ΑΝΩΤΑΤΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟΥ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΜΕΤΕΓΧΕΙΡΗΤΙΚΟΥ ΠΟΝΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΣΤΗΝ ΠΑΡΕΧΟΜΕΝΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΑΡΟΥΦΙΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΠΑΠΑΖΟΓΛΟΥ ΧΥΤΟΥΛΑ ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2011-1 -
ΑΝΩΤΑΤΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟΥ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΜΕΤΕΓΧΕΙΡΗΤΙΚΟΥ ΠΟΝΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΣΤΗΝ ΠΑΡΕΧΟΜΕΝΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΑΡΟΥΦΙΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΠΑΠΑΖΟΓΛΟΥ ΧΥΤΟΥΛΑ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΛΕΜΟΝΑΚΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2011-2 -
Copyright Μαρουφίδου Μαρία & Παπάζογλου Χυτούλα, 2011 Με επιφύλαξη παντός δικαιώματος. All rights reserved. - 3 -
Βεβαιώνω ότι η παρούσα πτυχιακή εργασία είναι αποτέλεσμα δικής μας δουλειάς και δεν αποτελεί προϊόν αντιγραφής. Στις δημοσιευμένες ή μη δημοσιευμένες πηγές που αναφέρουμε έχουμε χρησιμοποιήσει αριθμούς όπου απαιτείται και έχουμε παραθέσει τις πηγές τους στο τμήμα της βιβλιογραφίας. Υπογραφή: - 4 -
ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε κατά σειρά: τον καθηγητή μας κ. Λεμονάκη Νικόλαο, για τη συμβολή του στην ομαλή διεκπεραίωση της πτυχιακής μας εργασίας, χάρις στην συνεργασία του και την επιστημονική καθοδήγηση του. τους ασθενείς του Πανεπιστημιακού Γενικού Νοσοκομείου Αλεξανδρούπολης, που αφιέρωσαν λίγο από τον πολύτιμο χρόνο τους, για την συμπλήρωση των ερωτηματολογίων. Το προσωπικό της βιβλιοθήκης της Ιατρικής Σχολής του ΔΠΘ - 5 -
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ..... 5 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΙΚΟΝΩΝ...10 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΓΡΑΦΗΜΑΤΩΝ...11 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ......12 ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ.... 13 ΠΡΟΛΟΓΟΣ 14 ΕΙΣΑΓΩΓΗ.....15-17 ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1:ΑΠΟΣΑΦΗΝΙΣΗ ΟΡΙΣΜΩΝ 1.1.ΠΟΝΟΣ.... 19 1.1.1 Πόνος κατά τον Sternbach....19 1.1.2 Πόνος κατά της Mc Caffery.... 19 1.1.3 Πόνος κατά τον IASP... 19 1.2. ΕΙΔΗ ΠΟΝΟΥ..... 19 1.2.1.Οξύς Πόνος. 19-20 1.2.2.Χρόνιος Πόνος. 20 1.3.ΜΕΤΕΓΧΕΙΡΗΤΙΚΟΣ ΠΟΝΟΣ... 20 1.4.ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΠΟΝΟΥ......20 1.5.ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗ ΠΟΝΟΥ....21 1.5.1.Εκπλήρωση Αναγκών........ 21 1.5.2.Ικανοποίηση Αναγκών Ασθενών.... 21 1.5.3.Ικανοποίηση αναγκών ασθενών κατά τον Αμερικανικό - 6 -
Σύνδεσμο Νοσηλευτών..... 21 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2:ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΜΕΤΕΓΧΕΙΡΗΤΙΚΟΥ ΠΟΝΟΥ 2.1. ΑΞΙΟΛΟΓΩΝΤΑΣ ΤΟΝ ΜΕΤΕΓΧΕΙΡΗΤΙΚΟ ΠΟΝΟ... 22 2.1.1 Ενέργειες Νοσηλευτή... 22 2.1.2. Κλίμακες Πόνου.....22-23 2.1.3. Πόνος βάσει επέμβασης... 23 2.1.4. Επιπτώσεις..... 23 2.1.5. Αντιμετώπιση.....23-24 2.2. ΜΕΤΕΓΧΕΙΡΗΤΙΚΟΣ ΠΟΝΟΣ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ.....24 2.2.1 Ενδείξεις Συμπεριφοράς Πόνου 24-25 2.2.2.Στάση γονέων απέναντι στον πόνο.. 25 2.2.3.Στάση νοσηλευτών απέναντι στον πόνο......25 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΑΝΑΙΣΘΗΣΙΑ & ΜΕΤΕΓΧΕΙΡΗΤΙΚΗ ΑΝΑΛΓΗΣΙΑ 3.1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΑΝΑΙΣΘΗΣΙΑ.... 26 3.1.1. Ορισμός Αναισθησίας. 26 3.1.2. Μορφές Αναισθησίας...27-28 3.1.3. Ο Ρόλος του Αναισθησιολόγου... 29-31 3.2. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΜΕΤΕΓΧΕΙΡΗΤΙΚΗ ΑΝΑΛΓΗΣΙΑ 31 3.2.1 Υπηρεσία Μετεγχειρητικής Αναλγησίας....31-32 3.2.2. Ρόλος Νοσηλευτών στην Υ.Μ.Α....32 3.3. ΜΕΘΟΔΟΙ ΑΝΑΛΓΗΣΙΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ..33 3.3.1 Επισκληρίδιος Μετεγχειρητική Αναλγησία..33-34 - 7 -
3.3.2. Αναλγησία αυτοελεγχόμενη (PCA)....35 3.3.3 Περιοχική αυτοελεγχόμενη αναλγησία (PCRA). 35-36 3.3.4 Kρυοαναλγησία.... 36 3.3.5. Πολυδυναμική αναλγησία... 36 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗΣ ΑΣΘΕΝΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΡΕΧΟΜΕΝΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΥΓΕΙΑΣ 4.1 Ο ΝΟΣΗΛΕΥΤΗΣ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗΣ ΑΣΘΕΝΩΝ.. 37-38 4.2 ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΥΓΕΙΑΣ & ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗ ΑΣΘΕΝΩΝ 38 4.2.1. Πιστοποίηση ποιότητας υγείας (iso)...38-41 4.3 ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗ ΑΣΘΕΝΩΝ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΚΡΙΤΗΡΙΑ...41 4.3.1 Ικανοποίηση ασθενών σε δημόσιο Νοσοκομείο...41-42 4.3.2 Ικανοποίηση ασθενών σε ιδιωτικό Νοσοκομείο...42 ΕΙΔΙΚΟ ΜΕΡΟΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗ........44 5.1 ΥΛΙΚΟ....45 5.2 ΜΕΘΟΔΟΣ 45 5.2.1 Συνέντευξη.46 5.2.2. Η δομή του ερωτηματολογίου 47 5.2.3.Χρονοδιάγραμμα της Έρευνας...48 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ.67 ΣΥΖΗΤΗΣΗ...68 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 69-72 - 8 -
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 73-84 - 9 -
ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΙΚΟΝΩΝ 3.1 Αναισθησία μέσω μάσκας...σελ 25 3.2 Διατήρηση γενικής αναισθησίας.σελ 26 3.3 Τοποθέτηση επισκληρίδιου καθετήρα Σελ 27 3.4 Τοποθέτηση επισκληρίδιου καθετήρα Σελ 34-10 -
ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΓΡΑΦΗΜΑΤΩΝ Γράφημα 1: Αριθμός Ατόμων ανά κλινική.. 49 Γράφημα 2: Τι είδος αναισθησίας προτίμησαν οι ασθενείς;...50 Γράφημα 3: Κατά πόσο ο έντονος πόνος επηρέασε τα συναισθήματα;.51 Γράφημα 4: Από τη θεραπεία που έγινε νιώσατε ανακούφιση; 52 Γράφημα 5: Ικανοποίηση από το Ιατρικό Προσωπικό..61 Γράφημα 6: Αξιολόγηση Ικανοποίησης από την Παρεχόμενη Φροντίδα 65 Γράφημα 7: Συνολική Αξιολόγηση Ικανοποίησης του Νοσοκομείου..66-11 -
ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ Πίνακας 1: Δημογραφικά στοιχεία του δείγματος. 45-46 Πίνακας 2: Είδος Αναισθησίας.....51 Πίνακας 3: Ο λιγότερος πόνος & πληροφορίες για την θεραπεία..52-54 Πίνακας 3.1: Συσχέτιση με p value..54 Πίνακας 4: Ο περισσότερος πόνος & πληροφορίες για την θεραπεία..54-56 Πίνακας 4.1: Συσχέτιση με p value..56 Πίνακας 5: Ο έντονος πόνος & πληροφορίες για την θεραπεία...57 Πίνακας 5.1: Συσχέτιση με p value..58 Πίνακας 6: Ο έντονος πόνος & ψυχολογική υποστήριξη 58-59 Πίνακας 6.1: Συσχέτιση με p value..59 Πίνακας 7: Συζήτηση με νοσηλευτικό προσωπικό & ψυχολογική υποστήριξη..60 Πίνακας 8: Νοσηλευτική Συμπεριφορά...60 Πίνακας 9: Ικανοποίηση από το Νοσηλευτικό Προσωπικό...61 Πίνακας 10: Ικανοποίηση από το Ιατρικό Προσωπικό......61 Πίνακας 11: Καθαριότητα Ι: Αλλαγή Σεντονιών ανά Κλινική 62 Πίνακας 12: Καθαριότητα ΙΙ: Θάλαμος & Λουτρό ανά Κλινική....62-63 Πίνακας 13: Ησυχία ανά Κλινική...63 Πίνακας 14: Ποιότητα Φαγητού ανά Κλινική 63-64 Πίνακας 15: Συνολική Αξιολόγηση Ικανοποίησης.66-12 -
ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ IASP : Διεθνής Σύνδεσμος για τη Μελέτη Πόνου Μ.Α: Μετεγχειρητική Αναλγησία Υ.Μ.Α: Υπηρεσία Μετεγχειρητικής Αναλγησίας PCEA : Επισκληρίδιο Μετεγχειρητική Αναλγησία ΔΕΜΑ: Διαλείπουσα Επισκληρίδιο Μετεγχειρητική Αναλγησία ΣΕΜΑ: Συνεχής Επισκληρίδιο Μετεγχειρητική Αναλγησία PCA: Patient Controlled Analgesia (Αναλγησία Ελεγχόμενη από τον Ασθενή) PCRA : Patient Controlled Regional Analgesia (Περιοχική Αναλγησία Ελεγχόμενη από τον Ασθενή) iv Ενδοφλέβια χορήγηση ΕΣΥ Εθνικό Σύστημα Υγείας Α ΠΧΚ Α Πανεπιστημιακή Χειρουργική Κλινική Β ΠΧΚ Β Πανεπιστημιακή Χειρουργική Κλινική Μ/Γ- Μαιευτική & Γυναικολογική ΣΔΠ Σύστημα Διαχείρισης Ποιότητας - 13 -
ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η εργασία αυτή γίνεται στα πλαίσια της πτυχιακής εργασίας, που ορίζεται για τους σπουδαστές του Τµήµατος Νοσηλευτικής των Τεχνολογικών Εκπαιδευτικών Ιδρυµάτων. Αυτή η ερευνητική μελέτη έχει σκοπό να αξιολογήσει τον πόνο ασθενών μετεγχειρητικά και το βαθμό ικανοποίησης τους από την παρεχόμενη φροντίδα. Η έρευνα υπογραμμίζει την σπουδαιότητα της αξιολόγησης στην εξάλειψη του μετεγχειρητικού πόνου σε συνδυασμό με την ικανοποίηση των ασθενών από τις παρεχόμενες υπηρεσίες. Το πρώτο μέρος, το γενικό, που είναι το θεωρητικό κομμάτι της εργασίας περιλαμβάνει: Στο 1 ο κεφάλαιο της εργασίας, δίνονται οι ορισμοί του πόνου, τα είδη του πόνου, της αξιολόγησης, της ικανοποίησης και του μετεγχειρητικού πόνου. Στο 2 ο κεφάλαιο της εργασίας, γίνετε εκτενής αναφορά στον μετεγχειρητικό πόνο καθώς και μια αναφορά στο μετεγχειρητικό πόνο των παιδιών. Στο 3 ο κεφάλαιο της εργασίας, γίνεται λόγος για την φάση της αναισθησίας, για την μετεγχειρητική αναλγησία και παρουσιάζονται οι τεχνικές αναλγησίας που είναι ευρέως γνωστοί και αποτελεσματικοί. Στο 4 ο κεφάλαιο της εργασίας, γίνεται λόγος για το τελευταίο μέρος της εργασίας και την αξιολόγηση της ικανοποίησης των ασθενών από την παρεχόμενη φροντίδα υπηρεσιών υγείας. Στο δεύτερο μέρος, το ειδικό, παρουσιάζονται τα αποτελέσματα της έρευνας που διεξήχθη στο Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο Αλεξανδρούπολης. - 14 -
αυτόν. 5 Η πολυδιάστατη μορφή και η εξατομικευμένη εμπειρία του πόνου ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΜΕΤΕΓΧΕΙΡΗΤΙΚΟΥ ΠΟΝΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΣΤΗΝ ΠΑΡΕΧΟΜΕΝΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η αίσθηση του πόνου για τον άνθρωπο είναι συνηθέστερο γεγονός στη ζωή του. Ο πόνος είναι χρήσιμος διότι κινητοποιεί τον άνθρωπο προς αναζήτηση της αιτίας και της θεραπείας, άρα είναι σωτήριος για την ζωή του. Μπορεί όμως από την άλλη πλευρά να είναι τόσο ενοχλητικός και δυσβάστακτος ώστε τον καθιστά αδύναμο να χαρεί την ζωή του δημιουργικά 4 καθώς είναι ένα δυσάρεστο αίσθημα και για τον ίδιο τον ασθενή που το βιώνει αλλά και για τους δικούς του. 1 Ο πόνος είναι μια υποκειμενική εμπειρία που απαιτεί την παρουσία συνείδησης και αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο της ζωής του ανθρώπου από την ημέρα της δημιουργίας του. Παρατηρείται πρόοδος σχετικά με την θεραπεία του πόνου τα τελευταία χρόνια. Ο πόνος εθεωρείτο αποκλειστικά αποτέλεσμα νόσου και μόνο η κατάλληλη θεραπεία για τη νόσο θα τον ανακούφιζε. 1 Η χειρουργική πράξη είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τον πόνο, και αποτελεί το πιο συχνό και το πιο ενοχλητικό πρόβλημα που μπορεί να αντιμετωπίσει ο επαγγελματίας υγείας στην καθημερινή κλινική πρακτική του. 4 Ο οξύς μετεγχειρητικός πόνος αυξάνει σημαντικά τη νοσηρότητα του ασθενούς και μπορεί να προκαλέσει ποικίλα κλινικά και ψυχολογικά προβλήματα, τα οποία συμβάλλουν στην αύξηση των ημερών νοσηλείας του μετεγχειρητικού ασθενούς. 2 Ο μετεγχειρητικός πόνος και ιδιαίτερα η αντιμετώπισή του από τους επαγγελματίες υγείας αποτελούν μείζων πρόβλημα δημόσιας υγείας. Ιδιαίτερα για τους νοσηλευτές, οι οποίοι αποτελούν ένα αναπόσπαστο κομμάτι της διεπιστημονικής ομάδας προσέγγισης και αντιμετώπισης του πόνου των ασθενών 1,6, η αντιμετώπιση και ανακούφιση του πόνου ενέχει τη δική της κουλτούρα μέσα στο σύστημα υγείας, αφού βρίσκονται περισσότερο χρόνο από κάθε άλλο επαγγελματία υγείας δίπλα στον άρρωστο και φροντίζουν γι' διαμορφώνουν πλέον έναν πολύπλευρο νοσηλευτικό ρόλο, ο οποίος περιλαμβάνει την διάθεση του νοσηλευτή να πληροφορεί, να εξηγεί, να απαντά στις ερωτήσεις του ασθενούς, να ακούει ή απλά να βρίσκεται εκεί μαζί του αρωγός, σιωπηρός συμπαραστάτης του. 6-15 -
Έναν ακόμη ρόλο που έχει ο νοσηλευτής είναι να μπορεί να έρθει στην θέση του ίδιου του ασθενή και να μπορέσει να ανταποκριθεί στις εξατομικευμένες ανάγκες του ασθενούς του. Επιπλέον, μπορεί να είναι ο συνδετικός κρίκος ανάμεσα στους άλλους επαγγελματίες υγείας. Ακόμη, προσπαθεί να αναπτύξει μια σχέση φροντίδας και αμοιβαίας εμπιστοσύνης με τον ασθενή, καθώς και να υπερασπιστεί τις αξίες και τα δικαιώματά του. Τέλος, είναι υπεύθυνος για τον σχεδιασμό και την εφαρμογή της νοσηλευτικής φροντίδας. 6 Η αποτελεσματική διαχείριση του πόνου τόσο από τους νοσηλευτές όσο και από τους γιατρούς είναι μια σοβαρή πρόκληση. Έρευνες έχουν αναδείξει ότι ο πόνος των ασθενών διαχειρίζεται ανεπιτυχώς για διάφορους λόγους, καθώς πολλοί επαγγελματίες υγείας και κυρίως νοσηλευτές λόγω του μικρού της ηλικίας τους που συνοδεύεται από απειρία δεν γνωρίζουν πώς να διαχειριστούν αποτελεσματικά τον πόνο και η ανεπαρκής εκπαίδευση και γνώση που έχουν για το θέμα του πόνου και των τρόπων αντιμετώπισής τους οδηγούν σε ταλαιπωρία των ασθενών. 2 Σύμφωνα με τη βιβλιογραφία, η ικανοποίηση των αναγκών των ασθενών αποτελεί ένα πολύπλοκο θέμα. Ως εκπλήρωση αναγκών μπορεί να οριστεί ο βαθμός ικανοποίησης των προσδοκιών και της κάλυψης των εσωτερικών αναγκών σε σχέση με την προσωπική εμπειρία. 7 Τα τελευταία χρόνια, σημειώνεται αυξημένο ενδιαφέρον για την μέτρηση της ποιότητας των προσφερόμενων υπηρεσιών υγείας που αποσκοπεί βέβαια στην ικανοποίηση των ασθενών. Οι νοσηλευτές είναι υποχρεωμένοι να λαμβάνουν τα απαραίτητα μέτρα για την αξιολόγηση των αναγκών των ασθενών αλλά και των νοσηλευτικών παρεμβάσεων που αποσκοπούν στην ικανοποίηση των ασθενών. 7 Η ποιότητα των υπηρεσιών υγείας βασίζεται πολύ στην γνώμη των ίδιων των ασθενών, διότι αυτοί είναι οι τελικοί αποδέκτες της. Διότι, έχει πλέον αποδειχθεί μέσω πολλών ερευνών ότι η ποιότητα της παροχής των υπηρεσιών υγείας δεν καθορίζεται μόνο από το αποτέλεσμα της φροντίδας αλλά και από την ικανοποίηση του ασθενή, που είναι μέτρο αναγνωρίσιμο της ποιότητας της φροντίδας, αλλά και για πολλούς ερευνητές και ο σκοπός της φροντίδας. 8 Η έκφραση της γνώμης των ασθενών για την ποιότητα των υπηρεσιών υγείας έχει κάποιες θετικές συνέπειες τόσο για τους ίδιους τους ασθενείς όσο - 16 -
και για τους φορείς που τους παρέχουν τις υπηρεσίες αυτές. Οι ασθενείς συμμορφώνονται με την αγωγή που τους συστήνεται και οδηγεί σε καλύτερα θεραπευτικά αποτελέσματα, ενώ ταυτόχρονα οι ασθενείς είναι πρόθυμοι να μάθουν για την ασθένειά τους και να εκπαιδευτούν για την αντιμετώπισή της. 9 Όσον αφορά τους φορείς που παρέχουν υπηρεσίες υγειάς, όταν υπάρχει η ικανοποίηση των ασθενών από τις ποιοτικές υπηρεσίες υγείας που του παρέχονται, τότε θα υπάρχει και η βελτίωση του κύρους του φορέα είτε είναι ένα δημόσιο νοσοκομείο είτε είναι ένα ιδιωτικό. 3-17 -
- 18 -
1.1 ΠΟΝΟΣ Τ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1:ΑΠΟΣΑΦΗΝΙΣΗ ΟΡΙΣΜΩΝ ο πολυσύνθετο και πολύπλοκο φαινόμενο του πόνου κάνει υπερβολικά δύσκολη τη διατύπωση ενός ικανοποιητικού ορισμού. Υπάρχει μια πληθώρα ορισμών που διατυπώθηκαν για τον πόνο και οι οποίοι θα δοθούν παρακάτω. 1.1.1. Πόνος κατά τον Sternbach Ένας από την πληθώρα ορισμών που διατυπώθηκαν για τον πόνο είναι αυτός του Sternbach και ο οποίος εκφράζει τον πόνο σαν μια αφηρημένη έννοια που αναφέρεται σε μια προσωπική, ατομική και αίσθηση βλάβης. Ο ορισμός αυτός εστιάζει τον πόνο ως κάτι που ανήκει στον ασθενή επειδή είναι προσωπικός και ατομικός ταυτόχρονα. 29 1.1.2. Πόνος κατά της Mc Caffery Σύμφωνα με την Mc Caffery πόνος είναι ότι περιγράφει ο ασθενής ως τέτοιο, και υπάρχει οποιαδήποτε στιγμή αυτός το αναφέρει. Ο ασθενής βρίσκεται στο επίκεντρο μιάς επώδυνης εμπειρίας, γι αυτό και πρέπει να θεωρηθεί ως ο κύριος εκφραστής της. 28 1.1.3.Πόνος κατά τον Διεθνή Σύνδεσμο (IASP) Ο Διεθνής Σύνδεσμος για την μελέτη του πόνου (IASP) ορίζει τον πόνο ως μια δυσάρεστη υποκειμενική αίσθηση και συναισθηματική εμπειρία, η οποία σχετίζεται με μια πραγματική ή δυνητική βλάβη ιστών ή που να περιγράφεται με όρους σαν να πρόκειται να έχει γίνει μια τέτοια βλάβη. 5,31,39 1.2. ΕΙΔΗ ΠΟΝΟΥ Ο πόνος που συχνά παρατηρείται σε ασθενείς μπορεί να είναι οξύς ή χρόνιος. 1.2.1. Οξύς πόνος Ο οξύς πόνος είναι μια κρίση πόνου που εμφανίζεται ξαφνικά και διαρκεί για σύντομο χρονικό διάστημα.προκύπτει ως επακόλουθο μιας ασθένειας ή χειρουργικής επέμβασης. Υποχωρεί με ή χωρίς την ιατρονοσηλευτική παρέμβαση. 32 Τα συμπτώματα που μπορεί να παρουσιάσει ένας ασθενής - 19 -
είναι: αύξηση καρδιακού ρυθμού, αύξηση αρτηριακής πίεσης, γρήγορη αναπνοή, διαστολή στις κόρες των ματιών και εφίδρωση. 33 1.2.2. Χρόνιος πόνος Σαν χρόνιος πόνος χαρακτηρίζεται ο πόνος που διαρκεί περισσότερο από 6 μήνες. Οφείλεται σε κακοήθη και σε μη κακοήθη νοσήματα, αλλά και σε ποικίλα αίτια γνωστά και άγνωστα όπως αρθρίτιδα, ιδιοπαθής κεφαλαλγία, καρκίνος κ.ά. Τα πιο συχνά συμπτώματα που παρουσιάζει ο ασθενής είναι κόπωση, ανορεξία, αϋπνία, χάσιμο βάρους, κατάθλιψη, αίσθημα απελπισίας και θυμός. 32 1.3.ΜΕΤΕΓΧΕΙΡΗΤΙΚΟΣ ΠΟΝΟΣ Ο μετεγχειρητικός πόνος είναι ένας ιδιαίτερος τύπος οξύ πόνου που αισθάνεται ο ασθενής στην μετεγχειρητική περίοδο. Ο μετεγχειρητικός πόνος προκαλείται από την διατομή των ιστών και νευρικών απολήξεων που είναι αποτέλεσμα χειρουργικής τομής. Ο μετεγχειρητικός πόνος διαρκεί 48 μέχρι 72 ώρες, 34 αλλά μπορεί να συνεχιστεί και περισσότερο ανάλογα με το είδος της χειρουργικής επέμβασης. 35 Κατά την μετεγχειρητική περίοδο επισημαίνεται η σύγχρονη επίδραση πολλών παραγόντων που περιλαμβάνουν τις προεγχειρητικές συνθήκες, τον τύπο και την βαρύτητα της χειρουργικής επέμβασης, τους χειρουργικούς χειρισμούς και τον τύπο της αναισθησίας. Οι παράγοντες αυτοί καθορίζουν το τύπο, την διάρκεια και την ένταση του μετεγχειρητικού πόνου. 40 1.4. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΠΟΝΟΥ Αξιολόγηση του πόνου είναι η διεργασία κατά την οποία ο νοσηλευτής συλλέγει πληροφορίες από ασθενείς με πόνο και καθοδηγείται στον προγραμματισμό των στρατηγικών για ανακούφιση του. Για να τον αξιολογήσουμε πρέπει να τον μετρήσουμε χρησιμοποιώντας κλίμακες και μεθόδους μέτρησης. 16 Αποτελεσματική ανακούφιση του πόνου επιτυγχάνεται με σωστή και ακριβή αξιολόγηση. 30-20 -
1.5. ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗ Ικανοποίηση είναι το συναίσθημα πραγματοποίησης επιθυμίας ή εκπλήρωσης ανάγκης. Διαφορετικά μια υποκειμενική εκτίμηση που συνοδεύεται από προσωπική περιποίηση ή φροντίδα. 36 1.5.1 Εκπλήρωση αναγκών Ο όρος εκπλήρωση αναγκών είναι ο βαθμός ικανοποίησης των προσδοκιών σε σχέση με την προσωπική εμπειρία. 7 1.5.2. Ικανοποίηση αναγκών ασθενών Η έννοια της ικανοποίησης ασθενών δεν είναι σχετικά καινούργια. Σύμφωνα με τους Bond και Thoma «οι ασθενείς είναι ικανοποιημένοι όταν εκπληρώνονται οι εσωτερικές ανάγκες τους, όπως ανάγκη για διαπροσωπικές σχέσεις, αναγνώριση και συμμετοχή στις αποφάσεις, ενώ είναι δυσαρεστημένοι όταν οι περιβαλλοντολογικοί παράγοντες και οι ευκολίες που παρέχονται δεν είναι οι κατάλληλες. 7 1.5.3 Ικανοποίηση αναγκών ασθενών κατά τον Αμερικανικό Σύνδεσμο Νοσηλευτών Ο Αμερικανικός Σύνδεσμος Νοσηλευτών ορίζει την ικανοποίηση των ασθενών από τη φροντίδα ως τη μέτρηση της γνώμης ενός ασθενή ή μιας οικογένειας για τη φροντίδα που λαμβάνει. Έχει ορισθεί επίσης ως «η συναισθηματική η γνωστική αξιολόγηση του ασθενούς για την αποτελεσματικότητα των ατόμων που παρέχουν φροντίδα σε ένα υγειονομικό χώρο» 22-21 -
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2:ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΜΕΤΕΓΧΕΙΡΗΤΙΚΟΥ ΠΟΝΟΥ 2.1. ΑΞΙΟΛΟΓΩΝΤΑΣ ΤΟΝ ΜΕΤΕΓΧΕΙΡΗΤΙΚΟ ΠΟΝΟ Ο μετεγχειρητικός πόνος είναι ένας ιδιαίτερος τύπος οξύ πόνου που αισθάνεται ο ασθενής στην μετεγχειρητική περίοδο. Ο μετεγχειρητικός πόνος προκαλείται από την διατομή των ιστών και νευρικών απολήξεων που είναι αποτέλεσμα χειρουργικής τομής. Αντίθετα για να αξιολογηθεί σωστά και με ακρίβεια ο πόνος είναι αναγκαίο να αποκτηθεί μια συνολική εικόνα για την συγκεκριμένη επώδυνη εμπειρία. Αυτό επιτυγχάνεται με τη συλλογή των σχετικών πληροφοριών. 40 2.1.1 Ενέργειες Νοσηλευτή Ο νοσηλευτής χρησιμοποιεί, για την σωστή και με ακρίβεια αξιολόγηση του μετεγχειρητικού πόνου, την παρατήρηση, την κλινική εξέταση και την επικοινωνία με τον ίδιο τον ασθενή και το περιβάλλον του. Επίσης μελετά το ιατρικό ιστορικό και τα διαγνωστικά ευρήματα, διαπιστώνει βάσει επιστημονικών γνώσεων και κλινικής πείρας. Τέλος καταστρώνει σε συνεργασία με τον ασθενή, το πλάνο νοσηλευτικής φροντίδας. 18 Συγκεκριμένα για την αξιολόγηση του πόνου ο νοσηλευτής πρέπει να συλλέξει πληροφορίες από τον ασθενή σχετικά με την ώρα έναρξης, το ρυθμό και τη διάρκεια του πόνου, την εντόπιση της περιοχής που βρίσκεται ο πόνος, την ένταση και το είδος του πόνου, τυχόν παράγοντες που ανακουφίζουν ή αυξάνουν τον πόνο και οι επιδράσεις που μπορεί να έχει στην καθημερινή του δραστηριότητα. 37 2.1.2 Κλίμακες Πόνου Υπάρχουν τρεις μέθοδοι για την εκτίμηση της έντασης του πόνου και αυτές είναι η Οπτική αναλογική κλίμακα (Visual analogue scale, VAS), η Αριθμητική κλίμακα ( Νumeric scale, NRS) και η Περιγραφική ή αλλιώς Λεκτική κλίμακα (Verbal analogue scale, VRS). 4,10, 28 Η Οπτική Κλίμακα είναι μια κλίμακα απλή, ευαίσθητη και αξιόπιστη δίνοντας την πλήρη ελευθερία στον ασθενή να προσδιορίσει τη σοβαρότητα του πόνου. 16 Αποτελείται από μια ευθεία γραμμή στο ένα άκρο της οποίας σημειώνονται οι λέξεις «καθόλου πόνος» και στο άλλο «ανυπόφορος - 22 -
πόνος». 10 Από τον ασθενή ζητείται να σημειώσει το σημείο που αντικατοπτρίζει την ένταση του πόνου που αισθάνεται. 28 Η Αριθμητική Κλίμακα είναι και αυτή μια κλίμακα έγκυρη, αξιόπιστη και κατανοητή. Και σε αυτήν τη κλίμακα ο ασθενής καλείται να δώσει έναν αριθμό 28 (0 έως 10, όπου το 0 αντιστοιχεί στην απουσία πόνου και το 10 ανυπόφορος πόνος ) που αντιπροσωπεύει τον πόνο πλήρως. 10 Τέλος η Περιγραφική ή αλλιώς και Λεκτική κλίμακα είναι μια κλίμακα όπου ο ασθενής εκτιμά τον πόνο επιλέγοντας μια από τις λέξεις κλίμακας 5 βαθμίδων : καθόλου- λίγο- μέτρια πολύ- ανυπόφορα. 10 2.1.3 Πόνος βάσει επέμβασης Ο μετεγχειρητικός πόνος μπορεί να είναι οξύς αλγαισθητικός. Η ένταση και η διάρκεια του είναι ανάλογα με τη χειρουργική παρέμβαση. Η ένταση του ωστόσο ελαττώνεται με την πρόοδο της επούλωσης(7-10 μέρες). Σε χειρουργικές επεμβάσεις όπως η προστατεκτομή, η διακοιλιακή υστερεκτομή ο πόνος είναι ισχυρός και διαρκεί λιγότερο από 48 ώρες. Αντίθετα σε επεμβάσεις άνω κοιλίας, θωρακοτομή, χειρουργική νεφρών, χειρουργική αρθρώσεων, αμυγδαλεκτομή ο πόνος είναι και πάλι ισχυρός αλλά διαρκεί περισσότερο από 48 ώρες. Σε άλλες επεμβάσεις όπως η σκωληκοειδεκτομή, η μαστεκτομή ο πόνος είναι μέτριος και η διάρκεια λιγότερο από 48 ώρες ενώ σε καρδιοχειρουργικές και ΩΡΛ επεμβάσεις. 4 2.1.4 Επιπτώσεις Οι δυσμενείς επιπτώσεις του μετεγχειρητικού πόνου είναι να μειώνει την κινητικότητα, τη φυσική και πνευματική δραστηριότητα του ασθενούς, να προδιαθέτει στην εμφάνιση φλεβικής θρόμβωσης, στην ανάπτυξη χρόνιου πόνου. 4 2.1.5. Αντιμετώπιση Η βελτίωση της αντιμετώπισης του μετεγχειρητικού πόνου είναι σημαντική διότι μπορεί να μειώσει τη νοσηρότητα, να ελαττώσει το κόστος νοσηλείας, και για ανθρωπιστικούς λόγους. 4 Η αντιμετώπιση του μετεγχειρη - τικού πόνου αποτελεί ανθρωπιστικό καθήκον, περιορίζει τη συχνότητα και βαρύτητα των μετεγχειρητικών επιπλοκών, συμβάλλει στη διατήρηση της - 23 -
νοητικής λειτουργίας, στην ταχύτερη επάνοδο της λειτουργίας του ΓΕΣ και στην ταχύτερη κινητοποίηση και αποκατάσταση. Επίσης επιταχύνει την ανάρρωση, ελαττώνει τις μέρες και το κόστος της νοσηλείας, και μειώνει την πιθανότητα εμφάνισης του χρόνιου πόνου. 4,10 Η αξιολόγηση του πόνου χρειάζεται να ενταχθεί στην καθημερινή νοσηλευτική πρακτική. Η ένταξη της αξιολόγησης στην καθημερινή ρουτίνα με ενσωμάτωση της στον έλεγχο των ζωτικών σημείων φαίνεται να αντιμετωπίζεται πιο θετικά καθώς δεν απαιτείται ούτε επιπρόσθετος χρόνος για να εφαρμοσθεί. 38 2.2 ΜΕΤΕΓΧΕΙΡΗΤΙΚΟΣ ΠΟΝΟΣ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ Μέσα από την αναζήτηση της βιβλιογραφίας διαπιστώθηκε ότι η αποτελεσματική διαχείριση του πόνου στα παιδιά προϋποθέτει τεκμηριωμένη αξιολόγηση. Η έγκαιρη αξιολόγηση συμβάλλει στην επιτυχή αντιμετώπιση και ανακούφιση του μετεγχειρητικού πόνου, η οποία και σήμερα παραμένει σύνθετο πρόβλημα στην παιδιατρική νοσηλευτική πρακτική. Η βελτίωση στην αντιμετώπιση του πόνου μπορεί να έχει ουσιαστική επίδραση στην μετεγχειρητική έκβαση των παιδιών. 11 2.2.1.Ενδείξεις συμπεριφοράς πόνου Η απάντηση του παιδιού στον πόνο εξαρτάται από την ηλικία του και από το πόσο αντέχει τον πόνο. Γενικά τα παιδιά αντιδρούν στον πόνο με κλάματα, με ζωηρές κινήσεις των χεριών και των ποδιών τους, με μορφασμούς στο πρόσωπο, με μείωση της λήψης τροφής, με ελάττωση του παιχνιδιού του, με μείωση πεδίου προσοχής και απόσυρσης του από κοινωνικές αλληλεπιδράσεις. Εντούτοις, το πώς αντιλαμβάνονται και πως βιώνουν την εμπειρία του πόνου, παραμένει σημείο αμφιλεγόμενο. Τα νήπια και τα παιδιά της προσχολικής ηλικίας επηρεάζονται από προηγούμενες εμπειρίες τους και μπορεί να αντιδράσουν βίαια ή προσπαθούν να αποφύγουν τα επώδυνα ερεθίσματα, με αποτέλεσμα να δυσκολεύουν τον έλεγχο της κατάστασης. Εξάλλου όσο τα παιδιά μεγαλώνουν αναπτύσσουν διαφορετικούς, προσωπικούς τρόπους αντιμετώπισης του πόνου. Τα παιδιά σχολικής ηλικίας χρησιμοποιούν διάφορους τρόπους όπως βαθιές αναπνοές και διάφορες κραυγές. Οι έφηβοι έχουν την τάση να είναι πιο συγκρατημένοι και δεν - 24 -
εκφράζουν λεκτικά τα αισθήματα για τον πόνο ή το άγχος, επειδή φοβούνται την απώλεια αυτοελέγχου κατά τη διάρκεια της αναισθησίας. 21 Μελέτες έχουν δείξει ότι άτομα και κυρίως τα παιδιά που δυσκολεύονται να εκφράσουν επαρκώς την ένταση του πόνου, βιώνουν πόνο σε σημαντικό βαθμό αλλά και συχνά υποεκτιμάται συστηματικά η αξιολόγηση και η αντιμετώπιση του. 11 2.2.2. Στάση γονέων απέναντι στον πόνο Αποτελέσματα από έρευνες έδειξαν ότι οι γονείς συχνά είναι παρόντες κατά τη διάρκεια των παρεμβάσεων σε χειρουργικά και παιδιατρικά τμήματα. Η παρουσία τους κατά τη διάρκεια των παρεμβάσεων επηρεάζει θετικά τη στάση του παιδιού καθώς τους μειώνει το άγχος και τον φόβο και νιώθουν ασφάλεια. 2.2.3. Στάση νοσηλευτών απέναντι στον πόνο Οι πρακτικές διαχείρισης αντιμετώπισης του πόνου νοσηλευόμενων παιδιών στα ελληνικά παιδιατρικά νοσοκομεία διαφοροποιούνται και επηρεάζονται από παράγοντες όπως το είδος του τμήματος, την ηλικία των παιδιών και τη στάση των νοσηλευτών. Ιδιαίτερα υψηλό είναι το ποσοστό των νοσηλευτών όλων σχεδόν των τμημάτων που ενημερώνουν τους γονείς και προετοιμάζουν τα παιδιά πριν την επώδυνη εμπειρία. Οι νοσηλευτές παρότι δεν εφαρμόζουν πρακτικές διαχείρισης του πόνου είναι ευαισθητοποιημένοι και γνωρίζουν ότι η ενημέρωση των παιδιών αποτελεί ένα σημαντικό βήμα προς την επιτυχέστερη διαχείριση του πόνου. Παράλληλα η ενημέρωση των γονέων συμβάλλει σημαντικά στην προετοιμασία του παιδιού και να ενισχύσει το ρόλο τους με στόχο την μείωση του δυσάρεστου βιώματος από τα παιδιά. Οι νοσηλευτές στα πλαίσια της οικογενειοκεντρικής φροντίδας οφείλουν να ενθαρρύνουν τη συμμετοχή των γονέων στην παροχή φροντίδας. 11-25 -
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΑΝΑΙΣΘΗΣΙΑ ΚΑΙ ΜΕΤΕΓΧΕΙΡΗΤΙΚΗ ΑΝΑΛΓΗΣΙΑ 3.1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΙΣΘΗΣΙΑ Η έκβαση της επέμβασης και η αναισθησία είναι ζητήματα που μας απασχολούν έντονα πριν το χειρουργείο 23 και για αυτό είναι πολύ συνηθισμένο ασθενείς που πρόκειται να χειρουργηθούν να αντιμετωπίζουν την αναισθησία με ανησυχία ή και φόβο. 24 Το άγχος για τις πιθανές επιπλοκές μιας χειρουργικής επέμβασης και για την αναισθησία μπορεί να πάρει αδικαιολόγητες διαστάσεις εξαιτίας ελλιπούς ή κακής πληροφόρησης. 23 Δεν είναι λίγες οι φορές που ακούμε τους αρρώστους να λένε «εγώ δεν φοβάμαι την εγχείρηση, αλλά ότι θα πάθω ζημιά από τη νάρκωση» ή «ένας φίλος μου πέθανε επειδή έκανε πολύ πυρετό μετά από το χειρουργείο» 41 3.1. Αναισθησία μέσω μάσκας 3.1.1 Ορισμός Αναισθησίας H αναισθησία προκαλείται με ένα «μείγμα» φαρμακευτικών ουσιών, οι οποίες διοχετεύονται στον οργανισμό μας μέσω ενός μικρού καθετήρα, που τοποθετείται σε φλέβα του χεριού, και έχουν τρεις στόχους: την απώλεια συνείδησης, την αναλγησία και την πλήρη χαλάρωση των μυών. Αναισθητικά φάρμακα μπορούν επίσης να χορηγηθούν και μέσω της αναπνοής που υποστηρίζεται μηχανικά. H δοσολογία και το είδος τους εξαρτώνται από το ιστορικό, το βάρος, την ηλικία του ασθενούς, καθώς και από τη διάρκεια του - 26 -
χειρουργείου. 21,27 3.1.2. Μορφές Αναισθησίας Η αναισθησία έχει δυο μορφές τη γενική και την περιοχική αλλιώς και τοπική. 21,23,24,26,27 Κατά τη γενική αναισθησία γίνεται χορήγηση αναισθητικών φαρμάκων από τη φλέβα ή /και με εισπνοή. Η χορήγηση τους έχει σαν αποτέλεσμα την απώλεια της συνείδησης ή όπως πιο απλά συνηθίζεται να λέγεται, ο ασθενής «κοιμάται» δηλαδή δεν έχει καμία επαφή με το περιβάλλον 24, αφού όλα τα όργανα βρίσκονται σε καταστολή, εκτός από την καρδιά, που συνεχίζει να κτυπά και να λειτουργεί αυτόνομα 21. Ταυτόχρονα καταστέλλεται το αίσθημα του πόνου και η αντανακλαστική αντίδραση του οργανισμού σ αυτό [υπέρταση, ταχυκαρδία]. Όταν κρίνεται απαραίτητο χορηγούνται και αναισθητικά που προκαλούν μυϊκή χαλάρωση, προκειμένου να διευκολυνθεί η διεξαγωγή της επέμβασης. Όλα αυτά τα φάρμακα εξουδετερώνονται γρήγορα και ο ασθενής επανέρχεται με τη διακοπή τους. 24 Τα πλεονεκτήματα της γενικής αναισθησίας είναι ότι ο ασθενής δεν επικοινωνεί με το περιβάλλον, οπότε δεν έχει και άγχος, ενώ παράλληλα βρίσκεται υπό τον πλήρη έλεγχο των αναισθησιολόγων και μπορεί να αντιμετωπιστεί άμεσα οποιαδήποτε επιπλοκή ή παρενέργεια από την εγχείρηση. Αντίθετα τα μειονεκτήματα της είναι η πιθανή αλλεργία στα φάρμακα,η αναπνευστική ανεπάρκεια ή λοίμωξη και η τυχόν εισρόφηση (ανεβαίνουν γαστρικά υγρά στους πνεύμονες). 27-27 -
3.2. Διατήρηση γενικής αναισθησίας. Στη περιοχική εξασφαλίζεται μια κατάσταση αναισθησίας τμήματος εκείνου του σώματος που θα υποβληθεί σε επέμβαση 26. Αυτό συγκεκριμένα γίνεται με την επισκληρίδιο και τη ραχιαία αναισθησία κατά την οποία ο ασθενής παραμένει ξύπνιος. Η αναισθησία αυτή επιτυγχάνεται με την εισαγωγή φαρμακευτικής ουσίας μέσω ένεσης στην περιοχή που θα γίνει η επέμβαση ή και απευθείας στη σπονδυλική στήλη όπου και αδρανοποιεί τα νεύρα από τη μέση και κάτω. H περιοχική αναισθησία γίνεται συνήθως σε εγχειρήσεις κάτω κοιλίας (π.χ., γυναικολογικές). Καισαρική, ουρολογικές (προστατεκτομή, επεμβάσεις στην ουρήθρα), ορθοπαιδικές κάτω άκρων (π.χ., μηνίσκος). αγγειοχειρουργικές (π.χ., κιρσοί), πρωκτικές ή ορθικές (π.χ., αιμορροΐδες). Τα πλεονεκτήματα αυτής της αναισθησίας είναι ο μειωμένος κίνδυνος δημιουργίας θρόμβων, η ελαττωμένη ναυτία και εμετός, λιγότερες αναπνευστικές λοιμώξεις. Ενώ τα μειονεκτήματα της περιοχικής αναισθησίας εντοπίζονται σε: Πονοκέφαλο (για τη ραχιαία), υπόταση (για τη ραχιαία και την επισκληρίδιο),νευρικές βλάβες, ήπιες ή σοβαρές, και για τα δύο είδη της περιοχικής αναισθησίας. 27 23 του - 28 -
3.3.Τοποθέτηση επισκληρίδιου καθετήρα. 3.1.3. Ο ρόλος του Αναισθησιολόγου Η προεγχειρητική επίσκεψη είναι εξαιρετικής σημασίας προκειμένου ο αναισθησιολόγος να συζητήσει με τον ασθενή το αναισθησιολογικό πλάνο και τυχόν κινδύνους, να αναπτύξει άμεση σχέση εμπιστοσύνης μαζί του και να κατευνάσει τυχόν αβάσιμες ανησυχίες και φόβους. Ο αναισθησιολόγος είναι αποκλειστικά υπεύθυνος να αποφανθεί πότε ο ασθενής είναι κλινικά έτοιμος για αναισθησία, καθώς και για το είδος της αναισθησίας που ενδείκνυται. 19 Ο Αναισθησιολόγος, αρχικά, μελετά το φάκελο του αρρώστου που προγραμματίζεται για χειρουργική επέμβαση. 42 Ο αναισθησιολόγος θα πρέπει να ενημερώνεται για οποιαδήποτε σοβαρή πάθηση, όπως ο σακχαρώδης διαβήτης, το άσθμα, η υπέρταση, καρδιοπάθεια, εγκεφαλικό, καθώς και για λήψη φαρμακευτικής αγωγής ή προηγούμενες νοσηλείες. Προβλήματα σε προηγούμενες αναισθησίες [φαρμακολογική αντίδραση, ναυτία, αναπνευστικά προβλήματα], αλλεργία σε φάρμακα ή latex, ύπαρξη τεχνητής οδοντοστοιχίας, κάπνισμα, κατανάλωση αλκοόλ, πρέπει επίσης να αναφέρονται. 23 Την ημέρα της επέμβασης, στη χειρουργική αίθουσα ο αναισθησιολόγος που είναι ο κατεξοχήν υπεύθυνος για τη συνεχή ιατρική εκτίμηση του ασθενή 26, δίνει την κατάλληλη αναισθησία, παραμένει συνεχώς με τον άρρωστο, παρακολουθώντας τα ζωτικά του σημεία και αντιμετωπίζει κάθε ανάγκη, αλλαγή ή ανωμαλία μέχρι το τέλος της εγχείρησης. 19,42 Εκτός από την ευθύνη της - 29 -
χορήγησης των κατάλληλων αναισθητικών φαρμάκων και δόσεων, ο αναισθησιολόγος είναι επιφορτισμένος με την συνεχή παρακολούθηση και υποστήριξη των ζωτικών οργάνων και λειτουργιών του ασθενούς, τη διόρθωση διαταραχών της αρτηριακής πίεσης, του καρδιακού ρυθμού, του αερισμού των πνευμόνων, την διατήρηση του όγκου αίματος, της διούρησης κλπ. Ο αναισθησιολόγος τοποθετεί τον ασθενή στο χειρουργικό τραπέζι, τον συνδέει με το αναισθησιολογικό μηχάνημα [«αναπνευστήρα»] και περίπλοκα μηχανήματα παρακολούθησης των οργάνων. Διευκολύνει τον χειρουργό διατηρώντας τον ασθενή χαλαρό και περιορίζοντας το αιμορραγικό αποτέλεσμα της αρτηριακής πίεσης στο χειρουργικό πεδίο. Επίσης χορηγεί άλλα ενδοφλέβια φάρμακα, συνεκτιμώντας κάθε στιγμή χειρουργικές, αναισθησιολογικές και παθολογικές παραμέτρους. Η συνεχής παρουσία έμπειρου ιατρού αναισθησιολόγου είναι πρώτιστης σημασίας για την ασφαλή διεξαγωγή των χειρουργικών επεμβάσεων. 19,23 Μετά τη χειρουργική επέμβαση, ο αναισθησιολόγος 42 είναι αυτός που θα ξυπνήσει τον άρρωστο και φροντίζει για την επαναφορά της συνείδησης και των αυτόματων λειτουργιών του 19.Τέλος θα τον συνοδέψει στην αίθουσα ανάνηψης, όπου εποπτεύει την περίοδο μέχρι την πλήρη ανάνηψη του από την αναισθησία, και θα δώσει οδηγίες στο προσωπικό παρακολούθησης στη φάση της αφύπνισης 42. Επίσης αντιμετωπίζει τυχόν προβλήματα όπως η μετεγχειρητική ναυτία, εξασφαλίζει το ικανοποιητικό επίπεδο αναλγησίας και οργανώνει τη μέθοδο αναλγησίας κατά τη μετεγχειρητική νοσηλεία. 19 Φυσικά η συμμετοχή του Αναισθησιολόγου συνεχίζεται και εκτός χειρουργείου είτε σε Μονάδες Εντατικής Θεραπείας όταν η κατάσταση του αρρώστου επιβάλει την συνέχιση της θεραπείας σε εξειδικευμένους Νοσοκομειακούς χώρους, είτε στους υπόλοιπους χώρους συμβατικής νοσηλείας όπου η διατήρηση της ομοιοστασίας του εγχειρισμένου και κυρίως η αντιμετώπιση του μετεγχειρητικού πόνου αποτελούν μέλημα του Αναισθησιολόγου του. Αν ο πόνος ξεπερνά τα όρια του οξέως, ειδικές ομάδες αντιμετώπισης χρόνιου πόνου με τον Αναισθησιολόγο σε κεντρικό ρόλο αναλαμβάνουν την αντιμετώπισή του. 26 Ο ρόλος των αναισθησιολόγων στην αντιμετώπιση του μετεγχειρητικού πόνου είναι σημαντικός δεδομένου ότι όλοι οι αναισθησιολόγοι είναι κατεξοχήν εξοικειωμένοι με την χρήση των αναλγητικών φαρμάκων και τις μεθόδους - 30 -
χορήγησης τους και τους καθιστά έμπειρους γνώστες. Επιπλέον η εκπαίδευση τους σε περιοχικές αναλγητικές τεχνικές όπως επισκληρίδια, ενδοραχιαία και αποκλεισμοί περιφερικών νεύρων κάνει τις υπηρεσίες τους πολύτιμες στην αντιμετώπιση του χρόνιου πόνου όπως στην οσφυαλγία, ισχιαλγία αλλά και στον κακοήθη καρκινικό πόνο. Η μετεγχειρητική εφαρμογή των αναλγητικών μεθόδων αποτελεί συνέχεια της διεγχειρητικής αντιμετώπισης του πόνου. 10 Ο πολύπλευρος ρόλος των αναισθησιολόγων στο χειρουργείο, στη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας, στα Τμήματα Αντιμετώπισης Επειγόντων Περιστατικών, στις διακομιδές ασθενών και στην αντιμετώπιση του χρόνιου πόνου τους καθιστά την πιο πολυπληθή ιατρική ειδικότητα στα νοσοκομεία. Η αναγνώριση του καθοριστικού ρόλου της Αναισθησιολογίας στην αντιμετώπιση του χειρουργικού ασθενούς έχει οδηγήσει τα τελευταία χρόνια διεθνώς στην εισήγηση για μετονομασία της ειδικότητας σε Περιεγχειρητική Ιατρική. 24 3.2. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΜΕΤΕΓΧΕΙΡΗΤΙΚΗ ΑΝΑΛΓΗΣΙΑ (ΜΑ) Σ ήμερα, ακόμα και ύστερα από μεγάλες ενδοκοιλιακές και ενδοθωρακικές επεμβάσεις, ο μετεγχειρητικός πόνος αντιμετωπίζεται πολύ αποτελεσματικά με συνδυασμούς παυσίπονων καθώς και τεχνικές όπως η επισκληρίδια αναλγησία και η αυτοχορήγηση αναλγησίας από τον ίδιο τον ασθενή με ειδική συσκευή. Η μετεγχειρητική ναυτία και ο εμετός είναι σχετικά συχνά προβλήματα, που όμως περιορίζονται σημαντικά με τη χρήση κατάλληλων φαρμάκων. Στην ανάνηψη διορθώνεται τυχόν αίσθημα ψύχους ή άλλο ενόχλημα του ασθενούς. 23 3.2.1. Υπηρεσίες Μετεγχειρητικής Αναλγησίας (Υ.Μ.Α) Η ανακούφιση από τον πόνο είναι βασική επιδίωξη κάθε υπηρεσίας ή συστήματος υγείας. Μια σωστή πολιτική αντιμετώπισης του οξέος πόνου σε νοσοκομειακό περιβάλλον θα πρέπει να εξασφαλίζει υψηλής ποιότητας, βασισμένες σε ενδείξεις και επαρκώς εξοπλισμένες και στελεχωμένες υπηρεσίες για τους ασθενείς και συνεχιζόμενη εκπαίδευση και εξέλιξη του προσωπικού που παρέχει αυτές τις υπηρεσίες. Η οργάνωση μιας πολυδύναμης ομάδας έχει φανεί ότι είναι ένας τρόπος αποτελεσματικής αντιμετώπισης του οξέος πόνου στο νοσοκομειακό περιβάλλον και ως τέτοια προτείνεται η Υπηρεσία Μετεγχειρητικής - 31 -
Αναλγησίας. Στα αναισθησιολογικά τμήματα συνίσταται η οργάνωση της ΥΜΑ με επιθυμητή την παρουσία αναισθησιολόγων και άλλων επαγγελματιών υγείας όπως οι χειρούργοι. Ωστόσο ιδιαίτερη σημασία έχει η συμμετοχή νοσηλευτή με πλήρη ή και αποκλειστική απασχόληση το έργο της παρακολούθησης ασθενών. Οι προϋποθέσεις για τη λειτουργία της Υπηρεσίας Μετεγχειρητικής Αναλγησίας είναι οι εξής: 1. Κοινή πολιτική των μελών του αναισθησιολογικού τμήματος όσο αφορά στις εφαρμοζόμενες αναλγητικές αγωγές. 2. Σαφή κριτήρια επιλογής/ αποκλεισμού ασθενών 3. Προεγχειρητική ενημέρωση των ασθενών δίνοντας στοιχεία για την σκοπιμότητα αντιμετώπισης του μετεγχειρητικού πόνου, απάντηση στους φόβους εθισμού, περιγραφή της επιλεγείσας αναλγητικής μεθόδου και της χρησιμοποιούμενης αναλγητικής κλίμακος. 4. Πιστή εφαρμογή των κανόνων παρακολούθησης των ασθενών 5. Ενημέρωση και συναίνεση των χειρούργων σχετικά με τα κριτήρια επιλογής ασθενών, τις εφαρμοζόμενες αναλγητικές μεθόδους και τους όρους παρακολούθησης 6. Ενημέρωση- εκπαίδευση των νοσηλευτριών των χειρουργικών τμημάτων σχετικά με τη σκοπιμότητα της μετεγχειρητικής αναλγησίας και τις εφαρμοζόμενες μεθόδους καθώς και τη συναίνεση για τη συμμετοχή τους στη παρακολούθηση ασθενών. 3.2.2. Ρόλος Νοσηλευτών στην Υ.Μ.Α Ο ρόλος των νοσηλευτών στην Υπηρεσία Μετεγχειρητικής Αναλγησίας είναι ενεργός αφού συμμετέχουν στην πρωινή επίσκεψη του ασθενή μαζί με τον υπεύθυνο αναισθησιολόγο, εφαρμόζει τις οδηγίες και ελέγχει τα αποτελέσματα αναφορικά με την τροποποίηση του αναλγητικού σχήματος, την αντιμετώπιση των παρενεργειών, τον έλεγχο του επισκληρίδιου καθετήρα και τη χορήγηση των επαναληπτικών δόσεων. Επίσης συμμετέχει στην εκπαίδευση του νοσηλευτικού προσωπικού των χειρουργικών τμημάτων σχετικά με την ασφάλεια των ασθενών και τον έλεγχο των αντλιών έγχυσης. Τέλος ελέγχει και - 32 -
είναι υπεύθυνος για τη φροντίδα του απαραίτητου υλικού (κάρτες αναλγησίας, αντλίες, πιεσόμετρα, παλμικά οξύμετρα) 10 3.3 ΜΕΘΟΔΟΙ ΑΝΑΛΓΗΣΙΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ Οι αρχαίοι λαοί είχαν προβληματιστεί ιδιαίτερα με το θέμα του πόνου και της αντιμετώπισης του, είτε αυτός οφειλόταν σε ασθένειες είτε σε τραυματισμούς και χειρουργικές πράξεις. Από την αρχαιότητα και συγκεκριμένα από τα Ομηρικά έπη υπάρχουν αναφορές σχετικά με τις τεχνικές ανακούφισης από τον πόνο. Κατά την Ομηρική και Ιπποκρατική Ιατρική οι κυριότερες μεθόδους αναλγησίας που έχουν χρησιμοποιηθεί είναι η χρήση φυτικών και φαρμακευτικών ουσιών, τα βότανα, ουσίες παυσίπονες και ουσίες με ναρκωτικές ιδιότητες όπως το άχολον, καταπραϋντικό για τους πόνους της ψυχής. Ως αναλγητική μέθοδος αναφέρεται και η χρήση θερμών λουτρών, που κατά την Ιπποκρατική Ιατρική αναφέρεται ότι «το ζεστό νερό μαλακώνει τους πόνους». Η ανακούφιση από το άλγος, η αποτελεσματική δηλαδή αναλγησία αποτελούσε αντικείμενο μελέτης και βασική φροντίδα ιατρών και μη, ήδη από την αρχαιότητα. Σήμερα όμως καμία από αυτές τις μεθόδους αναλγησίας δεν χρησιμοποιείται και αυτό γιατί ο πόνος θεωρείται ότι αποτελεί πολυδιάστατο πρόβλημα. 12 Οι τεχνικές αναλγησίας που χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση του μετεγχειρητικού πόνου ανάλογα και με την χειρουργική επέμβαση είναι η επισκληρίδια, η ενδοφλέβια χορήγηση, η ενδομυϊκή, η υποδόρια, η από του στόματος χορήγηση, αποκλεισμός νεύρων, και ο συνδυασμός τεχνικών αναλγησίας. 2 Ωστόσο γίνεται λόγος και για άλλες τεχνικές αναλγησίας οι οποίες είναι λιγότερο αποτελεσματικές ή δεν χρησιμοποιούνται αρκετά όπως από του ορθού(για περιπατητικούς αρρώστους), η υπαραχνοειδής, η τοποθέτηση ενδοϋπεζωκοτικού καθετήρα και η εφαρμογή ηλεκτρικού νευρικού ερεθίσματος. 43 3.3.1. Επισκληριδίος Μετεγχειρητική Αναλγησία (PCEA ή ΕΜΑ) Η επισκληριδίος αναλγησία είναι η ιδανικότερη και πιο αποτελεσματική μέθοδος και χορηγείται μετά από επεμβάσεις θώρακος, κοιλίας, από μεγάλες - 33 -
ορθοπεδικές επεμβάσεις και τοκετούς. Η επισκληρίδιος αναλγησία συνήθως εφαρμόζεται μετά από επεμβάσεις που γίνονται υπό επισκληρίδιο αναισθησία. Τόσο η αναισθησία όσο και η αναλγησία με επισκληρίδιο συμβάλλουν στην ελάττωση της νοσηρότητας και επομένως στην καλύτερη έκβαση.4 Η αναλγησία αυτή γίνεται χαμηλά στη σπονδυλική στήλη όπου χορηγείται κάποια φαρμακευτική ουσία μέσω ένεσης. 21 Το φάρμακο που χορηγείται μπορεί να είναι μορφίνη, πεθιδίνη, φεντανύλη, υδρομορφόνη, σουφεντανύλη, κωδεϊνη, τραμαδόλη. 4 Η αποτελεσματικότητα ενός αναλγητικού σχήματος χορηγούμενου επισκληριδίως εξαρτάται από τη δοσολογία των φαρμάκων, οπιοειδών και τοπικών αναισθητικών, την επιλογή του κατάλληλου μεσοσπονδύλιου διαστήματος τοποθέτησης του καθετήρα, τον τρόπο χορήγησης των επαναληπτικών δόσεων (διαλείπουσα ή συνεχής επισκληρίδιος αναλγησία 4,10,21 ) καθώς και τη διάρκεια εφαρμογής της μεθόδου δηλαδή το χρόνο παραμονής του καθετήρα. 10 3.4.Τοποθέτηση επισκληρίδιου καθετήρα Στη διαλείπουσα επισκληρίδιο μετεγχειρητική αναλγησία (ΔΕΜΑ) το φάρμακο εκλογής είναι η μορφίνη λόγω της μακράς διάρκειας δράσης και παραμένει δραστική ακόμα και σε περίπτωση αναντιστοιχίας της θέσης του καθετήρα προς τη χειρουργική τομή. Η πιο απλή και εύκολη στην εφαρμογή μέθοδος. Στη συνεχή επισκληρίδιο μετεγχειρητική αναλγησία (ΣΕΜΑ) πρωτεύοντα ρόλο έχει το τοπικό αναισθητικό ή δε αναλγητική συνεργεία τοπικού αναισθητικού με οπιοειδή. Η ΣΕΜΑ πραγματοποιείται με τη βοήθεια αντλίας και - 34 -
μπορεί να αφορά σε συνεχή έγχυση ή σε συνδυασμό συνεχούς με ελεγχόμενη από τον ασθενή έγχυση (PCEA - Patient Controlled Epidural Analgesia). 10,21 3.3.2 Αναλγησία Ελεγχόμενη από τον ασθενή (PCA) H ελεγχόμενη από τον ασθενή, (κατ επίκληση) αναλγησία (PCA) είναι μια μέθοδος που επιτρέπει στον ασθενή να εξατομικεύει τις αναλγητικές του ανάγκες αυτοχορηγώντας μικρές δόσεις ενός αναλγητικού παράγοντα με τη χρήση μικρής αντλίας ελεγχόμενης από έναν μικροεπεξεργαστή. Το πλέον δημοφιλές φάρμακο για την PCA είναι η μορφίνη. Η ενδοφλέβια PCA οπιοειδούς παρέχει καλύτερη αναλγησία σε σύγκριση με τη συμβατική ενδομυϊκή ή υποδόρια χορήγηση οπιοειδούς. Η PCA αναλγησία είτε σε μορφή PCΕA είτε σε μορφή iv (ενδοφλέβια) είναι το ίδιο αποτελεσματική για την αντιμετώπιση του μετεγχειρητικού πόνου και εμφανίζει σημαντικά πλεονεκτήματα στην αντιμετώπιση του σε σχέση με τις παραδοσιακές αναλγητικές εγχύσεις. Τα πλεονεκτήματα αυτά αφορούν στην ασφάλεια, δηλαδή στη μικρότερη συχνότητα παρενεργειών καθώς και στη μείωση των επιπλοκών, στη βελτίωση της ικανοποίησης των ασθενών, στην εξατομίκευση δηλαδή στην ελαττωμένη συνολικά χρήση οπιοειδών και στην αποτελεσματικότητα, στην χαμηλή ένταση του πόνου. Αντίθετα τα μειονεκτήματα αφορούν το κόστος του εξοπλισμού (ηλεκτρονική μηχανική αντλία) και στη δυσκολία χρήσης της αντλίας από τον ασθενή Η τεχνική αυτή είναι ευέλικτη και δίνει λύση στο φαινόμενο της ευρείας διακύμανσης των αναλγητικών αναγκών μεταξύ διαφορετικών ασθενών αλλά και στη διακύμανση των αναλγητικών αναγκών εντός του 24ωρου στον ίδιο τον ασθενή. Επίσης βασική προυπόθεση για την εφαρμογή PCA, αποτελεί η συνεργασία του ασθενούς, ο οποίος καθορίζει την ποσότητα του φαρμάκου που θα λάβει. 4,10 3.3.3 Περιοχική Αναλγησία Ελεγχόμενη από τον ασθενή (PCRA) H ελεγχόμενη από τον ασθενή περιοχική αναλγησία (PCRA - Patient Controlled Regional Analgesia) μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη διατήρηση του αποκλεισμού του περιφερικού νεύρου μετεγχειρητικά. Αναφέρεται ότι συγκριτικά με τη συνεχή περιοχική αναλγησία, εξασφαλίζει παρόμοιο - 35 -
αναλγητικό αποτέλεσμα και ικανοποίηση του ασθενούς αλλά μειωμένη κατανάλωση τοπικού αναισθητικού. Η αποτελεσματικότητα και η διάρκεια της αναλγησίας εξαρτάται από το μήκος του τραύματος καθώς και το είδος του τοπικού αναισθητικού που χρησιμοποιείται. Τα συστήματα αναλγησίας που ελέγχονται από τον ίδιο τον ασθενή (PCA, PCRA) παρέχουν καλύτερη αντιμετώπιση του πόνου, καθώς επιτρέπουν στον ασθενή συνεχή έλεγχο της συχνότητας της χορηγούμενης αναλγητικής δόσης μέσα όμως σε στενά και προκαθορισμένα όρια. 4 3.3.4 Κρυοαναλγησία Η κρυοαναλγησία συνίσταται στη διεγχειρητική εφαρμογή επί των μεσοπλευρίων νεύρων ειδικής μήλης θερμοκρασίας -600οC. Η κρυοαναλγησία εξασφαλίζει αποκλεισμό των μεσοπλευρίων νεύρων που επιμένει έως 6 μήνες αλλά έχει μέτριο αποτέλεσμα στον έλεγχο του μετεγχειρητικού πόνου και υψηλή συχνότητα χρόνιας νευραλγίας. Σήμερα έχει σχεδόν εγκαταλειφθεί. 25,44 3.3.5 Πολυδυναμική Αναλγησία (multimodal analgesia) Στην πολυδυναμική αναλγησία έχουμε συνδυασμό δύο ή περισσότερων αναλγητικών φαρμάκων που δρουν σε διαφορετικούς μηχανισμούς πρόκλησης και μετάδοσης του πόνου. Η αναλγησία αυτή έχει σκοπό την επίτευξη καλύτερης δυνατής ανακούφισης του πόνου με ελαχιστοποίηση των παρενεργειών. 4 Συμπερασματικά, η εκλογή των τεχνικών αναλγησίας για την αντιμετώπιση του μετεγχειρητικού πόνου εξαρτάται από την κατηγορία χειρουργικής επέμβασης ενώ η ευρύτερα χρησιμοποιούμενη τεχνική αναλγησίας είναι η επισκληρίδια - 36 -
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: Αξιολόγηση της ικανοποίησης ασθενών από την παρεχόμενη φροντίδα υγείας Π αλιότερα οι επαγγελματίες υγείας ήταν οι μόνοι αρμόδιοι για την αξιολόγηση της ποιότητας της φροντίδας. Σήμερα όμως οι χρήστες των Υπηρεσιών υγείας έχουν υψηλότερο μορφωτικό επίπεδο, είναι αρκετά πληροφορημένοι και έχουν κριτική στάση στις παρεχόμενες υπηρεσίες. 8 Πολλές έρευνες σε όλον τον κόσμο έχουν δείξει ότι οι ασθενείς είναι αξιόπιστοι κριτές αφού είναι οι μόνοι που προσφέρουν αξιόπιστες πληροφορίες, όσο αφορά την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών υγείας, οι οποίες αν αξιοποιηθούν σωστά θα συμβάλλουν στη ποιοτική βελτίωση των υπηρεσιών αυτών. 45,46 Η ικανοποίηση των ασθενών από τις Νοσηλευτικές υπηρεσίες είναι ιδιαίτερα σημαντική διότι το νοσηλευτικό προσωπικό πλειοψηφία των Επαγγελματιών Υγείας βρίσκεται συνεχώς στο πλευρό του ασθενή ο οποίος μπορεί να εκφράσει την ικανοποίηση του χωρίς φόβο, χωρίς να διακατέχεται από την τάση για κοινωνική συμμόρφωση ή την εξάρτηση από το προσωπικό για να ικανοποιήσει τις ανάγκες του. 8 4.1 Ο ΝΟΣΗΛΕΥΤΗΣ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗΣ ΑΣΘΕΝΩΝ Οι νοσηλευτές, που αποτελούν την κύρια - σε ορισμένες περιπτώσεις την μόνη ομάδα επαγγελματιών υγείας που παρέχει πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας είναι σημαντικοί ως επαγγελματίες στην προαγωγή της ισότητας και της πρόσβασης στην φροντίδα υγείας και στην διασφάλιση ποιότητας στην έκβαση της φροντίδας. 20 Για αυτό, αποτελούν αναπόσπαστα μέλη της διεπιστημονικής ομάδας που οφείλει να διαχειρίζεται το πολυδιάστατο φαινόμενο του πόνου. 1,6,7 Ο διασυνδετικός τους ρόλος καθώς και η συνεχής κατά τη διάρκεια του 24ώρου παρουσία τους δίπλα στον ασθενή είναι σε θέση να εξασφαλίσουν την αδιάκοπη αξιολόγηση με τις διαθέσιμες σήμερα κλίμακες και να διασφαλίσουν τελικά την ανακούφιση τόσο του οξέως όσο και του χρόνιου πόνου. Κατά την βιβλιογραφία, αν και πολύπλοκο θέμα η ικανοποίηση των ασθενών 7 ο χρόνος που διαθέτει ο νοσηλευτής για τον ασθενή είναι ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες ικανοποίησης του τελευταίου. Όταν - 37 -
λαμβάνουν υπόψη τους τα προβλήματα των ασθενών και την δική τους θέση για την αντιμετώπιση της υγείας τους, τόσο περισσότερο ικανοποιημένος είναι ο ασθενής και αντίστροφα. 8 Άλλωστε οι ικανοποιημένοι ασθενείς θα αποδεχτούν την ιατρική περίθαλψη, θα έχουν ενεργό ρόλο στην θεραπεία τους και θα συνεχίσουν να εμπιστεύονται τις υπηρεσίες υγείας. 7, 47,48 4.2 ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΥΓΕΙΑΣ & ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗ ΑΣΘΕΝΩΝ Από τους πρώτους φιλόσοφους έχει επισημανθεί η έννοια της ποιότητας της ζωής. Για τον Αριστοτέλη, ο πρωταρχικός στόχος ήταν να επιτευχθεί η υψηλότερη κατάσταση ή το «αγαθό» που οι περιστάσεις επέτρεπαν. Το άτομο που θα κατάφερνε το στόχο είχε την καλύτερη ποιότητα ζωής. Το ίδιο ισχύει και για τον ασθενή. Γιατί ποιότητα, στο χώρο της υγείας, είναι οτιδήποτε αφορά τον ασθενή 7 Συγκεκριμένα ποιότητα φροντίδα ασθενούς είναι ο βαθμός στον οποίο οι υπηρεσίες φροντίδας ασθενών αυξάνουν την πιθανότητα επιθυμητών αποτελεσμάτων για τον ασθενή και μειώνουν την πιθανότητα ανεπιθύμητων αποτελεσμάτων με δεδομένο το τρέχον επίπεδο επιστημονικής γνώσης. Η ικανοποίηση των ασθενών, θεωρείται από πολλούς, αναπόσπαστο στοιχείο και συστατικό της ποιότητας φροντίδας που δέχονται. Η ποιότητα των υπηρεσιών υγείας όπως την αντιλαμβάνονται οι ασθενείς μπορεί να οριστεί ως ο βαθμός της απόκλισης μεταξύ των προσδοκιών και των αντιλήψεων των ασθενών σε σχέση με τη φροντίδα που λαμβάνονται. Το κλειδί για τη διασφάλιση της ποιότητας είναι η ικανοποίηση των αναγκών και των προσδοκιών των ασθενών και αυτή η ικανοποίηση αποτελεί ένα σημαντικό στόχο του συστήματος παροχής υπηρεσιών υγείας. 45 4.2.1 Πιστοποίηση ποιότητας υγείας (iso) Ως πρότυπο ορίζεται το έγγραφο που έχει καθιερωθεί με συναίνεση και έχει εγκριθεί από έναν αναγνωρισμένο φορέα 1. Σύμφωνα με τον ICN «πρότυπο» είναι ένα επιθυμητό και κατορθωτό επίπεδο παροχής υπηρεσιών υγείας, ένα μέτρο, η επιθυμητή ποσότητα, ποιότητα ή επίπεδο απόδοσης που ανταποκρίνεται σε κάποιο κριτήριο με το οποίο συγκρίνεται η εφαρμοσμένη φροντίδα υγείας. Τα πρότυπα παρέχουν ένα σύνολο συστηματικών ενεργειών 1 ΕΛΟΤ ΕΝ 45020:1996 Τυποποίηση και Συναφείς Δραστηριότητες - 38 -
και αποσκοπούν στην επίτευξη του βέλτιστου βαθμού συμμόρφωσης σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο εφαρμογής. 52 To ISO είναι το διεθνές και βασικό πρότυπο για την Ποιότητα 49,51, και αφορά τις Νοσηλευτικές και Διοικητικές διεργασίες και δεν ακουμπά την ιατρική πράξη. Το πρώτο που πρέπει να δει κανείς σε σχέση με το ISO 9001:2008 σε φορέα παροχής υπηρεσιών υγείας είναι το πώς προσδιορίζεται ο «πελάτης» και πως καθορίζεται η «δέσμευση απέναντι στον πελάτη». 51 Η τεκμηριωμένη φροντίδα υγείας αποτελεί σημαντικό εργαλείο για τη βελτίωση της ποιότητας στη νοσηλευτική φροντίδα και ορίζεται ως κλινική πρακτική που βασίζεται σε τεκμηριωμένη γνώση. Τεκμήρια μπορεί να είναι Πρωτοκόλλα, Κλινικές Κατευθυντήριες Οδηγίες, Συστηματική Βιβλιογραφική Ανασκόπηση, Αναφορά σε Περιστατικό. Ο βασικός στόχος ενός πρωτοκόλλου κλινικής πρακτικής είναι να εξασφαλίζεται ότι παρέχεται στον ασθενή η ίδια φροντίδα υγείας ανεξάρτητα από το τμήμα που νοσηλεύεται, τη βάρδια της εργασίας και τον νοσηλευτή που εκτελεί τη συγκεκριμένη παρέμβαση. 52 Οι βασικοί στόχοι του Συστήματος Ποιότητας είναι η οργάνωση των παρεχόμενων υπηρεσιών έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η μεγαλύτερη δυνατή ιστορικότητα ενεργειών και αποφάσεων, καθώς και η δημιουργία στους ασθενείς αισθήματος ασφάλειας και σιγουριάς, η τήρηση αρχών από το νομοθετικό και κανονιστικό πλαίσιο που διέπει τη λειτουργία μιας κλινικής ή μονάδας, ο συντονισμός και η παρακολούθηση όλων των υποστηρικτικών ενεργειών της λειτουργίας μιας κλινικής ή μονάδας, η συνεχής εκπαίδευση και καθοδήγηση του προσωπικού, ώστε να αντιμετωπίσει τις απαιτήσεις της εργασίας και η συνεχής βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών. Η επίτευξη των παραπάνω καθορίζεται μέσα από τις βασικές διεργασίες του Συστήματος Ποιότητας, οι οποίες καθορίζουν ενέργειες όπως η συνεχής παρακολούθηση κατάστασης του εξοπλισμού και των υποδομών, η συνεχής επιμόρφωση και εκπαίδευση του προσωπικού, η εξασφάλιση απαραίτητων πόρων(ανθρωπίνων), η τεκμηριωμένη και συνεχής παρακολούθηση και μέτρηση του βαθμού ικανοποίησης των χρηστών υπηρεσιών. Η μέτρηση της ποιότητας στις υπηρεσίες υγείας είναι δύσκολο εγχείρημα - 39 -
λόγω πολυπλοκότητας του περιεχομένου της(νοσηλευτική φροντίδα, τεχνολογικός εξοπλισμός, διοικητικές λειτουργίες) αλλά και της ιδιαίτερης κατάστασης στην οποία οι χρήστες έχουν περιέλθει. 54 Η πιστοποίηση της ποιότητας διασφαλίζει την συνεχή βελτίωση και τον έλεγχο των υπηρεσιών, μέσα σε ένα απολύτως ελεγχόμενο πλαίσιο και με κριτήρια την ικανοποίηση των απαιτήσεων των καταναλωτών / πολιτών. Ιδιαιτέρως δε στο ευαίσθητο κομμάτι της Υγείας, η ποιότητα και η πιστοποίησή της αποτελούν σήμερα την σύγχρονη απαίτηση σε όλα τα επίπεδα εφαρμογής των συστημάτων υγείας, αλλά κυρίως σε όλα τα επίπεδα οργάνωσης και λειτουργίας των Φορέων Παροχής Υπηρεσιών Υγείας (Νοσοκομεία, Κλινικές, Διαγνωστικά Κέντρα κ.λπ.). Τα κριτήρια ποιότητας για τις υπηρεσίες της Υγείας σχετίζονται με την γενικότερη πολιτική της υγείας και αποτελούν συνδυασμό πολλών κοινωνικοπολιτικών παραμέτρων, που καθορίζουν και διαμορφώνουν την παραπάνω πολιτική. Κυρίαρχο στόχο της παραπάνω πολιτικής αποτελεί η ικανοποίηση του ασθενή που προσέρχεται στους φορείς αναζητώντας υπηρεσίες υγείας υψηλών προδιαγραφών, με βασικά κριτήρια τη διαθεσιμότητα και προσβασιμότητα των υπηρεσιών, την έγκαιρη και ορθή διάγνωση, την αποτελεσματική θεραπεία και την αποκατάσταση, καθώς και την εξασφάλιση της καλής ποιότητας ζωής μετά τη θεραπεία. Με βάση τα παραπάνω, με την εφαρμογή και την πιστοποίηση «Συστήματος Ποιότητας» στο σύνολό του αλλά και σε επιμέρους τμήματα αυτού, ο Φορέας Παροχής Υπηρεσιών Υγείας, τόσο στον δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα, έχει τη δυνατότητα να λειτουργεί διττά, συνδυάζοντας την υψηλή αποτελεσματικότητα ως προς τις προσφερόμενες υπηρεσίες υγείας προς τον ασθενή, με την αποδοτικότητα, ως αυτόνομη οικονομική μονάδα. 49 Η -μικρή εμπειρία μας, δείχνει ότι σε όλους τους πιστοποιημένους οργανισμούς, έχει αυξηθεί η ικανοποίηση των «πελατών», υπάρχει σαφής βελτίωση στους σχετικούς δείκτες, καθώς και στις υποδομές και στην αποδοτική διαχείριση τους. Δημιουργείται μια κατηγορία «υποψιασμένων» χρηστών υπηρεσιών υγείας, που διεκδικούν τα δικαιώματα τους και απαιτούν βελτίωση της παρεχόμενης ποιότητας υπηρεσιών. 51 Η εφαρμογή διεθνώς αναγνωρισμένων προτύπων συστημάτων διαχείρισης αποτελεί χρήσιμο εργαλείο για τη συνεχή βελτίωση των υπηρεσιών - 40 -
υγείας και παρέχει σημαντικά πλεονεκτήματα βελτίωση της επικοινωνίας σε όλα τα επίπεδα του οργανισμού, καλύτερη διαχείριση ανθρώπινου δυναμικού και πόρων. καλύτερη παρακολούθηση των οικονομικών και διοικητικών στόχων, καλύτερη διαχείριση παραπόνων, αύξηση της ικανοποίησης ασθενών και προσωπικού,μείωση λαθών και κόστους, αύξηση της κερδοφορίας, βελτίωση της εικόνας και της φήμης του οργανισμού. 52 Η γενική εντύπωση είναι ότι η ανάπτυξη, εφαρμογή και πιστοποίηση ΣΔΠ στον τομέα της υγείας βρίσκεται σε θετική φάση ανάπτυξης και έχει τεράστια περιθώρια ανάπτυξης σε όφελος τόσο των οργανισμών όσο και των χρηστών των υπηρεσιών υγείας. 51 4.3 ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗ ΑΣΘΕΝΩΝ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΚΡΙΤΗΡΙΑ Πολλοί είναι οι παράγοντες που φαίνεται ότι έχουν σημαντική επίδραση στην παρεχόμενη περίθαλψη και στην ικανοποίηση των ασθενών. Έρευνες έχουν δείξει ότι η παροχή υπηρεσιών υγείας και η ικανοποίηση των ασθενών διαφέρει ανάλογα με τα οικονομικά, δημογραφικά, κοινωνικά χαρακτηριστικά αυτών όπως η καταγωγή, η κοινωνική τάξη, το φύλο, η μεγαλύτερη μόρφωση, η ηλικία, η καλύτερη κατάσταση υγείας, η οικογενειακή κατάσταση, το επάγγελμα, το εισόδημα. Ανάλογα φυσικά με το εισόδημα και την κοινωνική τάξη πολλοί είναι οι ασθενείς που επιλέγουν αν θα επισκεφτούν νοσοκομείο του ΕΣΥ ή ιδιωτικό και αν αυτά τα νοσοκομεία βρίσκονται στην Αθήνα ή όχι. 13,14,15,17 4.3.1 Ικανοποίηση ασθενών σε δημόσιο Νοσοκομείο Σύμφωνα με τη βιβλιογραφία οι υπηρεσίες των νοσοκομείων του ΕΣΥ, ικανοποιούν περισσότερο τους ασθενείς των χαμηλότερων κοινωνικών τάξεων ενώ ασθενείς των υψηλών κοινωνικών τάξεων εκφράζουν έντονη δυσαρέσκεια διότι είχαν μεγαλύτερες προσδοκίες από τις παρεχόμενες υπηρεσίες, που όμως στη συνέχεια δεν ανταποκρίνονταν στην πραγματικότητα. Όμως τα βαρύτερα περιστατικά, όπως έδειξαν κι οι έρευνες, αντιμετωπίζονται κυρίως σε δημόσια νοσοκομεία. Ωστόσο η ικανοποίηση των ασθενών σε νοσοκομεία του ΕΣΥ κυμαίνονται σε υψηλά επίπεδα παρά τα προβλήματα που σχετίζονται με την υποδομή, την έλλειψη προσωπικού, την καθαριότητα των χώρων και τη - 41 -
συμπεριφορά επαγγελματιών υγείας και την απουσία δυνατότητας επιλογών. Επιπλέον να αναφερθεί ότι η ποιότητα της περίθαλψης που παρέχεται από τα δημόσια νοσοκομεία υφίσταται σημαντική επιβάρυνση από την απορρόφηση ενός μεγάλου μέρους των υλικών και ανθρώπινων πόρων στα εξωτερικά ιατρεία. 4.3.2 Ικανοποίηση ασθενών σε ιδιωτικό Νοσοκομείο Οι υπηρεσίες των ιδιωτικών κλινικών δημιουργούν μεγαλύτερο αίσθημα ικανοποίησης στους πολίτες και αυτό γιατί οι ασθενείς των νοσοκομείων αυτών είναι ικανοποιημένοι και από τις συνθήκες παραμονής τους αλλά και από τη συνολική προσφορά των υπηρεσιών. Ανεξάρτητα από τους επιμέρους παράγοντες ικανοποίησης, η συνεχής ανάπτυξη ιδιωτικών νοσηλευτικών μονάδων τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας φαίνεται πως αντανακλά την αυξημένη ζήτηση για ιδιωτικές υπηρεσίες, ως απόρροια της γενικότερης αίσθησης των πολιτών στον ιδιωτικό τομέα θα καταναλώσουν υπηρεσίες υψηλής ποιότητας. 13,14,17-42 -
- 43 -
ΠΕΡΙΛΗΨΗ Τίτλος: Αξιολόγηση μετεγχειρητικού πόνου & ικανοποίησης των ασθενών από την παρεχόμενη φροντίδα Εισαγωγή : Η αίσθηση του πόνου για τον άνθρωπο είναι συνηθέστερο γεγονός στη ζωή του. Η χειρουργική πράξη είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τον πόνο, και αποτελεί το πιο συχνό και το πιο ενοχλητικό πρόβλημα που μπορεί να αντιμετωπίσει ο επαγγελματίας υγείας στην καθημερινή κλινική πρακτική του Σκοπός: Αυτή η ερευνητική μελέτη σκοπό έχει να αξιολογήσει τον πόνο ασθενών μετεγχειρητικά και το βαθμό ικανοποίησης τους από την παρεχόμενη φροντίδα. Η έρευνα υπογραμμίζει την σπουδαιότητα της αξιολόγησης στην εξάλειψη του μετεγχειρητικού πόνου σε συνδυασμό με την ικανοποίηση των ασθενών από τις παρεχόμενες υπηρεσίες. Μεθοδολογία : Για τη συλλογή των δεδομένων θα χρησιμοποιηθεί ερωτηματολόγιο από το American Pain Society Patient Outcome Questionnaire (APS-POQ-R) for Quality Improvement of Pain Management και θα διανεμηθεί σε ασθενείς που υποβλήθηκαν σε χειρουργική επέμβαση, 48 ώρες μετά την επέμβαση σε χειρουργικά Νοσηλευτικά τμήματα του Πανεπιστημιακού Γενικού Νοσοκομείου Αλεξανδρούπολης. Η ανάλυση των δεδομένων θα γίνει χρησιμοποιώντας το Στατιστικό Πακέτο Κοινωνικών Επιστημών (S.P.S.S). Συμπεράσματα: Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν ότι με την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή, ανακουφίζεται ο πόνος. Επίσης οι διαπροσωπικές σχέσεις ασθενών, αποδέκτες των παρεχόμενων υπηρεσιών, με το ιατρονοσηλευτικό προσωπικό παίζει σημαντικό ρόλο στην μέτρηση ικανοποίησης από την παρεχόμενη φροντίδα υγείας. Άλλωστε η αξιολόγηση της ικανοποίησης των αναγκών συμβάλει στη βελτίωση των υπηρεσιών. - 44 -
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: ΥΛΙΚΟ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΣ Κατά το χρονικό διάστημα Ιούνιος Αύγουστος 2011 πραγματοποιήθηκε μια έρευνα σε Νοσοκομείο του Έβρου και συγκεκριμένα στο Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο Αλεξανδρούπολης με σκοπό να αξιολογήσει τον πόνο ασθενών μετεγχειρητικά και το βαθμό ικανοποίησης τους από την παρεχόμενη φροντίδα. Η έρευνα υπογραμμίζει την σπουδαιότητα της αξιολόγησης στην εξάλειψη του μετεγχειρητικού πόνου σε συνδυασμό με την ικανοποίηση των ασθενών από τις παρεχόμενες υπηρεσίες. 5.1 ΤΟ ΔΕΙΓΜΑ Στην έρευνα συμμετείχαν 118 ασθενείς από όλες τις κλινικές του χειρουργικού τομέα του Πανεπιστημιακού Γενικού Νοσοκομείου Αλεξανδρούπολης. Η επιλογή των ασθενών αυτών έγινε με βάση τα ακόλουθα κριτήρια: Οι ασθενείς να δηλώσουν την πληροφορημένη τους συναίνεση για την συμμετοχή στην έρευνα, Οι ασθενείς να συμπληρώνουν το 12 έτος της ηλικίας, Οι ασθενείς να μπορούν να επικοινωνήσουν, Οι ασθενείς θα έπρεπε να έχουν χειρουργηθεί πριν από 1 ή 2 μέρες. Στον πίνακα 1 βρίσκονται τα δημογραφικά χαρακτηριστικά του δείγματος καθώς και η κλινική στην οποία βρίσκονταν. Πίνακας 1 Δημογραφικά χαρακτηριστικά του δείγματος της ποιοτικής έρευνας N % Φύλο Άνδρες 61 51,69% Γυναίκες 57 48,31% Ηλικιακή ομάδα 12 18 2 1,7% 19 30 14 11,9% 31 50 27 22,9% 50+ 75 63,6% Οικογενειακή κατάσταση Παντρεμένος 94 79,7% Ανυπαντρος 14 11,9% - 45 -
Διαζευγμένος 0 0,0% Σε Διάσταση 1 0,8% Χήρος 9 7,6% Κλινικές Κρατική Χειρουργική 13 11% Α ΠΧΚ 22 18,6% Β ΠΧΚ 22 18,6% Αγγειοχειρουργική 4 3,4% Νευρολογική 2 1,7% Ορθοπεδική 14 11,9% Οφθαλμολογική 27 22,9% Μαιευτική/Γυναικολογική 14 11,9% 5.2 ΜΕΘΟΔΟΣ Η συλλογή των δεδομένων πραγματοποιήθηκε με τη μέθοδο της προσωπικής συνέντευξης και τη χρήση ερωτηματολογίου από το American Pain Society Patient Outcome Questionnaire (APS-POQ-R) for Quality Improvement of Pain Management. Η ανάλυση των δεδομένων - επεξεργασία των ερωτηματολογίων πραγματοποιήθηκε με τη χρήση του στατιστικού προγράμματος SPSS 16.0 (statistical package for social sciences). 5.2.1 Συνέντευξη Η λήψη της συνέντευξης έγινε στο δωμάτιο των ασθενών και ήταν η πρώτη φορά που οι ασθενείς έβλεπαν και γνώριζαν τον ερευνητή. Επειδή επρόκειτο για ασθενείς με διαφορετικό προφίλ ασθένειας και κατάσταση της υγείας τους, που δεν επέτρεπε την εύκολη μετακίνησή τους, αποφασίστηκε η λήψη της συνέντευξης να γίνει στο δωμάτιο που νοσηλεύονταν, ζητώντας από τους επισκέπτες, ωστόσο να μην απομακρυνθούν διότι σε κάποιους ασθενείς είχαμε προβλήματα επικοινωνίας λόγω καταγωγής. Σε κάποιες συνεντεύξεις συμμετείχε και ο συνοδός του ασθενή. Οι συνεντεύξεις κράτησαν από 5 έως 10 λεπτά. Σε κάποιες περιπτώσεις ο ασθενής δεν ήθελε να απαντήσει σε κάποιες ερωτήσεις γιατί θεώρησε ότι θα το μάθαινε το νοσηλευτικό προσωπικό αν και τον ενημερώσαμε από την αρχή ότι το ερωτηματολόγιο ήταν ανώνυμο και δεν υπήρχε κάποιο πρόβλημα και θα τηρούσαμε το απόρρητο. - 46 -
5.2.2. Η δομή του ερωτηματολογίου Το ερωτηματολόγιο που χρησιμοποιήθηκε χωρίζεται σε 3 μέρη που είναι τα εξής: Α. Δημογραφικά & άλλα στοιχεία. Σε αυτό το τμήμα του ερωτηματολογίου περιλαμβάνονται ερωτήσεις σχετικές με τα δημογραφικά χαρακτηριστικά των ασθενών (φύλο, ηλικία, οικογενειακή κατάσταση), καθώς και το είδος της επέμβασης που υποβλήθηκαν, το είδος αναισθησίας και την κλινική στην οποία βρίσκονταν. Β. Κλινικά στοιχεία Σε αυτό το τμήμα του ερωτηματολογίου περιλαμβάνονται ερωτήσεις σχετικές με την κατάσταση της υγείας τους, την ενημέρωσης τους από το νοσηλευτικό προσωπικό, τη συμπεριφορά του ιατρικού- νοσηλευτικού προσωπικού, αλλά και ερωτήσεις σχετικά με το περιβάλλον του θαλάμου. Γ. Συνολική Εικόνα Στο τελευταίο μέρος του ερωτηματολογίου ζητάμε από τον ασθενή να μας αξιολογήσει συνολικά την ικανοποίηση από την παρεχόμενη φροντίδα υγείας του νοσοκομείου κατά την παραμονή του. - 47 -
5.2.3. Το χρονοδιάγραμμα της έρευνας ΧΡΟΝΟΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Α/Α ΚΑΘΗΚΟΝΤΑ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΧΡΟΝΙΚΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ 1 Ανασκόπηση Βιβλιογραφίας ΕΡΕΥΝΗΤΡΙΕΣ 4 μήνες 2 Συλλογή, Μετάφραση & Προετοιμασία Ερωτηματολογίου ΕΡΕΥΝΗΤΡΙΕΣ & ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ 2 μήνες 3 Προετοιμασία Πρωτόκολλου για άδεια χρήσης ερωτηματολογίου ΕΡΕΥΝΗΤΡΙΕΣ 2 εβδομάδες 4 Παράδοση & Συλλογή Ερωτηματολογίου ΕΡΕΥΝΗΤΡΙΕΣ 2 μήνες 5 Ανάλυση Δεδομένων Ερωτηματολογίου ΕΡΕΥΝΗΤΡΙΑ 2 μήνες 6 Αποτελέσματα ΕΡΕΥΝΗΤΡΙΕΣ 1 εβδομάδα 7 ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 6 μήνες - 48 -
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Τα αποτελέσματα από την έρευνα που διεξήχθη στο Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο Αλεξανδρούπολης χωρίζονται σε 3 μέρη :στο πρώτο μέρος αναλύουμε τα αποτελέσματα σχετικά με τον ασθενή,τον πόνο του και τη θεραπεία που ακολούθησε, στο δεύτερο μέρος τα αποτελέσματα σχετικά με την ανταπόκριση του προσωπικού και στο τρίτο μέρος την ικανοποίηση του από τη γενική εικόνα του νοσοκομείου που αφορά θαλάμους, φαγητό, εικόνα προσωπικού, ανέσεις. Παρακάτω φαίνονται αναλυτικά πόσα άτομα εισήχθηκαν σε κάθε κλινική ξεχωριστά ανάλογα και με το είδος της επέμβασης. Στο συγκεκριμένο γράφημα παρουσιάζονται όλες οι κλινικές στις οποίες οι ασθενείς μεταβήκανε μετά το τέλος της επέμβασης στην οποία είχαν υποβληθεί. Πιο αναλυτικά 13 άτομα (7 άντρες και 6 γυναίκες) εισήχθησαν στην Κρατική Χειρουργική, 22 άτομα (10 άνδρες και 12 γυναίκες) στην Α Πανεπιστημιακή Χειρουργική,26 άτομα (16 άντρες και 6 γυναίκες) στην Β Πανεπιστημιακή Χειρουργική μέσα στην οποία υπάγεται και η - 49 -
Πίνακας 2 Αγγειοχειρουργική με (2 άντρες και 2 γυναίκες), 2 άτομα(γυναίκες) στην Μαιευτική & Γυναικολογική, 14 άτομα (6 άντρες και 8 γυναίκες) στην Ορθοπεδική, 2 άτομα(1 άντρας και 1 γυναίκα) στην Νευρολογική και 27 άτομα (10 γυναίκες και 17 άντρες) στην Οφθαλμολογική. Πρώτο Μέρος: Οι Ασθενείς, ο πόνος και η Θεραπεία Πριν τη χειρουργική επέμβαση πολλοί είναι οι ασθενείς που εκφράζουν κάποιους φόβους σχετικά με την αναισθησία δείχνοντας στην γενική αναισθησία ιδιαίτερη προτίμηση. Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν ότι οι περισσότεροι ασθενείς ηλικίας προτίμησαν τη γενική αναισθησία με ποσοστό 56,78%.Αντίθετα το 43,22% έδειξε ότι προτιμάει την τοπική αναισθησία εφόσον δεν μπορούσε να γίνει γενική. Πιο αναλυτικά η γενική αναισθησία προτιμήθηκε από το 29,66% των ανδρών,που εκφράζεται σε 35 άτομα και από το 27,12% των γυναικών, συνολικά 32 γυναίκες οι υπόλοιποι,25 γυναίκες και 26 άντρες προτίμησαν τοπική. - 50 -
Είδος Αναισθησίας Cumulative Frequency Percent Valid Percent Percent Valid Τοπική 51 43,2 43,2 43,2 Γενική 67 56,8 56,8 100,0 Total 118 100,0 100,0 Μετά το τέλος της επέμβασης και κατά το πρώτο 24ώρο, αρκετοί ασθενείς αισθάνθηκαν έντονο πόνο επηρεάζοντας τα συναισθήματα τους. Παρακάτω το σχεδιάγραμμα δείχνει ότι οι περισσότεροι ασθενείς που αισθάνθηκαν έντονο πόνο χαρακτηρίζοντας τον με βαθμό από το 6 έως το 10 ήταν ιδιαίτερα ανήσυχοι (55,93%)και καταθλιπτικοί (24,3%). Ένα 12,8% ήταν ανίσχυροι και ένα άλλο ποσοστό 6,97% ένιωθαν τρόμο. Τα άτομα αυτά στα οποία ο πόνος γινότανε εντονότερος, τους δόθηκαν φάρμακα (θεραπεία) από τα οποία θα ανακουφίζονταν καθώς και πληροφορίες για τη θεραπεία που τους γίνεται. - 51 -
Στο παραπάνω σχέδιο φαίνεται πόσοι από αυτούς έμειναν ικανοποιημένοι από τη θεραπεία που ακολούθησαν. Οι περισσότεροι που χαρακτήρισαν τον έντονο πόνο με 8 έως 10 έμειναν ικανοποιημένοι από την θεραπεία και από τις πληροφορίες που τους δόθηκαν. Στον παρακάτω πίνακα συσχετίζουμε τον λιγότερο πόνο που ένιωσαν οι ασθενείς και κατά πόσο οι πληροφορίες που λάβανε σχετικά με τις επιλογές για την θεραπεία του πόνου τους φάνηκαν χρήσιμες. Τα περισσότερα άτομα που χαρακτήρισαν τον λιγότερου πόνο με βαθμό 3 έως και 4, έδειξε ότι οι πληροφορίες που τους δόθηκαν σχετικά με την θεραπεία ήταν αρκετά χρήσιμες. Όσο λιγότερος ο πόνος τόσο και οι πληροφορίες για την επιλογή της θεραπείας ήταν χρήσιμες για τους ασθενείς. Πίνακας 3 Ο λιγότερος πόνος και οι πληροφορίες για την θεραπεία. Κύκλωσε ένα νούμερο που δείχνει ότι οι πληροφορίες για την επιλογή της θεραπείας που σας δόθηκαν ήταν χρήσιμες 7 8 9 10 Total Αν μετρήσουμε από το 0 εως το 10 τι βαθμό θα βάζατε για το λιγότερο πόνο που έχετε νιώσει; 2 Count 0 0 4 0 4 % within Αν μετρήσουμε από το 0 εως το 10 τι βαθμό θα βάζατε για το λιγότερο πόνο που έχετε νιώσει;,0%,0% 100,0%,0% 100,0% - 52 -
3 Count 0 7 44 6 57 % within Αν μετρήσουμε από το 0 εως το 10 τι βαθμό θα βάζατε για το λιγότερο πόνο που έχετε νιώσει;,0% 12,3% 77,2% 10,5% 100,0% 4 Count 0 13 22 3 38 % within Αν μετρήσουμε από το 0 εως το 10 τι βαθμό θα βάζατε για το λιγότερο πόνο που έχετε νιώσει;,0% 34,2% 57,9% 7,9% 100,0% 5 Count 1 8 4 2 15 % within Αν μετρήσουμε από το 0 εως το 10 τι βαθμό θα βάζατε για το λιγότερο πόνο που έχετε νιώσει; 6,7% 53,3% 26,7% 13,3% 100,0% 6 Count 0 1 1 1 3 % within Αν μετρήσουμε από το 0 εως το 10 τι βαθμό θα βάζατε για το λιγότερο πόνο που έχετε νιώσει;,0% 33,3% 33,3% 33,3% 100,0% 7 Count 0 0 0 1 1 % within Αν μετρήσουμε από το 0 εως το 10 τι βαθμό θα βάζατε για το λιγότερο πόνο που έχετε νιώσει;,0%,0%,0% 100,0% 100,0% Total Count 1 29 75 13 118 % within Αν μετρήσουμε από το 0 εως το 10 τι βαθμό θα βάζατε για το λιγότερο πόνο που έχετε νιώσει;,8% 24,6% 63,6% 11,0% 100,0% X 2 = 34,557, p=0,003 < 0,005-53 -
Στον υποπίνακα 3.1 βλέπουμε τη παραπάνω συσχέτιση με p value 2 μια τιμή που δείχνει αν είναι έγκυρη η έρευνα κι αν εμφανίζει αστάθμητους ή τυχαίους παράγοντες(λάθη που έγιναν). Όταν η p value είναι μικρότερη της τιμής 0,005 (επίπεδο σημαντικότητας) τότε κι το δείγμα της έρευνα μας είναι έγκυρο. Όταν το p value > 0,005 τότε το δείγμα απορρίπτεται. Δηλαδή η σχέση των 2 ερωτήσεων δεν είναι σημαντική από στατιστικής πλευράς, λόγω του ότι το p είναι αντίθετο. 3.1 Chi-Square Tests Value df Asymp. Sig. (2- sided) Pearson Chi-Square 34,557 a 15,003 Likelihood Ratio 29,242 15,015 Linear-by-Linear Association 3,002 1,083 N of Valid Cases 118 a. 18 cells (75,0%) have expected count less than 5. The minimum expected count is,01. Παρακάτω βλέπουμε τη συσχέτιση ακόμα δύο ερωτήσεων αυτής με τον περισσότερο πόνο και εκείνης με την οποία έγινε η συσχέτιση και στον πίνακα 3 δηλαδή κατά πόσο χρήσιμες ήταν οι πληροφορίες που δέχθηκαν. Πίνακας 4 Ο περισσότερος πόνος και οι πληροφορίες για την θεραπεία. Κύκλωσε ένα νούμερο που δείχνει ότι οι πληροφορίες για την επιλογή της θεραπείας που σας δόθηκαν ήταν χρήσιμες 7 8 9 10 Total Αν μετρήσουμε από το 0 εως το 10 τι βαθμό θα βάζατε για το 6 Count 1 1 0 0 2 2 Η τιμή P είναι μια πιθανότητα, με αξία που κυμαίνεται από μηδέν έως ένα. Η P= 0,001 αλλά σε κάθε έρευνα μπορεί να φτάσει και το 0,005. - 54 -
περισσότερο πόνο που έχετε νιώσει; % within Αν μετρήσουμε από το 0 εως το 10 τι βαθμό θα βάζατε για το περισσότερο πόνο που έχετε νιώσει; 50,0% 50,0%,0%,0% 100,0% 7 Count 0 0 2 3 5 % within Αν μετρήσουμε από το 0 εως το 10 τι βαθμό θα βάζατε για το,0%,0% 40,0% 60,0% 100,0% περισσότερο πόνο που έχετε νιώσει; 8 Count 0 24 40 4 68 % within Αν μετρήσουμε από το 0 εως το 10 τι βαθμό θα βάζατε για το,0% 35,3% 58,8% 5,9% 100,0% περισσότερο πόνο που έχετε νιώσει; 9 Count 0 2 33 3 38 % within Αν μετρήσουμε από το 0 εως το 10 τι βαθμό θα βάζατε για το,0% 5,3% 86,8% 7,9% 100,0% περισσότερο πόνο που έχετε νιώσει; 10 Count 0 2 0 3 5-55 -
% within Αν μετρήσουμε από το 0 εως το 10 τι βαθμό θα βάζατε για το,0% 40,0%,0% 60,0% 100,0% περισσότερο πόνο που έχετε νιώσει; Total Count 1 29 75 13 118 % within Αν μετρήσουμε από το 0 εως το 10 τι βαθμό θα βάζατε για το περισσότερο πόνο που έχετε νιώσει;,8% 24,6% 63,6% 11,0% 100,0% X 2 = 25,823, p=0,002 < 0,000 Ο παρακάτω πίνακας δείχνει ότι το p value είναι μικρότερο του 0,005, δηλαδή 0,000 οπότε δεν απορρίπτουμε το δείγμα. 4.1 Chi-Square Tests Value df Asymp. Sig. (2- sided) Pearson Chi-Square 1,015E2 12,000 Likelihood Ratio 48,605 12,000 Linear-by-Linear Association 6,646 1,010 N of Valid Cases 118 a. 15 cells (75,0%) have expected count less than 5. The minimum expected count is,02. Όμοια και στα άτομα με έντονο πόνο, οι πληροφορίες και πάλι ήταν χρήσιμες αφού και από τον παρακάτω πίνακα φαίνεται ότι τα άτομα που χαρακτήρισαν τον πόνο από 8 και πάνω, είπαν ότι οι πληροφορίες αυτές τους βοήθησαν για την ανακούφιση. Όσο πιο έντονος ο πόνος τόσο και οι - 56 -
πληροφορίες για την επιλογή της θεραπείας ήταν χρήσιμες για τους ασθενείς. Πίνακας 5 Έντονος πόνος & Πληροφορίες Κύκλωσε ένα νούμερο που δείχνει ότι οι πληροφορίες για την επιλογή της θεραπείας που σας δόθηκαν ήταν χρήσιμες 7 8 9 10 Total Πόσο έντονος ήταν ο πόνος κατά το πρώτο 24ωρο με βάση την κλιμακα 0-10; 6% Count 0 1 0 2 3 % within Πόσο έντονος ήταν ο πόνος κατά το πρώτο 24ωρο με βάση την κλιμακα 0-10;,0% 33,3%,0% 66,7% 100,0% 8% Count 0 17 33 0 50 % within Πόσο έντονος ήταν ο πόνος κατά το πρώτο 24ωρο με βάση,0% 34,0% 66,0 %,0% 100,0% την κλιμακα 0-10; 9% Count 1 9 35 7 52 % within Πόσο έντονος ήταν ο πόνος κατά το πρώτο 24ωρο με βάση 1,9% 17,3% 67,3 % 13,5% 100,0% την κλιμακα 0-10; 10% Count 0 2 7 4 13 % within Πόσο έντονος ήταν ο πόνος κατά το πρώτο 24ωρο με βάση,0% 15,4% 53,8 % 30,8% 100,0% την κλιμακα 0-10; Total Count 1 29 75 13 118 % within Πόσο έντονος ήταν ο πόνος κατά το πρώτο 24ωρο με βάση,8% 24,6% 63,6 % 11,0% 100,0% την κλιμακα 0-10; X 2 = 25,823, p=0,002 < 0,005-57 -
Ο παρακάτω πίνακας δείχνει ότι το p value είναι μικρότερο του 0,005, δηλαδή 0,002 οπότε το δείγμα και πάλι είναι έγκυρο. 5.1 Chi-Square Tests Value df Asymp. Sig. (2- sided) Pearson Chi-Square 25,823 a 9,002 Likelihood Ratio 27,499 9,001 Linear-by-Linear Association 3,029 1,082 N of Valid Cases 118 a. 9 cells (56,3%) have expected count less than 5. The minimum expected count is,03. Ωστόσο όπως φαίνεται και από τον παρακάτω πίνακα ακόμα και έντονος να ήταν ο πόνος, έπαιζε ρόλο και αν είχαν κάποια ψυχολογική υποστήριξη ή κάποιον δικό τους δίπλα. Μόνο 5 είναι τα άτομα που δεν είχαν ψυχολογική υποστήριξη ενώ αντίθετα οι υπόλοιποι 113 που χαρακτήρισαν τον έντονο πόνο τους από 8 και πάνω είχαν. Πίνακας 6 Έντονος πόνος & Ψυχολογική υποστήριξη Είχατε καμιά ψυχολογική υποστήριξη Ναι Όχι Total Πόσο έντονος ήταν ο πόνος κατά το πρώτο 24ωρο με βάση την κλιμακα 0-10; 6% Count 1 2 3 % within Πόσο έντονος ήταν ο πόνος κατά το πρώτο 24ωρο με βάση την κλιμακα 0-10; 33,3% 66,7% 100,0% 8% Count 50 0 50 % within Πόσο έντονος ήταν ο πόνος κατά το πρώτο 24ωρο με βάση την κλιμακα 0-10; 100,0%,0% 100,0% 9% Count 50 2 52-58 -
% within Πόσο έντονος ήταν ο πόνος κατά το πρώτο 24ωρο με βάση την κλιμακα 0-10; 96,2% 3,8% 100,0% 10% Count 12 1 13 % within Πόσο έντονος ήταν ο πόνος κατά το πρώτο 24ωρο με βάση την κλιμακα 0-10; 92,3% 7,7% 100,0% Total Count 113 5 118 % within Πόσο έντονος ήταν ο πόνος κατά το πρώτο 24ωρο με βάση την κλιμακα 0-10; 95,8% 4,2% 100,0% 6.1 Chi-Square Tests Value df Asymp. Sig. (2- sided) Pearson Chi-Square 31,429 a 3,000 Likelihood Ratio 13,573 3,004 Linear-by-Linear Association 3,156 1,076 N of Valid Cases 118 a. 5 cells (62,5%) have expected count less than 5. The minimum expected count is,13. X 2 = 31,429, p=0,000 < 0,005 Ο παρακάτω πίνακας δείχνει ότι το p value είναι μικρότερο του 0,005, δηλαδή 0,000 οπότε το δείγμα και πάλι είναι έγκυρο - 59 -
Δεύτερο Μέρος: Η ανταπόκριση από το προσωπικό Μεγάλο ρόλο για την αντιμετώπιση του μετεγχειρητικού πόνου έπαιξε και ο ρόλος του ιατρο-νοσηλευτικού προσωπικού και κατά πόσο ανταποκρίθηκε στις ανάγκες των ασθενών. Πίνακας 7 Συζήτηση με το νοσηλευτικό προσωπικό & ψυχολογική υποστήριξη. Είχατε καμιά ψυχολογική υποστήριξη Φύλο Ναι Όχι Total Άντρας Σας δίνεται η ευκαιρία να συζητάτε με το νοσηλευτικό προσωπικό φόβους ή ανησυχίες Ναι 54 5 59 Όχι 2 0 2 Total 56 5 61 Γυναίκα Σας δίνεται η ευκαιρία να συζητάτε με το νοσηλευτικό προσωπικό φόβους ή ανησυχίες Ναι 56 56 Όχι 1 1 Total 57 57 Στον παραπάνω πίνακα είναι ξεκάθαρο πως στο πρόσωπο του νοσηλευτικού προσωπικού ο ασθενής έβλεπε ένα άτομο εμπιστοσύνης που μπορούσε να του μιλήσει και να του εκφράσει τα συναισθήματα του, τυχόν φόβους και ανησυχίες, τόσο στο αντρικό φύλο όσο και στο γυναικείο. Πίνακας 8 Συμπεριφορά Νοσηλευτικού Προσωπικού Το νοσηλ/κό προσωπικό είναι πρόθυμο να απαντήσει στις ερωτήσεις σας Ναι Όχι Total Το νοσηλ/κό προσωπικό είναι ευγενές ή αγενές μαζί σας Ευγενές 116 1 117 Αγενές 1 0 1 Total 117 1 118 Και σε αυτόν τον πίνακα φαίνεται πως οι νοσηλευτές είναι δίπλα στον ασθενή και πρόθυμοι ανά πάσα στιγμή να απαντήσουν στις ερωτήσεις που θα τους κάνουν, πάντα βέβαια με ευγενικό τρόπο. Η επικοινωνία μεταξύ - 60 -
νοσηλευτών και ασθενών είναι μοναδική ως προς το ότι αφορά θέματα ζωτικής σημασίας και, επομένως, διακινεί συχνά πολύ έντονα συναισθήματα. Όπως στους προηγούμενους πίνακες έτσι και σε αυτόν καταλαβαίνει κανείς πως οι ασθενείς είχαν καλή σχέση με το νοσηλευτικό προσωπικό και αντίστροφα. Το αποτέλεσμα είναι ότι οι ασθενείς ήταν κατά πολύ μεγάλο ποσοστό ικανοποιημένοι και από την φροντίδα του νοσηλευτικού προσωπικού. Πίνακας 9 Ικανοποίηση από το Νοσηλευτικό Προσωπικό Φύλο Άντρας Γυναίκα Total Υπάρχει ενδιαφέρον και περιποίηση από το νοσηλευτικό προσωπικό Ναι 61 56 117 Όχι 0 1 1 Total 61 57 118 Στα παρακάτω σχεδιαγράμματα φαίνεται κατά πόσο είναι ικανοποιημένοι από το ιατρικό προσωπικό οι ασθενείς. Πίνακας 10 Ικανοποίηση από το Ιατρικό Προσωπικό Φύλο Άντρας Γυναίκα Total Σας επισκέπτονται οι ιατροί Ναι 60 56 116 για τον έλεγχο της υγείας σας Όχι 1 1 2 Total 61 57 118-61 -
Μέσα από αυτά τα σχεδιαγράμματα βλέπουμε πως οι ασθενείς είναι το ίδιο ικανοποιημένοι από τη φροντίδα του ιατρικού προσωπικού, αφού οι ιατροί είναι υπεύθυνοι για την κατάσταση της υγείας τους αλλά και από τη θεραπεία που θα προτείνει στον κάθε ασθενή. Τρίτο Μέρος: Ικανοποίηση από τη γενική εικόνα του Νοσοκομείου Στο τρίτο και τελευταίο μέρος της έρευνας παρουσιάζονται τα αποτελέσματα σχετικά με τη γενική εικόνα του Νοσοκομείου όσο αφορά τους θαλάμους, την καθαριότητα, το φαγητό. Όσον αφορά τον θάλαμο παρακάτω φαίνεται ανά κλινική κατά πόσο συχνά γινόταν η αλλαγή των σεντονιών από το νοσηλευτικό προσωπικό. Πίνακας 11 Καθαριότητα Ι: Αλλαγή Σεντονιών Η αλλαγή των σεντονιών γίνεται συχνά από το νοσηλευτικό προσωπικό Ναι Total Σε ποια κλινική; Κρατική 13 13 Α Χειρουργική 22 22 Β Χειρουργική 22 22 Ορθοπεδική 14 14 Μαιευτική 14 14 Νευρολογική 2 2 Οφθαλμολογική 27 27 Αγγειοχειρουργική 4 4 Total 118 118 Στο παρακάτω πίνακα δείχνουμε κατά πόσο, σύμφωνα και με τη γνώμη του ασθενή, κατά την παραμονή του στο νοσοκομείο, καθαρίζονταν ο θάλαμος και το λουτρό. Πίνακας 12 Καθαριότητα ΙΙ: Θάλαμος & Λουτρό Καθαρίζονταν ο θάλαμος και το λουτρό Ναι Total - 62 -
Σε ποια κλινική; Κρατική 13 13 Α Χειρουργική 22 22 Β Χειρουργική 22 22 Ορθοπεδική 14 14 Μαιευτική 14 14 Νευρολογική 2 2 Οφθαλμολογική 27 27 Αγγειοχειρουργική 4 4 Total 118 118 Παρακάτω φαίνεται κατά πόσο υπήρξε σε κάθε κλινική, στην οποία βρίσκονταν οι ασθενείς, ησυχία γύρω και μέσα στο δωμάτιο. Στις περισσότερες κλινικές, σύμφωνα και με τους ασθενείς, υπήρξε ησυχία. Πίνακας 13 Ησυχία γύρω από το θάλαμο Επικρατεί στο θάλαμο ησυχία; Ναι Όχι Total Σε ποια κλινική; Κρατική 13 0 13 Α Χειρουργική 19 3 22 Β Χειρουργική 22 0 22 Ορθοπεδική 14 0 14 Μαιευτική 14 0 14 Νευρολογική 2 0 2 Αγγειοχειρουργική 4 0 4 Total 88 3 91 Στον παρακάτω πίνακα φαίνεται πως χαρακτήρισαν οι ασθενείς, ανά κλινική, την ποιότητα του φαγητού. Πίνακας 14 Η ποιότητα φαγητού Ποια η γνώμη σας για το φαγητό Κακή Πολύ κακή Ουτε καλή ουτε κακή Καλή Πολύ Καλή Total - 63 -
Σε ποια Κρατική 0 1 7 2 3 13 κλινική Α Χειρουργική 2 1 7 8 4 22 ; Β Χειρουργική 4 3 4 10 1 22 Ορθοπεδική 0 2 3 9 0 14 Μαιευτική 0 1 2 11 0 14 Νευρολογική 0 0 1 1 0 2 Οφθαλμολογική 0 0 0 27 0 27 Αγγειοχειρουργική 0 0 0 4 0 4 Total 6 8 24 72 8 118 Στην ερώτηση πόσο ικανοποιημένοι από την ποιότητα του φαγητού της Κρατικής Κλινικής ο μέσος όρος απάντησε Ούτε καλή ούτε κακή, της Α Χειρουργικής έδωσε απαντήσεις Ούτε καλή ούτε κακή και Καλή, της Β Χειρουργικής, της Ορθοπεδικής, της Μαιευτικής, της Οφθαλμολογικής και της Αγγειοχειρουργικής Καλή. Τέλος κλείνουμε την έρευνα, ρωτώντας τον ασθενή με ποιο βαθμό με 0 το χειρότερο και 10 το καλύτερο, θα αξιολογούσε συνολικά την ικανοποίηση του από την παρεχόμενη φροντίδα υγείας του νοσοκομείου. - 64 -
Στο παραπάνω σχεδιάγραμμα φαίνεται πως οι περισσότεροι ασθενείς απ όλες τις κλινικές έμειναν ικανοποιημένοι από τα αποτελέσματα της θεραπείας και είχαν την ευκαιρία να ενημερώσουν και το ιατρο- νοσηλευτικό προσωπικό. Στο παρακάτω σχεδιάγραμμα απεικονίζεται η γενική βαθμολογία που έδωσαν οι ασθενείς αξιολογώντας συνολικά την ικανοποίηση τους από την παρεχόμενη φροντίδα. - 65 -
Και από τον τελευταίο πίνακα βλέπουμε τη συνολική αξιολόγηση του Νοσοκομείου από τους ασθενείς. Το μεγαλύτερο ποσοστό και σε άντρες και σε γυναίκες έμειναν ικανοποιημένοι και από τη φροντίδα, από το περιβάλλον του νοσοκομείο και από την ανταπόκριση του προσωπικού βαθμολογώντας με 8 και 9, κατά την παραμονή τους. Πίνακας 15 Συνολική Αξιολόγησης Ικανοποίησης Νοσοκομείου Φύλο Άντρας Γυναίκα Total Από το 0-10 με τι βαθμό θα αξιολογούσατε την ικανοποίηση απο την φροντίδα που λάβατε κατά την παραμονή σας; 6 1 1 2 7 1 2 3 8 28 31 59 9 31 20 51 10 0 3 3 Total 61 57 118-66 -