www.guideinthrace.gr
Περιεχόμενα 1. Εισαγωγικά... 2 2. Το Ίδρυμα Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης... 2 3. Το Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα «Οι μικροί αρχαιολόγοι της Θράκης»... 4 4. Δραστηριότητες πριν από το Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα... 8 5. Τι γίνεται κατά τη διάρκεια του Εκπαιδευτικού Προγράμματος... 10 6. Δραστηριότητες μετά από το Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα... 12 7. Σχέση με ΔΕΠΠΣ του Νηπιαγωγείου... 15 8. Αξιολόγηση... 18 9. Ενδεικτική Βιβλιογραφία... 19 «Οι µικροί αρχαιολόγοι της Θράκης» (β έκδοση) σελίδα 1 από 20
1. Εισαγωγικά Ο Φάκελος αυτός περιέχει ενημερωτικό και βοηθητικό συνοδευτικό υλικό για το Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα «Οι μικροί Αρχαιολόγοι της Θράκης». Το Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα και ο Φάκελος που το συνοδεύει σχεδιάστηκαν από τη Νατάσα Μιχαηλίδου, Αρχαιολόγο- Μουσειολόγο- Ξεναγό με πολυετή εμπειρία στο σχεδιασμό και την υλοποίηση Μουσειοπαιδαγωγικών προγραμμάτων. Παρουσιάζεται στο Ίδρυμα Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης στην Ξάνθη με μεγάλη επιτυχία από τη σχολική χρονιά 2011-12 με συμμετοχή ήδη περίπου 700 μαθητών της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης 1. Από τη χρονιά 2013-14 το Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα επεκτείνεται με τη δυνατότητα παροχής Εκπαιδευτικών Ξεναγήσεων των μαθητών σε αρχαιολογικούς χώρους και μνημεία. 2. Το Ίδρυμα Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης Το Ίδρυμα Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης (ΙΘΤΠ, www.fthrace.gr) είναι ένας μη κυβερνητικός και μη κερδοσκοπικός φορέας που δραστηριοποιείται στο χώρο του πολιτισμού και της εκπαίδευσης. Ιδρύθηκε το 1998 με πρωτοβουλία της κυρίας Βιργινίας Τσουδερού και άλλων φίλων της Θράκης, αποβλέποντας στη ευρύτερη ανάδειξη του πολιτισμικού κεφαλαίου της περιοχής, με παράλληλη ανάπτυξη υποδομών και ανθρώπινου δυναμικού. Στο διάστημα λειτουργίας του, εξελίχθηκε σε πρότυπο πολιτισμικής οντότητας με την αξιοποίηση, υποδειγματική αναστήλωση και διαχείριση διατηρητέων μνημείων της βιομηχανικής κληρονομιάς, με ιστορικό και αισθητικό ενδιαφέρον. Οι ποικίλες δράσεις του Ιδρύματος στεγάζονται σε συγκροτήματα της περιοχής των καπναποθηκών Ξάνθης με συνολική έκταση στην παρούσα φάση πλέον των 2.000 τ.μ. Εικόνα 1: Η Καπναποθήκη «Π» του ΙΘΤΠ επί της οδού Καπνεργατών 9 στην Ξάνθη. 1 Παράλληλα µε αυτό το Εκπαιδευτικό Πρόγραµµα για την Πρωτοβάθµια Εκπαίδευση, λειτουργεί στο ΙΘΤΠ οµώνυµο Εργαστήρι για µεµονωµένα παιδιά 7-12 ετών µε ετήσια διάρκεια. «Οι µικροί αρχαιολόγοι της Θράκης» (β έκδοση) σελίδα 2 από 20
Νατάσα Μιχαηλίδου Οι εκθέσεις καταξιωμένων καλλιτεχνών και οι συνεργασίες με μεγάλα μουσεία και πινακοθήκες της Ελλάδας (Thessaloniki Photobiennale- Synkyria, Εθνική Πινακοθήκη κ.ά.), οι διαλέξεις διακεκριμένων ομιλητών (με θέματα πολιτιστικά, οικονομικά, περιβαλλοντικά, ιστορικά, κοινωνικά, νέων τεχνολογιών και άλλα), οι μουσικές συναυλίες (των Eli Yamin Blues Band, Xanthis Brass Band Project, Jazzbanistas, Γ.Χατζόπουλου, Ελένης και Σουζάνας Βουγιουκλή και πολλών άλλων) οι παρουσιάσεις βιβλίων γνωστών συγγραφέων (όπως οι Π. Τατσόπουλος, Β. Ραπτόπουλος, Α. Ζέη, Α. Βαρελά, Θ. Βαλτινός, Δ. Παπαχρήστος, Γ. Βαρβέρης, Α. Φωστιέρης και πολλοί άλλοι.), τα πολυθεματικά σεμινάρια (π.χ. Αφήγηση των παραμυθιών στην εκπαιδευτική διαδικασία, Σεμινάριο Θρακιώτικης Δημιουργικής Κουζίνας, Θεραπείας Gestalt και Κίνησης κ.ά.) οι οργανωμένες παρεμβάσεις σε μειονεκτούσες πληθυσμιακές ομάδες (Εκπαιδευτικές δράσεις στον οικισμό αθίγγανων Δροσερού Ξάνθης, στις ορεινές περιοχής των μειονοτικών χωριών), οι δραστηριότητες βασισμένες σε παιδαγωγικές παρεμβάσεις, το εμπλουτισμένο μαθησιακό περιβάλλον και οι παράλληλες δράσεις στα τμήματα εκπαίδευσης προσδιορίζουν τα ταυτοποιητικά στοιχεία του Ιδρύματος Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης. ΙΘΤΠ Εικόνα 2: Η Καπναποθήκη «Π» επί της οδού Καπνεργατών 9, πίσω από τα ΚΤΕΛ Ξάνθης. Στη διπλανή οδό Αναξάρχου υπάρχει χώρος για προσωρινή στάση λεωφορείων. «Οι µικροί αρχαιολόγοι της Θράκης» (β έκδοση) σελίδα 3 από 20
3. Το Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα «Οι μικροί αρχαιολόγοι της Θράκης» Το Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα «Οι μικροί αρχαιολόγοι της Θράκης» για σχολεία της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης λειτουργεί στο ΙΘΤΠ από τη σχολική χρονιά 2011-12. Παρουσιάζεται στις τάξεις με τη βοήθεια εμψυχώτριας, της Αρχαιολόγου- Μουσειολόγου- Ξεναγού Νατάσας Μιχαηλίδου. Από τη χρονιά 2013-14 το Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα επεκτείνεται με τη δυνατότητα παροχής εκπαιδευτικών ξεναγήσεων των μαθητών σε αρχαιολογικούς χώρους και μνημεία. Έτσι, μια τάξη μπορεί να συμμετέχει στους «μικρούς αρχαιολόγους της Θράκης» με τρεις διαφορετικούς τρόπους επιλέγοντας μια από τις παρακάτω εναλλακτικές προτάσεις: Εναλλακτικές επιλογές συμμετοχής στο πρόγραμμα Κόστος ανά μαθητή Διάρκεια Α Παρακολούθηση προγράμματος στο ΙΘΤΠ 2 ευρώ 1,5 ώρα Β Εκπαιδευτική ξενάγηση σε αρχαιολογικό χώρο 2 ευρώ 1 ώρα 2 Γ Παρακολούθηση προγράμματος στο ΙΘΤΠ και Εκπαιδευτική ξενάγηση σε αρχαιολογικό χώρο 4 ευρώ 2,5 ώρες Πίνακας 1: Οι τρεις εναλλακτικές προτάσεις συµµετοχής στο πρόγραµµα, κόστος και διάρκεια. 3.1. Συμμετέχοντες και κόστος Το Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα απευθύνεται στα σχολεία της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης και προσαρμόζεται κατάλληλα και για παιδιά Προσχολικής Εκπαίδευσης. Μπορεί να το παρακολουθήσει κάθε φορά 1 σχολική τάξη (ως 30 άτομα). Το κόστος συμμετοχής για κάθε παιδί είναι 2 ευρώ για τις επιλογές Α και Β, όπως φαίνονται παραπάνω στον Πίνακα 1 (δηλ. Πρόγραμμα στο ΙΘΤΠ ή Ξενάγηση), και 4 ευρώ για την επιλογή Γ (δηλ. Πρόγραμμα στο ΙΘΤΠ και Ξενάγηση). Η παρουσία και συμμετοχή των Εκπαιδευτικών κατά τη διάρκεια του προγράμματος στο ΙΘΤΠ και της Ξενάγησης κρίνεται απαραίτητη και θεμιτή για την καλύτερη και ομαλή υλοποίησή τους! Παρακαλείται ο/η υπεύθυνος/η Εκπαιδευτικός να ενημερώσει την εμψυχώτρια για οποιοδήποτε θέμα σχετικό με τους μαθητές που είναι απαραίτητο να γνωρίζει για την ομαλότερη διεξαγωγή της επίσκεψης (π.χ. δυσλεξία, νοητική υστέρηση, υπερκινητική συμπεριφορά κτλ.)! 2 Στην 1 ώρα της Εκπαιδευτικής Ξενάγησης δεν περιλαµβάνεται η µεταφορά των µαθητών προς και από τον αρχαιολογικό χώρο ή το µνηµείο αλλά αφορά µόνο το ίδιο το εκπαιδευτικό πρόγραµµα που θα λάβει χώρα εκεί. «Οι µικροί αρχαιολόγοι της Θράκης» (β έκδοση) σελίδα 4 από 20
3.2. Χώρος υλοποίησης Α. Πρόγραμμα στο ΙΘΤΠ Ο χώρος υλοποίησης του προγράμματος στο ΙΘΤΠ είναι η Καπναποθήκη «Π» επί της οδού Καπνεργατών 9 στην Ξάνθη (Εικόνες 1-2) και συγκεκριμένα το σύγχρονο και άρτια εξοπλισμένο παιδικό εργαστήρι του Ιδρύματος που βρίσκεται στο ισόγειο (Εικόνα 3). Ο χώρος αυτός είναι εξοπλισμένος με καρέκλες και τραπέζια, ώστε να μπορεί να φιλοξενήσει άνετα μια σχολική τάξη 25-30 ατόμων. Παράλληλα, υπάρχει ελεύθερος χώρος καθώς και τα απαραίτητα υλικά για τις διάφορες δραστηριότητες του Προγράμματος. Υπάρχουν, ακόμα, χώροι υγιεινής για παιδιά και ενήλικες. Η Καπναποθήκη, ένα μεγάλο και επιβλητικό κτίριο, >,/?'$@(/7(02.5&>,/?'$@(/7(02.5$A<0($ αποκατεστημένο κατά ένα μέρος από το ΙΘΤΠ, αποτελεί τυπικό δείγμα των βιομηχανικών κτιρίων :;&,<$=&'%$7*7#%!8%&%9:;"8'(#!7(<:";&;8'("!=/,>?4,5#230045+651 του τέλους του 19 ου αιώνα στην πόλη της Ξάνθης. Περισσότερες πληροφορίες για την αρχικτεκονική του κτιρίου υπάρχουν διαθέσιμες στο διαδίκτυο και συγκεκριμένα στον ηλεκτρονικό Οδηγό Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας - Θράκης (http://www.xanthi.ilsp.gr/cultureportalweb/). Β. Εκπαιδευτική ξενάγηση Η Εκπαιδευτική ξενάγηση μπορεί να υλοποιηθεί σε έναν από τους παρακάτω προτεινόμενους χώρους και αντλεί τα θέματα των δραστηριοτήτων της B&C$&%-D#. από αυτόν. Οι χώροι είναι: 1. Το Χάνι Αβέρωφ, 2. Η Ακρόπολη της βυζαντινής Ξάνθειας (προσεχώς), 3. Οι γέφυρες του Κόσυνθου στην Ξάνθη (προσεχώς). Καθώς η Εκπαιδευτική ξενάγηση πραγματοποιείται σε εξωτερικό χώρο, παρακαλούνται οι Εκπαιδευτικοί να προτρέψουν τα παιδιά να είναι ντυμένα πρόχειρα αλλά και κατάλληλα για την εποχή. Η ξενάγηση μπορεί να υλοποιηθεί και σε κάποιον άλλο αρχαιολογικό χώρο ή μνημείο που 3-,A.$!%!J,J-,/M>AH!DGC5,!5C/,I?>!0,5!?/31!DCE,5+D4.BDC/31!A5MHBD4,CF$! θα προτείνει η/ο εκπαιδευτικός μόνο μετά από συνεννόηση με την υπεύθυνη του προγράμματος. 3.3. Χρόνος υλοποίησης Α. Πρόγραμμα στο ΙΘΤΠ $!"#$%&$'(%&)*+($,'-.,/*0( Εικόνα 3: Η αίθουσα του ΙΘΤΠ όπου υλοποιείται το Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα. 12*%34'5$#'&$6'%73'84'5$93/#.5$ :;&,<$=&'%!!"#"$%$!&'($')'(*'$"!+,-.-/0/1#230045+651 @52,A>!B64,BC5!2?5!DA=5,ED3?,AF!?B>B5?5!DGC5,!H!=54/I>!=/,/?,A>1!DA=5GED32H1!=/3!5=/J-6# =D,"!?.2/!2?HC!5=.A?H2H!EDK,/?>?LC!=/3!E,5C/G0/3C!D=500D-B5?,A61!=4//=?,A61"!.2/!A5,!2?HC! A5--,640D,5!5,2MH?,A>1!50L0>1!=/3!D=,?46=D,!2?/!F?/B/!C5!5=/ALE,A/=/,DG!=/-,?,2?,AF!505MF"! 5--F!A5,!C5!BD?6ID,!DCD40F!2?/!=/-,?,2?,A.!0G0CD2M5,!L1!EHB,/340.1$! $?/31!B5MH?61!=546ID?5,!D=,=-6/C!H!E3C5?.?H?5!23BBD?/I>1!2D!DA=5,ED3?,A61!DAE4/B61!0,5! =545A/-/NMH2H!DAM62DLC!>!2DB,C54GLC!=4/AD,B6C/3!C5!E,D34NC/3C!?,1!0CO2D,1!?/31!A5,!C5! =-/3?G2/3C!?,1!DB=D,4GD1!?/31!A5MO1!A5,!H!=4.2J52H!2?HC!=-/N2,5!=/-3MDB5?,A>!J,J-,/M>AH!?/3!;E4NB5?/1$ 9/!PE43B5!E,5M6?D,!J,J-,/M>AH!BD!=/-3MDB5?,A>!23--/0>!J,J-GLC!=/3!5C64ID?5,!2?/31!%$&&&!?G?-/31! A5,! BD! =?3I,/NI/! J,J-,/MHA/C.B/$!)4/2+64D,!?,1! 3=H4D2GD1!?H1! 0,5! C5! A5-NQD,!?,1! 5CF0AD1!?LC!5C50CL2?OC"!DCO!5=.!?H!+D?,C>!I4/C,F!KDAGCH2D!/!E5CD,2B.1!?LC!J,J-GLC!2D!.-5!?5!B6-H!?H1$ &G5!C65!3=H4D2G5!DGC5,!H!E3C5?.?H?5!FBD2H1!=4.2J52H1!2?/!E,5EGA?3/!5=.!?/31!D=,2A6=?D1!?/3!5C50CL2?H4G/3!0,5!?HC!5C5R>?H2H!D=,2?HB/C,AOC!=-H4/+/4,OC!A5,!JF2DLC!EDE/B6CLC! =/3!M5!?/31!J/HM>2D,!2?HC!64D3C5!A5,!?HC!BD-6?H!?LC!D4052,OC!?/31$ $?5!=-5G2,5!E4F2H1!?LC!-D,?/340,OC!?H1!J,J-,/M>AH1!DGC5,!H!6C?5K>!?H1!2D!DA=5,ED3?,AF!=4/# 04FBB5?5! A5,! H! =450B5?/=/GH2H! DAEH-O2DLC! =/3! C5! 5+/4/NC!?HC!?/=,A>! A/,C.?H?5$!)/-N! 2HB5C?,A.1!DGC5,!/!23CDI>1!DB=-/3?,2B.1!?H1!23--/0>1!?H1!BD!J,J-G5!A5,!F--/!=-H4/+/4,5A.!!<(*3%$:;'77=$,'*&#D5$!'*/3*&2.5$'!(:(!($@!@EFG1@$9H@!FI) %!"A5EHBG5!M45A,A>1!96ICH1!A5,!)54FE/2H1!6ID,!=,2?/=/,HMDG!5=.!?/!7MC,A.!S6C?4/!),2?/=/GH# 2H1!'7$S7$);$$(!L1!S6C?4/!7=500D-B5?,A>1!S5?F4?,2H1!'S$7$S$(!=D4,+D4D,5A>1!DBJ6-D,51$!%!DKD,# EGAD32>!?/3!5+/4F!2?5!7=5006-B5?5!)D4,JF--/C?/1"!(0DG51!)4.C/,51"!)/-,?,2B/N!A5,!"M-H#?,2B/N"! )5,E50L0,AF! 7=5006-B5?5"! ',A/C/BG51! A5,! 8,/GAH2H1"! )-H4/+/4,A>1"! 9/34,2B/N! A5,! )54/I>1!(=H4D2,OC"!"04/?,A/N!?/B65"!9DIC,AOC!A5,!&D?5+/4OC$!&D!?HC!3-/=/GH2H!=4/045B# BF?LC!=/3!M5!DC,2IN/3C!?,1!A/,CLC,AF!=D4,ML4,/=/,HB6CD1!/BFED1!.=L1!A5,!BD!?HC!5CFED,KH! Το Πρόγραμμα στο ΙΘΤΠ διαρκεί περίπου 1,5 ώρα και μπορεί να πραγματοποιηθεί κατόπιν συνεννόησης κάθε Δευτέρα (Πίνακας 2). Υπάρχει δυνατότητα για υλοποίηση δύο κύκλων καθημερινά, α) από τις 9.30 ως τις 11.00 π.μ. και β) από τις 11.30 π.μ. ως τη 1.00 μ.μ.!"#"!"!!#$!"#$%&!'()!%!!#$**!+,$-%")!"$-$.-%() «Οι µικροί αρχαιολόγοι της Θράκης» (β έκδοση) σελίδα 5 από 20
Β. Εκπαιδευτική ξενάγηση Νατάσα Μιχαηλίδου Η Εκπαιδευτική ξενάγηση σε κάποιον αρχαιολογικό χώρο ή μνημείο της Θράκης διαρκεί περίπου 1 ώρα και μπορεί να πραγματοποιηθεί κατόπιν συνεννόησης κάθε Παρασκευή τις πρωινές ώρες. Πρέπει να σημειωθεί ότι η υλοποίηση των επισκέψεων αυτών αναβάλλεται σε περίπτωση κακοκαιρίας. Γ. Πρόγραμμα στο ΙΘΤΠ και Ξενάγηση Αν κάποια τάξη επιλέξει τη συμμετοχή της τόσο στο Πρόγραμμα στο ΙΘΤΠ όσο και στην Εκπαιδευτική Ξενάγηση, αυτά μπορούν να πραγματοποιηθούν κατά προτίμηση Παρασκευή, μια και οι οργανωμένοι αρχαιολογικοί χώροι είναι κλειστοί τις Δευτέρες. Για να συμμετέχει μια σχολική τάξη σε οποιαδήποτε δραστηριότητα, πρέπει να προηγηθεί συνεννόηση με την υπεύθυνη στα τηλέφωνα 6976 478073 και 25410 91973. Εναλλακτικές επιλογές συμμετοχής στο πρόγραμμα Διάρκεια Χρόνος υλοποίησης Α Παρακολούθηση προγράμματος στο ΙΘΤΠ 1,5 ώρα Β Εκπαιδευτική ξενάγηση σε αρχαιολογικό χώρο 1 ώρα Δευτέρα α κύκλος: 9.30-11.00 β κύκλος: 11.30-1.00 Παρασκευή πρωινές ώρες Γ Παρακολούθηση προγράμματος στο ΙΘΤΠ και Εκπαιδευτική ξενάγηση σε αρχαιολογικό χώρο 2,5 ώρες Παρασκευή Πίνακας 2: Οι τρεις εναλλακτικές προτάσεις συµµετοχής στο πρόγραµµα, διάρκεια και χρόνος υλοποίησης. 3.4. Στόχοι Οι στόχοι συνολικά του Εκπαιδευτικού Προγράμματος «Οι μικροί αρχαιολόγοι της Θράκης» είναι: 1. να αποτελέσει η συμμετοχή σε αυτά μια πλούσια σε ερεθίσματα εναλλακτική προσέγγιση στη γνώση, στον πολιτισμό και στην ψυχαγωγία, 2. να προσεγγίσουν τα παιδιά την έννοια του παρελθόντος μέσα από αναγωγές σε δικές τους εμπειρίες και σχετικές απλές αλλά εποικοδομητικές δραστηριότητες, 3. να γνωρίσουν το επάγγελμα του αρχαιολόγου με βιωματικό και ψυχαγωγικό τρόπο, να κατανοήσουν με τι ασχολείται και γιατί και να μεταμορφωθούν για λίγο σε μικρούς αρχαιολόγους, 4. να πειραματιστούν μέσα από απλές και δημιουργικές δραστηριότητες με τα βασικά θεωρητικά και πρακτικά εργαλεία της αρχαιολογίας, «Οι µικροί αρχαιολόγοι της Θράκης» (β έκδοση) σελίδα 6 από 20
5. να συνεργαστούν με ομαδικό πνεύμα και να προσεγγίσουν τη διεπιστημονική φύση της αρχαιολογικής επιστήμης, 6. να εκφραστούν με ποικίλα μέσα και να εμπεδώσουν με το δικό τους τρόπο τη θέση της αρχαιολογίας και της ιστορίας στην ανθρώπινη κοινωνία, 7. να ανακαλύψουν και να ερμηνεύσουν μέσα από παιχνίδια και δραστηριότητες τα μνημεία και τους αρχαιολογικούς χώρους της Θράκης και να εξοικειωθούν με αυτά, 8. να δουν μέσα από τα μνημεία και τους αρχαιολογικούς χώρους της Θράκης τον πολυπολιτισμικό χαρακτήρα της περιοχής που είναι υπαρκτός ως σήμερα και, τέλος, 9. να καλλιεργηθεί μια θετική αντιμετώπιση προς την τοπική ιστορία και τα μνημεία πολιτισμού της Ξάνθης και της Θράκης γενικότερα. «Οι µικροί αρχαιολόγοι της Θράκης» (β έκδοση) σελίδα 7 από 20
4. Δραστηριότητες πριν από το Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα Στο Φάκελο αυτόν προτείνονται δραστηριότητες και πληροφορίες για χρήση τόσο πριν από το Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα όσο και μετά από αυτά. Η χρήση τους επαφίεται στην κρίση του/της Εκπαιδευτικού, στον χρόνο που διαθέτει και στην εμβάθυνση στο θέμα που θέλει να επιτύχει. Είναι θεμιτό πάντως πριν από τη συμμετοχή της τάξης να γίνει κάποιου είδους προεργασία με τα παιδιά, ώστε η επίσκεψη να έχει όσο το δυνατόν εντονότερα και θετικότερα αποτελέσματα για τα παιδιά αλλά και τη μαθησιακή διαδικασία στο Νηπιαγωγείο. Στο πλαίσιο αυτό προτείνονται οι παρακάτω δραστηριότητες, που μπορούν να χρησιμοποιηθούν όλες με τη σειρά ή μεμονωμένα και βασίζονται στα Προγράμματα σχεδιασμού και ανάπτυξης δραστηριοτήτων του ΔΕΠΠΣ του Νηπιαγωγείου. Μπορούν, βέβαια, να αναπτυχθούν περισσότερο ή λιγότερο ανάλογα με τις ανάγκες του/της Εκπαιδευτικού και να προσαρμοστούν στην κάθε τάξη. α/α Προτεινόμενη δραστηριότητα Πρόγραμμα Σχεδιασμού και Ανάπτυξη Δραστηριοτήτων 1 ΠΑΡΕΛΘΟΝ: Τα παιδιά θυμούνται, συζητούν, ζωγραφίζουν, δραματοποιούν μια σκηνή που θυμούνται από το παρελθόν τους. Εύρεση παλιών, ασπρόμαυρων φωτογραφιών (δικών τους ή άλλων), συζήτηση για το παρελθόν, την παιδική ηλικία των γονιών, παππούδων τους, για το απώτερο παρελθόν. Αναγωγή από το ειδικό (προσωπική εμπειρία) στο γενικό. 2 ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΩΝ: Τα παιδιά φέρνουν από το σπίτι ένα μικρό παλιό αντικείμενο και τα βάζουν όλα σε ένα κουτί. Το κάθε παιδί επιλέγει ένα αντικείμενο κάποιου άλλου παιδιού και προσπαθεί να βρει την ιστορία του, γιατί το έφερε, τι σημαίνει, τι είναι, πότε φτιάχτηκε, από ποιον. 3 ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΩΝ: Βάφουμε με φυτικά χρώματα ένα κομμάτι πέτρας και το θάβουμε. Θάβουμε, επίσης, ένα σύρμα, ένα κομμάτι πηλού, ένα πλαστικό καπάκι, μια εφημερίδα, μια οδοντογλυφίδα. Τα αφήνουμε περ. 2 μήνες ή παραπάνω, τα ξεθάβουμε, για να δούμε τις επιπτώσεις του εδάφους στη διατήρησή τους. Σκεφτόμαστε τι τα επηρέασε και τα κατατάσσουμε ανάλογα με την κατάστασή τους. 4 ΤΟΠΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ: Τα παιδιά χωρίζονται σε ομάδες. Η κάθε μία παίρνει μια φωτογραφία από ένα μνημείο ή αρχαιολογικό χώρο της περιοχής (π.χ. με τμήμα από ένα φρούριο). Όλοι μαζί προσπαθούν να καταλάβουν τι δείχνει η Παιδί και Μαθηματικά Παιδί και Περιβάλλον Παιδί και Περιβάλλον Παιδί και Μαθηματικά Παιδί και Περιβάλλον «Οι µικροί αρχαιολόγοι της Θράκης» (β έκδοση) σελίδα 8 από 20
φωτογραφία και φτιάχνουν μια ιστορία, π.χ. πώς ήταν παλιά το τείχος, ποιος και πώς το έφτιαξε, γιατί έπεσε κτλ. Η ιστορία καταγράφεται και τα παιδιά τη δραματοποιούν με τη συνοδεία μουσικής ή με απλά αυτοσχέδια όργανα. 5 ΜΟΥΣΕΙΟ: Τα παιδιά συζητούν για το τι είναι το Μουσείο, από πού βγαίνει το όνομά του, τι έχει μέσα. Παίζουν παιχνίδια με τη λέξη «Μουσείο». Βλέπουν στον υπολογιστή φωτογραφίες Αρχαιολογικών Μουσείων, ανασκαφών, διάσημων έργων, αγαλμάτων, αγγείων. Ξεφυλλίζουν οδηγούς Μουσείων, κατατάσσουν τις φωτογραφίες εκθεμάτων με βάση το υλικό τους. Φτιάχνουν αντίγραφα έργων, αγαλματάκια, αγγεία, πιάτα, ποτήρια, παιχνίδια, νομίσματα, κοσμήματα από πηλό, πλαστελίνη ή ανακυκλώσιμα υλικά. Το σχολείο δανείζεται μια Μουσειοσκευή από Εφορεία Αρχαιοτήτων. 6 ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ: Τα παιδιά συζητούν για το τι είναι ένας οργανωμένος αρχαιολογικός χώρος, ποιοι δουλεύουν εκεί και τι μπορεί να περιλαμβάνει. Οι μαθητές συζητούν για τυχόν επισκέψεις τους με την τάξη ή την οικογένειά τους σε τέτοιους χώρους, τι τους άρεσε, τι όχι και κάτι που θυμούνται. Ξεφυλλίζουν οδηγούς αρχαιολογικών χώρων. Με τη βοήθεια του/της Εκπαιδευτικού γίνεται η διάκριση ανάμεσα σε κινητά και ακίνητα μνημεία. Συζητούν για τη σχέση ενός τέτοιου χώρου με ένα αρχαιολογικό μουσείο. Φαντάζονται πώς θα είναι το σχολείο τους μετά από πολλά χρόνια, όταν θα μετατραπεί και αυτό σε... αρχαιολογικό χώρο! Παίρνουν το ρόλο αρχαιολόγων, αρχαιοφυλάκων, ξεναγών και επισκεπτών που βρίσκονται εκεί και παίζουν θεατρικό παιχνίδι. 7 ΠΡΟΣΔΟΚΙΕΣ: Τα παιδιά πριν συμμετέχουν στο Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα ή στην Ξενάγηση συζητούν για το πού θα πάνε, τι περιμένουν να κάνουν εκεί, τι κάνουν οι Αρχαιολόγοι, τι θέλουν να μάθουν, να κάνουν κτλ. Ο/η εκπαιδευτικός μπορεί να κρατάει σημειώσεις, ενώ τα παιδιά μπορούν να ζωγραφίσουν κάτι σχετικό με αυτό που πιστεύουν ότι θα γίνει στην επίσκεψή τους ή με αυτό που θεωρούν ότι κάνουν οι αρχαιολόγοι. Παιδί και Περιβάλλον Παιδί και Πληροφορική Παιδί και Μαθηματικά Παιδί και Περιβάλλον Παιδί και Μαθηματικά «Οι µικροί αρχαιολόγοι της Θράκης» (β έκδοση) σελίδα 9 από 20
5. Τι γίνεται κατά τη διάρκεια του Εκπαιδευτικού Προγράμματος Α. Πρόγραμμα στο ΙΘΤΠ Το Πρόγραμμα που υλοποιείται στο Ίδρυμα Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης (Καπναποθήκη «Π», Καπνεργατών 9) έχει διάρκεια 1,5 περίπου ώρα και την ακόλουθη δομή: Στάδιο Προγράμματος στο ΙΘΤΠ Διάρκεια Α Β Γ Δ Ε ΣΤ Καλωσόρισμα τάξης, τακτοποίηση τυχόν μπουφάν, σακιδίων στον χώρο. Παιχνίδι γνωριμίας: ο καθένας λέει το όνομά του, το αγαπημένο του παιχνίδι και από τι είναι φτιαγμένο. Ιδιαίτερη αναφορά στα υλικά ως εισαγωγή στην επόμενη συζήτηση. ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ: Εισαγωγική συζήτηση για το τι πιστεύουν τα παιδιά ότι κάνουν οι αρχαιολόγοι, αν έχουν γνωρίσει κανέναν, αν έχουν δει ανασκαφή, αν έχουν πάει σε αρχ. μουσείο, τι περιέχει, γιατί είναι αυτά τα αντικείμενα εκεί. ΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑ: Παιχνίδι- δραστηριότητα σχετικά με τον τρόπο και την ακολουθία με την οποία καταχώνονται τα κατάλοιπα του παρελθόντος κάτω από το έδαφος: 2 παιδιά παίρνουν με τη σειρά το ρόλο ενός σπιτιού και ενός εργαστηρίου. Πρώτα καλύπτεται με ύφασμα (που αναπαριστά στρώση χώματος) το σπίτι και μετά το εργαστήρι. Ένα τρίτο παιδί παίζει το ρόλο του αρχαιολόγου και «αποκαλύπτει» τα κτίρια αφαιρώντας τα υφάσματα. Γίνεται συζήτηση για το ποιο είναι πιο παλιό από τα δύο και πώς καταλαβαίνει ο αρχαιολόγος τι ήταν το κάθε κτίριο. ΑΝΑΣΚΑΦΗ: Εξοικείωση με τα εργαλεία της ανασκαφής, τους ρόλους του καθενός και πραγματοποίηση προσομοίωση ανασκαφής σε λεκάνες με άμμο. Τα παιδιά σκάβουν σε 4 ομάδες, φωτογραφίζουν τα ευρήματα, τα καθαρίζουν και τα συντηρούν, προσπαθούν να ερμηνεύσουν το χώρο που «ανασκάπτουν». Παρουσιάζουν τα αποτελέσματα της έρευνάς τους στις άλλες ομάδες. ΠΑΡΑΜΥΘΙ: Αφήγηση παραμυθιού με αναφορά στις προηγούμενες έννοιες και δραστηριότητες και στις Καπναποθήκες, που αποτελούν ένα μνημείο βιομηχανικής αρχαιολογίας και σημαντικό κομμάτι της τοπικής ιστορίας (εναλλακτικά μπορεί να γίνει αφήγηση παραμυθιού σχετικά με τον Θράκα ήρωα Ορφέα). 5 λεπτά 5 λεπτά 10 λεπτά 30 λεπτά 15 λεπτά Ζ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ: Παρουσίαση οπτικοακουστικού υλικού και σχετικών αντικειμένων 5 λεπτά «Οι µικροί αρχαιολόγοι της Θράκης» (β έκδοση) σελίδα 10 από 20
για τον χώρο αρχαιολογικού ενδιαφέροντος που αναφέρθηκε στο παραμύθι. Η Θ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ: Καταληκτική δραστηριότητα για προσωπική έκφραση και αναστοχασμό των όσων έκαναν, είπαν, έμαθαν, άκουσαν, έζησαν τα παιδιά στο Πρόγραμμα: σχεδιάζουν μια καπναποθήκη και ζωγραφίζουν σε ή γύρω από αυτήν ό,τι παράσταση θέλουν. Σύντομη συζήτηση και καταγραφή των παρατηρήσεων των μαθητών στο πλαίσιο της αξιολόγησης του Εκπαιδευτικού Προγράμματος. Εναλλακτικά μπορεί να γίνει με τον/την Εκπαιδευτικό στην τάξη και να σταλούν οι παρατηρήσεις αργότερα. Σύνολο 15 λεπτά 5 λεπτά 90 λεπτά Β. Εκπαιδευτική Ξενάγηση Η Εκπαιδευτική ξενάγηση (σε όποιον χώρο κι αν πραγματοποιηθεί) έχει διάρκεια 1 περίπου ώρα και την ακόλουθη δομή: Στάδιο Εκπαιδευτικής Ξενάγησης Διάρκεια Α Β Γ Δ Ε Ζ Καλωσόρισμα της τάξης. Παιχνίδι γνωριμίας: αφού πει ο καθένας το όνομά του, λέμε όλοι μαζί το όνομα του αρχαιολογικού χώρου ή μνημείου όσο πιο γρήγορα, αργά, λυπημένα, χαρούμενα κτλ. μπορούμε. ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΧΩΡΟΙ/ΜΝΗΜΕΙΑ: Εισαγωγική συζήτηση για το τι πιστεύουν τα παιδιά ότι είναι ένας αρχαιολογικός χώρος ή ένα μνημείο, πώς ανακαλύπτεται, πώς μελετάται, τι περιλαμβάνει, ποιος δουλεύει εκεί, τι άλλο υπάρχει, γιατί είναι σημαντικά, ποια είναι η σχέση τους με τα μουσεία. ΠΑΡΑΜΥΘΙ: Αφήγηση παραμυθιού με αναφορά στον αρχαιολογικό χώρο ή το μνημείο που έχουμε επισκεφτεί. ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ: Χωρισμός των παιδιών σε ομάδες και υλοποίηση ποικίλων δραστηριοτήτων (θεατρικό παιχνίδι, περιβαλλοντικά παιχνίδια κ.ά.) σε σχέση με τον αρχαιολογικό χώρο ή μνημείο και το σχετικό παραμύθι. Παρουσίαση αποτελεσμάτων και ευρημάτων σε όλες τις ομάδες. Σύντομη συζήτηση και καταγραφή των παρατηρήσεων των μαθητών στο πλαίσιο της αξιολόγησης της Εκπαιδευτικής ξενάγησης. Εναλλακτικά μπορεί να γίνει με τον/την Εκπαιδευτικό στην τάξη και να σταλούν οι παρατηρήσεις αργότερα. Σύνολο 5 λεπτά 10 λεπτά 10 λεπτά 30 λεπτά 5 λεπτά 60 λεπτά «Οι µικροί αρχαιολόγοι της Θράκης» (β έκδοση) σελίδα 11 από 20
6. Δραστηριότητες μετά από το Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα Αν υπάρχει δυνατότητα χρόνου και διάθεση από τον/την Εκπαιδευτικό μπορεί να συνεχιστεί η ενασχόληση με την αρχαιολογία και μετά το πέρας του Προγράμματος στο ΙΘΤΠ ή την Ξενάγηση. Δίνεται έτσι η ευκαιρία στα παιδιά να εμπεδώσουν καλύτερα τα όσα έγιναν κατά τη διάρκεια της επίσκεψης, να ρωτήσουν τυχόν απορίες που προέκυψαν αργότερα, να διατυπώσουν σκέψεις τους για το τι τους άρεσε, τι όχι, τι τους έκανε εντύπωση, να ασχοληθούν εκτενέστερα με κάτι που τους τράβηξε ιδιαίτερα το ενδιαφέρον, να εκφραστούν σχετικά, να εφαρμόσουν τα θετικά της εμπειρίας που είχαν και σε άλλους τομείς και μαθήματα κτλ. Παρακάτω ακολουθούν μερικές μόνο προτάσεις για δραστηριότητες και παιχνίδια που βασίζονται σε όσα λαμβάνουν χώρα στο ίδιο το Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα και την επίσκεψη αλλά και σε ενότητες του ΔΕΠΠΣ του Νηπιαγωγείου. Πολύ περισσότερες δραστηριότητες μπορούν να προκύψουν από τη φαντασία και την εμπειρία σας με τα παιδιά στο Νηπιαγωγείο σας! α/α Προτεινόμενη δραστηριότητα Πρόγραμμα Σχεδιασμού και Ανάπτυξη Δραστηριοτήτων 1 ΑΝΑΣΤΟΧΑΣΜΟΣ- ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ: Τα παιδιά με τον/την Νηπιαγωγό διεξάγουν μια «τηλεφωνική» συζήτηση για το Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα: τι κάνουν τελικά οι αρχαιολόγοι, γιατί θάβονται τα αρχαία αντικείμενα και κτίρια, πώς σας φάνηκε η επίσκεψη, τι θυμάστε, τι σας έκανε εντύπωση, τι θα ρωτούσατε τώρα έναν αρχαιολόγο; Κρατήστε σημειώσεις και στείλτε ένα γράμμα σε ένα αρχαιολογικό μουσείο της περιοχής σας. Υιοθετήστε έναν αρχαιολογικό χώρο της περιοχής σας. Δείτε στον υπολογιστή τις φωτογραφίες από το Πρόγραμμα που τυχόν τραβήξατε, θυμηθείτε και συζητήστε για το τι γινόταν σε εκείνο το στάδιο της παρουσίασης. Παίξτε με πλαστικά κουβαδάκια παραλίας, για να θυμηθείτε τη χρήση τους στην προσομοίωση ανασκαφής. Συγκρίνετε τις αρχικές προσδοκίες των παιδιών με τις τελικές απόψεις. Κάντε μια ομαδική ζωγραφιά για την αρχαιολογία ή τον αρχαιολογικό χώρο που επισκεφτήκατε. Διαβάστε βιβλία για την αρχαιολογία που προορίζονται για παιδιά. 2 ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΡΟΛΩΝ- ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ: Παίξτε παιχνίδι ρόλων χρησιμοποιώντας αυτούς που ανέλαβαν τα παιδιά στο πρόγραμμα ή που είδαν στην ξενάγηση: αρχαιολόγοι, εργάτες, συντηρητές, αρχαιοφύλακες, ξεναγοί, επισκέπτες. Λέμε στο κάθε παιδί στο αυτί έναν ρόλο και αυτό τον αναπαριστά με παντομίμα, με κινήσεις και λόγια. Τα παιδιά θυμούνται και παίζουν το παιχνίδι με τα «στρώματα» και την κατάχωση των αντικειμένων στο έδαφος. Παίρνουν τη θέση Παιδί και Πληροφορική «Οι µικροί αρχαιολόγοι της Θράκης» (β έκδοση) σελίδα 12 από 20
των αντικειμένων και μιλούν για το πώς αισθάνονται που έρχονται στο φως και πώς ήταν κάτω από το χώμα. 3 ΚΕΡΑΜΙΚΗ: Παίξτε παιχνίδια με τον πηλό, το πιο συχνό υλικό που βρίσκεται σε μια ανασκαφή: τα παιδιά βάζουν το χέρι τους σε σακουλάκι και προσπαθούν να αναγνωρίσουν τον πηλό ανάμεσα και σε άλλα υλικά, φτιάχνουν αντικείμενα απλά με πηλό, τα συγκρίνουν με αντικείμενα από απλό χώμα, τα σπάνε και τα συντηρούν- συγκολλούν με υγρή κόλλα. Ζωγραφίστε το υπόλοιπο μισό του σχήματος ενός αρχαίου αγγείου και διακοσμήστε το με παραστάσεις. Επισκεφτείτε ένα εργαστήρι κεραμικής και δείτε τον φούρνο. 6 ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Συγκεντρώστε και αφηγηθείτε μύθους που αφορούν την περιοχή σας, δραματοποιήστε τους και εικονογραφήστε τους. Ασχοληθείτε με τις βασικές χρονικές περιόδους της ελληνικής ιστορίας και επιλέξτε ενδεικτικές δραστηριότητες για την καθεμιά: π.χ. Παλαιολιθική εποχή- βραχογραφίες, Νεολιθική εποχή- λίθινα εργαλεία κ.ο.κ. Δανειστείτε σχετικές Μουσειοσκευές με αντίγραφα αρχαίων έργων, ξεφυλλίστε τις ιστοσελίδες και τους οδηγούς Αρχαιολογικών Μουσείων και Χώρων. 7 ΣΥΛΛΟΓΗ ΕΚΘΕΣΗ: Ξεκινήστε τη δική σας συλλογή, επιλέξτε θέμα, π.χ. αυτοκινητάκια, βότσαλα, λουλούδια, φύλλα κτλ. Τα παιδιά μαζεύουν ή φτιάχνουν τα αντικείμενα, π.χ. πήλινες κούκλες. Κατατάξτε τα αντικείμενα ανάλογα με το υλικό τους, τη χρήση τους κ.ά. Φτιάξτε μια έκθεση στο σχολείο, δώστε της τίτλο, γράψτε ετικέτες περιγραφής των εκθεμάτων, επεξηγηματικά κείμενα. Φτιάξτε προσκλήσεις και αφίσες για τα εγκαίνια της έκθεσής σας. Ακούστε όλοι μαζί και χορέψτε το τραγούδι «Μες στο Μουσείο» από το δίσκο «Εδώ Λιλιπούπολη!». 8 ΕΡΕΥΝΑ: Καλέστε κάποιον παππού ή γιαγιά για να μιλήσει για πράγματα παλιά, πώς ήταν π.χ. η πλατεία της πόλης παλιότερα, η γειτονιά σας, το σχολείο, τα παιχνίδια, τα φαγητά, μαγνητοφωνήστε τη μαρτυρία και δημουργήστε το δικό σας αρχείο. Συγκρίνετε παλιές ασπρόμαυρες με νεότερες φωτογραφίες που απεικονίζουν τον ίδιο χώρο, τη γειτονιά του σχολείου σας. 9 ΕΠΙΣΚΕΨΗ: Μελετήστε μαζί με τα παιδιά έναν αρχαιολογικό χώρο, μνημείο ή μουσείο της περιοχής και επισκεφτείτε το. Μπορείτε να ετοιμάσετε ερωτήσεις για τους υπεύθυνους αρχαιολόγους, να φωτογραφίσετε, να ζωγραφίσετε το αγαπημένο σας έκθεμα ή κτίριο, να διαλέξετε 4 αντικείμενα και να φτιάξετε με αυτά ένα παραμύθι. Υιοθετήστε αυτό το μνημείο, χώρο ή μουσείο και αναλάβετε την ενημέρωση και Παιδί και Περιβάλλον Παιδί και Πληροφορική Παιδί και Περιβάλλον Παιδί και Πληροφορική Παιδί και Μαθηματικά Παιδί και Περιβάλλον Παιδί και Πληροφορική Παιδί και Περιβάλλον Παιδί και Πληροφορική «Οι µικροί αρχαιολόγοι της Θράκης» (β έκδοση) σελίδα 13 από 20
των υπόλοιπων παιδιών του σχολείου σας για αυτό μέσα από αφίσες, φωτογραφίες, παιχνίδια. 10 ΑΡΧΑΙΟΚΑΠΗΛΙΑ: Συζητήστε και καταγράψτε τι πιστεύουν τα παιδιά ότι κάνει ένας αρχαιοκάπηλος. Βρείτε στις ιστοσελίδες εφημερίδων σχετικά άρθρα και φέρτε τα στην τάξη. Δώστε έμφαση στα αρχαία έργα που βρέθηκαν στα χέρια αρχαιοκάπηλων, προσπαθήστε να φανταστείτε και να αφηγηθείτε την ιστορία των αντικειμένων αυτών. Για να δώσετε στα παιδιά να καταλάβουν την ανεπανόρθωτη (συχνά) απώλεια της ιστορίας των αντικειμένων, όταν βρίσκονται στα χέρια αρχαιοκάπηλων και όχι σε ανασκαφή, διαβάστε τους μια ιστορία και σταματήστε την απότομα, πριν αυτή φτάσει στο τέλος. Ρωτήστε τα παιδιά πώς αισθάνονται και πώς φαντάζονται ότι αισθάνονται αντίστοιχα οι αρχαιολόγοι. Παιδί και Περιβάλλον Παρακαλώ, μη διστάσετε να επικοινωνήσετε με την εμψυχώτρια του Προγράμματος, Αρχαιολόγο- Μουσειολόγο, για τυχόν απορίες σχετικές με την αρχαιολογία ή γενικότερα το Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα (6976 478083, 25410 91973, ). Ειδικά αν μετά τη συμμετοχή σας, προκύψει μια σχετική με την αρχαιολογία προσπάθεια από την τάξη σας (έκθεση ζωγραφικής, αντικειμένων, φωτογραφίας, κατασκευές κτλ.), θα ενδιαφερόμουν πολύ να τη δω προσωπικά! «Οι µικροί αρχαιολόγοι της Θράκης» (β έκδοση) σελίδα 14 από 20
7. Σχέση με ΔΕΠΠΣ του Νηπιαγωγείου Το Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα «Οι μικροί αρχαιολόγοι της Θράκης» συνδυάζεται επιτυχώς με διάφορες θεματικές, ενότητες και προτεινόμενες δραστηριότητες στο Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης. Παρακάτω ακολουθεί μια ενδεικτική και επιγραμματική συσχέτιση στοιχείων που άπτονται του Προγράμματος με μαθήματα και προγράμματα δραστηριοτήτων του ΔΕΠΠΣ του Νηπιαγωγείου. 7.1. Νηπιαγωγείο Α. Με τη συμμετοχή στο Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα «Οι μικροί αρχαιολόγοι της Θράκης» τα παιδιά: (Προφορική επικοινωνία) σκέφτονται και περιγράφουν εμπειρίες από το παρελθόν το δικό τους ή των γονιών τους, για να κατανοήσουν γενικότερα την έννοια του χρόνου και του παρελθόντος και να κάνουν αναγωγή περασμένων εμπειριών τους σε αυτό, σκέφτονται και διηγούνται πιθανές ιστορίες με ή χωρίς καθοδήγηση και περιορισμούς που θα επεξηγούν την κατάσταση στην οποία τα υλικά κατάλοιπα του παρελθόντος (αντικείμενα ή κτίρια) έχουν φτάσει ως τις μέρες μας, εμπλουτίζουν το λόγο τους με βασικές λέξεις της αρχαιολογικής ορολογίας τις οποίες κατανοούν και μαθαίνουν να χρησιμοποιούν μέσα από παιχνίδια λέξεων και μαθαίνουν να απομνημονεύουν και να αναπαράγουν ένα από τα βασικά λεκτικά σχήματα που αποτελούν την έναρξη ενός παραμυθιού («Κόκκινη κλωστή δεμένη...»). (Ανάγνωση) έρχονται σε επαφή με βιβλία και περιοδικά αρχαιολογικού περιεχομένου, κάνοντας υποθέσεις γύρω από το τι είναι γραμμένο σε καθένα από αυτά, παρεμβαίνουν κατά την αφήγηση παραμυθιού κάνοντας υποθέσεις για τη συνέχεια και το τέλος της ιστορίας, σχόλια για την πλοκή και τους χαρακτήρες κτλ. και απομνημονεύουν μικρούς ρόλους τους οποίους δραματοποιούν με τη βοήθεια αντικειμένων στο πλαίσιο του προγράμματος. (Γραφή και γραπτή έκφραση) υπαγορεύουν κείμενα που τα διαμορφώνουν συλλογικά και αφορούν τις διαδικασίες και δραστηριότητες του Εκπαιδευτικού Προγράμματος και γράφουν το όνομά τους στο ημερολόγιο της ανασκαφής. «Οι µικροί αρχαιολόγοι της Θράκης» (β έκδοση) σελίδα 15 από 20
Β. Παιδί και Μαθηματικά Με τη συμμετοχή στο Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα «Οι μικροί αρχαιολόγοι της Θράκης» τα παιδιά: προβληματίζονται για την τμηματική διατήρηση των υλικών καταλοίπων του παρελθόντος, ανατρέχουν σε προσωπικές εμπειρίες και καταστάσεις και κάνουν απλές υποθέσεις για την κατάσταση και τις αιτίες διατήρησης, αναγνωρίζουν τη δυνατότητα ύπαρξης πολλών ερμηνειών για ένα αντικείμενο ή πολλών λύσεων σε ένα πρόβλημα, χειρίζονται κατάλληλα εργαλεία και εξοπλισμό για τη διενέργεια μιας προσομοίωσης ανασκαφής, παρατηρούν, απαριθμούν τα ευρήματά τους και τα ταξινομούν ανάλογα με κοινά γνωρίσματά τους, π.χ. το μέγεθος, το υλικό ή το χρώμα τους, διατυπώνουν απορίες και ερωτήσεις για πιθανή εξέλιξη των σημερινών αντικειμένων στο χρόνο και προτείνουν απαντήσεις και λύσεις για καλύτερη διατήρησή τους στο μέλλον και ερμηνεία τους, πειραματίζονται με απλές σχέσεις στο χώρο (διαδοχικά στρώματα ανασκαφής) και στο χρόνο (χρονική ακολουθία στρωμάτων) και αναγνωρίζουν στα παραμύθια που ακούγονται τους αριθμούς και τη λειτουργία τους. Γ. Παιδί και Περιβάλλον (Ανθρωπογενές περιβάλλον) Με τη συμμετοχή στο Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα «Οι μικροί αρχαιολόγοι της Θράκης» τα παιδιά: αναλαμβάνουν διακριτές ευθύνες για τη διενέργεια της ανασκαφής και εκφράζουν ελεύθερα την άποψή τους για τα ευρήματα, συνεργάζονται για την ανεύρεση αντικειμένων από το παρελθόν και συζητούν τις ιδέες όλων για την ερμηνεία τους, κατανοούν τις ομοιότητές τους με τα παιδιά του παρελθόντος, με τις ανάγκες, τις επιθυμίες τους, αλλά και με τα παιδιά όλου του κόσμου, μαθαίνουν και ακολουθούν βασικούς κανόνες υγιείας και ασφάλειας στο εργασιακό περιβάλλον της αρχαιολογίας, αναγνωρίζουν τη διάσταση μεταξύ ανθρωπογενούς και φυσικού περιβάλλοντος μέσω των καταλοίπων του πρώτου, αναγνωρίζουν την επίδραση του φυσικού περιβάλλοντος στις δημιουργίες του ανθρώπου είτε αυτές είναι αντικείμενα είτε κτίρια και αντίστροφα, κατανοούν τη διαφορετική σχέση του ανθρώπου του παρελθόντος με το φυσικό περιβάλλον και το μεγαλύτερο σεβασμό του προς το τελευταίο (ανακύκλωση), δημιουργούν με απλά σύμβολα και σχήματα έναν χάρτη (κάτοψη) μικρογραφία του σκάμματος της προσομοίωσης ανασκαφής, «Οι µικροί αρχαιολόγοι της Θράκης» (β έκδοση) σελίδα 16 από 20
αντιλαμβάνονται την κοινή αντιμετώπιση βασικών προβλημάτων του ανθρώπου και τη διάχυση μέσω της επικοινωνίας ιδεών, πληροφοριών, λύσεων κτλ., χρησιμοποιούν βασικές ερευνητικές διαδικασίες, όπως την ανασκαφή, τη σχεδίαση, τη φωτογράφιση, την καταγραφή, τη σύγκριση, το σχηματισμό και τη δοκιμασία υποθέσεων, την ερμηνεία, την οργάνωση και παρουσίαση των αποτελεσμάτων τους. (Φυσικό περιβάλλον) γνωρίζουν τα χαρακτηριστικά και τη χρήση διαφορετικών υλικών στα κατάλοιπα της ανθρώπινης δραστηριότητας του παρελθόντος και κατανοούν τη λειτουργικότητά τους, κατανοούν την κινητήρια δύναμη του νερού και του αέρα, γενικά τη δύναμη του κλίματος, των φυσικών φαινομένων και τις αλλαγές που αυτά προκαλούν στα κατάλοιπα της ανθρώπινης δραστηριότητας του παρελθόντος και απεικονίζουν γραφικά το περιβάλλον του σκάμματος της ανασκαφής (φυσικό και ανθρωπογενές) όπως θα ήταν στο παρελθόν. Δ. Με τη συμμετοχή στο Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα «Οι μικροί αρχαιολόγοι της Θράκης» τα παιδιά: (Εικαστικά) σχεδιάζουν, ζωγραφίζουν, κάνουν κολάζ ατομικά ή ομαδικά με ποικιλία υλικών και στο πλαίσιο διάφορων θεματικών, (Θέατρο) παρατηρούν και κατανοούν το περιβάλλον, ανθρωπογενές και φυσικό, μέσα από θεατρικά παιχνίδια, μιμούνται σε συνεργασία ρόλους σχετικούς με την επιστήμη της αρχαιολογίας, δραματοποιούν με ή χωρίς αντικείμενα ιστορίες αληθινές ή φανταστικές, (Φυσική Αγωγή) συνδυάζουν τη σωματική άσκηση με την πνευματική εγρήγορση κατά την προσομοίωση ανασκαφής, (Μουσική) εξερευνούν αρχαία μουσικά όργανα και ακούσματα μέσα από την αφήγηση του παραμυθιού και διάφορα κινητικά παιχνίδια. Ε. Παιδί και Πληροφορική Με τη συμμετοχή στο Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα «Οι μικροί αρχαιολόγοι της Θράκης» τα παιδιά: αξιοποιούν τις δυνατότητες του υπολογιστή για τις «αρχαιολογικές» εργασίες της καταγραφής, φωτογράφισης, ερμηνείας, έκθεσης κτλ. «Οι µικροί αρχαιολόγοι της Θράκης» (β έκδοση) σελίδα 17 από 20
8. Αξιολόγηση Επειδή πάντα υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης και καλύτερης προσαρμογής του κάθε Εκπαιδευτικού Προγράμματος στις ανάγκες και επιθυμίες των συμμετεχόντων, παρακαλώ να αφιερώσετε 10 λεπτά μετά από τη συμμετοχή σας για τη συμπλήρωση ενός ερωτηματολογίου διαδικτυακά. Εναλλακτικά επικοινωνήστε μαζί μου (6976 478073 ή nat.michailidou @ yahoo.gr), για να σας στείλω το ερωτηματολόγιο σε έντυπη μορφή. Ούτως ή άλλως, η συμβολή σας είναι πολύτιμη εξαιτίας της διαφορετικής σας θεωρητικής κατάρτισης καθώς και της πρακτικής εμπειρίας σας με τα παιδιά σε καθημερινό επίπεδο. Όσοι συμμετείχατε στο Πρόγραμμα στο ΙΘΤΠ, παρακαλώ συμπληρώστε το ερωτηματολόγιο: https://docs.google.com/forms/d/1vueezqxzvhz9zag_rupjxflelaudqmigyu4y2nxhghw/viewform Όσοι συμμετείχατε στην Εκπαιδευτική ξενάγηση, παρακαλώ συμπληρώστε το ερωτηματολόγιο: https://docs.google.com/forms/d/1b8jlboqybwuax91_pr- ZKTw7crHC8xwUN4CQK- JScLI/viewform Όσοι συμμετείχατε και στα δύο, παρακαλώ συμπληρώστε και τα δύο ερωτηματολόγια ξεχωριστά. Στείλτε στη διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου nat.michailidou @ yahoo.gr και τα στοιχεία σας, αν επιθυμείτε να ενημερώνεστε για άλλες παρόμοιες δράσεις, εκδηλώσεις και εκπαιδευτικά προγράμματα. Ονοματεπώνυμο Σχολείο Τηλ. και email σχολείου Τηλ. και email εκπαιδευτικού «Οι µικροί αρχαιολόγοι της Θράκης» (β έκδοση) σελίδα 18 από 20
9. Ενδεικτική Βιβλιογραφία 9.1. Αρχαιολογία Bahn, P. (2007). Αρχαιολογία. Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε. Ελληνικά Γράμματα. Hodder, I. (2010). Διαβάζοντας το παρελθόν. Τρέχουσες ερμηνευτικές προσεγγίσεις στην αρχαιολογία. Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου. Renfrew, C. & Bahn, P. (2001). Αρχαιολογία. Θεωρίες, μεθοδολογία και πρακτικές εφαρμογές. Καρδαμίτσα. Βαλαβάνης, Π. (επιμ.) (2007). Μεγάλες στιγμές της ελληνικής αρχαιολογίας. Καπόν. Κωτσάκης, Κ. (1986). Σύγχρονη αρχαιολογία: ρεύματα και κατευθύνσεις. Αρχαιολογία και Τέχνες, 20, 52-58 www.arxaiologia.gr/assets/media/pdf/migrated/426.pdf 1/10/2011 Συλλογικό έργο (2004). Αρχαιολογία. Οδηγός στο παρελθόν και τους θησαυρούς του κόσμου. Καπόν. Χουρμουζιάδης, Γ. Δ. (2006). Ανασκαφής εγκόλπιον. Καπόν. - Περιοδικό Αρχαιολογία και Τέχνες www.arxaiologia.gr Στήλη Εκπαιδευτικές σελίδες 9.2. Αρχαιολογία- Ιστορία Θράκης Αμπατζή, Ε. & Αντωναράκου, Ε. (επιμ.) (2000). Θράκη 2000. 80 χρόνια από την ενσωμάτωση στην Ελλάδα. Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων http://www.free- ebooks.gr/gre/ebooks/download/1229 6/10/2011 Βιγγοπούλου, Ι. & Πάντσογλου, Χ. (2000). Θράκη. Φύση και Πολιτισμός. Επτά Ημέρες της Καθημερινής. 25/6/2000 http://wwk.kathimerini.gr/kath/7days/2000/06/25062000.pdf 6/10/2011 Μηναΐδη, Ν. κ.ά. (2000). Θράκη, το σταυροδρόμι των Ελλήνων. Εκδόσεις Αδάμ. Μπακιρτζής, Χ. & Τριαντάφυλλος, Δ. (2001). Θράκη. ΠΙΟΠ. Ξανθόπουλος, Π. & Χριστοδούλου, Κ. (επιμ.) (2011). Μικρές ιστορίες της Ξάνθης. Ξάνθεια- Ξάνθη, μια ιστορία- ένα ταξίδι. Φιλοπρόοδη Ένωση Ξάνθης. Συλλογικό έργο (1994). Θράκη. Γ.Γ. Περιφέρειας Αν.Μακεδονίας- Θράκης. Συλλογικό έργο (1996). Θράκη. Χρώμα και αποχρώσεις. Σύνολο - φωτογραφικό λεύκωμα - ΑΕΜΘ - Το αρχαιολογικό έργο στη Μακεδονία και τη Θράκη. Πρακτικά Συνεδρίων. Εκδόσεις ΥΠΠΟΤ. Περιεχόμενα τόμων στο http://www.hist.auth.gr/el/εκδόσεις/το- Αρχαιολογικό- Έργο- στη- Μακεδονία- και- τη- Θράκη 6/10/2011 Αρχαιολογία και Τέχνες. Τεύχος 13. Αφιέρωμα στη Θράκη http://www.arxaiologia.gr/site/content.php?issueno=13 6/10/2011 «Οι µικροί αρχαιολόγοι της Θράκης» (β έκδοση) σελίδα 19 από 20