Συντάκτες: Μέλη του τακτικού Εκπαιδευτικού Προσωπικού του Τμήματος Διοίκησης Επιχειρήσεων της Σχολής Διοίκησης & Οικονομίας του ΤΕΙ Σερρών Σέρρες: 2008 Το πρόγραμμα συγχρηματοδοτήθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο και από Εθνικές πηγές
Κατάλογος περιεχομένων 1Εισαγωγή...3 2Τραπεζικός Δανεισμός...7 2.1Επενδυτικά Δάνεια...9 2.2Κεφάλαιο Κίνησης...10 2.3Factoring...12 2.4Ομολογιακό Δάνειο...13 2.5Forefaiting...14 2.6Sinking Fund...16 2.7Προεξόφληση...17 2.7.1Προεξόφληση Συναλλαγματικών...17 2.7.2Προεξόφληση Επιταγών...19 2.7.3Ιδιωτική χρήση των επιταγών...22 2.7.4Χρηματοδότηση μέσω Πιστωτικών Καρτών...23 2.8 Εναλλακτική χρηματοδότηση απόκτησης περιουσιακών στοιχείων (Leasing)... 23 2.9Εναλλακτική απόκτηση ρευστότητας με εκχώρηση περιουσιακών στοιχείων (Lease Back)...28 3Ιδιωτικός Δανεισμός...30 3.1Ομολογίες...30 3.2Άμεσα Επιχειρηματικά Δάνεια...31 3.3Πιστώσεις Προμηθευτών...32 3.4Παρακαταθήκη Εμπορευμάτων...33 3.5Αντάρτικη Χρηματοδότηση (Guerilla Funding)...34 3.5.1Προκαταβολές Πελατών, έναντι χαμηλής τιμής στη μελλοντική αγορά... 34 3.5.2Διάθεση χρήσης ακινήτων, έναντι μελλοντικών υψηλών ενοικίων, ή άλλων παροχών...36 3.5.3Παροχή Υπηρεσιών έναντι συμμετοχής στα μελλοντικά κέρδη... 37 3.5.4Προ-εισπράξεις προμηθειών από προμηθευτές, για την ανάπτυξη δικτύου πωλήσεων...38 3.5.5Λοιπές συνήθεις περιπτώσεις...39 4Συμμετοχή στο Κεφάλαιο...39 5Διαφοροποιημένες Χρηματοδοτήσεις...40 5.1Επιχειρηματικοί Άγγελοι...41 5.2Κεφάλαια Βετεράνων Επενδυτών (Veterans Investors)...43
5.3Ακαδημαϊκοί Τεχνοβλαστοί (Academic Spin-Off)...45 5.4Βιομηχανικοί Τεχνοβλαστοί (industrial Spin-Off)...46 5.5Επιχειρηματικοί Τεχνοβλαστοί (Spin-Out)...49 5.6Ακαδημαϊκά Τεχνοριζώματα (Academic Spin-In)...50 5.7Κεφάλαια Επιχειρηματικών Συμμετοχών (Private Equity Capital)... 52 5.8ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΕΙΣ ΜΙΚΡΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΥ ΜΙΚΡΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ... 63 5.8.1Ταμείο Νέας Οικονομίας (ΤΑΝΕΟ)...63 5.8.2Εγγύηση Δανεισμού ΜΜΕ (ΤΕΜΠΜΕ)...64 6Άμεσες ιδιωτικές συμμετοχές...66 6.1Ο ρόλος της οργανωμένης αγοράς...68 6.2Ο ρόλος του Επιμελητηρίου...69 6.3Ο ρόλος των λοιπών φορέων...69 6.4Ο ρόλος των Συνεταιριστικών Τραπεζών...70 Σελίδα 2
1 Εισαγωγή Σε κάθε συζήτηση για την πιθανότητα δημιουργίας μιας επιχείρησης, όλοι, όχι μόνο οι νέοι, καταλήγουν στην ίδια επωδό: χρειάζονται χρήματα και μάλιστα πολλά. Αυτό είναι αληθές, από τη μια άποψη, αλλά και ανεδαφικό στερεότυπο, από μια άλλη. Πράγματι μια επιχείρηση χρειάζεται χρήματα για να δημιουργηθεί και για να λειτουργήσει, αλλά όπως λένε οι επιχειρηματίες στην αγορά: χρήματα υπάρχουν εκεί έξω. Σκοπός της παρούσας μελέτης είναι να παρουσιάσει όλες τις ενδεχόμενες πηγές χρηματοδότησης μιας νέας επιχείρησης, ιδίως όταν αυτή τη δημιουργούν νέοι άνθρωποι και ειδικότερα με ανώτατες σπουδές, αλλά και να διερευνήσει εναλλακτικές μορφές χρηματοδότησης, που δεν έχουν ευρεία χρησιμοποίηση στην αγορά του χρήματος και τον επιχειρηματικό κόσμο. Στόχος της μελέτης είναι να παρέχει στους σπουδαστές που εξετάζουν την πιθανότητα να γίνουν επιχειρηματίες, με τις απαραίτητες πληροφορίες για τους τρόπους χρηματοδότησης, ιδιαίτερα όταν οι σπουδές τους δεν περιλαμβάνουν επαρκή οικονομική εκπαίδευση, ταυτόχρονα όμως, να δώσει στους επιχειρηματίες πρόσθετες δυνατότητες αξιοποίησης των χρημάτων που δεν είναι απαραίτητα για τη λειτουργία των επιχειρήσεών τους. Η παρούσα μελέτη θα μπορούσε να εξελιχθεί σε μια εκτεταμένη και σε βάθος ανάλυση όλων των χρηματοδοτικών εργαλείων, έτσι ώστε να παρουσιάζει ακαδημαϊκή πληρότητα. Επιλογή της ομάδας μελέτης, όμως, είναι να παρουσιαστούν τα εργαλεία αυτά με απλουστευτικό τρόπο, ώστε να είναι χρήσιμα και άμεσα χρηστικά για τους σπουδαστές και τους νέους πτυχιούχους. Παρά την πρόθεση απλούστευσης, τα ειδικά χαρακτηριστικά της κάθε μορφής χρηματοδότησης, απομονώνονται και εξετάζονται υπό το πρίσμα των ενδεχόμενων ευκαιριών. Πρόκληση αποτέλεσε και το ενδεχόμενο ένταξης στη μελέτη και των μακροοικονομικών χαρακτηριστικών των μορφών χρηματοδότησης, όπως και των επιπτώσεων της προώθησης της κάθε μορφής, χωριστά, στην εν γένει οικονομική ανάπτυξη μιας χώρας ή μιας ευρύτερης περιοχής, όπως είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση, ή πιό στενά, τη ζώνη του Ευρώ. Η ομάδα μελέτης προσπάθησε να αποφύγει την πρόκληση, στο μέτρο που δε θα ξέφευγε η μελέτη από το σκοπό της. Η πρόκληση ήταν ακόμη ισχυρότερη από το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ασχολούνται με το θέμα από όλες τις πλευρές. Και τα τρία αυτά σώματα έχουν αναθέσει σε εξειδικευμένες εταιρίες και Πανεπιστήμια την εκπόνηση μελετών για τις Μακροοικονομικές επιπτώσεις, προβλεπόμενες ή απολογιστικές, όλων των μορφών χρηματοδότησης, αλλά μετά την παραλαβή τους, όλοι διαμαρτύρονται επειδή οι μελέτες αυτές Σελίδα 3
επικεντρώνονται στα αρνητικά χαρακτηριστικά και τις δυσμενείς επιπτώσεις, αντί να εξετάζουν τους τρόπους αξιολόγησης και αξιοποίησης των χρηματοδοτικών εργαλείων. Η ομάδα μελέτης, πάντως, περιορίστηκε στις προβλεπόμενες ή εικαζόμενες επιπτώσεις των χρηματοδοτικών αυτών εργαλείων, στην τοπική οικονομία, όπως αυτή μπορεί να επηρεάσει το μέλλον των νέων πτυχιούχων, αλλά και των επιχειρήσεων της περιοχής, στο μέτρο που είναι σε θέση να τα αξιοποιήσουν ως τρόπο αξιοποίησης των αποθεματικών τους. Η περιοχή των Σερρών, όπως και άλλες πολύ πριν, προχώρησε στη δημιουργία μιας Συνεταιριστικής Τράπεζας, στόχος της οποίας είναι να χρησιμοποιούνται τοπικά τα χρηματικά κεφάλαια των τοπικών αποταμιευτών, ιδίως από όσους έχουν μικρές επιχειρήσεις. Το ανθηρό παράδειγμα του θεσμού των Συνεταιριστικών Τραπεζών δεν είναι δυνατό να μετεξελιχθεί σε φορέα διαχείρισης τέτοιων χρηματοδοτικών εργαλείων, τουλάχιστον με την τρέχουσα Νομοθεσία. Είναι φυσικό, η ομάδα μελέτης να μη προτείνει αλλαγή της Νομοθεσίας, για πολλούς λόγους, ο κυριότερος από τους οποίους είναι ότι αφορά μόνο την τοπική οικονομία και εξετάζει μόνο τους φοιτητές και νέους πτυχιούχους, από τη μια πλευρά και τους κατόχους χρηματικού κεφαλαίου, από την άλλη. Είναι αλήθεια ότι το Νομικό σύστημα της χώρας μας είναι εξαιρετικά περιοριστικό, όπως και πολύπλοκο, όπως και ακριβές ότι δίνει εξαιρετικά δικαιώματα στις κατεστημένες Τράπεζες, ως αποτέλεσμα της εγγύησης του Ελληνικού Δημοσίου των καταθέσεων. Ταυτόχρονα, όμως, το Νομικό σύστημα της χώρας μας, ρυθμίζει κάθε πιθανή ιδιωτική συμφωνία, με μόνο περιορισμό την προστασία από την απάτη, αυτών που δεν είναι δυνατό να την αντιληφθούν, θέτοντας όρια ως προς το επιτόκιο ή τις διαδικασίες εξασφάλισης δανείων. Αυτό δίνει τη δυνατότητα εφαρμογής, υπό όρους, όλων των μεθόδων χρηματοδότησης των νέων επιχειρήσεων, με προσωποποιημένο τρόπο, αξιοποιώντας όλες τις Νομικές δυνατότητες της χώρας μας. Εξαρχής, αυτό που ήταν εμφανές, κατά τις συζητήσεις της ομάδας μελέτης, ήταν ότι η εισαγωγή των χρηματοδοτικών εργαλείων για τις νέες επιχειρήσεις, ιδίως από νέους πτυχιούχους, με υπερκέραση των περιορισμών που απαιτούν Τραπεζική ή Χρηματιστηριακή εμπλοκή, είναι και εφικτή και σκόπιμη. Αυτό που απαιτείται, όμως, είναι ευρεία δημοσιότητα, με τόση απλούστευση, όση αρκεί για προκαλέσει το ενδιαφέρον των τοπικών επενδυτών. Αυτό που επίσης απασχόλησε την ομάδα μελέτης, ήταν η ψυχολογία των επενδυτών, όπως αυτή εκφράζεται από την πρακτική τους, που συχνά αντιτίθεται σ' αυτό που απαντούν όταν ερωτώνται, δηλαδή προβαίνουν σε εγγυημένες καταθέσεις, ενώ διαφορετικά απαντούν στα ερωτηματολόγια, όπως ότι είναι πρόθυμοι να αναλάβουν επιχειρηματικό κίνδυνο. Σελίδα 4
Απευθυνόμενοι σε δύο πλευρές που έχουν αντιπαρατιθέμενα συμφέροντα, όπως και αντιτιθέμενες ανησυχίες, προσπαθήσαμε να εντοπίσουμε ένα κοινό τόπο, όπου μπορούν να συνυπάρχουν οι επιθυμίες με τις ανησυχίες της κάθε πλευράς. Αυτοί που προτίθενται να συμμετάσχουν στο σχηματισμό κεφαλαίου, επιθυμούν να εξασφαλίσουν τα χρήματά τους και φτάνουν μέχρι το σημείο να απαιτούν εμπράγματες εξασφαλίσεις ή τη διοίκηση της επιχείρησης. Τέτοιου είδους προθέσεις δεν είναι δυνατό να καταλήξουν σε συμφωνίες, επειδή οι νέοι και μορφωμένοι άνθρωποι δε διαθέτουν την απαραίτητη περιουσία, ώστε να προσφέρουν εμπράγματη εξασφάλιση, ενώ και η παραχώρηση της διοίκησης της επιχείρησης τους στερεί τη δυνατότητα της καινοτομίας και την αξιοποίηση ειδικών γνώσεων και δεξιοτήτων, ιδίως στον τομέα της διοίκησης. Αν οι χρηματοδότες είχαν οι ίδιοι την ικανότητα να δημιουργήσουν μόνοι μια καινοτόμα ή μια επιχείρηση ενταγμένη στην οικονομία της γνώσης, δεν θα είχαν την ανάγκη της ομάδας των νέων. Χρειάζονται τους νέους, προκειμένου να επιχειρήσουν σε τομείς στους οποίους μόνοι ή με υπαλλήλους, δε θα είχαν καμιά τύχη. Οι χρηματοδότες, όμως, διαθέτουν τα χρήματά τους προκειμένου να αποκτήσουν μια πρόσθετη πηγή χρηματοδότησης, αλλά και να διαπιστώνουν ότι η αξία της περιουσίας τους συνεχώς αυξάνει. Για να πεισθούν να χρηματοδοτήσουν μια επιχειρηματική δραστηριότητα την οποία δεν ελέγχουν, πράγμα που συμβαίνει ότι τη διοικούν άλλοι, πρέπει να εξασφαλίζεται ότι ο τρόπος διαχείρισης και λειτουργίας της δεν αφήνουν περιθώρια για ανέντιμες συναλλαγές, επίσης δε ότι οι αποφάσεις της διοίκησης λαμβάνονται ορθολογικά και δεν αναλαμβάνονται υπέρμετροι επιχειρηματικοί κίνδυνοι, πέρα από την αρχική συμφωνία ή το αρχικό σχέδιο. Εκτός από τα άμεσα χρηματοδοτικά εργαλεία, που είναι ελάχιστα γνωστά στη χώρα μας, σε όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης διατίθενται επιχορηγήσεις, δηλαδή μη επιστρεπτέα χρήματα, για τη δημιουργία νέων επιχειρήσεων, ιδίως από νέους στην ηλικία, νέους πτυχιούχους, γυναίκες και μέλη ευπαθών κοινωνικών ομάδων (μακροχρόνια άνεργοι, τσιγγάνοι, πολύτεκνοι, εξαρτημένα άτομα κλπ). Τέτοιου είδους οικονομική συνδρομή στη δημιουργία επιχειρήσεων έχει διαφορετικές μορφές από χώρα σε χώρα, προσαρμόζοντας τη χρήση των Ευρωπαϊκών και εθνικών κονδυλίων, στα εθνικά δεδομένα, αλλά και τους αναπτυξιακούς στόχους του κάθε Κράτους Μέλους. Αυτού του τύπου οι επιχορηγήσεις αποτελούν ταυτόχρονα ένα εξαιρετικά αποτελεσματικό εργαλείο για όσους είναι αποφασισμένοι να ξεκινήσουν μια δική τους επιχειρηματική δραστηριότητα ή και αυτο-απασχόληση, καθώς και μια παγίδα, για τους περισσότερους που βλέπουν την ευκαιρία να αποκτήσουν άκοπα πλούτο, χωρίς να έχουν πραγματικά σχεδιάσει μια επιχειρηματική δραστηριότητα που να υπόσχεται επιτυχία. Σελίδα 5
Η παρούσα μελέτη απευθύνεται ταυτόχρονα στους φοιτητές και τους νέους πτυχιούχους, καθώς και όσους διαθέτουν χρηματικό κεφάλαιο το οποίο, είτε αποδίδει ελάχιστα (συνήθως με τη μορφή καταθέσεων), είτε είναι τοποθετημένο σε ανεξέλεγκτες επενδύσεις, με τη μορφή μετοχών στο Χρηματιστήριο, ως εναλλακτική αξιοποίησή του. Σελίδα 6
2 Τραπεζικός Δανεισμός Δυό τάσεις επικρατούν στην αγορά. Από τη μια είναι οι επιχειρηματίες που αποφεύγουν το δανεισμό από τις τράπεζες και από την άλλη αυτοί που προτιμούν τη λήψη δανείων, επιδιώκοντας τη χρησιμοποίηση των χρημάτων στην επιχειρηματική τους δραστηριότητα, υπολογίζοντας ότι τα έσοδα από τη χρησιμοποίηση αυτών των χρημάτων θα είναι υψηλότερα από τους τόκους, αλλά και ότι θα είναι σε θέση να τα αποπληρώνουν τακτικά. Οι Τράπεζες, από τη δική τους πλευρά, δανείζουν αυτούς από τους οποίους θεωρούν ότι θα πληρώνουν τακτικά τις υποχρεώσεις τους, αλλά και σε αντίθετη περίπτωση, θα τους κατάσχουν περιουσιακά στοιχεία, τα οποία θα μπορούν να εκποιήσουν και να ικανοποιήσουν τις απαιτήσεις τους. Στη χώρα μας, που συγκαταλέγεται μεταξύ των πολύ λίγων όμοιων χωρών, οι καταθέσεις στις Τράπεζες είναι εγγυημένες από το Κράτος (μέσω της Τράπεζας της Ελλάδας) και γι' αυτό οι πιστωτικοί κανόνες και η λειτουργία των Τραπεζών ελέγχονται εξονυχιστικά. Άλλωστε οι τράπεζες δε δανείζουν τα χρήματα τα δικά τους, αλλά των καταθετών. Οι τράπεζες κερδίζουν τη διαφορά ανάμεσα στο κόστος της απόκτησης μετρητών (τόκοι που πληρώνονται στους καταθέτες) και τα έσοδα που έχουν από τους τόκους που πληρώνουν όσοι παίρνουν δάνεια (ή χρησιμοποιούν τα χρήματα με διαφορετικό τρόπο, όπως πιστωτικές κάρτες). Αν δε παραχωρήσουν δάνεια, δεν έχουν κέρδη. Αν δεν εισπράττουν κανονικά τις δόσεις των δανείων, δεν είναι σε θέση να εξυπηρετήσουν τους καταθέτες που επιθυμούν να κάνουν ανάληψη από τις καταθέσεις τους. Εάν τα χρήματα των καταθέσεων δεν επαρκούν, οι Τράπεζες δανείζονται η μια από την άλλη, πληρώνοντας ένα επιτόκιο, γνωστό ως διατραπεζικό. Όταν δεν είναι σε θέση να εξυπηρετήσουν τους καταθέτες, δανείζονται από άλλες Τράπεζες ή την Τράπεζα της Ελλάδος. Αυτό οδηγεί τις Τράπεζες να διαφημίζουν και να προωθούν το δανεισμό στις επιχειρήσεις που φαίνεται ότι είναι σε θέση να εξυπηρετούν τα δάνεια, κυρίως όμως, όταν δεσμεύουν την προσωπική ακίνητη περιουσία των ιδιοκτητών της επιχείρησης. Ο εγγυημένος χαρακτήρας των καταθέσεων και οι αυστηροί κανόνες, δεν επιτρέπουν στις Τράπεζες να αναλάβουν μέρος του επιχειρηματικού κινδύνου και να χρηματοδοτήσουν τη δημιουργία επιχείρησης, βασισμένες στο επιχειρηματικό σχέδιο και την επιχειρηματική ομάδα, όπως γίνεται σε άλλες χώρες, όπου σε περίπτωση πτώχευσης μιας Τράπεζας, οι καταθέτες χάνουν τα χρήματά τους, παρά μόνο σε πολύ περιορισμένο βαθμό. Σελίδα 7
Η αναγκαστική επιλεκτικότητα των Τραπεζών, ως προς τη φερεγγυότητα των δανειοληπτών, περιορίζει τις Τράπεζες και δημιουργεί μεγάλα αποθεματικά, δηλαδή χρήματα που έχουν κατατεθεί και δεν έχουν διοχετευτεί σε δάνεια, οπότε οι Τράπεζες προωθούν άλλες μορφές χρήσης των καταθέσεων, όπως είναι τα στεγαστικά και τα καταναλωτικά δάνεια, οι πιστωτικές κάρτες και άλλες μορφές δανεισμού. Η επέκταση του Τραπεζικού δανεισμού δημιουργεί Λογιστικό χρήμα, αφού οι δαπάνες του καθενός είναι εισόδημα για κάποιον άλλο, με αποτέλεσμα την αύξηση του όγκου του χρήματος, με συνέπειες στον πληθωρισμό. Ο πληθωρισμός, πάντως, δεν αποτελεί σημαντικό ανασταλτικό παράγοντα στην οικονομία, εκτός και αν αρχίσει να υπερβαίνει κάποια όρια, τα οποία δεν είναι αυστηρά τοποθετημένα από την οικονομική επιστήμη. Άλλωστε η οικονομική επιστήμη είναι περισσότερο εμπειρική, δηλαδή προκύπτει από την ανάλυση παρατηρήσεων του παρελθόντος, στις οποίες στηρίζονται και όλα τα μαθηματικά μοντέλα για τις προβλέψεις του μέλλοντος, καθώς και αυτοί που ονομάζονται νόμοι. Αυτό που έχει σημασία για την παρούσα μελέτη, είναι ότι η επέκταση του δανεισμού προκαλεί, μεν, πληθωρισμό, διαμορφώνει, όμως, ταυτόχρονα και τις συνθήκες για ταχύτερη ανάπτυξη. Άλλωστε, η εισαγωγή του Ευρώ και ο έλεγχος της κυκλοφορίας χαρτονομισμάτων, αλλά και των επιτοκίων, από την Κεντρική Ευρωπαϊκή Τράπεζα, κρατούν τον πληθωρισμό υπό έλεγχο. Ο δανεισμός είναι μια ελεγχόμενη, με την έννοια ότι μπορεί να κινείται μέσα σε προκαθορισμένα όρια) συμφωνία ανάμεσα στο δανειστή, που είναι η Τράπεζα και τον οφειλέτη που είναι η επιχειρηματική ομάδα. Όπως κάθε συμφωνία, έτσι και αυτή υπόκειται σε διαπραγμάτευση, όπως επίσης και ως συναλλαγή, υπόκειται στην επιθυμία της κάθε πλευράς να βγει κερδισμένη. Σε κάθε περίπτωση Τραπεζικού δανείου υπάρχουν διαπραγματεύσιμα χαρακτηριστικά, είναι, όμως, σχεδόν απίθανο ένας Διευθυντής υποκαταστήματος να είναι εξουσιοδοτημένος να δεχτεί παρεκκλίσεις από την πολιτική της Τράπεζας. Τέτοιου είδους ειδικές συμφωνίες είναι αρμοδιότητα της Κεντρικής Διοίκησης της κάθε Τράπεζας, η οποία αποφασίζει με βάση τη διατύπωση του αιτήματος από την πλευρά της επενδυτικής επιχειρηματικής ομάδας, το Επιχειρηματικό επενδυτικό σχέδιο, αλλά και τη γνώμη του τοπικού Διευθυντή, η οποία βασίζεται κυρίως στην έκθεση κάποιου εξειδικευμένου στελέχους του υποκαταστήματος, το οποίο επεξεργάζεται το αίτημα με βάση αριθμητικούς υπολογισμούς (αριθμοδείκτες). Τα μέλη της επιχειρηματικής επενδυτικής ομάδας δεν έχουν άμεση επαφή με τη διοίκηση της Τράπεζας, παρά μόνο με τους υπαλλήλους και το Διευθυντή του υποκαταστήματος. Σελίδα 8
Οι ανάγκες σε μετρητά των επιχειρήσεων μπορούν να καλυφθούν από Τραπεζικό δανεισμό, ξεκινούν από την απόκτηση κτιρίων και ηλεκτρομηχανολογικού εξοπλισμού, όπως και μεταφορικών μέσων και συνεχίζονται με το αποκαλούμενο κεφάλαιο κίνησης, με το οποίο αποκτώνται πρώτες ύλες, πληρώνονται οι εργαζόμενοι και τα κάθε φύσης έξοδα. 2.1 Επενδυτικά Δάνεια Ένα δάνειο μπορεί να χαρακτηριστεί ως επενδυτικό όταν αφορά την απόκτηση πάγιων (με την έννοια ότι παραμένουν μακροχρόνια στη χρήση της επιχείρησης για την εξυπηρέτηση των κοπών της) περιουσιακών στοιχείων που θα χρησιμοποιηθούν άμεσα για την παραγωγή αγαθών, την παροχή υπηρεσιών ή και το εμπόριο. Τα δάνεια αυτά χορηγούνται για διάρκεια Μέσο-μακροπρόθεσμη (5 15 χρόνια) με επιτόκιο που μπορεί να είναι σταθερό ή κυμαινόμενο. Υπό προϋποθέσεις, ανάλογες με το κάθε αναπτυξιακό πρόγραμμα, είναι δυνατή η επιδότηση του επιτοκίου, που μπορεί να φτάνει και στις 4 ποσοστιαίες μονάδες. Οι Τράπεζες χορηγούν δάνεια για την απόκτηση αυτών των περιουσιακών στοιχείων, με κριτήρια που θέτει η κάθε μια, εντός των ορίων που θέτει η Τράπεζα της Ελλάδας. Το κάθε επενδυτικό δάνειο είναι ένας μοναδικός συνδυασμός, αφενός της σύνθεσης και της αξίας των περιουσιακών στοιχείων, αφετέρου του αναμενόμενου οικονομικού αποτελέσματος, καθώς και της κίνησης του χρήματος (χρηματο-ροές). Η κάθε Τράπεζα προσπαθεί να εξασφαλίσει την επανείσπραξη του δανείου σε κάθε περίπτωση και για το λόγο αυτό ζητά εμπράγματες διασφαλίσεις, που είναι, είτε υποθήκευση ακινήτων μεγαλύτερης αξίας από το ύψος του δανείου, είτε εγγύηση τρίτου που κατέχει ακίνητα. Σε κάθε περίπτωση, οι Τράπεζες αποφεύγουν να δανείζουν όσους έχουν δυσμενή στοιχεία, όπως αυτά προκύπτουν από το διατραπεζικό σύστημα ΤΕΙΡΕΣΙΑΣ, δηλαδή δεν έχουν κακό ιστορικό με την εξυπηρέτηση άλλων δανείων ή υποχρεώσεων (πιστωτικές κάρτες, για παράδειγμα). Η εξυπηρέτηση (αποπληρωμή) του δανείου γίνεται με διάφορους τρόπους, ανάλογα με τις επιλογές της κάθε Τράπεζας, και ανήκουν στις παρακάτω κατηγορίες: Σταθερό τοκοχρεολύσιο ή ράντα, στο οποίο περιλαμβάνονται ένα μέρος τόκων και ένα μέρος κεφαλαίου (χρεολύσιο). Σταθερό μέρος του δανεισθέντος κεφαλαίου (χρεολύσιο) και χωριστά οι τόκοι της κάθε περιόδου, που είναι συνήθως τρίμηνο. Αυτόματη πληρωμή, μέσω καταθετικού λογαριασμού. Σελίδα 9
Χρηματοδότηση μέσω αλληλόχρεου λογαριασμού. Σε μερικές χώρες, ο τραπεζικός δανεισμός είναι δυνατό να μετατρέπεται σε συμμετοχή στο κεφάλαιο της επιχείρησης, αυτό, όμως δεν είναι δυνατό στο Ελληνικό Τραπεζικό σύστημα, όπως και στις περισσότερες Ευρωπαϊκές χώρες. Παρά ταύτα, αρκετές Τράπεζες επενδύουν στο κεφάλαιο επιχειρήσεων με διαφορετικούς τρόπους, όπως είναι για παράδειγμα η συμμετοχή σε αύξηση μετοχικού κεφαλαίου ΑΕ, η αγορά μετατρέψιμων ομολογιών (δηλαδή δανεισμού μέσα από τις Χρηματιστηριακές αγορές, που δίνουν το δικαίωμα μετατροπής της συμμετοχής στο δανεισμό σε μετοχές), ακόμη και η δημιουργία νέων επιχειρήσεων. Το Νομικό και Κανονιστικό σύστημα, από τη μια και το Χρηματοοικονομικό, από την άλλη, έχουν γίνει τόσο πολύπλοκα που, ούτε οι Νομοθέτες (η Βουλή), ούτε η Κανονιστική Αρχή (η Τράπεζα της Ελλάδος), είναι σε θέση να τα ρυθμίσουν ομοιόμορφα και συνδυαστικά. Επειδή, όμως, τέτοιες περιπτώσεις αφορούν μεγάλες επιχειρήσεις, ξεπερνούν τους σκοπούς της παρούσας μελέτης, με μια και μόνο εξαίρεση, αυτή που αφορά τη δημιουργία Ανώνυμης Εταιρίας με ανάδοχο μια Τράπεζα. 2.2 Κεφάλαιο Κίνησης Οι Τράπεζες χορηγούν δάνεια για την αντιμετώπιση των καθημερινών αναγκών μιας επιχείρησης. Τα δάνεια αυτά είναι βραχυπρόθεσμα, διάρκειας μερικών μηνών μέχρι το πολύ πέντε ετών. Εφόσον υπάρχουν εμπράγματες εξασφαλίσεις (δηλαδή ακίνητα που υποθηκεύονται, ή εγγυητές που καλύπτουν τις προϋποθέσεις), οι Τράπεζες δεν εμποδίζονται να χορηγήσουν δάνεια, εκτός και αν έχουν καλύψει το περιθώριο του συνολικού δανεισμού που επιτρέπει η τράπεζα της Ελλάδος ή οι εσωτερικοί τους κανονισμοί. Ακόμη και σ' αυτές τις περιπτώσεις, η άρνηση μιας τράπεζας δεν είναι αμετάκλητη (αφού οι συνθήκες περιορισμού αποτελούν χρονική συγκυρία και σε διαφορετικό χρόνο αντιμετωπίζονται διαφορετικά), αλλά και άλλες Τράπεζες, μπορούν να αποτελέσουν εναλλακτικές πηγές χρηματοδότησης. Οι Τράπεζες επιμένουν στις εμπράγματες εξασφαλίσεις κυρίως στις νέες ή τις επιχειρήσεις που δεν είναι γνωστές για τη φερεγγυότητά τους. Στις επιχειρήσεις που λειτουργούν για πολλά χρόνια και είναι γνωστή η συμπεριφορά τους σε ότι αφορά την εξυπηρέτηση παλαιότερων δανείων, οι Τράπεζες χορηγούν, χωρίς εμπράγματες εξασφαλίσεις, ένα ποσοστό του ετήσιου κύκλου εργασιών τους. Αυτό το ποσοστό μπορεί να ξεπερνά τον ετήσιο κύκλο εργασιών (τζίρο), κάθε περίπτωση, όμως, κρίνεται ξεχωριστά. Σελίδα 10
Μεγάλες διαφορές μεταξύ των τραπεζών δεν υπάρχουν. Πολλοί αναφέρονται σε εναρμονισμένες πρακτικές, πολλοί άλλοι, ότι το αυστηρό κανονιστικό πλαίσιο αφήνει πολύ μικρά περιθώρια διαφοροποίησης, ενώ υπάρχουν και άλλοι που διατείνονται ότι το τραπεζικό σύστημα έχει δεσπόζουσα θέση στην οικονομία, πολύ δε περισσότερο ότι αποτελεί εργαλείο χρηματοδότησης των ελλειμμάτων του Κρατικού Προϋπολογισμού και έχει τη δυνατότητα να επιβάλλει τους όρους του σε κανονιστικό ή και Νομοθετικό επίπεδο. Για μια νέα επιχείρηση, η χρηματοδότηση του απαραίτητου κεφαλαίου κίνησης από τον τραπεζικό τομέα είναι μια πολύ δύσκολη υπόθεση, συνήθως ανέφικτη, όταν δεν υπάρχουν περιουσιακά στοιχεία που να μπορούν να υποθηκευτούν (επειδή δεν έχουν άλλη προηγούμενη υποθήκη) ή φερέγγυοι εγγυητές. Είναι εύκολο να κατηγορεί κάποιος τις τράπεζες, επειδή δε συνεισφέρουν αρκετά στην ανάπτυξη νέων επιχειρήσεων, πρέπει όμως να λαμβάνει υπόψη του ότι οι ίδιες είναι υποχρεωμένες να περιορίζουν τον πιστωτικό κίνδυνο, ώστε να μπορούν να καλύπτουν τους καταθέτες, αφενός και αφετέρου να διατηρείται ο όγκος και η ταχύτητα κυκλοφορίας του χρήματος μέσα σε ελεγχόμενα όρια, ώστε να μην εκτινάσσεται ο πληθωρισμός σε μη αναστρέψιμα επίπεδα. Οι νέοι επιχειρηματίες, λαμβάνοντας υπόψη το βαθμό δυσκολίας που παρουσιάζει η απόκτηση δανειακών κεφαλαίων κίνησης, είναι υποχρεωμένοι να διερευνήσουν εναλλακτικές πηγές απόκτησης ρευστότητας, στις περισσότερες από τις οποίες συμμετέχουν και οι τράπεζες. Οι περισσότεροι Σύμβουλοι Επιχειρήσεων, κατά τη διαδικασία της σύνταξης του Επιχειρηματικού Σχεδίου μιας νέας επιχείρησης, όταν αυτή πρόκειται να ενταχθεί σε πρόγραμμα χρηματοδότησης από Εθνικές ή και Ευρωπαϊκές πηγές, συνιστούν την 'υπερτιμολόγηση ώστε να απομένει στη διάθεση του επιχειρηματία ένα ποσό που να το χρησιμοποιήσει για τη χρηματοδότηση των τρεχουσών αναγκών, μέχρι να αρχίσει να εισπράττει από τους πελάτες του. Μια τέτοια τακτική είναι πλέον, στις περισσότερες περιπτώσεις, καταστροφική. Πρώτα απ' όλα, το Υπουργείο Ανάπτυξης που είναι ο κύριος διαχειριστής των Εθνικών και των Ευρωπαϊκών χρηματοδοτήσεων, έχει καταγράψει σε βάσεις δεδομένων τους τιμοκαταλόγους από σχεδόν όλα τα αντικείμενα που μπορούν να αγοραστούν ως εξοπλισμός. Έτσι, τυχόν υπερτιμολόγηση εντοπίζεται εύκολα και κυρίως επισύρει την άρση της χρηματοδότησης. Άλλωστε, ο προμηθευτής που θα δεχτεί να αναγράψει σε τιμολόγιο πώλησης ένα ποσό μεγαλύτερο από αυτό που θα εισπράξει, θα πληρώσει Φόρο Προστιθέμενης Αξίας, τον οποίο απαιτεί να εισπράξει από τον αγοραστή και επιπλέον θα φορολογηθεί για τα επιπλέον έσοδα, τα οποία ζητά να επιβαρυνθεί ο αγοραστής. Στην ευνοϊκότερη περίπτωση, το 19% του ΦΠΑ και το 25% του φόρου (μέρος του οποίου Σελίδα 11
προκαταβάλλεται 1 ), εξαφανίζουν οποιαδήποτε ευκαιρία ρευστότητας, ακόμη και στο μέγιστο ποσοστό χρηματοδότησης από τα προγράμματα, με εξαίρεση κάποιες ειδικές περιπτώσεις, που η χρηματοδότηση καλύπτει το 100% του κόστους δημιουργίας μιας επιχείρησης. Επιπρόσθετα, το Υπουργείο Οικονομικών προβαίνει σε ελέγχους διαπίστωσης καταχωρήσεων στα λογιστικά Βιβλία που παραπέμπουν σε εικονικά τιμολόγια. Πάντως, οι περισσότερες επιχειρήσεις πώλησης εξοπλισμού αρνούνται να προβούν σε υπερτιμολογήσεις, επειδή τέτοιες περιπτώσεις αποκαλύπτονται και οι εκδότες των τιμολογίων έχουν και αυτοί ευθύνη, η οποία μπορεί να επισύρει και ποινικές κατηγορίες. 2.3 Factoring Πρόκειται για την πώληση σε ένα Τραπεζικό Ίδρυμα, των οφειλών των πελατών, χωρίς να υπάρχουν άλλα παραστατικά πέρα από το Τιμολόγιο Πώλησης (που είναι συνδεδεμένο με ένα Δελτίο Αποστολής), εφόσον πρόκειται για επιχειρήσεις που έχουν αγοράσει με πίστωση, ή μια επώνυμη Απόδειξη Λιανικής Πώλησης. Οι Τράπεζες που έχουν εντάξει αυτό το χρηματοδοτικό σύστημα στις δραστηριότητές τους και έχουν άδεια από την Τράπεζα της Ελλάδος, μπορούν να αγοράζουν αυτές τις απαιτήσεις έναντι των πελατών τους, εφαρμόζοντας ένα ποσοστό προεξόφλησης. Αυτό σημαίνει ότι η επιχείρηση που εκχωρεί την είσπραξη σε ένα Τραπεζικό Ίδρυμα, εισπράττει απ' αυτό ένα ποσοστό (περίπου το 80%-90%) των χρημάτων που θα εισπράξει η Τράπεζα, αμέσως μετά την παράδοση των δικαιολογητικών που θα της ζητηθούν (Τιμολόγια Πώλησης, Τιμολόγια Παροχής Υπηρεσιών, Αποδείξεις Λιανικής Πώλησης, Αποδείξεις Παροχής Υπηρεσιών και τα Δελτία Αποστολής που συχνά αντιστοιχούν). Το Τραπεζικό Ίδρυμα αναλαμβάνει να εισπράξει τα οφειλόμενα ποσά, ασκώντας κάθε νόμιμη πίεση στους οφειλέτες, όπως και κάθε άλλη νόμιμη μέθοδο (όπως είναι η κατάσχεση περιουσιακών στοιχείων, όχι μόνο ακινήτων, αλλά και αυτοκινήτων ή επίπλων, όχι όμως καταθέσεων, ακόμη και αν είναι στην ίδια Τράπεζα). Η Τράπεζα, στο 10%-20% που υπολείπεται από το ποσό που προεξοφλεί υπολογίζει το ποσοστό των οφειλετών που αδυνατούν να πληρώσουν και δε διαθέτουν περιουσία, το κόστος κίνησης των νομικών διαδικασιών, προκειμένου να εισπράξει από τους κακοπληρωτές, το κόστος κατάσχεσης από τους εξαιρετικά δύστροπους οφειλέτες, το κόστος διοικητικής παρακολούθησης, όπως και τους τόκους επί του συνολικού ποσού (όχι μόνο στο 80%). 1 Για αγορά αγαθών προκαταβάλλεται φόρος 8%, σήμερα, επί της αξίας του αγαθού. Αν πρόκειται για παροχή Υπηρεσιών, το ποσοστό είναι 20%. Σελίδα 12
Πρόκειται για μια μέθοδο χρηματοδότησης που είναι κατάλληλη και για νέες επιχειρήσεις που έχουν ανάγκη από κεφάλαια για να αναπτύξουν τις δραστηριότητές τους. Οι νέες επιχειρήσεις μπορούν να να υπολογίζουν στη μέθοδο αυτή, ιδίως όταν δεν έχουν τη δυνατότητα να υποθηκεύσουν ακίνητη περιουσία ή να πείσουν φερέγγυα πρόσωπα να εγγυηθούν με τη δική τους περιουσία, προκειμένου να εξασφαλίσουν δανειακό κεφάλαιο κίνησης. Το κόστος του factoring είναι φαινομενικά μεγαλύτερο από τους τόκους των δανείων, ενώ υπάρχουν και περιπτώσεις που δεν είναι ενδεδειγμένη. Το επιπλέον κόστος αντισταθμίζεται από το κόστος που θα είχε η επιχείρηση για να εισπράξει από τους πελάτες της, ενώ και το ποσοστό επισφαλών πελατών είναι σημαντικά μικρότερο, επειδή η παρέμβαση της Τράπεζας στην είσπραξη επισύρει και την απειλή της εγγραφής στη διατραπεζική βάση Τειρεσίας, εφόσον υπάρξει καθυστέρηση στην πληρωμή. Αντίθετα, η παρέμβαση του Τραπεζικού συστήματος στην είσπραξη, δημιουργεί πίεση στους πελάτες και είναι δυνατό να αλλάξουν προμηθευτή, ακριβώς επειδή πιέζονται. Το Τραπεζικό σύστημα προσφέρει και εναλλακτικό τρόπο παρέμβασης και μάλιστα με χαμηλότερο κόστος, αντικαθιστώντας τον κίνδυνο με το δικαίωμα αναγωγής, δηλαδή επιστροφής των μη εισπραττόμενων απαιτήσεων στη χρηματοδοτούμενη επιχείρηση, η οποία υποχρεούται να πληρώσει την Τράπεζα (η οποία της είχε προκαταβάλλει την αξία της απαίτησης). Οι Τράπεζες συνιστούν τη μέθοδο της χρηματοδότησης με αναγωγή, επειδή αποφεύγουν γενικά την ανάληψη κινδύνου. 2.4 Ομολογιακό Δάνειο Το Ομολογιακό δάνειο είναι ένα προϊόν κεφαλαιαγοράς και εκδίδεται με απόφαση της Γενικής Συνέλευσης των μετοχών με καταστατική πλειοψηφία (2/3 των εκπροσωπούμενων ψήφων). Πιο συγκεκριμένα, το ομολογιακό δάνειο, αποτελεί μορφή δανεισμού μιας εταιρείας με έκδοση ανωνύμων τίτλων από την ίδια την εταιρεία (Εκδότης) και αντιπροσωπεύει μια σημαντική εναλλακτική πηγή κεφαλαίων για την κάλυψη των μεσο - μακροπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων χρηματοοικονομικών αναγκών της. Τέλος, οι ανώνυμοι τίτλοι οι οποίοι εκδίδονται έχουν ορισμένη ονομαστική αξία και επιτόκιο (το οποίο μπορεί να είναι σταθερό ή κυμαινόμενο), αλλά αναλόγως τη ζήτηση, η τιμή πώλησης τους μπορεί να είναι υπό ή υπέρ της ονομαστικής τους αξίας. Σελίδα 13
Δικαίωμα έκδοσης ομολογιακού δανείου έχουν μόνο οι επιχειρήσεις που είναι εισηγμένες στο Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών (ΧΑΑ) και μόνο έμμεσα αφορά τις νέες επιχειρήσεις 2. Το έμμεσο ενδιαφέρον των νέων και μικρών επιχειρήσεων αφορά τις περιπτώσεις που αυτές συνάπτουν στρατηγικές συμμαχίες με εισηγμένες στο ΧΑΑ επιχειρήσεις, στα πλαίσια των οποίων οι στρατηγικοί σύμμαχοι διαθέτουν ρευστότητα, προκειμένου να ωφεληθούν από τα ειδικά (ιδίως καινοτόμα) χαρακτηριστικά της μικρής και νέας επιχείρησης, η οποία, διαφορετικά, δε θα ήταν σε θέση να εφοδιάσει το στρατηγικό σύμμαχο με προϊόντα (ή και υπηρεσίες) που παρουσιάζουν υψηλή ζήτηση. Δεν υπάρχουν τυποποιημένες συμβάσεις για τέτοιου είδους στρατηγικές συμμαχίες που να συνδέονται με την έκδοση ομολογιακού δανείου, σε κάθε περίπτωση, όμως, η επιχείρηση που εκδίδει ομολογιακό δάνειο για να χρηματοδοτήσει τον εφοδιασμό της από μια νέα ή μικρή επιχείρηση, είναι υποχρεωμένη να κοινοποιεί τον προορισμό του ποσού που θα εισπράξει από την πώληση ομολογιών και τα κύρια στοιχεία της συμφωνίας με τη μικρή ή νέα επιχείρηση. 2.5 Forefaiting Βασική ιδέα της υπηρεσίας είναι η προεξόφληση απαιτήσεων από άλλες τράπεζες για άντληση ρευστότητας ή επιμερισμό κινδύνου. Προϋπόθεση συνεργασίας είναι η αποστολή με επιστολή, fax ή e-mail του αιτήματος από το χρηματοπιστωτικό ίδρυμα για αποδοχή της συναλλαγής και καθορισμό του προεξοφλητικού επιτοκίου (κατά την πρακτική της Εμπορικής Τράπεζας). Η προεξοφλητική χρηματοδότηση (Forfaiting) ως εμπορικό χρηματοοικονομικό προϊόν Η προεξοφλητική χρηματοδότηση (forfaiting) αποτελεί μορφή εμπορικής χρηματοδότησης των εξαγωγών που περιλαμβάνει την προεξόφληση των υποχρεώσεων ενός εισαγωγέα προς έναν εξαγωγέα. Οι υποχρεώσεις προεξοφλητικής χρηματοδότησης (forfaiting) προέρχονται από εμπορικές συναλλαγές και τεκμηριώνονται με διαπραγματεύσιμα χρηματοοικονομικά εργαλεία όπως τα χρεωστικά γραμμάτια / συναλλαγματικές, σύμφωνα με την κοινή διεθνή πρακτική της αγοράς. 2 Για να εισαχθούν οι τίτλοι μιας Ανώνυμης Εταιρίας σε διαπραγμάτευση, είτε στην κύρια, είτε στην παράλληλη αγορά, τίθενται σημαντικοί περιορισμοί ως προς το ύψος των ιδίων κεφαλαίων, την κερδοφορία των τελευταίων ετών, τη διοίκηση κλπ, που δεν αφορούν τις νέες και μικρές επιχειρήσεις. Σελίδα 14
Η προεξοφλητική χρηματοδότηση (forfaiting) αποτελεί συνήθως μεσοπρόθεσμη χρηματοδότηση με σταθερό επιτόκιο, αν και μπορεί να γίνει διακανονισμός και βάσει κυμαινόμενου επιτοκίου. Η προεξοφλητική χρηματοδότηση (forfaiting) είναι ένα ευέλικτο προϊόν που εύκολα μπορεί να τροποποιηθεί ώστε να ταιριάζει με τις ιδιαίτερες απαιτήσεις του εξαγωγέα. Τα βασικά χαρακτηριστικά της είναι: Μπορεί να χρηματοδοτηθεί το 100% ενός συμβολαίου εξαγωγής (πίστωση προμηθευτού) Οι υποχρεώσεις του εισαγωγέα αγοράζονται από τον εξαγωγέα χωρίς δικαίωμα προσφυγής. Το χρέος μπορεί να προέρχεται από χρέος εξοπλισμού/μηχανημάτων ή από προγράμματα. Οι συμφωνίες προεξοφλητικής χρηματοδότησης (forfaiting) μπορούν να χρηματοδοτηθούν με οποιοδήποτε από τα βασικά παγκοσμίως νομίσματα. Προεξοφλητική χρηματοδότηση (Forfaiting) Πότε πρέπει να την χρησιμοποιήσετε Η προεξοφλητική χρηματοδότηση (forfaiting) μπορεί να χρησιμοποιηθεί οποτεδήποτε προκύπτει ανάγκη χρηματοδότησης ή πίστωσης σε συνδυασμό με εξαγωγή αγαθών ή / και υπηρεσιών. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε νέες / ανταγωνιστικές αγορές για να προσφέρει πλεονέκτημα εμπορίας: Για να επιτρέψει στον Όμιλό μας να προσφέρει πιστωτικούς όρους στους πελάτες μας Για να ανοίξουν νέες αγορές και να δημιουργηθούν νέα πελατολόγια Για να αυξήσει το πιθανό μέγεθος παραγγελιών/ συχνότητα αποστολών Χρήση ως σταδιακή χρηματοδότηση ώστε να υπερνικηθεί η απροθυμία πωλήσεων και να αναπτυχθεί ο όγκος των εξαγωγών και όχι (μόνο) προς αντικατάσταση των υπαρχόντων τρόπων χρηματοδότησης. Η προεξοφλητική χρηματοδότηση (forfaiting) ταιριάζει ιδίως στις εξαγωγές υψηλότερης αξίας όπως: Κεφαλαιουχικά αγαθά Διαρκή καταναλωτικά αγαθά Οχήματα Σελίδα 15
Συμβόλαια συμβουλευτικών και οικοδομικών εργασιών Χύδην εμπορεύματα Προεξοφλητική χρηματοδότηση (Forfaiting) Οφέλη για τους εξαγωγείς Η προεξοφλητική χρηματοδότηση (forfaiting) μετατρέπει μια πιστωτική πώληση σε πώληση με μετρητά, κάτι που σημαίνει ότι δεν παραμένει υπολειμματικός κίνδυνος στα βιβλία του εξαγωγέα, αντίθετα με τις συναλλαγές που χρηματοδοτούνται μέσω πολλών ΟΕΠ (Οργανισμός Εξαγωγικών Πιστώσεων). Κατά τη διαπραγμάτευση μιας συμφωνίας προεξοφλητικής χρηματοδότησης (forfaiting), η MARFIN Factors & Forfaiters θα προτείνει ορισμένο περιθώριο πάνω από το βασικό επιτόκιο Libor. Στο περιθώριο αυτό θα συνυπολογίζεται η χώρα, οι διαθέσιμες εγγυήσεις, και η προθεσμία πληρωμής και θα αντικατοπτρίζονται όλοι οι αναλαμβανόμενοι κίνδυνοι. Στο ίδιο κλίμα κινούνται και όλες οι άλλες Τράπεζες στη χώρα μας, που λίγο ή πολύ αντιγράφουν τις τράπεζες άλλων χωρών. Σπάνια το Forfaiting ενδιαφέρει μόνο τις μεγάλες και κατεστημένες επιχειρήσεις και ο λόγος είναι ότι το κόστος διαπίστωσης του κινδύνου είναι υψηλό και μόνο περιπτώσεις μεγάλων ποσών εξετάζονται από τις Τράπεζες και μάλιστα εφόσον οι εξαγωγές είναι επαναλαμβανόμενες και συχνές προς τον ίδιο πελάτη. 2.6 Sinking Fund Πρόκειται για μέθοδο αποπληρωμής δανείων (συχνότερα αναφέρεται στα ομολογιακά δάνεια) με τη χρήση ενός καταθετικού λογαριασμού στον οποίο συγκεντρώνονται τα χρήματα για την εξόφληση του δανείου. Όπως είναι φυσικό, το επιτόκιο καταθέσεων είναι κατά πολύ μικρότερο από αυτό του δανείου. Στην καθαρή του μορφή χρησιμοποιείται σπάνια και μάλιστα είναι περιορισμένο στην εξόφληση ομολογιών. Αρκετές Τράπεζες και στην Ελλάδα άρχισαν να προσφέρουν τη δυνατότητα δημιουργίας λογαριασμού για τη συγκέντρωση του ποσού αποπληρωμής του δανείου. Τέτοιου είδους δυνατότητες δίνονται και σε μικρά δάνεια, οπότε αφορά και τις νέες και τις μικρές επιχειρήσεις. Κάθε Τράπεζα σχεδιάζει διαφορετικά τις προσφορές της, αλλά συνήθως ζητούν την πληρωμή των τόκων τακτικά και σε κάθε περίοδο, ενώ στο λογαριασμό καταθέσεων συγκεντρώνεται το αρχικό κεφάλαιο του δανείου. Σχεδόν όλες οι τράπεζες που προσφέρουν τέτοια προϊόντα, επιτρέπουν αναλήψεις από τον καταθετικό λογαριασμό, για βραχείες χρονικές περιόδους. Σελίδα 16
Αυτή η μορφή αποπληρωμής διευκολύνει τις επιχειρήσεις να καλύπτουν άμεσα τις βραχυπρόθεσμες ανάγκες τους, ιδιαίτερα τις νέες, που δεν έχουν τη δυνατότητα να προβλέψουν με ακρίβεια τις χρηματοροές τους, αφού δε διαθέτουν ιστορικά στοιχεία. 2.7 Προεξόφληση Από τις πωλήσεις της η συνηθισμένη επιχείρηση (εκτός από αυτές που είναι λιανικής πώλησης μικρής αξίας, όπως τα Super Markets και αυτές που προσφέρουν διατροφή και διασκέδαση), συγκεντρώνουν αξιόγραφα, συνήθως επιταγές. Πολλοί προμηθευτές δέχονται να πληρωθούν με επιταγές τρίτων, δηλαδή αυτές που έχει η επιχείρηση στα χέρια της, αφού τις οπισθογραφήσει. Δεν είναι όμως δυνατό να πληρωθούν όλες οι υποχρεώσεις με επιταγές πελατών. Για παράδειγμα, τους μισθούς ή τη ΔΕΗ, πρέπει να τους πληρώσει με μετρητά. Οι Τράπεζες δέχονται να παραλάβουν τα αξιόγραφα (επιταγές ή συναλλαγματικές), με μια μορφή αγοράς, παραχωρώντας το υπόλοιπο, μετά τον υπολογισμό των τόκων που προκύπτουν μέχρι τη λήξη του αξιογράφου. Στην περίπτωση αυτή μεταβιβάζεται η κυριότητα του αξιογράφου στην Τράπεζα, από τον τελευταίο κάτοχο (στην περίπτωση που έχει ήδη χρησιμοποιηθεί ως μέσο πληρωμής, μεταξύ επιχειρήσεων), με οπισθογράφηση. Ο τελευταίος κάτοχος, ο κομιστής, εάν το αξιόγραφο δεν πληρωθεί στην ημερομηνία λήξης του, έχει δικαιώματα να στραφεί εναντίον του αποδέκτη, αυτού που αρχικά πλήρωσε με αξιόγραφο, αλλά και του εκδότη και όλων των οπισθογράφων ή και του εγγυητή, ως αποτέλεσμα της ενοχής εις ολόκληρον. 2.7.1 Προεξόφληση Συναλλαγματικών Για τους ίδιους λόγους για τους οποίους επικρατούσε η συναλλαγματική στις δοσοληψίες, δηλαδή τη λιγότερο πιεστική απαίτηση εξόφλησης στη λήξη της, αντικαταστάθηκε από την κυριαρχία της επιταγής. Μολονότι καταργήθηκε η αυτοδίκαια ποινική ευθύνη για την έκδοση ακάλυπτων επιταγών, εξακολουθούν οι επιταγές να γίνονται δεκτές ευκολότερα από τις συναλλαγματικές, επειδή οι ίδιες οι Τράπεζες ελέγχουν τους πελάτες τους στους οποίους χορηγούν έντυπα επιταγών και ελέγχονται από την Τράπεζα της Ελλάδος, για την αποφυγή αθρόας έκδοσης επιταγών. Παρά το γεγονός ότι τα αξιόγραφα είναι αναίτιες συμβάσεις, οι Τράπεζες μπορούν να ζητήσουν δικαιολογητικά για την αιτία έκδοσης των συναλλαγματικών που προσκομίζονται για προεξόφληση, στα πλαίσια της διαδικασίας ελέγχου του ξεπλύματος παράνομου χρήματος. Σελίδα 17
Η γενική στάση των Τραπεζικών Ιδρυμάτων απέναντι στην προσκόμιση συναλλαγματικών για προεξόφληση, είναι αποθαρρυντική, ιδιαίτερα για τις νέες και μικρές επιχειρήσεις. Ακόμη και για τις μεγάλες και κατεστημένες, θέτουν ένα όριο (πλαφόν) και όταν το όριο ξεπεραστεί, αρνούνται την προεξόφληση. Αυτό συμβαίνει επειδή ο κομιστής των συναλλαγματικών για προεξόφληση, καλείται να πληρώσει αυτός, εάν ο αποδέκτης δεν την πληρώσει και έτσι η Τράπεζα διασφαλίζει ότι θα της επιστραφεί οπωσδήποτε το ποσό που παρέδωσε κατά την προεξόφληση, εκτιμώντας τις οικονομικές δυνατότητες του κομιστή. Για μια νέα και μικρή επιχείρηση, η χρήση της συναλλαγματικής, ως μέσο χρηματοδότησης, είτε για την απόκτηση επενδυτικών αγαθών, είτε για την απόκτηση εμπορεύσιμων υλικών, αλλά και για τη χρηματοδότηση των πωλήσεων, δεχόμενη συναλλαγματικές, δεν αποκλείεται επειδή υπάρχουν περιορισμοί από το Τραπεζικό Σύστημα. Αντίθετα μπορεί να συνδράμει στην ταχύτερη ανάπτυξη, αν χρησιμοποιηθεί στρατηγικά, με την έννοια δηλαδή της ένταξης των συναλλαγματικών στο αρχικό σχέδιο χρηματοδότησης και την τήρηση με ακρίβεια του σχεδίου. Επειδή είναι δυνατή η έκδοση συναλλαγματικών με μακροχρόνια λήξη, μια νέα επιχείρηση μπορεί να ζητήσει την απόκτηση γης και κτιρίων, με την υπογραφή συναλλαγματικών, έτσι ώστε να εμφανίζει πάγια περιουσιακά στοιχεία κατά τη δημιουργία της και να κρατήσει τα μετρητά για να χρηματοδοτήσει την αρχική περίοδο λειτουργίας της, μέχρι ν' αρχίσει να έχει ικανοποιητικές εισπράξεις από τους πελάτες της. Είναι προφανές ότι οι προμηθευτές των πάγιων περιουσιακών στοιχείων θα ζητήσουν την υπογραφή συναλλαγματικών για ποσό προσαυξημένο με τους τραπεζικούς τόκους, ώστε όταν τις προεξοφλήσουν, να εισπράξουν ολόκληρο το ποσό. Τα επιτόκια προεξόφλησης συναλλαγματικών είναι υψηλότερα από τον Τραπεζικό δανεισμό, οι συναλλαγματικές, όμως, δίνουν μεγάλη ευελιξία, επειδή είναι δυνατή η αντικατάστασή τους, πριν λήξουν, εφόσον η επιχείρηση που τις οφείλει προβλέπει ότι δεν θα καταφέρει να ανταποκριθεί, πράγμα καταστροφικό εάν οι συναλλαγματικές έχουν προεξοφληθεί, επειδή η μη πληρωμή τους σημαίνει εγγραφή της επιχείρησης στο σύστημα Τειρεσίας και τον αυτόματο χαρακτηρισμό της επιχείρησης ως μη φερέγγυας από όλες τις Τράπεζες. Η χρήση των συναλλαγματικών από μια νέα επιχείρηση, ενώ φαίνεται να αποτελεί διευκόλυνση, απαιτεί προσεκτική χρήση και εφόσον διαπιστωθεί δυσκολία ή αδυναμία έγκαιρης πληρωμής, η χρήση παράλληλα και οικονομικού και νομικού συμβούλου είναι απαραίτητη, αφού η αντικατάσταση συναλλαγματικών που έχουν ήδη προεξοφληθεί απαιτεί ιδιαίτερο χειρισμό, επειδή ο εκδότης είναι δυνατό να παραλάβει τις νέες συναλλαγματικές, αλλά να μη τις πληρώσει στην Σελίδα 18
Τράπεζα, για λόγους που ξεκινούν ότι απλώς το ξέχασε, μέχρι και να αποκομίσει παράνομα χρήματα, αποφεύγοντας να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις του. 2.7.2 Προεξόφληση Επιταγών Παρά το γεγονός ότι η μεταχρονολόγηση των επιταγών δεν είναι παρά μια ένδειξη, με την έννοια ότι ο κομιστής (αυτός που την κατέχει τελευταίος) μπορεί να απαιτήσει την είσπραξή της πρίν από την ημερομηνία αυτή, εφόσον στο Λογαριασμό Όψεως του εκδότη υπάρχει επαρκές υπόλοιπο, ή και να τη σφραγίσει εφόσον το υπόλοιπο δεν επαρκεί για την εξόφλησή της, εξαιρετικά σπάνια αυτό συμβαίνει. Επιχειρηματίας που προσπαθεί να εισπράξει επιταγή πριν την ημερομηνία της, είτε πράγματι την εισπράξει, είτε βεβαιώσει ότι δεν υπήρχε επαρκές υπόλοιπο (τη σφραγίσει), δημιουργεί τόσο κακό όνομα στην αγορά, ώστε περιορίζει τις συναλλαγές του σε βαθμό που μπορεί και να τον καταστρέψει. Η έννοια της λήξης μιας επιταγής είναι καθαρά Τραπεζική, συνδυασμένη με την έννοια του αξιογράφου και αφορά τη δυνατότητα είσπραξης από το λογαριασμό Όψεως, με τον οποίο συνδέεται. Οι διατάξεις που διέπουν την προθεσμία είσπραξης είναι Δημοσίου Συμφέροντος και δεν αναιρούν την έννοια του αξιογράφου (που το αποσυνδέει από τη συναλλαγή που αφορά, ως αναιτιώδης σύμβαση ) την εμπλοκή ενός Τραπεζικού Ιδρύματος το οποίο εγγυάται την εξόφληση (εφόσον ο εκδότης έχει καταθέσει χρήματα) και τη χρήση του ως μέσου πληρωμής (που κατέληξε να είναι και μέσο πίστεως), αφού ο κανόνας της αγοράς είναι η μεταχρονολόγηση επιταγής από τη συντριπτική πλειοψηφία των οφειλετών, με ημερομηνία λήξης αυτή κατά την οποία υπολογίζουν ότι θα έχουν τη δυνατότητα να καταθέσουν χρήματα και όχι ως μέσο πληρωμής, δηλαδή ως μέρος των χρημάτων που έχουν ήδη καταθέσει, ανατρέποντας την παγκόσμια άποψη ότι συναλλαγματική αποδέχεται όποιος χρειάζεται χρήματα, επιταγή εκδίδει όποιος έχει χρήματα. Παρά τα συναλλακτικά ήθη, η επιταγή πρέπει να εμφανιστεί προς είσπραξη εντός οκτώ (8) ημερών (ημερολογιακών και όχι εργάσιμων) στην Τράπεζα που έχει εκδώσει το έντυπο, και είτε να εισπραχθεί, είτε να σφραγισθεί ή εντός είκοσι (20) ημερών, αν πρόκειται για επιταγή άλλης Ευρωπαϊκής χώρας (εντός ή εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης, ή εντός εβδομήντα οκτώ (78) ημερών, αν πρόκειται για επιταγή άλλης ηπείρου. Οι Τράπεζες, συνήθως, αλλά και ύστερα από συνεννόηση με τον πελάτη τους (που είναι ο καταθέτης και εκδότης), πληρώνουν και επιταγές που εμφανίζονται για είσπραξη μετά την παρέλευση του οκταημέρου (ή άλλης προθεσμίας, όπως στα προηγούμενα), σε καμία περίπτωση δε βεβαιώνουν την έλλειψη επαρκούς υπολοίπου με τη σφράγιση της επιταγής. Η επιταγή που δεν εισπράχθηκε και δε σφραγίσθηκε μέσα στην προθεσμία, χάνει την ιδιότητα του αξιογράφου, δε χάνεται όμως το δικαίωμα απαίτησης της είσπραξης. Η διαφορά είναι Σελίδα 19