«Επαναληπτικό διαγώνισμα Ιστορίας Προσανατολισμού Γ Λυκείου σε Οικονομία 19 ου και 20 ου και Προσφυγικό» ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΣΗ ΘΕΜΑ Α1 Να αποδώσετε το περιεχόμενο των παρακάτω όρων α) Τπουργείο Περιθάλψεως (Μονάδες 5) β) Βενιζελισμός (Μονάδες 5) γ) Υεντερασιόν (Μονάδες 5) Μονάδες 15 ΘΕΜΑ Α2 Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που ακολουθούν, γράφοντας στο τετράδιό σας, δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί στην κάθε πρόταση, τη λέξη ωστό, αν η πρόταση είναι σωστή, ή Λάθος, αν η πρόταση είναι λανθασμένη: α) Οι εκλογές του 1920 αποτέλεσαν την αφετηρία για την αλλαγή στάσης των συμμάχων απέναντι στην Ελλάδα.(μον. 2) β) Η απουσία πρόθεσης εκ μέρους των πλουσίων για απόκτηση μεγάλης έγγειας ιδιοκτησίας, άμβλυνε τις αντιθέσεις και δεν επέτρεψε να αναπτυχθούν σημαντικές κοινωνικές εντάσεις γύρω από το πρόβλημα των εθνικών γαιών. (μον. 2) γ) τα πλαίσια της Ύπατης Αρμοστείας Κωνσταντινουπόλεως, ιδρύθηκε η «Τπηρεσία Παλιννοστήσεως και Περιθάλψεως (μον. 2) δ) ε μια δεκαετία (1922-1931), η γεωργική παραγωγή στην Ελλάδα αυξήθηκε κατά 50%, οι καλλιεργούμενες εκτάσεις πολλαπλασιάστηκαν και εξασφαλίστηκε επάρκεια σε σιτηρά. (μον. 2) ε) Σο 1907, Έλληνες κάτοικοι της Ρουμανίας απελάθηκαν, λόγω της έξαρσης που γνώριζε εκείνη την εποχή το Κουτσοβλαχικό ζήτημα, το οποίο επηρέαζε τις σχέσεις Ελλάδας-Ρουμανίας. (μον. 2) Μονάδες 10 1
ΘΕΜΑ Β1 Να αναφερθείτε στις επιπτώσεις της άφιξης των προσφύγων την περίοδο 1914-1925, στην εξωτερική πολιτική και στην εθνολογική σύσταση του πληθυσμού του ελληνικού κράτους. Μονάδες 13 ΘΕΜΑ Β2 Ποια ήταν η πορεία του εργατικού κινήματος στην Ελλάδα, από το 19 ο αιώνα μέχρι το τέλος των Βαλκανικών Πολέμων; ΟΜΑΔΑ ΔΕΤΣΕΡΗ ΘΕΜΑ Γ1 Αφού μελετήσετε τα κείμενα που σας δίνονται και λαμβάνοντας υπόψη τις ιστορικές γνώσεις σας, να παρουσιάσετε: α. τις προσπάθειες της ελληνικής κυβέρνησης (1928-1932) να αντιμετωπίσει την οικονομική κρίση, καθώς και την έκβαση αυτών των προσπαθειών (μον. 10) β. τα αποτελέσματα της κρίσης για την ελληνική οικονομία (μον. 15). Μονάδες 25 ΚΕΙΜΕΝΟ Α Η Ελλάδα, έχοντας συνδέσει τη δραχμή με τη λίρα και χάρη στις συνεχείς παρεμβάσεις της κυβερνητικής πολιτικής, κατόρθωσε να διατηρήσει τη σταθεροποίηση του 1928 για όσο διάστημα η αγγλική λίρα παρέμενε ελεύθερα μετατρέψιμη σε χρυσό. Όμως, αφότου η Αγγλία εγκατέλειψε επίσημα τη χρυσή βάση *<+ η ελληνική σταθεροποίηση δεν είχε πλέον καμιά ελπίδα να διατηρηθεί. *<+ την υποτίμηση της αγγλικής λίρας, στην αυξανόμενη ζήτηση χρυσού και ξένου συναλλάγματος, η κυβέρνηση δεν αντέδρασε *<+. Η Σράπεζα της Ελλάδος εξακολούθησε να χορηγεί συνάλλαγμα χωρίς ποσοτικούς περιορισμούς. Όμως, μεταξύ των κύκλων του κεφαλαίου, η ιδέα ότι η σταθερότητα της δραχμής θα μπορούσε, με όλα αυτά, να διατηρηθεί, θεωρήθηκε γενικά ως απολύτως απραγματοποίητη. Αυτό δημιούργησε μεταξύ των κεφαλαιούχων ένα ρεύμα δυσπιστίας προς τη δραχμή. Όλοι επιδίωκαν να μετατρέψουν το κεφάλαιό τους σε χρυσό ή σε ξένο συνάλλαγμα. Αποτέλεσμα ήταν να εξανεμισθεί σε 2
ελάχιστο χρονικό διάστημα το αντίστοιχο κάλυμμα της Σράπεζας της Ελλάδος. *<+ Εμπρός σ αυτή την κατάσταση, η κυβέρνηση αναγκάστηκε να θέσει μια σειρά συναλλαγματικών περιορισμών για την προστασία του εθνικού νομίσματος *<+. Όμως, όπως ήταν φυσικό, οι περιορισμοί στη χορήγηση ξένου συναλλάγματος *<+ άρχισαν να επιδρούν περιοριστικά και πάνω στην όλη κίνηση του εξωτερικού εμπορίου. *<+ Η υποτίμηση της αγγλικής λίρας έκλεινε την αγγλική αγορά για τα ελληνικά προϊόντα, όμως και η Ελλάδα, με τη σειρά της, στην προσπάθειά της να προστατεύσει το νόμισμά της, κατέφευγε σε μια σειρά συναλλαγματικών ρυθμίσεων, που κατέληγαν να περιορίζουν την είσοδο των ξένων προϊόντων στην ελληνική αγορά. Κ. Βεργόπουλος, «Η ελληνική οικονομία από το 1926 ως το 1935», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών, τόμος ΙΕ, σ. 328. ΚΕΙΜΕΝΟ Β *<.+ Όμως, η διεθνής κρίση, οι ποσοτικοί εμπορικοί περιορισμοί, η πτώση της διεθνούς ζητήσεως, είχαν σαν άμεσο αποτέλεσμα μια βαθύτατη κρίση στην παραγωγή και στην εμπορία καπνού και σταδίδας. *<+ Αντίθετα, σημείωσε αύξηση η παραγωγή σε νέα προϊόντα προσανατολισμένα στην εσωτερική αγορά, όπως το βαμβάκι και άλλες πρώτες ύλες για τις ανάγκες της εγχώριας βιομηχανίας, και ακόμη τα σιτηρά, τα λαχανικά, οι ζωοτροφές και τα κτηνοτροφικά προϊόντα. Η αναδιάρθρωση της ελληνικής γεωργίας ήταν ένα ακόμη αποτέλεσμα της διεθνούς κρίσεως. Κ. Βεργόπουλος, «Η ελληνική οικονομία από το 1926 ως το 1935», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών, τόμος ΙΕ, σ. 330. ΚΕΙΜΕΝΟ Γ Σα μέτρα του 1932 αποτέλεσαν το ορόσημο για τη νέα ανάπτυξη της εγχώριας παραγωγής, η οποία συνεχίσθηκε ως τις παραμονές του Β Παγκοσμίου πολέμου. Άμεση συνέπεια των μέτρων αυτών ήταν ότι η δραχμή υποτιμήθηκε κατά 60% σε σχέση με τα ξένα νομίσματα, ενώ παράλληλα οι τιμές των εγχώριων προϊόντων δεν ανέβηκαν παρά μόνο 13,4%. Αυτό είχε σαν συνέπεια ότι τα προϊόντα του εξωτερικού ακρίβυναν τουλάχιστον τέσσερις φορές περισσότερο από όσο τα εγχώρια προϊόντα. *<+ την ουσία, τα μέτρα του 1932 κινητοποίησαν αρχικά ένα προϋπάρχον 3
παραγωγικό δυναμικό που παρέμενε ως τότε αναξιοποίητο. τη συνέχεια, όπως τονίζει ο οικονομολόγος Ξ. Ζολώτας, ο έντονος περιορισμός των εισαγωγών δημιούργησε μια «θερμοκηπικήν ατμόσφαιραν ζωηράς βιομηχανικής αναπτύξεως». Φαρακτηριστικό της γενικής κινητοποιήσεως των παραγωγικών πόρων στη χώρα ήταν η εντυπωσιακή αύξηση στην παραγωγή και κατανάλωση της ηλεκτρικής ενέργειας: μεταξύ των ετών 1928 και 1938, η ποσότητα του παραγόμενου ηλεκτρικού ρεύματος πολλαπλασιάσθηκε επί 4. το ίδιο διάστημα, το προϊόν του σχετικά νέου κλάδου των μηχανικών κατασκευών πολλαπλασιάσθηκε επί 5,8%. Θα πρέπει ακόμη να σημειωθεί ότι, σύμφωνα με τις στατιστικές της Κοινωνίας των Εθνών, κατά την περίοδο 1928-1938, η Ελλάδα σημείωσε την υψηλότερη αύξηση της βιομηχανικής παραγωγής στον κόσμο (65%), μετά τη οβιετική Ένωση (877%) και την Ιαπωνία (73%). Κ. Βεργόπουλος, «Η ελληνική οικονομία από το 1926 ως το 1935», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών, τόμος ΙΕ, σ. 330. ΘΕΜΑ 1 Με βάση το παράθεμα και τις ιστορικές σας γνώσεις να αναφερθείτε στις μετακινήσεις πληθυσμών εκτός από τις περιοχές της Μικράς Ασίας που σημειώθηκαν προς την Ελλάδα από τις αρχές του 20ού αιώνα και πριν το 1922. (Μονάδες 25) ΚΕΙΜΕΝΟ Α ημείο-σταθμός στην ιστορία του προσφυγικού ζητήματος πριν από την πλημμυρίδα του 1922 υπήρξε η ελληνοβουλγαρική συμφωνία εθελούσιας μετανάστευσης που υπογράφηκε ανάμεσα στις δύο χώρες τον Νοέμβριο του 1919 στο Νεϊγύ. τη βάση αυτής της συμφωνίας, χιλιάδες Έλληνες εγκατέλειψαν τη Βουλγαρία, κυρίως την περιοχή της Ανατολικής Ρωμυλίας, και μετέβησαν στο ελληνικό κράτος, ενώ περίπου 53.000 εκτιμάται ότι ήταν οι Βούλγαροι που μετακινήθηκαν εκείθεν των συνόρων. *<+ Πριν από την έλευση των προσφύγων του 22 οι πρόσφυγες που είχαν εισέλθει στο Ελληνικό Βασίλειο υπολογίζονταν σε περίπου 800.000 άτομα, ενώ όσοι είχαν λάβει μια κάποια βοήθεια από τις υπηρεσίες του υπολογίζονταν σε περίπου 450.000. τις μικρότερες αυτές μετακινήσεις πληθυσμών προς την Ελλάδα θα πρέπει να εντάξουμε τα προσφυγικά κύματα που σημειώθηκαν το 1915-1916 4
από τη βόρεια Ήπειρο, το 1916 από την ανατολική Μακεδονία, το 1919 από τη Ρωσία μετά την έκρηξη της Οκτωβριανής Επανάστασης (περίπου 55.000 πρόσφυγες), την ίδια χρονιά από τη Ρουμανία, και πιο συγκεκριμένα από περιοχές της που αποτέλεσαν θέατρο του Α Παγκοσμίου πολέμου, το 1919 από την υπό ιταλική διοίκηση Μικρά Ασία, καθώς και από την Αίγυπτο (επρόκειτο για αιχμαλώτους που υπηρετούσαν στον οθωμανικό στρατό και συνελήφθησαν από τους Άγγλους), αλλά και από τα νησιά της ωδεκανήσου. Κώστας Κατσάπης, «Το 1922 και οι πρόσφυγες», Προσφυγικές μετακινήσεις πριν από το 1922, σ.σ. 128-129, εκδόσεις Νεφέλη. ΚΕΙΜΕΝΟ Β Τπολογίζεται ότι 100.000 περίπου Έλληνες του Πόντου κατέφυγαν στη γειτονική Ρωσία, αφού, ακόμη και μετά την αποβίβαση των ελληνικών στρατευμάτων στα δυτικά παράλια της Μικράς Ασίας, η θέση τους δε βελτιώθηκε, καθώς βρίσκονταν μακριά από περιοχές υπό ελληνική διοίκηση. Οι πρόσφυγες αυτοί προστέθηκαν σε άλλους Έλληνες του Πόντου, που είχαν ήδη καταφύγει σε ρωσικά εδάφη κατά τη διάρκεια των ρωσοτουρκικών πολέμων του 19ου αιώνα. τα τέλη του 1917 η θέση των Ελλήνων της Ρωσίας έγινε δυσχερής λόγω της αναταραχής που προκάλεσε η Οκτωβριανή Επανάσταση. Πολλοί κατευθύνθηκαν προς τα παράλια της Μαύρης Θάλασσας, εκεί όπου κατέφυγαν και νέοι πρόσφυγες από τον Πόντο ακολουθώντας το ρωσικό στρατό, ο οποίος μετά τη συνθηκολόγηση της Ρωσίας αποχωρούσε από τις τουρκικές επαρχίες που είχε καταλάβει. Σο καλοκαίρι του 1919, ύστερα από την έκκληση για βοήθεια που απηύθυναν στο ελληνικό κράτος οι Έλληνες της νότιας Ρωσίας, έφθασε στο Βατούμ αποστολή του Τπουργείου Περιθάλψεως. τη συνέχεια μερίμνησε για την περίθαλψη των απόρων και τη μεταφορά 53.000 περίπου Ελλήνων με ατμόπλοια από το Βατούμ στη Θεσσαλονίκη, επιχείρηση που κράτησε από το Μάιο του 1920 μέχρι το Υεβρουάριο του 1921. Εκτός από τους Έλληνες που ήλθαν από τη Ρωσία, στην Ελλάδα έφθασαν και 30.000 περίπου Ρώσοι, η συντριπτική πλειονότητα των οποίων αποτελούσε τμήμα της στρατιάς του Βράγκελ, η οποία είχε παραμείνει στην Καλλίπολη. Για την περίθαλψή τους φρόντισαν το Τπουργείο Περιθάλψεως, ο Αμερικανικός Ερυθρός ταυρός και η γαλλική κυβέρνηση. Μετά την ανακήρυξη της Αλβανίας ως ανεξάρτητου κράτους και την εκκένωση του 5
νότιου τμήματος της χώρας από τον ελληνικό στρατό το 1914, Έλληνες κάτοικοι της περιοχής αυτής αναχώρησαν για το ελληνικό κράτος. *<+ τη διάρκεια της δεκαετίας του 1910 περίπου 32.000 ωδεκανήσιοι κατέφυγαν στην Ελλάδα και εγκαταστάθηκαν κυρίως στην Αθήνα, τον Πειραιά, τη Θεσσαλονίκη, τη άμο, τη ύρο και την Κρήτη. την πλειονότητά τους προέρχονταν από την Κάλυμνο και τη ύμη ενώ ένας σημαντικός αριθμός προερχόταν από τη Ρόδο, τη Λέρο, την Κω και την Κάρπαθο. Ν. Ανδριώτης, «Η πρώτη προσφυγιά Ελληνικές προσφυγικές μετακινήσεις, 1906-1922», Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, τ.6, σ.98-99. Καλή επιτυχία! 6