Η παρούσα έκθεση έχει ως αντικείμενο χωρική ανάλυση της εξέλιξης του πληθυσμού κατά τη δεκαετία 2001- στη Ζώνη Επιρροής της Εγνατίας Οδού και των Καθέτων Αξόνων, λαμβάνοντας υπόψη τη χωρική διάρθρωση και το χωροταξικό σχεδιασμό των Περιφερειών αυτής της Ζώνης. Έτσι αναλύονται ο πληθυσμός και η μεταβολές του πληθυσμού σε 5 χωρικά επίπεδα, 4 εκ των οποίων ταυτίζονται με διοικητικά επίπεδα, ενώ το πέμπτο είναι λειτουργικό επίπεδο: Περιφέρεια, Νομός (Περιφερειακή Ενότητα), Δήμος, Δημοτική/Τοπική Κοινότητα και αστικό κέντρο. Με τη χρήση των πληθυσμιακών δεικτών, ειδικά σε σχέση με το ζήτημα της προσβασιμότητας, που παρακολουθεί το Παρατηρητήριο της Εγνατίας Οδού, εκτιμάται η επίδραση του αυτοκινητόδρομου (και των καθέτων αξόνων) στην χωρική ανάπτυξη και συνοχή του Βορειοελλαδικού χώρου. Η παρούσα έκθεση συντάχθηκε από το Γραφείο Μελετών ΓΕΩΧΩΡΟΣ ΕΠΕ στο πλαίσιο της Σύμβασης «Παροχή υπηρεσιών Συμβούλου-Χωροτάκτη για τη συνθετική επεξεργασία & αξιολόγηση των χωρικών επιδράσεων της Εγνατίας Οδού και των Καθέτων Αξόνων (αρ. αναφ. 5211) με υπεύθυνη σύνταξης την Αθηνά Γιαννακού (ΓΕΩΧΩΡΟΣ ΕΠΕ, χωροτάκτηςπολεοδόμος, PhD) σε συνεργασία με το Δήμο Έππα (ΓΕΩΧΩΡΟΣ ΕΠΕ, χωροτάκτης-πολεοδόμος), και υπό την εποπτεία του Βασίλη Φούρκα (Τμ. Παρατηρητηρίου ΕΟΑΕ, PhD). Στην επεξεργασία δεδομένων συνέβαλλε ο Μανούσος Τρουλινός (Διαχ. GIS Παρατηρητηρίου, MSc). Τα περιεχόμενα και οι τυχόν απόψεις που φιλοξενούνται στις εκθέσεις και τα κείμενα εργασίας του Παρατηρητηρίου δεν αντανακλούν απαραίτητα τη σύμφωνη γνώμη της εταιρείας ΕΓΝΑΤΙΑ ΟΔΟΣ Α.Ε. Επιτρέπεται η αναπαραγωγή για μη εμπορικούς σκοπούς με την προϋπόθεση ότι θα αναφέρεται η πηγή (Παρατηρητήριο ΕΓΝΑΤΙΑ ΟΔΟΣ Α.Ε.). 1 η έκδοση, Αύγ. 2013 1
Περιεχόμενα 1. και πληθυσμιακή μεταβολή στη Ζώνη IV και ανά Περιφέρεια3 2. και πληθυσμιακή μεταβολή ανά Νομό (Περιφερειακή Ενότητα)... 5 3. και πληθυσμιακή μεταβολή ανά Δήμο... 11 4. και πληθυσμιακή μεταβολή Δημοτικών/ Τοπικών Κοινοτήτων σε ζώνη 5km εκατέρωθεν της Εγνατίας Oδού και των Καθέτων Αξόνων... 16 5. και πληθυσμιακή μεταβολή αστικών κέντρων... 20 5.1. Αστικά κέντρα άνω των 10.000 κατοίκων... 20 5.2. Οικιστικά κέντρα του θεσμοθετημένου χωρικού σχεδιασμού άνω των 10.000 κατοίκων... 23 5.3. της ταξινόμησης των αστικών κέντρων... 27 6. ανά ζώνη πυκνότητας πληθυσμού... 30 2
Γενικά Η παρούσα Θεματική Έκθεση αναλύει την εξέλιξη του πληθυσμού κατά τη δεκαετία 2001- στη Ζώνη IV της Εγνατίας Οδού και των Καθέτων Αξόνων 1, λαμβάνοντας υπόψη τη χωρική διάρθρωση αυτής της Ζώνης. Έτσι αναλύονται ο πληθυσμός και η μεταβολές του πληθυσμού σε 5 χωρικά επίπεδα, 4 εκ των οποίων ταυτίζονται με διοικητικά επίπεδα, ενώ το πέμπτο είναι λειτουργικό επίπεδο: Περιφέρεια, Νομός (Περιφερειακή Ενότητα), Δήμος, Δημοτική/Τοπική Κοινότητα και αστικό κέντρο. Στο πρώτο και δεύτερο χωρικό επίπεδο, Περιφέρεια και Νομός, η μελέτη αφορά όχι μόνον τη Ζώνη IV, αλλά και το σύνολο Χώρας, έτσι ώστε να κατανοηθούν οι τάσεις εξέλιξης του πληθυσμού των Περιφερειών και Νομών διέλευσης της Εγνατίας Οδού και των Καθέτων αξόνων σε σύγκριση με άλλες περιοχές της Χώρας. Στο τρίτο χωρικό επίπεδο η μελέτη αφορά στην εξέλιξη του πληθυσμού των Καλλικρατικών Δήμων της Ζώνης IV και στο τέταρτο επίπεδο την εξέλιξη του πληθυσμού των Δημοτικών ή Τοπικών Κοινοτήτων (που αποτελούν διοικητικές υπο-ενότητες των Καλλικρατικών Δήμων) μιας Ζώνης 5 km εκατέρωθεν της Εγνατίας Οδού και των Καθέτων Αξόνων. Η ανάλυση στο επίπεδο των αστικών κέντρων, που αποτελεί λειτουργικό χωρικό επίπεδο, επικεντρώνεται στα ακόλουθα ζητήματα: στη μεταβολή του πληθυσμού των αστικών κέντρων (όπου γίνονται συγκρίσεις και με το σύνολο Χώρας για τα μεγαλύτερα αστικά κέντρα), στη μεταβολή του πληθυσμού των οικιστικών (αστικών) κέντρων, όπως αυτά ορίζονται από το θεσμοθετημένο χωροταξικό σχεδιασμό, και στη μεταβολή της ταξινόμησης των αστικών κέντρων (όπου γίνονται συγκρίσεις και με το σύνολο χώρας) ώστε να κατανοηθούν οι τάσεις στα μεγαλύτερα αστικά κέντρα της Ζώνης το οποίο εκ των πραγμάτων δεν ταυτίζεται πάντα με κάποιες από τις διοικητικές χωρικές ενότητες. Στο τέλος, γίνεται μια ανάλυση της μεταβολής της πυκνότητας του πληθυσμού σε όλη τη Ζώνη IV. 1. και πληθυσμιακή μεταβολή στη Ζώνη IV και ανά Περιφέρεια Το (βάσει των στοιχείων της απογραφής πληθυσμού της ΕΛ.ΣΤΑΤ.), στη Ζώνη IV κατοικούσαν 3.843.358 άτομα, 35,54% του μόνιμου πληθυσμού της Χώρας όσο περίπου και το ποσοστό της Περιφέρειας Αττικής (35,39%) για το ίδιο έτος (Πίνακας 1). Το ποσοστό αυτό είναι ελαφρώς αυξημένο από το αντίστοιχο των ετών 2001 (35,25%), καθώς και του 1991 (35,48%). Τη δεκαετία 2001-11 ο πληθυσμός της Ζώνης IV παρουσίασε μείωση κατά 0,29%. Το ποσοστό αυτό είναι μικρότερο από το ποσοστό μείωσης του πληθυσμού του συνόλου της Χώρας (-1,09%), γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα τη μικρή έστω αύξηση του ποσοστού της Ζώνης IV στον πληθυσμό της Χώρας. Την προηγούμενη δεκαετία 1991-2001, η Ζώνη IV είχε παρουσιάσει αύξηση του πληθυσμού, ελαφρώς μικρότερη από την αντίστοιχη της Χώρας (6,25% έναντι 6,95%). Σε σύγκριση με τους αντίστοιχους ευρωπαϊκούς ρυθμούς, η ΕΕ 27 εμφανίζει τη δεκαετία 2001-11 αύξηση του πληθυσμού κατά 3,86%, ενώ την προηγούμενη δεκαετία 1991-01 εμφάνιζε μικρότερη αύξηση (2,51%). 1 Η Ζώνη IV αποτελείται από τις Περιφέρειες διέλευσης της Εγνατίας Οδού: Ήπειρος, Θεσσαλία, Δυτική Μακεδονία, Κεντρική Μακεδονία, Ανατολική Μακεδονία & Θράκη. 3
Πίνακας 1. μόνιμου πληθυσμού ανά Περιφέρεια, 2001-2001 NUTS Περιφέρεια Ποσοστό (%) επί Συνόλου Χώρας Ποσοστό (%) επί Ζώνης IV Ποσοστό (%) επί Συνόλου Χώρας Ποσοστό (%) επί Ζώνης IV (%) 2001- EL11 Ανατ. Μακεδονία & Θράκη 608.182 5,62 15,82 607.162 5,55 15,75 0,17 EL12 Κεντρική Μακεδονία * 1.881.869 17,40 48,96 1.876.558 17,16 48,68 0,28 EL13 Δυτική Μακεδονία 283.689 2,62 7,38 294.317 2,69 7,64-3,61 EL14 Θεσσαλία 732.762 6,78 19,07 740.115 6,77 19,20-0,99 EL21 Ήπειρος 336.856 3,11 8,76 336.392 3,08 8,73 0,14 EL22 Ιόνια Νησιά 207.855 1,92 209.608 1,92-0,84 EL23 Δυτική Ελλάδα 679.796 6,29 721.541 6,60-5,79 EL24 Στερεά Ελλάδα 547.390 5,06 558.144 5,10-1,93 EL25 Πελοπόννησος 577.903 5,34 597.622 5,47-3,30 EL31 Αττική 3.827.624 35,39 3.894.573 35,62-1,72 EL41 Βόρειο Αιγαίο 199.231 1,84 205.235 1,88-2,93 EL42 Νότιο Αιγαίο 308.975 2,86 298.462 2,73 3,52 EL43 Κρήτη 623.065 5,76 594.368 5,44 4,83 zniv Ζώνη Επιρροής IV * 3.843.358 35,54 100,00 3.854.544 35,25-0,29 EL Σύνολο Χώρας 10.815.197 100,00 10.934.097 100,00-1,09 Ευρωπαϊκή Ένωση ΕU27 (EΕ27) 502.477.005 483.797.028 3,86 * Με τον πληθυσμό του Αγίου Όρους Πηγή πρωτογενών δεδομένων: ΕΛ.ΣΤΑΤ, απογραφές 2001,, Eurostat, 4/2012 Σε επίπεδο Περιφέρειας, η Κεντρική Μακεδονία συγκεντρώνει σχεδόν το μισό πληθυσμό της Ζώνης IV (: 48,96%). Από την άλλη μεριά, η Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας έχει τη μικρότερη συμμετοχή στον πληθυσμό της Ζώνης IV, καθώς σε αυτήν κατοικεί το 7,38% του συνολικού πληθυσμού της Ζώνης. Σε όλη τη διάρκεια της εικοσαετίας 1991- οι Περιφέρειες της Ζώνης IV διατηρούν τη θέση τους στην κατάταξή με βάση τον πληθυσμό τους. Συγκεκριμένα, η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας κατέχει την πρώτη θέση και ακολουθείται από τις Περιφέρειες Θεσσαλίας, Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, Ηπείρου και τελευταία η Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας. Τρεις Περιφέρειες (Κεντρικής Μακεδονίας, Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης και Ηπείρου) εμφανίζουν την περίοδο 2001- αύξηση, αν και πολύ μικρή, του πληθυσμού (0,28%, 0,17% και 0,14% αντίστοιχα). Οι άλλες δύο Περιφέρειες (Δυτικής Μακεδονίας και Θεσσαλίας) εμφανίζουν μείωση του πληθυσμού (3,61% και 0,99%, αντίστοιχα). Κατά την περίοδο 1991-2001, σε όλες τις Περιφέρειες είχε αυξηθεί ο πληθυσμός, με υψηλότερο το ποσοστό της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας (9,62%, ποσοστό μεγαλύτερο από το μέσο Χώρας). Συνολικά, σε επίπεδο Χώρας πέντε Περιφέρειες αύξησαν τον πληθυσμό τους τη δεκαετία 2001-11 (εκτός των τριών Περιφερειών της Ζώνης ΙV, πρόκειται για τις Περιφέρειες Νοτίου Αιγαίου και Κρήτης, όπου όμως ο πληθυσμός αυξήθηκε με αρκετά μεγαλύτερα ποσοστά). 4
Στον Χάρτη 1 παρουσιάζεται μια ταξινόμηση των Περιφερειών της Χώρας ως προς τη μέση τιμή της μεταβολής του πληθυσμού, κατά τη δεκαετία 2001-, και την τυπική απόκλιση από αυτήν. Δηλαδή, η ταξινόμηση γίνεται ανάλογα με την «απόσταση» της μεταβολής του πληθυσμού της κάθε Περιφέρειας από τη μέση τιμή αυτού του δείκτη. Όπως προκύπτει 7 από τις 13 Περιφέρειες ταξινομούνται σε ομάδα γύρω από τη μέση τιμή. Άλλες 4 Περιφέρειες παρουσιάζουν αρνητικότερη μεταβολή (Δυτικής Ελλάδας, Δυτικής Μακεδονίας, Βόρειου Αιγαίου και Πελοποννήσου). Από αυτές, η μία (Δυτικής Ελλάδας) αποκλίνει αρκετά από τη μέση τιμή, με αποτέλεσμα η τιμή της μεταβολής του πληθυσμού να μπορεί να χαρακτηριστεί «ακραία». Δύο Περιφέρειες (Νότιο Αιγαίο και Κρήτη) έχουν θετικές μεταβολές και μάλιστα αποκλίνουν αρκετά από τη μέση τιμή, έτσι ώστε και αυτές να ταξινομούνται σε φάσμα τιμών που θεωρούνται ακραίες ως προς τη μέση τιμή. 2. και πληθυσμιακή μεταβολή ανά Νομό (Περιφερειακή Ενότητα) Στη Ζώνη IV περιλαμβάνονται 24 Νομοί, οι οποίοι βάσει του Σχεδίου Καλλικράτης συνιστούν από διοικητική άποψη τις αντίστοιχες Περιφερειακές Ενότητες. Με βάση τα στοιχεία της απογραφής πληθυσμού, πρώτος σε πληθυσμιακό μέγεθος είναι, προφανώς, ο Νομός Θεσσαλονίκης, στον οποίο διαμένει το 28,89% του συνολικού πληθυσμού της Ζώνης IV και το 10,27% του συνόλου Χώρας (Πίνακας 2). Στις τελευταίες θέσεις κατατάσσονται οι Νομοί Γρεβενών και Θεσπρωτίας. Συνολικά την εικοσαετία 1991- δεν παρατηρήθηκαν σημαντικές μεταβολές στην κατάταξη των Νομών με βάση το μέγεθος του πληθυσμού: μάλιστα, οι πρώτοι επτά Νομοί (κατά σειρά μεγέθους: Θεσσαλονίκης, Λάρισας, Μαγνησίας, Σερρών, Ιωαννίνων, Κοζάνης, Έβρου) και οι δύο τελευταίοι (Γρεβενών και Θεσπρωτίας) διατηρούν την ίδια θέση σε όλη τη διάρκεια της περιόδου. Σχετικά με τη μεταβολή του πληθυσμού, κατά τη δεκαετία 2001-11, 7 Νομοί (Χαλκιδικής, Ξάνθης, Ιωαννίνων, Θεσσαλονίκης, Λάρισας, Ροδόπης και Πιερίας) παρουσίασαν αύξηση του πληθυσμού (Πίνακας 2). Ιδιαίτερα υψηλό είναι το ποσοστό αύξησης των Νομών Χαλκιδικής και Ξάνθης (9,02% και 8,03%), ενώ αρκετά σημαντικό είναι και το ποσοστό αύξησης του Νομού Ιωαννίνων (4,27%). Ο νομός Θεσσαλονίκης αυξήθηκε με μικρότερα από τα παραπάνω ποσοστά (2,43%), ενώ οι αυξήσεις στους άλλους τρεις νομούς είναι μηδαμινές. Όλοι οι υπόλοιπου Νομοί παρουσιάζουν μείωση του πληθυσμού από -0,03% (Ν. Θεσπρωτίας) έως -9,28% (Ν. Σερρών). Μείωση πληθυσμού μικρότερη του μέσου Χώρας εμφανίζουν οι Νομοί Θεσπρωτίας, Μαγνησίας, Έβρου και Πρέβεζας. 5
Χάρτης 1. Ποσοστιαία μεταβολή μόνιμου πληθυσμού ανά Περιφέρεια, 2001-2001 6
NUTS Πίνακας 2. μόνιμου πληθυσμού ανά Νομό της Ζώνης IV, 2001- Νομός (Περιφερειακή Ενότητα) 2001 Ποσοστό (%) επί συνόλου Ζώνης IV ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ - ΘΡΑΚΗΣ Ποσοστό (%) επί συνόλου Ζώνης IV (%) 2001- EL111 Έβρου 147.947 3,85 149.283 3,87-0,89 EL112 Ξάνθης 111.222 2,89 102.959 2,67 8,03 EL113 Ροδόπης 112.039 2,92 111.237 2,89 0,72 EL114 Δράμας 98.287 2,56 102.184 2,65-3,81 EL115 Καβάλας * 138.687 3,61 141.499 3,67-1,99 ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ EL121 Ημαθίας 140.611 3,66 142.471 3,70-1,31 EL122 Θεσσαλονίκης 1.110.312 28,89 1.084.001 28,12 2,43 EL123 Κιλκίς 80.419 2,09 86.424 2,24-6,95 EL124 Πέλλας 139.680 3,63 143.957 3,73-2,97 EL125 Πιερίας 126.698 3,30 126.412 3,28 0,23 EL126 Σερρών 176.430 4,59 194.483 5,05-9,28 EL127 Χαλκιδικής ** 107.719 2,80 98.810 2,56 9,02 ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ EL131 Γρεβενών 31.757 0,83 32.567 0,84-2,49 EL132 Καστοριάς 50.322 1,31 53.702 1,39-6,29 EL133 Κοζάνης 150.196 3,91 153.939 3,99-2,43 EL134 Φλώρινας 51.414 1,34 54.109 1,40-4,98 ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ EL141 Καρδίτσας 113.544 2,95 120.265 3,12-5,59 EL142 Λάρισας 284.325 7,40 282.156 7,32 0,77 EL143 Μαγνησίας *** 203.808 5,30 205.005 5,32-0,58 EL144 Τρικάλων 131.085 3,41 132.689 3,44-1,21 ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟΥ EL211 Άρτας 67.877 1,77 73.620 1,91-7,80 EL212 Θεσπρωτίας 43.587 1,13 43.601 1,13-0,03 EL213 Ιωαννίνων 167.901 4,37 161.027 4,18 4,27 EL214 Πρέβεζας 57.491 1,50 58.144 1,51-1,12 zniv Ζώνη IV 3.843.358 100,00% 3.854.544 100,00% -0,29 EL Σύνολο Χώρας 10.815.197 10.934.097-1,09 Ευρωπαϊκή ΕU27 Ένωση (EΕ27) 502.477.005 483.797.028 3,86 Πηγή πρωτογενών δεδομένων: ΕΛ.ΣΤΑΤ, απογραφές 2001,, Eurostat, 4/2012 * Με τον πληθυσμό της Περιφερειακής Ενότητας Θάσου, 13.770 κατ. ** Με τον πληθυσμό του Αγίου Όρους *** Με τον πληθυσμό της Περιφερειακής Ενότητας Σποράδων 13.798 κατ. 7
Στο Χάρτη 2 παρουσιάζεται μια ταξινόμηση των Νομών της Ζώνης IV ως προς τη μέση τιμή της μεταβολής του πληθυσμού, κατά τη δεκαετία 2001-, και την τυπική απόκλισή από αυτήν. Με βάση αυτή την ταξινόμηση, 8 Νομοί κατατάσσονται στην ίδια ομάδα με τη μέση τιμή, 7 Νομοί έχουν αρνητικότερες μεταβολές από την παραπάνω ομάδα και 9 έχουν θετικότερες μεταβολές. Ο νομός Σερρών έχει την αρνητικότερη μεταβολή για την εξεταζόμενη δεκαετία και ταξινομείται μόνος του αποκλίνοντας αρκετά από τη μέση τιμή αλλά και από τους υπόλοιπους 6 Νομούς με αρνητικότερη μεταβολή και οι οποίοι ταξινομούνται όλοι μαζί σε μία ενιαία κατηγορία. Οι Νομοί που παρουσιάζουν θετικότερες μεταβολές σε σχέση με τη μέση τιμή ταξινομούνται σε δύο κατηγορίες. Οι 7 από τους 9 νομούς (από δυτικά προς ανατολικά: Θεσπρωτίας, Ιωαννίνων, Μαγνησίας Λάρισας, Πιερίας, Θεσσαλονίκης και Κομοτηνής) αποτελούν μια ομάδα και αποκλίνουν λιγότερο από την ομάδα της μέσης τιμής και οι νομοί Ξάνθης και Χαλκιδικής συνιστούν μια δεύτερη ομάδα, η οποία αποκλίνει περισσότερο από την ομάδα της μέσης τιμής. Στον Χάρτη 3 παρουσιάζεται η αντίστοιχη ταξινόμηση για το σύνολο των Νομών της Χώρας, έτσι ώστε να γίνουν καλύτερα κατανοητές οι μεταβολές στους νομούς της Ζώνης IV. Όπως προκύπτει οι περισσότεροι Νομοί της Ζώνης IV παρουσίασαν μεταβολή γύρω από τη μέση τιμή της Χώρας και κατατάσσονται στην ίδια ομάδα με αυτήν. Στην ομάδα με τις ακραία θετικές τιμές κατατάσσονται οι Νομοί Χαλκιδικής και Ξάνθης μαζί με Νομούς των Περιφερειών Νοτίου Αιγαίου, Κρήτης και Ιονίων Νήσων. Στην ομάδα με θετικότερες της μέσης τιμής κατατάσσονται οι Νομοί Ιωαννίνων και Θεσσαλονίκης μαζί με Νομούς των περιφερειών Κρήτης, Ιονίων Νήσων και Στερεάς Ελλάδας και στην ομάδα με τις ακραίες αρνητικές τιμές κατατάσσεται ο Νομός Σερρών μαζί με το Νομό Ηλείας. 8
Χάρτης 2. Ποσοστιαία μεταβολή μόνιμου πληθυσμού ανά Νομό της Ζώνης IV, 2001-2001 9
Χάρτης 3. Ποσοστιαία μεταβολή μόνιμου πληθυσμού ανά Νομό της Χώρας, 2001-2001 10
3. και πληθυσμιακή μεταβολή ανά Δήμο Στη Ζώνη IV περιλαμβάνονται συνολικά 115 Δήμοι (Καλλικρατικοί Δήμοι). Το έτος ο Δήμος Θεσσαλονίκης είχε το μεγαλύτερο αριθμό κατοίκων κατέχοντας το 8,46% του συνολικού πληθυσμού της Ζώνης IV και το 3,01% του συνόλου της Χώρας. Από την άποψη του μεγέθους ακολουθούν οι Δήμοι Λάρισας, Βόλου και Ιωαννίνων και Κορδελιού-Ευόσμου (στο ΠΣΘ), όλοι με πληθυσμό άνω των 100.000 κατοίκων (Πίνακας 3). Σημειωτέον ότι η συμμετοχή του Δήμου Θεσσαλονίκης στο σύνολο της Ζώνης IV διαχρονικά μειώθηκε σημαντικά, από 11,70% το 1991 σε 8,46% το. Αντιθέτως, οι Δήμοι Λάρισας, Βόλου και Ιωαννίνων αύξησαν το ποσοστό συμμετοχής τους στο σύνολο της Ζώνης IV. Δέκα Δήμοι έχουν πληθυσμό 70.000-100.000 κατοίκων, 4 από αυτούς στο ΠΣΘ (Παύλου Μελά, Καλαμαριάς, Νεάπολης-Συκεών και Πυλαίας-Χορτιάτη) και οι υπόλοιποι 6 (Κατερίνης, Τρικκαίων, Σερρών, Αλεξανδρούπολης, Κοζάνης και Καβάλας) στην υπόλοιπη Zώνη IV. Την τελευταία θέση από την άποψη του μεγέθους κατέχει ο Δήμος Πρεσπών, του οποίου η συμμετοχή στο σύνολο της Ζώνης IV ανέρχεται μόλις στο 0,04%. Όσον αφορά στη μεταβολή του πληθυσμού πολύ μεγάλη αύξηση παρουσίασαν οι Δήμοι της Ευρύτερης Περιοχής Θεσσαλονίκης (ΕΠΘ), Κορδελιού-Ευόσμου και Πυλαίας-Χορτιάτη (στο ΠΣΘ) και Θέρμης, Ωραιοκάστρου και Θερμαϊκού στην Περιαστική Ζώνη της ΕΠΘ με αυξήσεις της τάξης από 35-55%. Αντιθέτως, ο Δήμος Θεσσαλονίκης παρουσιάζει μεγάλη μείωση, γεγονός που τον κατατάσσει στις τελευταίες θέσεις από την άποψη των τάσεων μεταβολής του πληθυσμού. Από τους Δήμους που παρουσιάζουν αύξηση του πληθυσμού, 16 παρουσιάζουν αύξηση πάνω από 10%, 13 από 3% έως 10% και 12 μέχρι 3%. Όσον αφορά τους Δήμους των αστικών κέντρων, τα οποία βρίσκονται εκατέρωθεν της Εγνατίας Οδού, κατά την περίοδο 2001- όλοι, πλην του Δήμου Καβάλας, εμφανίζουν αύξηση του πληθυσμού. Πίνακας 3. μόνιμου πληθυσμού ανά Δήμο της Ζώνης IV, 2001- Δήμος 2001 Ποσοστό (%) επί συνόλου Ζώνης IV ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ - ΘΡΑΚΗΣ Ποσοστό (%) επί συνόλου Ζώνης IV (%) 2001- ΔΟΞΑΤΟΥ 14.516 0,38 16.883 0,44-14,02 ΔΡΑΜΑΣ 58.944 1,53 57.367 1,49 2,75 ΚΑΤΩ ΝΕΥΡΟΚΟΠΙΟΥ 7.860 0,20 7.289 0,19 7,83 ΠΑΡΑΝΕΣΤΙΟΥ 3.901 0,10 5.114 0,13-23,72 ΠΡΟΣΟΤΣΑΝΗΣ 13.066 0,34 15.531 0,40-15,87 ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗΣ 72.959 1,90 66.125 1,72 10,33 ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟΥ 19.493 0,51 23.380 0,61-16,63 ΟΡΕΣΤΙΑΔΑΣ 37.695 0,98 39.375 1,02-4,27 ΣΑΜΟΘΡΑΚΗΣ 2.859 0,07 2.712 0,07 5,42 ΣΟΥΦΛΙΟΥ 14.941 0,39 17.691 0,46-15,54 ΘΑΣΟΥ 13.770 0,36 13.451 0,35 2,37 11
Δήμος 2001 Ποσοστό (%) επί συνόλου Ζώνης IV Ποσοστό (%) επί συνόλου Ζώνης IV (%) 2001- ΚΑΒΑΛΑΣ 70.501 1,84 74.186 1,93-4,97 ΝΕΣΤΟΥ 22.331 0,58 22.218 0,58 0,51 ΠΑΓΓΑΙΟΥ 32.085 0,84 31.644 0,82 1,39 ΑΒΔΗΡΩΝ 19.005 0,49 18.262 0,47 4,07 ΜΥΚΗΣ 15.540 0,40 16.091 0,42-3,42 ΞΑΝΘΗΣ 65.133 1,70 56.383 1,46 15,52 ΤΟΠΕΙΡΟΥ 11.544 0,30 12.223 0,32-5,56 ΑΡΡΙΑΝΩΝ 16.577 0,43 18.259 0,47-9,21 ΙΑΣΜΟΥ 13.810 0,36 14.851 0,39-7,01 ΚΟΜΟΤΗΝΗΣ 66.919 1,74 61.501 1,60 8,81 ΜΑΡΩΝΕΙΑΣ - ΣΑΠΩΝ 14.733 0,38 16.626 0,43-11,39 ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑΣ 41.570 1,08 42.777 1,11-2,82 ΒΕΡΟΙΑΣ 66.547 1,73 65.530 1,70 1,55 ΝΑΟΥΣΑΣ 32.494 0,85 34.164 0,89-4,89 ΑΜΠΕΛΗΠΩΝ - ΜΕΝΕΜΕΝΗΣ 52.127 1,36 58.149 1,51-10,36 ΒΟΛΒΗΣ 23.478 0,61 24.454 0,63-3,99 ΔΕΛΤΑ 45.839 1,19 40.206 1,04 14,01 ΘΕΡΜΑΙΚΟΥ 50.264 1,31 37.126 0,96 35,39 ΘΕΡΜΗΣ 53.201 1,38 34.436 0,89 54,49 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 325.182 8,46 397.156 10,31-18,12 ΚΑΛΑΜΑΡΙΑΣ 91.279 2,38 90.096 2,34 1,31 ΚΟΡΔΕΛΙΟΥ -ΕΥΟΣΜΟΥ 101.753 2,65 77.174 2,00 31,85 ΛΑΓΚΑΔΑ 41.103 1,07 39.160 1,02 4,96 ΝΕΑΠΟΛΗΣ - ΣΥΚΕΩΝ 84.741 2,21 89.274 2,32-5,08 ΠΑΥΛΟΥ ΜΕΛΑ 99.245 2,58 87.587 2,27 13,31 ΠΥΛΑΙΑΣ - ΧΟΡΤΙΑΤΗ 70.110 1,83 49.922 1,30 40,44 ΧΑΛΚΗΔΟΝΟΣ 33.673 0,88 34.299 0,89-1,83 ΩΡΑΙΟΚΑΣΤΡΟΥ 38.317 1,00 24.962 0,65 53,50 ΚΙΛΚΙΣ 51.926 1,35 54.750 1,42-5,16 ΠΑΙΟΝΙΑΣ 28.493 0,74 31.674 0,82-10,04 ΑΛΜΩΠΙΑΣ 27.556 0,72 28.822 0,75-4,39 ΕΔΕΣΣΑΣ 28.814 0,75 29.568 0,77-2,55 ΠΕΛΛΑΣ 63.122 1,64 64.847 1,68-2,66 ΣΚΥΔΡΑΣ 20.188 0,53 20.720 0,54-2,57 ΔΙΟΥ - ΟΛΥΜΠΟΥ 25.668 0,67 25.872 0,67-0,79 ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ 85.851 2,23 83.387 2,16 2,95 ΠΥΔΝΑΣ - ΚΟΛΙΝΔΡΟΥ 15.179 0,40 17.153 0,45-11,51 ΑΜΦΙΠΟΛΗΣ 9.182 0,24 11.860 0,31-22,58 ΒΙΣΑΛΤΙΑΣ 20.030 0,52 23.158 0,60-13,51 ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΠΑΠΠΑ 14.664 0,38 19.053 0,49-23,04 ΗΡΑΚΛΕΙΑΣ 21.145 0,55 22.695 0,59-6,83 ΝΕΑΣ ΖΙΧΝΗΣ 12.397 0,32 13.813 0,36-10,25 ΣΕΡΡΩΝ 76.817 2,00 76.472 1,98 0,45 ΣΙΝΤΙΚΗΣ 22.195 0,58 27.432 0,71-19,09 12
Δήμος 2001 Ποσοστό (%) επί συνόλου Ζώνης IV Ποσοστό (%) επί συνόλου Ζώνης IV (%) 2001- ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ 18.294 0,48 17.752 0,46 3,05 ΚΑΣΣΑΝΔΡΑΣ 16.672 0,43 14.971 0,39 11,36 ΝΕΑΣ ΠΡΟΠΟΝΤΙΔΑΣ 36.500 0,95 30.397 0,79 20,08 ΠΟΛΥΓΥΡΟΥ 22.048 0,57 21.931 0,57 0,53 ΣΙΘΩΝΙΑΣ 12.394 0,32 11.798 0,31 5,05 ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΓΡΕΒΕΝΩΝ 25.905 0,67 25.522 0,66 1,50 ΔΕΣΚΑΤΗΣ 5.852 0,15 7.045 0,18-16,93 ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ 35.874 0,93 37.094 0,96-3,29 ΝΕΣΤΟΡΙΟΥ 2.646 0,07 3.129 0,08-15,44 ΟΡΕΣΤΙΔΟΣ 11.802 0,31 13.479 0,35-12,44 ΒΟΙΟΥ 18.386 0,48 20.430 0,53-10,00 ΕΟΡΔΑΙΑΣ 45.592 1,19 46.555 1,21-2,07 ΚΟΖΑΝΗΣ 71.388 1,86 70.220 1,82 1,66 ΣΕΡΒΙΩΝ - ΒΕΛΒΕΝΤΟΥ 14.830 0,39 16.734 0,43-11,38 ΑΜΥΝΤΑΙΟΥ 16.973 0,44 18.357 0,48-7,54 ΠΡΕΣΠΩΝ 1.560 0,04 2.164 0,06-27,91 ΦΛΩΡΙΝΑΣ 32.881 0,86 33.588 0,87-2,10 ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟΥ ΑΡΤΑΙΩΝ 43.166 1,12 44.136 1,15-2,20 ΓΕΩΡΓ. ΚΑΡΑΙΣΚΑΚΗ 5.780 0,15 7.131 0,19-18,95 ΚΕΝΤΡ. ΤΖΟΥΜΕΡΚΩΝ 6.178 0,16 7.862 0,20-21,42 ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΣΚΟΥΦΑ 12.753 0,33 14.491 0,38-11,99 ΗΓΟΥΜΕΝΙΤΣΑΣ 25.814 0,67 24.130 0,63 6,98 ΣΟΥΛΙΟΥ 10.063 0,26 10.379 0,27-3,04 ΦΙΛΙΑΤΩΝ 7.710 0,20 9.092 0,24-15,20 ΒΟΡ. ΤΖΟΥΜΕΡΚΩΝ 5.714 0,15 4.361 0,11 31,02 ΔΩΔΩΝΗΣ 9.693 0,25 10.482 0,27-7,53 ΖΑΓΟΡΙΟΥ 3.724 0,10 4.348 0,11-14,35 ΖΙΤΣΑΣ 14.766 0,38 14.923 0,39-1,05 ΙΩΑΝΝΙΤΩΝ 112.486 2,93 103.101 2,68 9,10 ΚΟΝΙΤΣΑΣ 6.362 0,17 7.648 0,20-16,81 ΜΕΤΣΟΒΟΥ 6.196 0,16 7.177 0,19-13,67 ΠΩΓΩΝΙΟΥ 8.960 0,23 8.987 0,23-0,30 ΖΗΡΟΥ 13.892 0,36 15.410 0,40-9,85 ΠΑΡΓΑΣ 11.866 0,31 12.597 0,33-5,80 ΠΡΕΒΕΖΑΣ 31.733 0,83 30.137 0,78 5,30 ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΑΡΓΙΘΕΑΣ 3.450 0,09 2.488 0,06 38,67 ΚΑΡΔΙΤΣΑΣ 56.747 1,48 57.089 1,48-0,60 ΛΙΜΝΗΣ ΠΛΑΣΤΗΡΑ 4.635 0,12 4.022 0,10 15,24 ΜΟΥΖΑΚΙΟΥ 13.122 0,34 16.407 0,43-20,02 ΠΑΛΑΜΑ 16.726 0,44 18.500 0,48-9,59 ΣΟΦΑΔΩΝ 18.864 0,49 21.759 0,56-13,30 ΑΓΙΑΣ 11.470 0,30 13.120 0,34-12,58 13
Δήμος 2001 Ποσοστό (%) επί συνόλου Ζώνης IV Ποσοστό (%) επί συνόλου Ζώνης IV (%) 2001- ΕΛΑΣΣΟΝΑΣ 32.121 0,84 35.358 0,92-9,15 ΚΙΛΕΛΕΡ 20.854 0,54 22.719 0,59-8,21 ΛΑΡΙΣΑΙΩΝ 162.591 4,23 145.981 3,79 11,38 ΤΕΜΠΩΝ 13.712 0,36 15.439 0,40-11,19 ΤΥΡΝΑΒΟΥ 25.032 0,65 25.864 0,67-3,22 ΦΑΡΣΑΛΩΝ 18.545 0,48 23.675 0,61-21,67 ΑΛΜΥΡΟΥ 18.614 0,48 20.139 0,52-7,57 ΒΟΛΟΥ 144.449 3,76 142.923 3,71 1,07 ΖΑΓΟΡΑΣ - ΜΟΥΡΕΣΙΟΥ 5.809 0,15 6.449 0,17-9,92 ΝΟΤΙΟΥ ΠΗΛΙΟΥ 10.216 0,27 10.745 0,28-4,92 ΡΗΓΑ ΦΕΡΑΙΟΥ 10.922 0,28 11.830 0,31-7,68 ΑΛΟΝΝΗΣΟΥ 2.750 0,07 2.425 0,06 13,40 ΣΚΙΑΘΟΥ 6.088 0,16 5.788 0,15 5,18 ΣΚΟΠΕΛΟΥ 4.960 0,13 4.706 0,12 5,40 ΚΑΛΑΜΠΑΚΑΣ 21.991 0,57 22.853 0,59-3,77 ΠΥΛΗΣ 14.343 0,37 15.886 0,41-9,71 ΤΡΙΚΚΑΙΩΝ 81.355 2,12 78.817 2,05 3,22 ΦΑΡΚΑΔΟΝΑΣ 13.396 0,35 15.133 0,39-11,48 Ζώνη IV * 3.841.547 100,00 3.852.583 100,00-0,29 Σύνολο Χώρας 10.815.197 10.934.097-1,09 Ευρωπαϊκή Ένωση (EΕ27) 502.477.005 483.797.028 3,86 Πηγή πρωτογενών δεδομένων: ΕΛ.ΣΤΑΤ, απογραφές 2001,, Eurostat, 4/2012 * Χωρίς τον πληθυσμό του Αγίου Όρους Στον Χάρτη 4 παρουσιάζεται μια ταξινόμηση των Δήμων της Ζώνης IV ως προς τη μέση τιμή της μεταβολής του πληθυσμού, κατά τη δεκαετία 2001-, και την τυπική απόκλισή από αυτήν. Η ταξινόμηση των 115 Δήμων της Ζώνης VI γίνεται σε 11 ομάδες. Ο διαχωρισμός γίνεται με βάση την τυπική απόκλιση και πιο συγκεκριμένα με βάση το λόγο τυπική απόκλιση/2, επειδή η τυπική απόκλιση είναι πολύ μεγάλη. Από την επεξεργασία αυτή προέκυψαν 13 ομάδες συνολικά. Ωστόσο, στο Χάρτη 3 οι δύο ομάδες με τις αρνητικότερες τιμές, όπως και οι δύο ομάδες με τις θετικότερες τιμές ενοποιήθηκαν σε μία και συνεπώς διαμορφώνονται συνολικά 11 ομάδες. Έτσι, οι ομάδες που έχουν τιμές αρνητικότερες από την ομάδα με τη μέση τιμή είναι τρεις, ενώ οι ομάδες με τιμές θετικότερες είναι επτά. Οι περισσότεροι Δήμοι εμπίπτουν σε τρεις ομάδες, αυτή της μέσης τιμής και τις διπλανές σε αυτήν. Στην αρνητικότερη ομάδα κατατάσσονται οι Δήμοι Πρεσπών, Παρανεστίου, Εμμανουήλ Παππά, Αμφίπολης, Φαρσάλων και Κεντρικών Τζουμέρκων. Από την άλλη μεριά, στην ομάδα με τις θετικότερες τιμές, οι οποίες αποκλίνουν περισσότερο από τη μέση τιμή, ξεκινώντας από τον Δήμο με τη μεγαλύτερη τιμή, κατατάσσονται οι Δήμοι Θέρμης και Ωραιοκάστρου, δύο Δήμοι της ΕΠΘ. Στην προηγούμενη κατηγορία με τις θετικότερες τιμές κατατάσσονται άλλοι δύο Δήμοι, ο Δήμος Πυλαίας-Χορτιάτη, Δήμος της ΕΠΘ και ο Δήμος Αργιθέας του Νομού Καρδίτσας. Από τους Δήμους από τους οποίους διέρχεται η Εγνατία Οδός, θετικότερες από τη μέση τιμή παρουσιάζουν όλοι οι Δήμοι των αστικών κέντρων καθώς και οι Δήμοι Δέλτα και Λαγκαδά, και οι δύο στο Νομό Θεσσαλονίκης. Γενικά, όπως διαπιστώνεται 14
από τον Χάρτη 3 όλοι οι Δήμοι των αστικών κέντρων (συμπεριλαμβανομένων των Δήμων Ηγουμενίτσας και Πολυγύρου που είναι έδρες Περιφερειακών Ενοτήτων), εκτός των Δήμου Θεσσαλονίκης και Αμπελοκήπων-Μενεμένης, παρουσιάζουν θετικότερες μεταβολές από τη μέση τιμή ή βρίσκονται στην ομάδα της μέσης τιμής. Θετικότερες τιμές, πέραν των παραπάνω Δήμων, παρουσιάζουν επίσης όλοι οι Δήμοι των νησιών και της Χαλκιδικής, καθώς και ορισμένοι άλλοι Δήμοι. Πιο συγκεκριμένα, πρόκειται, κατά σειρά τιμής από τα πάνω προς τα κάτω, για τους Δήμου Βόρειων Τζουμέρκων, Νέας Προποντίδας, Λίμνης Πλαστήρα, Αλοννήσου, Κασσάνδρας, Κάτω Νευροκοπίου, Σαμοθράκης, Σκοπέλου, Σκιάθου, Σιθωνίας, Αβδήρων, Αριστοτέλη και Θάσου. Χάρτης 4. Ποσοστιαία μεταβολή μόνιμου πληθυσμού ανά Δήμο, 2001-2001 15
4. και πληθυσμιακή μεταβολή Δημοτικών/ Τοπικών Κοινοτήτων σε ζώνη 5km εκατέρωθεν της Εγνατίας Oδού και των Καθέτων Αξόνων Για την καλύτερη συσχέτιση της πληθυσμιακής εξέλιξης με το σύστημα Εγνατία Οδός και Κάθετοι Άξονες μελετάται η πληθυσμιακή μεταβολή για τη δεκαετία 2001- των Δημοτικών Κοινοτήτων (Δ.Κ.) και των Τοπικών Κοινοτήτων (Τ.Κ.) 2 σε μια ζώνη 5km εκατέρωθεν της Εγνατίας Οδού και των Καθέτων Αξόνων. Στον Πίνακα 4 παρουσιάζεται η μεταβολή του πληθυσμού συνολικά της μελετώμενης ζώνης και ανά άξονα, στον Πίνακα 5 παρουσιάζεται η μεταβολή του πληθυσμού ανά κατηγορία μεγέθους των Δ.Κ./Τ.Κ. και στον Πίνακα 6 ο αριθμός των Δ.Κ./Τ.Κ. ανά είδος μεταβολής (αρνητική ή θετική). Συνολικά, o πληθυσμός των Δ.Κ./Τ.Κ. στην εξεταζόμενη ζώνη αυξήθηκε κατά 1,34% (Πίνακας 4). Εξετάζοντας τη μεταβολή ανά οδικό άξονα, αν και αυτή η ανάλυση δεν επιτρέπει συγκρίσεις καθώς καλύπτει περιοχές με ποικίλα και πολύ διαφορετικά χαρακτηριστικά, προκύπτει ότι στη ζώνη διέλευσης του ίδιου το άξονα της Εγνατίας Οδού ο πληθυσμός των Δ.Κ./Τ.Κ. αυξήθηκε κατά 0,5%. Λόγω της σημαντικής αύξησης των πόλεων Ξάνθης και Κομοτηνής πολύ μεγάλη εμφανίζεται η αύξηση στους άξονες Ξάνθη-Εχίνος και Κομοτηνή-Νυμφαίο (οι οποίοι καλύπτουν ωστόσο και μάλλον μικρό μήκος ζώνης). Αύξηση παρουσιάζει και η ζώνη του άξονα Θεσσαλονίκη-Προμαχώνα, όπως και του άξονα Αρδάνιο-Ορμένιο. Αντιθέτως, μείωση σε ποσοστό αρκετά μεγαλύτερο του μέσου της Ζώνης IV παρουσιάζει η ζώνη του άξονα Σιάτιστα-Κρυσταλλοπηγή. Η μείωση του πληθυσμού στον άξονα Θεσσαλονίκη- Μουδανιά οφείλεται αποκλειστικά στο ότι στη ζώνη αυτή εμπίπτει ο μεγαλύτερος Δήμος της Ζώνης IV, ο Δήμος Θεσσαλονίκης, ο πληθυσμός του οποίου μειώθηκε. Ωστόσο, ο πληθυσμός σε όλη τη λοιπή ζώνη αυτού του άξονα στον οποίο συμπεριλαμβάνονται πολλοί προαστιακοί οικισμοί της ΕΠΘ και οικισμοί του Ν. Χαλκιδικής παρουσίασε μεγάλες αυξήσεις της τάξης του 25%. Πίνακας 4. μόνιμου πληθυσμού Δημοτικών/Τοπικών Κοινοτήτων Ζώνης 5 km ανά Άξονα, 2001- Ζώνες ένταξης των Δημοτικών/Τοπικών Κοινοτήτων 2001 Ποσοστό (%) επί Ζώνης IV, Ποσοστό (%) επί Ζώνης IV, 2001 2001- (%) Σύνολο ζώνης 5 km 2.918.987 2.880.374 100,00 100,00 1,34 Ζώνη Εγνατίας Οδού 1.484.758 1.478.099 38,63 38,35 0,5 Ζώνη Αρδάνιο - Ορμένιο 129.137 125.713 3,36 3,26 2,7 Ζώνη Κομοτηνή - Νυμφαίο 64.673 58.198 1,68 1,51 11,1 2 Σύμφωνα με τις παραγράφους 2 έως 4 του άρθρου 2 του Ν.3852/2010 «πρόγραμμα Καλλικράτης», τα τοπικά διαμερίσματα που ορίζονται στο άρθρο 2 του Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων ( ), μετονομάζονται σε τοπικές κοινότητες, εφόσον έχουν πληθυσμό έως και 2.000 κατοίκους και σε δημοτικές κοινότητες εφόσον έχουν πληθυσμό μεγαλύτερο από 2.000 κατοίκους. Τοπικές ή δημοτικές κοινότητες αποτελούν και οι δήμοι ή οι κοινότητες που καταργήθηκαν ύστερα από εθελούσια συνένωση σύμφωνα με τις διατάξεις του π.δ. 410/1995 (ΦΕΚ 231 Α ) ή συνενώνονται με τον παρόντα νόμο και δεν αποτελούνται από τοπικά διαμερίσματα. Δημοτική κοινότητα συγκροτούν τα τοπικά διαμερίσματα νησιών που έχουν πληθυσμό άνω των χιλίων (1.000) κατοίκων. Επίσης, συγκροτούν δημοτική κοινότητα ανεξαρτήτως πληθυσμού πρώην κοινότητες ή τοπικά διαμερίσματα που εκτείνονται σε όλη την περιφέρεια του νησιού και δεν αποτελούν δήμο σύμφωνα με το άρθρο 1 του παραπάνω Νόμου. Τα δημοτικά διαμερίσματα στα οποία διαιρούνται οι δήμοι άνω των 100.000 κατοίκων μετονομάζονται σε δημοτικές κοινότητες. 16
Ζώνες ένταξης των Δημοτικών/Τοπικών Κοινοτήτων 2001 Ποσοστό (%) επί Ζώνης IV, Ποσοστό (%) επί Ζώνης IV, 2001 2001- (%) Ζώνη Ξάνθη - Εχίνος 83.341 73.712 2,17 1,91 13,1 Ζώνη Θεσσαλονίκη - Προμαχώνας 513.843 480.216 13,37 12,46 7,0 Ζώνη Θεσσαλονίκη - Μουδανιά 584.720 602.841 15,21 15,64-3,0 Ζώνη Θεσσαλονίκη Μουδανιά (χωρίς το Δήμο Θεσσαλονίκης) 269.524 217.435 6,99 5,66 24,0 Ζώνη Σιάτιστα - Κρυσταλοπηγή 58.515 61.595 1,52 1,60-5,0 Πηγή πρωτογενών δεδομένων: ΕΛ.ΣΤΑΤ. 2001 και Σε ό,τι αφορά τον επιμερισμό των Δ.Κ/Τ.Κ. με βάση την κατηγορία μεγέθους (Πίνακας 5), διαπιστώνεται ότι, κατά τη δεκαετία 2001-, τη μεγαλύτερη αύξηση πληθυσμού παρουσίασε το σύνολο των Δ.Κ./Τ.Κ. με πληθυσμό μεταξύ 2.000-10.000 κατοίκους με ποσοστό 11,61% και ακολουθούν οι κατηγορίες των Δ.Κ./Τ.Κ. με πληθυσμό μεταξύ 10.000-30.000 κατ., με ποσοστό 7,73%, και των Δ.Κ./Τ.Κ. με πληθυσμό μεταξύ άνω των 50.000 κατ., με ποσοστό 6,32%. Αρνητική μεταβολή παρουσίασαν οι Δ.Κ./Τ.Κ. με πληθυσμό κάτω των 2.000 κατ. (-8,41%). Πίνακας 5. μόνιμου πληθυσμού Δημοτικών/Τοπικών Κοινοτήτων ανά κατηγορία μεγέθους των Κοινοτήτων, 2001- Δημοτικές / Τοπικές Κοινότητες κατά μέγεθος 2001 πληθυσμού 2001- (%) Ευρύτερης Περιοχής Θεσσαλονίκης 967.288 953.878 1,41 > 50.000 κατ. 349.869 329.060 6,32 30.000-50.000 κατ. 86.895 82.869 4,86 10.000-30.000 κατ. 66.407 61.642 7,73 2.000-10.000 κατ. 251.298 225.164 11,61 < 2.000 κατ. 268.459 293.101-8,41 Τη δεκαετία 2001-, από ένα σύνολο 598 Δ.Κ/Τ.Κ, 35 παρουσιάζουν αύξηση και 65 μείωση του πληθυσμού (Πίνακας 6). Το ποσοστό αυτό αντιστρέφεται αν εξεταστούν μόνον οι Δ.Κ/Τ.Κ άνω των 2.000 κατοίκων, από τις οποίες 67 παρουσιάζουν αύξηση. Αντιθέτως, από τις Δ.Κ/Τ.Κ κάτω των 2.000 κατοίκων 73 παρουσιάζουν μείωση πληθυσμού. 17
Πίνακας 6. Αριθμός Δημοτικών / Τοπικών Κοινοτήτων ανά είδος μεταβολής Δημοτικές Κοινότητες ή Τοπικές Κοινότητες Θετική μεταβολή πληθυσμού -2001 Αρνητική μεταβολή Πληθυσμού -2001 Ευρύτερης Περιοχής Θεσσαλονίκης 32 13 > 50.000 κατ. 4 2 30.000-50.000 κατ. 2 0 10.000-30.000 κατ. 3 1 2.000-10.000 κατ. 37 22 < 2.000 κατ. 131 351 Στο Χάρτη 5 παρουσιάζεται η ομαδοποίηση των Δ.Κ./Τ.Κ. με βάση τη μέση τιμή μεταβολής και την τυπική απόκλιση από αυτήν. Οι Δ.Κ./Τ.Κ. κατηγοριοποιούνται σε δέκα ομάδες 3, μία ομάδα γύρω από τη μέση τιμή, τρεις με τιμές αρνητικότερες από αυτήν και έξι με τιμές θετικότερες. Οι Δ.Κ./Τ.Κ. με θετικές τιμές αποκλίνουν περισσότερο από τη μέση τιμή σε σχέση με τα Δ.Κ./Τ.Κ. που έχουν αρνητικές τιμές. Η τυπική απόκλιση είναι πολύ μεγάλη 4 και η κάθε ομάδα έχει πολύ μεγάλο φάσμα τιμών με αποτέλεσμα οι περισσότερες Δ.Κ./Τ.Κ. να εμπίπτουν στην ομάδα της μέσης τιμής και δευτερευόντως στις ομάδες γύρω από αυτήν. Οι υπόλοιπες ομάδες και κυρίως αυτές με τις ακραίες θετικές τιμές έχουν ελάχιστες καταγραφές και δεν αποτελούν περιπτώσεις που μπορούν να σχολιαστούν με τον έναν ή τον άλλο τρόπο σε σχέση με το σύστημα Εγνατίας Οδού και Καθέτων Αξόνων. Χαρακτηριστική είναι η συγκέντρωση και το συνεχές των θετικών τιμών στις Κοινότητες από τα βορειοδυτικά της ΕΠΘ και του Νομού Θεσσαλονίκης μέχρι τα νότια της ΕΠΘ και εν συνεχεία την παραλιακή ζώνη του Νομού Χαλκιδικής μέχρι τα Ν. Μουδανιά. Αξιοπρόσεκτες είναι επίσης οι τάσεις αύξησης των προαστίων γύρω από την πόλη των Ιωαννίνων, αλλά και προαστίων γύρω από την Καβάλα (ενώ η ίδια η πόλη μειώνεται). 3 Στην τελευταία ομάδα ομαδοποιήθηκαν οι δύο τελευταίες ομάδες της συγκεκριμένης μεθόδου κατηγοριοποίησης. 4 Στην ανάλυση αυτή δεν επιλέγεται ο λόγος «τυπική απόκλιση/2», όπως έγινε παραπάνω σε άλλες ταξινομήσεις, επειδή θα προέκυπτε πολύ μεγάλος αριθμός ομάδων, μέρος μάλιστα των οποίων δεν θα περιείχε εγγραφές, και δεν θα ήταν εύκολη η αναγνωσιμότητα του Χάρτη και η παρουσίαση των βασικών τάσεων. 18
Χάρτης 5. Ποσοστιαία μεταβολή μόνιμου πληθυσμού ανά Δημοτική και Τοπική Κοινότητα, 2001-2001 19