας ακινήτων) Όταν πραγματοποιείται αύξηση μετοχικού κεφαλαίου, υπάρχει κίνδυνος απωλειών για κάποιους από τους παλαιούς μετόχους που (για διάφορους λόγους) δεν μετέχουν σε αυτή. Οι 2 Παρ όλα αυτά, έχουν σημαντικό κόστος, όπως θα αναφερθεί πιο κάτω. «Αξιόγραφα και Χρηματιστηριακές Επενδύσεις» - Σημειώσεις Μιχάλη Γκλεζάκου 13

απώλειες εκτείνονται από την μείωση του ποσοστού συμμετοχής τους στην Α.Ε. (= απώλεια ισχύος) μέχρι την μείωση του πλούτου τους (= απώλεια αξίας ). Σημαντικό ρόλο, στον προσδιορισμό των πιο πάνω απωλειών, παίζουν η τρέχουσα τιμή της μετοχής και η τιμή έκδοσης των νέων μετοχών. Στις πιο πάνω προτάσεις διατυπώνονται οι συνέπειες που προκαλούνται για τους παλαιούς μετόχους, σε εναλλακτικά σενάρια συμμετοχής μη συμμετοχής και σχέσεων τρέχουσας τιμής τιμής έκδοσης: 1. Όταν όλοι οι παλαιοί μέτοχοι μετέχουν στην νέα έκδοση, ο πλούτος τους και τα ποσοστά συμμετοχής τους στο μετοχικό κεφάλαιο δεν επηρεάζονται όποια και αν είναι η τιμή έκδοσης των νέων μετοχών. 2. Όταν κάποιος παλαιός μέτοχος δεν μετέχει στην νέα έκδοση, ο πλούτος του μεταβάλλεται για κάθε τιμή έκδοσης διαφορετική από την τρέχουσα τιμή της μετοχής. Επίσης, το ποσοστό συμμετοχής στη εταιρία μειώνεται σε κάθε περίπτωση. Απόδειξη της πρότασης 1: Έστω τα πιο κάτω δεδομένα της Α.Ε. Ε και ενός τυχαίου μετόχου της, π.χ. του Μ: Αριθμός μετοχών της Ε προ της νέας έκδοσης = Ν Τρέχουσα αξία μετοχής της Ε προ της νέας έκδοσης =Τ 0 Αξία μετοχής μετά την νέα έκδοση =Τ 1 Αριθμός εκδιδόμενων (νέων) μετοχών =v Τιμή έκδοσης των νέων μετοχών =Τ ε Αριθμός μετοχών του Μ προ της νέας έκδοσης =n Αριθμός μετοχών του Μ μετά την νέα έκδοση =n 1 Έστω, ακόμη, οι πιο κάτω συμβολισμοί: Ε 0 = Αξία της Ε προ της νέας έκδοσης Ε 1 = Αξία της Ε μετά την νέα έκδοση Χ 0 = Αξία του χαρτοφυλακίου του Μ προ της νέας έκδοσης Χ 1 = Αξία του χαρτοφυλακίου του Μ μετά την νέα έκδοση Κ = Κόστος συμμετοχής του Μ στην νέα έκδοση «Αξιόγραφα και Χρηματιστηριακές Επενδύσεις» - Σημειώσεις Μιχάλη Γκλεζάκου 14

Με βάση τα πιο πάνω, θα ισχύουν τα ακόλουθα: E = N (1) 0 T 0 Σχέση νέων προς παλιές μετοχές = ν : Ν Άρα : Επομένως: X 1 Επομένως, ο Μ δικαιούται n = ( : N ) n Ε = Ε 0 X 0 = n T o (2) 1 ν νέες μετοχές (3) [( v N ) n] Tε K = : (4) 1 + v T ε ή Ε = Ν Τ0 + ν Τε 1 (5) 1 = Ε1 ( Ν +ν ) ή Τ = ( Ν Τ + ν Τε ): ( Ν +ν ) Τ : = n T = 1 1 ν N T + ν T n = + 0 1 N N + ν n( N T0 + ν Tε ) X 1 = N 1 0 (6) [ n + [( ν : N ) n ] [( N T + ν T ): ( N + ν )] ε 0 N + ν N T0 + ν T = n N N + v Αν η συμμετοχή του Μ στη νέα έκδοση μπορεί να αποφέρει κάποιο οικονομικό όφελος, αυτό θα είναι ίσο με την αξία χαρτοφυλακίου του μετά την νέα έκδοση, μειωμένη κατά την αξία που αυτό είχε προ της συμμετοχής του στην νέα έκδοση και κατά το κόστος απόκτησης των νέων μετοχών: Οικονομικό αποτέλεσμα από την συμμετοχή του Μ στην νέα έκδοση = Αποτέλεσμα (Μ) = Χ 1 Χ 0 Κ = ( N T + ν T ) n 0 ε ν n = ( n T0 ) Tε = N N N n T0 n ν Tε n ν Tε = + ( n T0 ) = N N N n ν T n ν T = 0 0 N N ε ε [( n T ) ( n T )] + = 0 ε ε = (7) (8) «Αξιόγραφα και Χρηματιστηριακές Επενδύσεις» - Σημειώσεις Μιχάλη Γκλεζάκου 15

Επομένως, το όφελος είναι μηδενικό σε κάθε περίπτωση και προφανώς δεν επηρεάζεται από την τιμή έκδοσης. Όσο αφορά το ποσοστό συμμετοχής του Μ στην Ε προ και μετά τη νέα έκδοση, αυτό έχει ως εξής : Ποσοστό συμμετοχής προ της νέας έκδοσης = n : N Ποσοστό συμμετοχής μετά την νέα έκδοση = = [( ν ) n + n] : ( N + ν ) = + n : ( N + ν ) [( ν n) + ( n N )] ν n : N N = = n : N N N + ν Άρα, παραμένει αναλλοίωτο και το ποσοστό συμμετοχής του στην Ε. Αριθμητικό Παράδειγμα 1: Έστω τα πιο κάτω δεδομένα της Α.Ε. Ε και του τυχαίου μετόχου της Μ (ισχύουν οι συμβολισμοί που χρησιμοποιήθηκαν πιο πάνω): N = 250.000 T 0 = 2,00 v = 125.000 n = 1.000 Με βάση τα πιο πάνω, ισχύουν οι εξής σχέσεις: E = 250.000 2,00 0 = N T0 = X 0 = n T0 = 1.000 2,00 = 2.000 500.000 [(.000 : 250.000) 1. ] ε K = 125 000 T (α) [( 250.000 2,00 + 125.000 Tε ): ( 250.000) ] = 2.000 + 500 Tε = Tε X 1 = 1.000 500 (β) ΈστωΤ ε = Τ 0 =2.000 ή Τ ε = 0 (Δωρεάν διανομή) ή Τ ε >Τ 0 = 2.200 Για Τ ε = Τ 0 = 2.000 (α) K = 500 2.000 = 1.000. 000 (β) X = 2.000 + 500 2,00 3. 000 1 = X 1 X 0 K = 3.000 2.000 1.000 = 0 Για Τ ε = 0 (α) K = 500 0 = 0 (β) X = 2.000 + 500 0 2. 000 1 = X 1 X 0 K = 2.000 2.000 0 = 0 Για Τ ε >Τ 0 = 2,20 (α) K = 500 2.20 = 1. 100 «Αξιόγραφα και Χρηματιστηριακές Επενδύσεις» - Σημειώσεις Μιχάλη Γκλεζάκου 16

(β) X = 2.000 500 2.20 3. 100 1 = X 1 X 0 K = 3.100 2.000 1.100 = 0 Επίσης, ο Μ συμμετείχε κατά n : N = 1.000 : 250.000 = 4 0 00 στην Ε και μετά την έκδοση συμμετέχει πάλι κατά: [( n : N ) ν + n] [( 1.000 : 250.000) 125.000 + 1.000] ( ) = N + ν = 250.000 4 0 00 Απόδειξη της πρότασης 2: Έστω οι συμβολισμοί που χρησιμοποιήθηκαν κατά την απόδειξη της πρότασης 1. Ο μέτοχος Μ, κάτοχος n μετοχών προ της νέας έκδοσης, έστω ότι δεν μετέχει σε αυτή: (2) X 0 = n T0 X 1 = n T1 (9) διότι δεν παίρνει νέες μετοχές. Αποτέλεσμα( Μ) = X X N T0 + ν Tε N T0 = n N + ν 1 0 = n T n T ν T 0 1 0 ν = n = n ( T T ) 1 ( T T ) ε N + v ή 0 0 N T0 + ν T = n N ν n ν Αποτ έλεσμα( Μ) = ( Tε T0 ) (10) N + ν Με βάση την σχέση (10) ο Μ θα έχει θετικό αποτέλεσμα αν Τ ε > Τ 0, θα έχει αρνητικό αποτέλεσμα να Τ ε < Τ 0 και είναι αδιάφορος για Τ ε = Τ 0. ε T 0 = Αναλυτικότερα : Για Τ ε >Τ 0, έστω Τ ε = Τ 0 +θ n ν n ν Αποτέλεσμα( Μ) = ( T0 + Θ T0 ) = Θ (11) N + ν N + ν Όπου: Θ = θετική ποσότητα. n ν Δεδομένου ότι > 0 και θ > 0, θα ισχύει : Κ/Ζ του Μ > 0 = Κέρδος N + ν Για Τ ε < Τ 0, έστω Τ ε = Τ 0 θ n ν n ν Αποτέλεσμα( Μ) = ( T0 Θ T0 ) = Θ (12) N + v N + ν Αποτέλεσμα (Μ) <0 = Ζημία «Αξιόγραφα και Χρηματιστηριακές Επενδύσεις» - Σημειώσεις Μιχάλη Γκλεζάκου 17

n ν ποτ έλεσμα( 0 0 = (13) N + ν Για Τ ε = Τ 0, Α Μ) = ( T T ) 0 Άρα: Αποτέλεσμα (Μ) = 0 = δεν επηρεάζεται ο πλούτος του Μ. Σχετικά με την συμμετοχή του Μ στην Ε παρατηρούμε τα ακόλουθα : Ποσοστό συμμετοχής του Μ προ της νέας έκδοσης = n N Ποσοστό συμμετοχής του Μ μετά την νέα έκδοση = n N +ν Είναι φανερό ότι n N n > N +ν σε κάθε περίπτωση έκδοσης νέων μετοχών (v > 0). Άρα, η συμμετοχή του Μ στην Ε περιορίζεται κάθε φόρα που αυτός δεν μετέχει σε μια νέα έκδοση. Αριθμητικό παράδειγμα 2: Έστω τα αριθμητικά δεδομένα του παραδείγματος 1. Αν ο Μ δεν λάβει μέρος στην αύξηση θα έχει κέρδος / ζημία που προσδιορίζεται από την σχέση (10) : ποτέ 1.000*125.000 250.000+ 125.000 Για Τ ε = Τ 0 = 2.000 Α λεσμα( Μ) = *( 2,00 2,00) = 0 ποτέ 1.000 *125.000 250.000 + 125.000 Για Τε < Τ0 = 0 Α λεσμα( Μ) = * ( 0 2,00) = 666, 667 ποτέ 1.000*125.000 250.000 + 125.000 Για Τε > Τ0 = 2.200 Α λεσμα( Μ) = * ( 2,20 2,00) = 66, 667 Συμμετοχή του Μ στην Ε προ της νέας έκδοσης= 1.000 : 250.000 = 4% ο Συμμετοχή του Μ στην Ε μετά την νέα έκδοση =1.000:(250.000+125.000) = 2,66% ο 5. Οι Χρηματιστηριακοί τίτλοι Χρηματιστηριακός τίτλος» είναι ένα τυποποιημένο μεταβιβάσιμο έγγραφο 3 το οποίο ενσωματώνει κάποια αξία, ως αποτέλεσμα των δικαιωμάτων που εξασφαλίζει στον κομιστή του. Λόγω της ποικιλίας των χαρακτηριστικών που παρουσιάζουν οι επιμέρους τίτλοι, είναι αναγκαίο να αναφερθούν ταξινομημένοι σε ευρύτερες κατηγορίες αντί να απαριθμηθούν μεμονωμένα. 3 Σε περίπτωση αποϋλοποιημένων τίτλων δεν υπάρχει έγγραφο με τη φυσική έννοια αλλά αντίστοιχο (και ισοδύναμο) δικαίωμα. «Αξιόγραφα και Χρηματιστηριακές Επενδύσεις» - Σημειώσεις Μιχάλη Γκλεζάκου 18

Πιο κάτω παρουσιάζεται μία μορφή κατάταξης με κριτήρια τη φύση του εκδότη και το είδος των παρεχομένων δικαιωμάτων 4 : ΦΥΣΗ ΤΟΥ ΕΚΔΟΤΗ: *Τίτλοι επιχειρήσεων Κριτήριο κατάταξης *Τίτλοι Δημόσιου Τομέα (Δημόσιο, Δήμοι κ.λ.π.) ΕΙΔΟΣ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ ΠΟΥ ΠΑΡΕΧΕΤΑΙ ΣΤΟΝ ΕΚΔΟΤΗ: *Τίτλοι συμμετοχής στο κεφάλαιο *Τίτλοι δανεισμού *Λοιποί τίτλοι Είδος τίτλου *Όλα τα είδη τίτλων *Τίτλοι δανεισμού * Μετοχές * Ομολογίες * Ομόλογα * Έντοκα Γραμμάτια * Μετατρέψιμα χρεόγραφα * Δικαιώματα (Οptions ) *Συμβόλαια Μελλοντικής Εκπλήρωσης (futures) κλπ Η κατάταξη ενός τίτλου σε καθεμιά από τις πιο πάνω κατηγορίες εμπεριέχει μια αντίστοιχη πληροφορία γι αυτόν. Ειδικότερα, η φύση του εκδότη έχει σχέση με το επίπεδο κινδύνου (κατά κανόνα είναι ασφαλέστεροι οι τίτλοι του Δημόσιου Τομέα), το δε είδος του παρεχόμενου δικαιώματος αποσαφηνίζει την κατηγορία της επενδυτικής ευκαιρίας που προσφέρεται και το είδος του κινδύνου που αναλαμβάνεται (τοποθέτηση των κεφαλαίων με μορφή δανείου ή ανάληψη επιχειρηματικού κινδύνου μέσω συμμετοχής στο μετοχικό κεφάλαιο της επιχείρησης). Θα πρέπει να τονιστεί, πάντως, ότι το δεύτερο κριτήριο (του παρεχόμενου δικαιώματος), είναι σημαντικότερο διότι ομαδοποιεί τους τίτλους σε κατηγορίες που διαφέρουν ριζικά μεταξύ τους από άποψη επενδυτικών χαρακτηριστικών. Πιο κάτω, γίνεται ειδική αναφορά στους γνωστότερους τίτλους αυτής της ομάδας και συγκεκριμένα τις μετοχές, τις ομολογίες, τα ομόλογα, τα έντοκα γραμμάτια, τα μετατρέψιμα χρεόγραφα, τα options και τα warrants. 4 Όπως είναι φυσικό, μπορούν να διαμορφωθούν πρόσθετες κατηγορίες τίτλων με απλή αλλαγή κριτηρίων ή να γίνει ανάλυση των πιο πάνω κατηγοριών σε υποκατηγορίες (π.χ. κλαδική κατάταξη των τίτλων βιομηχανικών επιχειρήσεων). «Αξιόγραφα και Χρηματιστηριακές Επενδύσεις» - Σημειώσεις Μιχάλη Γκλεζάκου 19

5.1. Οι μετοχές Οι μετοχές είναι τίτλοι οι οποίοι αποδεικνύουν συμμετοχή στο μετοχικό κεφάλαιο μιας ανώνυμης εταιρίας και για το λόγο αυτό παρέχουν στους κομιστές τους δικαίωμα συμμετοχής στα προς διανομή κέρδη της εταιρίας, στο (πιθανό) πλεόνασμα που προκύπτει κατά την (ενδεχόμενη) εκκαθάρισή της και στη λήψη αποφάσεων για τη διοίκησή της, την τροποποίηση του καταστατικού της κ.λ.π. Με βάση την παρεχόμενη προτεραιότητα στην είσπραξη του μερίσματος αλλά και τη διαφοροποίησή τους στα πλαίσια άλλων δευτερευόντων δικαιωμάτων, οι μετοχές διακρίνονται σε κοινές και προνομιούχες. ΚΟΙΝΕΣ ΜΕΤΟΧΕΣ Οι κοινές μετοχές εξασφαλίζουν στον κομιστή τους τα εξής, κυρίως, δικαιώματα: 1. Συμμετοχή στα κέρδη της χρήσης, αφού πρώτα ικανοποιηθούν τα δικαιώματα των κομιστών ομολογιών και προνομιούχων μετοχών. Το μέρισμα είναι δυνατό να καταβάλλεται και σε (νέες) μετοχές. 2. Κατά προτεραιότητα συμμετοχή στις εκδόσεις νέων μετοχών, εκτός από ειδικές περιπτώσεις (όπως π.χ. η κεφαλαιοποίηση δανείων ή εισαγωγή στο Χρηματιστήριο κλπ.) που έχει παραιτηθεί ρητά από το δικαίωμα αυτό, με απόφαση της Γ.Σ. της εταιρίας. 3. Συμμετοχή στο προϊόν της εκκαθάρισης της επιχείρησης, αλλά μετά την ικανοποίηση όλων των άλλων δικαιούχων. 4. Συμμετοχή στο κυρίαρχο όργανο της εταιρίας, τη Γενική Συνέλευση, με δικαίωμα ψήφου. Από την άποψη του επενδυτή, οι κοινές μετοχές είναι λιγότερο ασφαλείς σε σχέση με τις προνομιούχες και τις ομολογίες, διότι συμμετέχουν μετά από αυτές στο πλεόνασμα της χρήσης και στη διανομή της περιουσίας. Όμως, του παρέχουν δικαίωμα ψήφου και, ακόμη, διατηρούν την προοπτική αποκόμισης υψηλών αποδόσεων στις περιπτώσεις που οι «Αξιόγραφα και Χρηματιστηριακές Επενδύσεις» - Σημειώσεις Μιχάλη Γκλεζάκου 20

αντίστοιχες επιχειρήσεις ακολουθούν σημαντικούς ρυθμούς ανάπτυξης και πραγματοποιούν μεγάλα κέρδη. Από την άποψη της επιχείρησης, οι κοινές μετοχές δεν προκαλούν κινδύνους, όπως π.χ. οι ομολογίες σε περίπτωση μη καταβολής τόκων, ούτε τη δεσμεύουν να καταβάλλει αναδρομικό μέρισμα ή τόκο, όπως συμβαίνει στην περίπτωση των προνομιούχων μετοχών. Παρόλα αυτά, τα κεφάλαια που αντλούνται μέσω της έκδοσης των μετοχών αυτών κοστίζουν τελικά περισσότερο από εκείνα που προέρχονται από άλλες πηγές. Πιο συγκεκριμένα, όταν ένας επενδυτής αγοράζει κοινές μετοχές προσδοκά κάποια απόδοση που θα υπερβαίνει εκείνη των (ασφαλέστερων) τίτλων σταθερού εισοδήματος (π.χ. ομολογίες). Η επαλήθευση των προσδοκιών του θα έχει ως αποτέλεσμα τη διατήρηση της τιμής της μετοχής στα αρχικά της επίπεδα ή και την αύξησή της. Μια τέτοια εξέλιξη προϋποθέτει ότι η επιχείρηση θα θεωρεί τις προσδοκώμενες από τους μετόχους της αποδόσεις ως κόστος των ιδίων της κεφαλαίων και θα κατορθώνει να καλύπτει το κόστος αυτό. Αν το πετύχει, θα μπορεί να αντλήσει πρόσθετα κεφάλαια από την αγορά (όταν το θελήσει), βρίσκοντας πρόθυμους αγοραστές για τις νέες μετοχές της και, ακόμη, θα τις διαθέσει σε αντίστοιχα υψηλές τιμές, περιορίζοντας με τον τρόπο αυτό την αραίωση των δικαιωμάτων των μετοχών της. Αντίθετα, η νοοτροπία ότι τα ίδια κεφάλαια έχουν χαμηλό κόστος μπορεί να οδηγήσει σε πρόκριση δραστηριοτήτων αντίστοιχα χαμηλής απόδοσης και, επομένως, σε αποτελέσματα που δεν θα ικανοποιούν τους μετόχους. Σε μια τέτοια περίπτωση θα ακολουθήσουν οι αντίστροφες από τις εξελίξεις που αναφέρθηκαν αμέσως πιο πάνω. ΠΡΟΝΟΜΙΟΥΧΕΣ ΜΕΤΟΧΕΣ Οι μετοχές αυτής της κατηγορίας έχουν κάποια επιπλέον δικαιώματα σε σχέση με τις κοινές, συμβαίνει όμως αρκετές φορές να στερούνται το δικαίωμα ψήφου. Τα πιο συνηθισμένα προνόμια που τους παραχωρούνται είναι τα εξής 5 : Κατά προτεραιότητα συμμετοχή στη διανομή κερδών (π.χ., αν τα κέρδη είναι περιορισμένα, οι προνομιούχες μετοχές θα εισπράξουν μέρισμα, όχι όμως απαραίτητα και οι κοινές) 6 5 Προφανώς, δεν υπάρχει ενιαίο θεσμικό πλαίσιο σε παγκόσμια βάση ως προς τις προνομιούχες μετοχές, γι αυτό τα αναφερόμενα πιο πάνω προνόμια είναι βέβαιο ότι διαφέρουν από χώρα σε χώρα. «Αξιόγραφα και Χρηματιστηριακές Επενδύσεις» - Σημειώσεις Μιχάλη Γκλεζάκου 21