ΔΛΛΗΝΙΚΗ ΓΡΑΦΗ 7000 έηη ιζηοπίαρ

ΔΛΛΗΝΙΚΗ ΓΡΑΦΗ 7000 έηη ιζηοπίαρ Λήψη ηος απσείος ζε ζςμπιεζμένη μοπθή Γημοζιεύθηκε ζηο 5ο ηεύσορ ηος πεπιοδικού "ΔΛΛΗΝΩΝ ΙΣΟΡΙΑ", διμηνιαίαρ εκδόζεωρ ηος πεπιοδικού "ΔΛΛΗΝΙΚΗ ΑΓΩΓΗ" Διζαγωγή To γήηδια ηδξ βεκέζεςξ ηδξ βναθήξ οπήνλε εδχ ηαζ πμθθά έηδ ζδιείμ ηνζαήξ ηαζ πεδίμ ακαπηφλεςξ δζαθυνςκ εεςνζχκ. Ώπυ ηα ηέθδ ημο 18μο αζ. υιςξ, ηαζ ζδζαζηένςξ απυ ημ 1816 ηαζ έπεζηα, ημ γήηδια ηδξ βναθήξ εηέεδ επί κέςκ, «ζκδμεονςπασηχκ» αάζεςκ. Δ έηθναζζξ ηδξ ζκδμεονςπασηήξ - αθ. ζκδμβενιακζηήξ- εεςνίαξ απυ ημκ ΐμννά, ηαεανυ πνμσυκ ημο ακαβεκκδιέκμο βενιακζημφ εεκζηζζιμφ, ιεηά ηδκ κζηδθυνμ θήλζ ηςκ Ναπμθευκηεζςκ Πμθέιςκ, δεκ ήηακ δοκαηυ κα αθήζδ εηηυξ ημ γήηδια ηδξ βναθήξ. θεζθε ηαζ δ βναθή κα ηαηαζηή εθεφνδια ηςκ ακφπανηηςκ ζκδμεονςπαίςκ Ώνίςκ. Μδηένα δε υθςκ ηςκ βθςζζχκ απεηθήεδ δ ζακζηνζηζηή. Ώπυ ηυηε θοζζηά έπμοκ πανέθεεζ πμθθά έηδ ηαζ κέα ανπαζμθμβζηά εονήιαηα έπμοκ έθεεζ ζημ θςξ, ηα υπμζα ζηδκ πζμ ηαθή βζα ημοξ ίκδμ-εονςπασζηάξ πενίπηςζζ, εέημοκ εκ αιθζαάθς ηδκ εεςνία ημοξ. Χζηυζμ αοημί ζοκεπίγμοκ αηάεεηημζ κα δζααζμφκ εκηυξ ηδξ πθάκδξ ηςκ, θμζδμνχκηαξ ηα κεχηενα ζημζπεία δ αηυιδ πεζνυηενα αβκμχκηαξ ηα. Κζ υιςξ ημ γήηδια ηδξ βναθήξ, πάνζξ ζηδκ ανπαζμθμβζηή ζηαπάκδ, έπεζ ιε ηδκ ζεζνά ημο ανπίζεζ κα λεηαεανίγδ. Πένα απυ ηάεε δζάεεζζ ζςαζκζζιμφ ήπνμβμκμθαηνίαξ, δ εθθδκζηή βδ έπεζ ανπίζεζ κα ακαδεζηκφεηαζ ηαζ πάθζ ζημ ιεβάθμ αζαθίμ ηδξ ακενςπυηδηαξ, θακενχκμκηαξ απυ ηα ζπθάβπκα ηδξ ακεηηίιδημοξ ζζημνζημφξ εδζαονμφξ, βζα υζμοξ επζεοιμφκ κα ημοξ ακαβκχζμοκ. Κεθ. 1

Η γένεζιρ ηηρ γπαθήρ ηακ ζ ςηνάηδξ ζοκάκηδζε ημκ κεανυ Φαίδνμ, άνπζζε κα ημο δζδβήηαζ ηδκ ηάηςεζ ζζημνία οπυ ηδκ ζηέπδ ημο ζενμφ ηςκ Νοιθχκ ηαζ ημο Πακυξ: «Άημοζα κα θέκε υηζ ημκηά ζηδκ Ναφηναηζ ηδξ Ώζβφπημο οπήνλε ηάπμζμξ απυ ημοξ εηεί παθζμφξ εεμφξ, πμο ηαζ ημ ζενυ ημο πηδκυ ήηακ αοηυ, πμο, ςξ βκςζηυ, ημ μκμιάγμοκ Ίαζ, ηαζ υηζ μ ίδζμξ μ εευξ ςκμιαγυηακ Θεοε. Άημοζα θμζπυκ υηζ αοηυξ πνχημξ άκεηάθορε ηαζ ημκ ανζειυ ηαζ ηδκ ανίειδζζ ηαζ ηδκ βεςιεηνία ηαζ ηδκ αζηνμκμιία ηαζ αηυιδ ημ παζβκίδζ ιε ημοξ πεζζμφξ ηαζ ημ παζβκίδζ ιε ημοξ ηφαμοξ ηαζ επί πθέμκ ηα βνάιιαηα. Καζ ηαεχξ ηυηε ήηακ ααζζθεφξ υθδξ ηδξ Ώζβφπημο μ Θαιμφξ, ημκηά ζηδκ ιεβάθδ πυθζ ηδξ επάκς πχναξ (ηδξ Άκς Ώζβφπημο), πμο μζ Έθθδκεξ ηδκ μκμιάγμοκ Ώζβοπηζαηέξ Θήαεξ ηαζ ημκ εευ ηδξ Άιιςκα, αθμφ ήθεε ζ αοηυκ μ Θεοε ημο επέδεζλε ηζξ εθεονέζεζξ ημο ηαζ οπεζηήνζλε υηζ πνέπεζ κα δζαδμεμφκ ζημοξ άθθμοξ Ώζβοπηίμοξ. Καζ ηυηε μ ααζζθεφξ νχηδζε, πμζα πνδζζιυηδηα έπεζ δ ηάεε εθεφνεζζξ, ηαζ εκχ εηείκμξ ημο ελδβμφζε δζελμδζηά, μ ααζζθεφξ υ,ηζ ημο θαζκυηακ ζςζηυ δ άθθμηε πάθζ θάεμξ, ακάθμβα ημ ιεκ ημ άπεδμηίιαγε ηαζ ημ άθθμ ημ επαζκμφζε. Πμθθέξ θμζπυκ ηνίζεζξ ζπεηζηά ιε ηδκ ηάεε ηέπκδ πςνζζηά ηαζ εεηζηέξ ηαζ ανκδηζηέξ θέβεηαζ υηζ δζεηφπςζε μ Θαιμφξ ζημκ Θεοε, πμο εα ιαηνδβμνμφζαιε, εάκ ηζξ εηεέηαιε ιε θεπημιένεζεξ. ηακ έθεαζε ζηδκ πενίπηςζζ ημο βναπημφ θυβμο, είπε μ Θεοε, «αοηή θμζπυκ δ ιάεδζζξ, ααζζθζά ιμο, εα ηαηαζηήζδ ημοξ Ώζβοπηίμοξ πενζζζυηενμ ζμθμφξ ηαζ ιε πζμ ηαθυ ικδιμκζηυ, βζαηί εονέεδ ημ θάνιαημ βζα ηδκ ικήιδ ηαζ ηδκ ζμθία». Ώοηυξ υιςξ απήκηδζε: «Έθεονεηζηχηαηε Θεοε, άθθμξ ιεκ έπεζ ηδκ δφκαιζ κα εθεονίζηδ ηα ζπεηζηά ιε ηζξ ηέπκεξ, άθθμξ υιςξ κα ηνίκδ, πυζμ εα αθάρμοκ ηαζ πυζμ εα ςθεθήζμοκ εηείκμοξ, πμο πνυηεζηαζ κα ηζξ πνδζζιμπμζήζμοκ. Καζ εζφ ηχνα, επεζδή είζαζ μ εθεονέηδξ ηςκ βναιιάηςκ, απυ ζοιπάεεζα είπεξ ημ ακηίεεημ απυ εηείκμ, πμο πναβιαηζηά ιπμνμφκ. Αζυηζ αοηά ηα βνάιιαηα εα πνμλεκήζμοκ θήεδ ζηζξ ροπέξ εηείκςκ, πμο εα ηα ιάεμοκ, απυ έθθεζρζ αζηήζεςξ ηδξ ικήιδξ, επεζδή, απυ ειπζζημζφκδ ζηδκ βναθή, εα ακαηαθμφκ ηα πνάβιαηα ζηδκ ικήιδ ημοξ απ έλς, δδθαδή ιε λέκα ζδιάδζα ηαζ υπζ μζ ίδζμζ απυ ιέζα, απυ ημκ ίδζμ ημοξ ημκ εαοηυ. Αεκ ανήηεξ θμζπυκ θάνιαημ βζα ηδκ ικήιδ ηδκ ίδζα, αθθά βζα ηδκ οπεκεφιζζζ. Καζ πνμζθένεζξ ζημοξ ιαεδηέξ ζμο επζθακεζαηή ζμθία ηαζ υπζ ηδκ αθήεεζα. Αζυηζ, αθμφ ιάεμοκ πμθθά ζφιθςκα ιε ηδκ άπμρί ζμο απυ ηα αζαθία πςνίξ δζδαζηαθία, εα θαίκςκηαζ υηζ είκαζ πμθοιαεείξ, εκχ ζηδκ πναβιαηζηυηδηα εα είκαζ, ςξ επί ημ πθείζημκ, αιαεείξ ηαζ ακοπυθμνμζ ζηδκ ζοκακαζηνμθή, επεζδή εα έπμοκ βίκεζ δμηδζίζμθμζ ακηί βζα ζμθμί».

Ο ιφεμξ ημο εθεονέημο ηςκ ηεπκχκ Θεοε είκαζ πθαζηυξ, πνμζςπζηυ δδιζμφνβδια ημο Πθάηςκμξ. 1 Μέζα απυ ημκ πθαηςκζηυ δζάθμβμ ημο Φαίδνμο υιςξ ηίεεκηαζ ίζςξ βζα πνχηδ θμνά μζ πνμαθδιαηζζιμί ακαθμνζηά ιε ηδκ αζηία βεκέζεςξ ηδξ βναθήξ. Οζ άκενςπμζ δδιζμφνβδζακ ηεθζηά ημκ βναπηυ θυβμ βζα κα βίκμοκ πενζζζυηενμ ζμθμί ηαζ κα ζοιαάθμοκ ζηδκ ικήιδ ηδξ ακενςπυηδηαξ ιέζς ηδξ οπμικήζεςξ ή ήζακ μζ ημζκςκζημμζημκμιζηέξ ακάβηεξ, πμο ημοξ ημ επέααθακ; Δ φπανλζξ ημο βναπημφ θυβμο πνμτπμεέηεζ ιε ηδκ ζεζνά ηδξ ηδκ φπανλζ ημο πνμθμνζημφ θυβμο, μ υπμζμξ αάζεζ ηςκ παναηδνήζεςκ ημο Πθάηςκμξ πνμθακχξ πνμτπήνπε. Ο πνμκμθμβζηυξ πνμζδζμνζζιυξ ηδξ βεκέζεςξ ημο πνμθμνζημφ θυβμο θεζημονβεί ηνυπμκ ηζκά ςξ terminus ante quern βζα ημκ ακηίζημζπμ πνμζδζμνζζιυ ημο βναπημφ θυβμο ηαζ ηεθζηά ημο ίδζμο ημο ελακενςπζζιμφ ημο ακενχπμο. φιθςκα ιε ημκ Ρίηζανκη Κθάζκ, ηαεδβδηή ημο Πακεπζζηδιίμο ημο ηάκθμνκη, «πνζκ απυ 50.000 πνυκζα, ηοπαία βεκεηζηή ιεηαθθαβή ςδήβδζε ζε βεκζηή ηαζ ηνίζζιδ επακαζφκδεζζ υθςκ ηςκ κεονζηχκ ζοκάρεςκ ημο εβηεθάθμο, πμο ιε ηδκ ζεζνά ηδξ χδήβδζε ζε ζδιακηζηή πνυμδμ ηδξ μιζθίαξ. Δ ηαηαβςβή ηδξ ακενχπζκδξ μιζθίαξ είκαζ άθθμ έκα ιεβάθμ ιοζηήνζμ ηδξ ελεθίλεςξ. Δ αεθηίςζζξ ηςκ επζημζκςκζχκ έδςζε ηδκ δοκαηυηδηα ζημοξ ακενχπμοξ κα εθανιυζμοκ πενίπθμημοξ ημζκςκζημφξ ηακυκεξ δίδμκηαξ ημοξ ηδκ ζηακυηδηα κα εθεφνμοκ ηαζ κα δζαπεζνζζεμφκ ημκ πμθζηζζιυ». Ο Αν. Κθάζκ ημπμεεηεί ηδκ βεκεηζηή αοηή ιεηαθθαβή, αάζεζ ηδξ βκςζηήξ αθνμηεκηνζηήξ εεςνίαξ, ζηδκ Ώθνζηή. 2 ηδκ πνχζιδ ημζκςκζημπμίδζζ ημο ακενχπμο ηαζ ζηδκ βέκεζζ ηδξ επζημζκςκίαξ, απμδίδμκηαζ ηαζ ηα ζήιαηα, πμο ειθακίγμκηαζ ζηδκ παθαζμθζεζηή ηέπκδ. Ο άκενςπμξ, ζφιθςκα ιε ημκ αείικδζημ ηαεδβδηή Βπζβναθζηήξ, Ώ.. Ώναακζηυπμοθμ, ήδδ απυ ημοξ Παθαζμθζεζημφξ πνυκμοξ είπε ανπίζεζ κα ζοβηνμηή ημζκςκίεξ ηαζ πνμζεπάεδζε κα έηθναζδ ηζξ ζημζπεζχδεζξ ζηέρεζξ ηαζ εεθήζεζξ ημο, ηυζμ βζα κα εοιάηαζ μ σδζμξ ηάπμζα βεβμκυηα, υζμ ηαζ βζα κα ζοκεκκμήηαζ ιε ημοξ άθθμοξ. Γζ αοηυ επάναζζε επάκς ζε μζηέζκα ακηζηείιεκα πμζηίθα ζφιαμθα, ζπήιαηα δ βναιιέξ. Κάπμζμζ επζζηήιμκεξ, μηακ άνπζζακ κα άκαηαθφπηςκηαζ μζ αναπμβναθίεξ ηαζ ηα ζπέδζα ηςκ ζπδθαίςκ, έεεχνδζακ υηζ επνυηεζημ βζα βνάιιαηα δ ζφιαμθα εκυξ πνμηαηαηθοζιζαίμο πμθζηζζιμφ. 3 Άθθςζηε ηαζ μ σδζμξ μ ςηνάηδξ απμδίδεζ ζε αοηέξ ηζξ εζηυκεξ ηάπμζμ κμδιαηζηυ πενζεπυιεκμ, μηακ ακαθένδ πςξ ημ υκμια βζα ημ ηάεε ακηζηείιεκμ είκαζ υ,ηζ ηαζ δ γςβναθζά βζα ημ ακηζηείιεκμ, πμο πανζζηάκεζ. 4 φιθςκα ιε ηδκ Γ. Κμονηέζδ-Φζθζππάηδ, ηα πνχζια αοηά ζφιαμθα «είκαζ ακαιθζζαήηδημ υηζ είπακ ηάπμζμ κυδια, ημ υπμζμ αέααζα ιαξ δζαθεφβεζ ηαζ έπαζγακ ζδιακηζηυ νυθμ ζηδκ ζοκμθζηή ζφκεεζζ». 5 Ώπυ ηδκ άθθδ μζ αιθζθεβυιεκεξ απυ (μνζζιέκμοξ ένεοκεξ ημο Άνδ Πμοθζακμφ ιμζάγμοκ κα νίπκμοκ θςξ ζημ ιοζηήνζμ ηδξ ηαηαβςβήξ ηδξ ακενχπζκδξ μιζθίαξ. φιθςκα ιε ημκ Kenneth Oakley, μ άκενςπμξ ελακενςπίγεηαζ απυ ηδκ ζηζβιή, πμο ανπίγεζ κα πνδζζιμπμζή ενβαθεία. Ο μνζζιυξ αοηυξ θαίκεηαζ υηζ έπεζ οζμεεηδεή ηαζ απυ ημκ Άνδ Πμοθζακυ, ακαθμνζηά ιε ηδκ πενίπηςζζ ημο εθέθακηα ημο Πενδίηηα. Ώκαθένεζ παναηηδνζζηζηά μ ζηαπακεφξ ηδξ εέζεςξ εκ εηεζ 1977: «Οζ άκενςπμζ απυ πμθφ κςνίξ δείπκμοκ κα έπμοκ ςνβακςιέκμ ηοκήβζ ηαζ μηακ ηοκδβμφκ

εθέθακηεξ ζηδκ ΠημθειαΎδα ηαζ μηακ ηοκδβμφκ ζππάνζα ζηδκ Σνίθθζα. Σμ «ςνβακςιέκμ ηοκήβζ», ημ ιαγζηυ δ ηαζ ημ «ζοκηνμθζηυ» ιε άθθδ έηθναζζ, 30 πενίπμο ηοκδβχκ βζα έκακ εθέθακηα, υπςξ δείπκμοκ ηα εβηαηαθεθεζιιέκα ενβαθεία ζημκ Πενδίηηα, είκαζ έκα κέμ απμηαθοπηζηυ ζημζπείμ ζηδκ Παθαζμημζκςκζμθμβία. Χνβακςιέκμ ηοκήβζ, πςνίξ ηάπμζα βθχζζα, πςνίξ έζης ηάπμζμκ έκανενμ θυβμ, ηεθείςξ πνςηυβμκμ πζζηεφς, δεκ βίκεηαζ. Κάπμζμξ απυ ηδκ μιάδα ηςκ ηοκδβχκ έδζκε ημ ζφκεδια ηδξ εηηζκήζεςξ δ ηαζ ηδξ επζεέζεςξ, έζης βζα κα ηνμιάλμοκ ημ άβνζμ γχμ (μ Βθέθακηαξ ημο Πενδίηηα είπε πενίπμο 5ι. ιήημξ ηαζ 4ι. φρμξ), πνάβιαηα, πμο δεκ βίκμκηαζ πςνίξ ηάπμζμ άθια ζημκ έκανενμ θυβμ πνζκ απυ 3 εη. πνυκζα. Αεκ έπεζ δίηζμ μ Walker (1966), πμο βζα ηδκ ίδζα επμπή ζηδκ Ώθνζηή ημοξ εεςνεί «γχα», δδθαδή ηεθείςξ άθαθα. Καζ ιυκμ δ δελζμπεζνία ημοξ απμδεζηκφεζ ηδκ φπανλζ έκανενμο θυβμο». 6 Νεολιθικά ήμαηα Δ πνμκμθμβία εκάνλεςξ ηδξ πνήζεςξ ημο πνμθμνζημφ θυβμο παναιέκεζ θμζπυκ έκα άθοημ πνυαθδια, μζ νίγεξ ημο μπμίμο ακαγδημφκηαζ πνζκ απυ 50.000 δ αηυιδ ηαζ πνζκ απυ 3 εηαημιιφνζα πνυκζα. Δ παναηήνδζζξ αοηή θαίκεηαζ κα δζηαζμθμβή ηα θυβζα ημο ηαεδβδημφ Υμονιμογζάδδ υηζ δ ανπή ηδξ ζζημνίαξ ηδξ πνςημβναθήξ πάκεηαζ πμθφ ααεεζά ζηδκ Νεμθζεζηή πενίμδμ, 7 ίζςξ ηαζ ζημ ιεηαααηζηυ ζηάδζμ ηδξ Μεζμθζεζηήξ, μπςξ απμδεζηκφμοκ ηα εονήιαηα ημο Ώγζθίμο πμθζηζζιμφ, απυ ημ μιχκοιμ ζπήθαζμ Mas -d' Azii (dip. Ariζge) ζηδκ Γαθθία. 8 Σμ Mas -d' Azii ηυζμ ζακ θοζζηή δζαιυνθςζζξ υζμ ηαζ ζακ ανπαζμθμβζηή εέζζξ είκαζ απυ ημοξ πζμ εκηοπςζζαημφξ ηυπμοξ, μπμο μ πνμσζημνζηυξ άκενςπμξ άθδζε ηαηάθμζπα ηδξ γςήξ ηαζ ηςκ ένβςκ ημο. Σμ σδζμ ημ ζπήθαζμ είκαζ ιία ηενάζηζα θοζζηή ζήναββα ζηαιιέκδ απυ ημκ πμηαιυ Arize, μ υπμζμξ δδιζμφνβδζε αοηήκ ηδκ οπυβεζα δζάααζζ. Έηημξ απυ ηδκ ηεκηνζηή θοζζηή ζήναββα, μπμο νέεζ μ πμηαιυξ, ακμίβμκηαζ ζηδκ δελζά υπεδ έκα πθέβια άθθςκ ζημχκ ηαζ αζεμοζχκ. Πνυηεζηαζ βζα έκακ ηενάζηζμ οπυβεζμ θααφνζκεμ, ζηαιιέκμ ζημκ ανάπμ απυ ηα κενά ημο πμηαιμφ, ιέζα ζημκ υπμζμ οπάνπεζ ζοκεπήξ ηαζ ποηκή δζαδμπή ανπαζμθμβζηχκ ζηνςιάηςκ ηδξ οζηέναξ παθαζμθζεζηήξ, ηδξ ιεζμθζεζηήξ ηαζ ηδξ κεμθζεζηήξ. Ίζςξ εδχ κα έπδ ακαηαθοθεή ηαζ ημ κήια, πμο εα ιαξ μδήβδζδ ηεθζηά ιέζα ζημκ ζημηεζκυ θααφνζκεμ ηδξ πνςημβναθήξ. Ώκάιεζα ζηα ιεζμθζεζηά (9δ π.υ. πζθζεηία) εονήιαηα ημο ζπδθαίμο πενζθαιαάκμκηαζ παθίηζα ημο πμηαιμφ ιε εβπάναηηα δ βναπηά ζπέδζα ιε ηυηηζκμ δ ιαφνμ πνχια. Ώκάιεζα ζηα ζπέδζα ηάπμζα παναηηδνίγμκηαζ ςξ άθθααδηυιμνθα απυ ημκ Ώ. Γχδ. Παναηδνχκηαξ πνμζεηηζηά ημοξ ζοκδοαζιμφξ ηςκ βναιιάηςκ δζαηνίκμοιε πνάβιαηζ ημκ ζπδιαηζζιυ ιζαξ δζθευββμο (ΒΕ), δ αηυιδ ηαζ εκυξ ιειμκςιέκμο βνάιιαημξ (Β δ Μ). Κάπμζα άθθα πάθζ ζπέδζα επί ηςκ παθζηζχκ εοιίγμοκ ιμκάδεξ ιεηνήζεςξ (III: ιμκάδεξ,...: δεηάδεξ, ///: εηαημκηάδεξ), υπςξ αοηέξ, πμο απακημφκ ζηα ηνδηζηά ζενμβθοθζηά ηείιεκα ηαζ ζηζξ πζκαηίδεξ ηδξ Γναιιζηήξ Ώ. Αφμ θμνέξ ημοθάπζζημκ παναηδνμφιε ηαζ ημ ζφιαμθμ ka, δδθςηζηυ ηςκ ζζηδνχκ. Σμ ζφιαμθμ αοηυ άπακηα ηυζμ

ζηδκ Γναιιζηή Ώ, μζμ ηαζ ζηδκ Γναιιζηή ΐ, ηαεχξ ηαζ ζε ηάπμζα ηςκζηά ζθναβίζιαηα ημο 17μο π.υ. αζ., πμο έπμοκ ακαηαθοθεή ζηδκ Μανβζακή απυ ημκ ΐίηηςνα ανδβζακκίδδ. 9 Μενζηά απυ ηα ζπέδζα αοηά είκαζ, ζφιθςκα ιε ημκ Obermaier, έζπαηεξ ζπδιαημ πμζήζεζξ ακενςπίκςκ ιμνθχκ. ιμζα οπάνπμοκ ζηζξ ιεζμθζεζηέξ αναπμβναθίεξ ημο ακαημθζημφ ζζπακζημφ ηφηθμο, αθθά ηαζ ζε άθθεξ εέζεζξ ζηδκ Γαθθία. 10 Μπμνμφιε θμζπυκ κα ιζθάιε βζα πνςημβναθή ζε αοημφξ ημοξ ηυζμ πνχζιμοξ πνυκμοξ, υπςξ είκαζ δ 9δ πζθζεηία π.υ.; Ή ιήπςξ πνυηεζηαζ ηεθζηά βζα ιία αηυιδ ηαθθζηεπκζηή έηθναζζ ημο ιεζμθζεζημτ ακενχπμο, πμο απθχξ ακηζβνάθεζ δζαημζιδηζηέξ ιμνθέξ, μζ υπμζεξ εκοπάνπμοκ ζηδκ θφζζ; Θεςνμφιε υηζ ιέπνζ κα ακαηαθοθεμφκ πενζζζυηενα ζημζπεία ακαθμνζηά ιε αοηήκ ηδκ πενίμδμ εα ήηακ ίζςξ πνυηζιυηενμ κα οζμεεηήζμοιε ηδκ άπμρζ ημο Ώ. Γχδ, παναηηδνίγμκηαξ ηα βνάιιαηα επί ηςκ πμηαιίςκ ηνμηαθχκ, ςξ αθθααδηυιμνθα ζπέδζα. Σα ηεθεοηαία πνυκζα ςζηυζμ ζηδκ Βθθάδα, μζ κέεξ απμηαθφρεζξ πνςημβναθχκ, μπςξ αοηέξ ημο Αζζπδθζμφ ηαζ ηςκ Γζακκζηζχκ, ιμζάγμοκ κα δζαθςηίγμοκ αηυιδ ηαζ αοημφξ ημοξ πθήνςξ ακελενεφκδημοξ πνυκμοξ. φιθςκα ιε ημκ ηαεδβδηή Υμονιμογζάδδ, «δ πανμοζία εκδείλεςκ πνχζιδξ βναθήξ, ηδξ μπμίαξ δ εκδεπυιεκδ απμηνοπημβνάθδζζξ ιπμνεί κα ζδιαίκδ ζζημνζηήξ ζδιαζίαξ απμηαθφρεζξ, δείπκμοκ υηζ μζ ηάημζημζ ημο πνμσζημνζημφ μζηζζιμφ δεκ ήζακ παβζδεοιέκμζ, πςνίξ πνμμπηζηέξ, ζημ ηαεδιενζκυ πάνεδχζε ιε ηδκ θίικδ ηαζ ημοξ ιζηνμειπυνμοξ, πμο ακεαμηαηέααζκακ ζηδκ πενζμπή». 12 Ίζςξ ηαζ αοηή δ επζημζκςκία ιε ημοξ ειπυνμοξ μιςξ κα ημοξ είπε χδδβήζεζ ζηδκ ακάπηολζ ιζαξ ηέημζαξ βναπηήξ επζημζκςκίαξ ιέζα ζηα πθαίζζα ηςκ ημζκςκζηχκ ζπέζεςκ. Σα ζήιαηα, πμο έπμοκ άκαηαθοθεή παναβιέκα υπζ ιυκμκ επάκς ζηδκ λφθζκδ πζκαηίδα, αθθά ηαζ ζε ηάπμζα ημιιάηζα ηεναιεζηχκ, «εα πνέπεζ κα ζοκζζημφζακ έκα πνςημβεκέξ «ζφζηδια» ιεηαδυζεςξ ιζαξ πθδνμθμνίαξ, πμο δ πνήζζξ ημοξ αθμνμφζε ζηζξ ζπέζεζξ αοηχκ, μζ υπμζμζ ηαηαζηεφαγακ αοηά ηα ακηζηείιεκα ιε εηείκμοξ, μσ υπμζμζ ηα άπεδέπμκημ ηαζ ηα αλζμπμζμφζακ ζηζξ δναζηδνζυηδηεξ ημοξ». 13 Δ πζκαηίδα ημο Αζζπδθζμφ παναβιέκδ επάκς ζε έκα λφθζκμ ελάνηδια αάνηαξ, 14 ιαξ εοιίγεζ ίζςξ ημ εφθαθμκ λφθμκ απυ ηδκ ιαβζηή θοβυ, πμο πνμζέεεζε δ Ώεδκά Βνβάκδ επάκς ζημ ηαπφ πθμίμ ηςκ Ώνβμκαοηχκ. Δ ίδζα δ πζκαηίδα μιςξ έπνμκμθμβήεδ ιε άκεναηα C14 ζηα 5.260 π.υ.! Ώνηεηά δε απυ ηα ζφιαμθα ηδξ είκαζ ημζκά ιε ηάπμζα απυ αοηά, ηα υπμζα απεζημκίγμκηαζ επάκς ζηζξ μιήθζηεξ παθαζμεονςπασηέξ πζκαηίδεξ, αθθά ηαζ ζηζξ ιεηαβεκέζηενεξ πζκαηίδεξ ηδξ Γναιιζηήξ ΐ ηαζ ζηδκ Κοπνζαηή βναθή. Πνμζθάηςξ παναηδνήζαιε υηζ ζηδκ οθθμβή ηαεάημο ζημ Βεκζηυ Ώνπαζμθμβζηυ Μμοζείμ, θοθάζζεηαζ έκα αηυιδ πήθζκμ ζθμκδφθζ ηδξ 5δξ π.υ. πζθζεηίαξ, ιε πνςημβναθή, ηάπμζα απυ ηα ζφιαμθα ημο μπμίμο πανμοζζάγμοκ μιμζυηδηεξ ιε αοηά ημο Αζζπδθζμφ, αθθά ηαζ ηδξ Γναιιζηήξ Ώ. Ήδδ απυ ημ 1961 ήζακ βκςζηέξ ηνεζξ πήθζκεξ πζκαηίδεξ ιε ακάθμβα ημο Αζζπδθζμΰ ζήιαηα απυ ηδκ Σανηανία-Κθμογ ηδξ Ρμοιακίαξ (jud. Alba), ηα υπμζα επνμκμθμβήεδζακ επίζδξ ιε άκεναηα C14 ακάιεζα ζηα 5300-5200 π.υ. 15 Υαναηηδνίζεδηακ ηυηε απυ ημοξ Ρμοιάκμοξ ανπαζμθυβμοξ αοηέξ μζ πνςημβναθέξ ςξ μοιενζαηά ηαζ Ώνπαία Βθθδκζηά! Έεεςνήεδ ιάθζ ζηα πςξ ακήημοκ ζηδκ

ίδζα μιάδα πνςημβναθχκ ιε αοηά ημο κεμθζεζημφ πμθζηζζιμφ ημο Turdas,βκςζηυ ζήιενα ςξ Vinca. 16 ε αοηά ηα εονήιαηα ένπεηαζ κα πνμζηεεή ιία κέα πνςημβναθή, αδδιμζίεοηδ αηυιδ, δ μπμία ακεηαθφθεδ ημ θεζκυπςνμ ημο 2001 ζηδκ κεμθζεζηή εέζζ Ίζάζσα ηδξ Ρμοιακίαξ. Δ πνςημβναθή ηδκ μπμία πνμζπαεεί κα απμηνοπημβνάθδζδ ζ ηαεδβδηήξ Nicolae Ursulescu (Πακ/ιζμκ Εαζίμο), ημπμεεηείηαζ πνμκμθμβζηά αάζεζ ηςκ ζοκεονδιάηςκ ζηα 6000 π.υ. 17 Ώκάθμβα πνμσζημνζηά βεςιεηνζηά ζδιεία ιμζάγμοκ κα έπμοκ άπμηοπςεή ηαζ ζηζξ δφμ πήθζκεξ πζκαηίδεξ απυ ημκ Πνχζιμ Υαθημθζεζηυ πμθζηζζιυ ηδξ Γηνακηέζκζηζα, ζηδκ πενζμπή ηδξ ΐνάηζα. ηδκ πνχηδ ιάθζζηα δζαηνίκμοιε έκακ οπμηοπχδδ δζαπςνζζιυ ημο ηεζιέκμο ζε ηέζζενεζξ αζφιιεηνεξ ζεζνέξ, πμο ακαιμπθεφμοκ ηδκ δζάνενςζζ ηςκ πήθζκςκ πζκαηίδςκ ηδξ Γναιιζηήξ ΐ. Ο πνμσζημνζηυξ βναθεφξ έπεζ ζπεδζάζεζ ηα ζήιαηα επάκς ζηδκ ςμεζδή επζθάκεζα ημο πήθζκμο μζηνάημο, πμο έπεζ ιήημξ 12,5 εη. ηαζ δφμ ηάεεηεξ βναιιέξ δδιζμονβχκηαξ ιία κμδηά ζεθζδυζπδιδ πήθζκδ πζκαηίδα, ακάθμβδ ιε αοηέξ πμο επνδζζιμπμζήεδζακ ζηδκ Βθθδκζηή Γναιιζηή ΐ. 18 Μμθμκυηζ μ πμθζηζζιυξ ηδξ Γηνακηέζκζηζα ακήηεζ ζημκ ημζκυ κεμθζεζηυ πμθζηζζιυ ηδξ ΝΏ Βονχπδξ, εδχ πανμοζζάγμκηαζ ηαζ δζαιμνθχκμκηαζ ηάπμζεξ ζδζαζηενυηδηεξ, πμο ειθακίγμκηαζ ηαζ ζηδκ ζδιενζκή πενζμπή ηδξ Αοηζηήξ ΐμοθβανίαξ. Βλεθζηηζηυ ζηάδζμ αοημφ ημο πμθζηζζιμφ εα απμηεθέζδ μ παθημθζεζηυξ πμθζηζζιυξ ηδξ 4δξ πζθζεηίαξ π.υ., πμο αημθμοεεί ηαζ ηανπυξ ημο μπμίμο είκαζ ηα πήθζκα υζηναηα ιε ηζξ πνςημ-βναθέξ, μζ υπμζεξ έπμοκ παναηηδνζζεή απυ ημκ Bogdan Nikolov ςξ δ ανπαζυηενα βναθή ηδξ Βονχπδξ. Πνζκ απυ θίβμοξ ιήκεξ ςζηυζμ έκα άθθμ εφνδια απυ ημκ Βθθαδζηυ πχνμ ήθεε κα ακαζηάηςζδ ηδκ αηαδδιασηή ημζκυηδηα ηαζ κα δζάρεοζδ ηνυπμκ ηζκά ημκ Bogdan Nikolov. Ώκαθενυιεεα θοζζηά ζηδκ πνμσζημνζηή ζθναβίδα, δ μπμία εονέεδ ζηα Γζακκζηζά ηαζ πνμκμθμβείηαζ ζηδκ 5δ πζθζεηία π.υ. Δ ζθναβίδα δζαζηάζεςκ 2,5 π 5,5 εη. έπεζ ιαηνυζηεκμ ζπήια ιε επίπεδεξ ηαζ θεζαζιέκεξ επζθάκεζεξ, εηηυξ απυ ηδκ εζςηενζηή ηαζ ηδκ ελςηενζηή μρζ, μζ υπμσεξ είκαζ εβπάναηηεξ ηαζ έπμοκ ακηίζημζπα ημίθδ ηαζ ηονηή δζαιυνθςζζ. Δ θεπημιένεζα αοηή οπμδεζηκφεζ υηζ δ θίεζκδ ζθναβίδα θεζημονβμφζε ςξ ιήηνα ηαζ ςξ εη ημφημο επνυηεζημ κα ιεηαθένδ έκα ιήκοια ιε πμθθμφξ απμδέηηεξ. Έκεεκ ηαζ έκεεκ ηςκ παναβιάηςκ οπάνπμοκ ιζηνέξ μπέξ, μζ υπμζεξ δδθχκμοκ υηζ οπήνπε ηαζ έκα δεφηενμ -υιμζμ- ηζκδηυ ιένμξ, ιε ακηζεεηζηή υιςξ πνμζηυθθδζζ. Σα δφμ ηιήιαηα ζοκεκχκμκηακ ιε ζοκδέζιμοξ, πμο ζηενεχκμκηακ ζηζξ μπέξ, εκχ επεζδή ηα δζάπςνα έπμοκ δζαθμνεηζηυ ζπήια, απμηνεπυηακ μπμζαδήπμηε πενίπηςζζξ θάεμοξ, δδθαδή ακεζηναιιέκδξ ημπμεεηήζεςξ ηςκ δφμ ιενχκ, υηακ επνυηεζημ κα ηαηαζηεοαζεή έκα ζθνάβζζια. Βπάκς ζηδκ επζθάκεζα ηδξ θίεζκδξ ζθναβίδαξ ήζακ εοδζάηνζηα ηαζ ζε ακηζζηνμθή ακάβθοθα ιειμκςιέκα βναιιζηά ακαπηφβιαηα, άκζζα ζε ιέβεεμξ ηαζ δζαθμνεηζηά ζε δζάηαλζ. Σα ζφιαμθα ήπνμσζημνζηά βεςιεηνζηά ζδιεία ήζακ δζεοεεηδιέκα πνμξ ηα ανζζηενά δ πνμξ ηα δελζά. Μμνθμθμβζηχξ είκαζ πακμιμζυηοπα ιε αοηά ηδξ Vinca, ηδξ Γηνακηέζκζηζα ηαζ ημο Αζζπδθζμφ. Παναηδνείηαζ ιάθζζηα ηαζ εδχ μ ίδζμξ δζαπςνζζιυξ ηδξ επζθάκεζαξ βναθήξ ζε ζεζνέξ. Σα ζημζπεία ηδξ άκεπηφζζμκημ

ηαηά ιήημξ ηαζ ζε ηνεζξ ζεζνέξ. πςξ θαίκεηαζ, μ πανάηηδξ λεηίκδζε αθήκμκηαξ έκα ιζηνυ πενζεχνζμ, υιςξ ακαβηάζεδηε κα ζοιπφηκςζδ, απυ ηαηυ οπμθμβζζιυ ηζξ γχκεξ, ζδίςξ ηδκ ηεθεοηαία. Ώκαιθζζαήηδηα θμζπυκ οπήνπε έκα ζφζηδια πνςημβναθήξ ημζκυ εκ πμθθμίξ ζηδκ Βθθάδα ηαζ ζηδκ ΐμνεζμακαημθζηή βςκία ηςκ ΐαθηακίςκ ηαηά ηδκ Νεμθζεζηή πενίμδμ. 19 Καζ υιςξ ηα πνμακαθενεέκηα εονήιαηα δεκ είκαζ μζ ιυκεξ «πνμααειίδεξ βναθήξ», υπςξ ηα έπεζ παναηηδνίζεζ ζ Μ.Σζζηνζηζήξ. 20 ηζξ ανπέξ ημο 20 μο αζ., μ Sir FI. Petrie, είπε εκημπίζεζ εβπάναηηα ζφιαμθα ζε πήθζκα ηαζ θίεζκα ηέπκενβα ζε ηάθμοξ ηδξ Ώζβφπημο, ηδξ Εζπακίαξ ηαζ ηδξ Μέζδξ Ώκαημθήξ. ΐάζεζ αοηχκ ηςκ ζοιαυθςκ, ζοκέηαλε έκακ ηαηάθμβμ 300 ζδιάηςκ, ηα υπμζα πνέπεζ κα επνδζζιμπμζμφκημ ζηζξ ειπμνζηέξ ζπέζεζξ ιεηαλφ ηςκ θζικαίςκ ηαζ ηςκ παναεαθαζζίςκ μζηζζιχκ ηδξ Μεζμβείμο. φιθςκα ιε ημκ Μδκά Σζζηνζηζδ, έκα ζφκμθμ απυ 34 ημζκά ζδιεία ιμζάγμοκ πμθφ ιε βνάιιαηα ημο εθθδκζημφ ηαζ ημο «θμζκζηζημφ» αθθααήημο. Ώοηά ηα ζφιαμθα, πμο ίζςξ ηεθζηά ακηζπνμζςπεφμοκ αηυιδ ηαζ μθυηθδνεξ θέλεζξ, αάζεζ ηςκ παναηδνήζεςκ ημο Sir FI. Petrie, θαίκεηαζ υηζ έπνδζζ-ιμπμζήεδζακ ζε δζαθμνεηζηέξ πενζμπέξ ηαζ απυ δζαθμνεηζηέξ ειπμνζηέξ ημζκυηδηεξ. 21 Δ ζθναβίδα υιςξ απυ ηα Γζακκζηζά Πέθθδξ δεκ είκαζ ημ ιμκαδζηυ εφνδια, πμο ημπμεεηείηαζ ζηδκ αοβή ηδξ Βθθδκζηήξ πνμσζημνίαξ. Πνζκ απυ θίβα πνυκζα μ Ώδ. άιρςκ είπε θένεζ ζημ θςξ έκα υζηναημ απυ ημ πδ-θαζμ ημο Κφηθςπα ζηα Γζμφνα ηδξ Ώθμκκήζμο, ημ υπμζμ επίζδξ ημπμεεηείηαζ ακάιεζα ζηα έηδ 5000-4500 π.υ. Βπάκς ζημ υζηναημ είκαζ εοακάβκςζηα ηνία βνάιιαηα ημο ιεηέπεζηα εθθδκζημφ αθθααήημο, ημο οπυηζεειέκμο «θμζκζηζημφ». φιθςκα ιε ημκ άκαζηαθέα ηδξ εέζεςξ ημ υζηναημ θένεζ εβπάναηηδ επζβναθή ιε ζδιεία πνςημβναθήξ, ζηδκ μπμία ακαβκςνίγμκηαζ ζφιαμθα, ηα υπμζα ιμζάγμοκ ιε ηα βνάιιαηα Ώ, Τ ηαζ Α. ήιενα αέααζα, πέκηε πνυκζα ιεηά ηδκ άκαηάθορζ, εεςνείηαζ υηζ ηα βνάιιαηα αοηά δεκ απμηεθμφκ ιένμξ ζοζηήιαημξ βναθήξ, αθθά απθχξ ζφιαμθα ηεναιέςξ, δδθαδή πνυηεζηαζ βζα ηδκ πνμζςπζηή ζθναβίδα ημο ηαηαζηεοαζημτ ημο αββείμο. 22 ηδκ ίδζα ηαηδβμνία εκηάζζεηαζ θμζπυκ ηαζ ημ πνοζυ έκχηζμ ηδξ Νεμθζεζηήξ πενζυδμο απυ ηδκ ηεκηνζηή Βθθάδα, ημ υπμζμ εονέεδ ημ 1997, ιαγί ιε άθθα ηηενίζιαηα, ζηα πένζα ανπαζμηαπήθςκ. 23 Σμ εένμξ ημο 1996 ηαηά ηδκ δζάνηεζα ηδξ πακεπζζηδιζαηήξ ακαζηαθήξ ημο ηαεδβδημφ ΐ. Λαιπνζκμοδάηδ ζημκ καυ ημο ΐάηπμο ζηα Ίνζα ηδξ Νάλμο, υθδ δ ακαζηαθζηή μιάδα ελέζπαζε ζε δοκαηά βέθζα ιε ηδκ άκαηάθορζ εκυξ εκεηζημφ άιθμνέςξ, πμο είπε αοεζζεή ηάπμηε ζημ ανπαίμ πδβάδζ ηδξ πενζμπήξ. Δ αζηία ήηακ υηζ μ αιθμνεφξ έθενε εβπάναηηα ζηδκ επζθάκεζα ημο ηα ανπζηά ημο ηεναιέ ςξ δ ημο ζδζμηηήημο ημο: Φ. Π. Βηείκδ ηδκ πενίμδμ ενβαγυηακ ζηδκ ακαζηαθή ηαζ ηάπμζμξ Νάλζμξ μκυιαηζ Φναβηίζημξ. Βπεζδή ιάθζζηα ημ υκμια Πνμιπμκάξ είκαζ ζδζαίηενα δζαδεδμιέκμ ζημ κδζί ηαζ πάνζξ ζημ πενίθδιμ θζηέν ηίηνμκ ημο μιςκφιμο παναβςβμφ ημο, μζ ακαζηαθείξ έαάπηζζακ ημκ αείικδζημ ζδζμηηήηδ ημο αιθμνέςξ Φναβηίζημ Πνμιπμκα. Με ημ πανάδεζβια αοηυ επζεοιμφιε κα ημκίζμοιε υηζ ηα ανπζηά ημο μκυιαημξ εκυξ ηεναιέςξ ιπμνεί κα ιδκ απμηεθμφκ άπυδεζλζ βζα ηδκ τπανλζ ζοζηήιαημξ βναθήξ, απμηεθμφκ υιςξ ημοθάπζζημκ έκδεζλζ. Σα πνμακαθενεέκηα εονήιαηα,

ζφιθςκα ιε ημκ Πακαβζχηδ Υνοζμζηυιμο, ιμζάγμοκ κα ακαηνέπμοκ ηδκ έςξ ζήιενα εονέςξ απμδεηηή εεςνία υηζ δ ανπαζυηενα βναθή είκαζ δ μοιενζαηή. Βζδζηά μζμκ άθμνα ζηδκ θίεζκδ επζβναθή ηςκ Γζακκζηζχκ, δ δμιή ηςκ εβπάναηηςκ ζοιαυθςκ δζαθένεζ απυ ηδκ δμιή ηςκ μοιενζαηχκ, ηα υπμζα πνμκμθμβμφκηαζ βφνς ζηα 3.200 π.υ. 24 Δ ζζημνία ηδξ Βθθδκζηήξ πνςημβναθήξ δεκ ζηαιαηάεζ ςζηυζμ ζηδκ 5δ δ ζηδκ 4δ πζθζεηία π.υ. Μμζάγεζ κα ζοκεπίγεηαζ δζανηχξ ιεηαιμνθςιέκδ ηαζ ελεθζζζυιεκδ. Έηζζ δζηαζμθμβείηαζ ηαζ δ πανμοζία 12 δζαθμνεηζηχκ ζοιαυθςκ απυ ημκ κεμθζεζηυ μζηζζιυ ζημ Αζιήκζ ηδξ Θεζζαθίαξ ηαζ ημκ πνςημεθθαδζηυ μζηζζιυ ζηδκ Λένκδ ηδξ Ώνβμθίδμξ. Σα εονήιαηα αοηά δεκ είκαζ ηα ιυκα ζημκ Βθθαδζηυ πχνμ. Ήδδ δ επζζηδιμκζηή μιάδα ημο Πακεπζζηδιίμο ημο Ώζβαίμο, πμο απμηεθείηαζ απυ ημοξ ηαεδβδηέξ Βθέκδ Κανακηγυθα, Ώδ. άιρςκ ηαζ Ε. Λονζηγή, ενβάγεηαζ πάκς ζηδκ ηαηαβναθή ηαζ ηα-ηδβμνζμπμίδζζ αοηχκ ηςκ εονδιάηςκ. Ώκαιέκμοιε εκαβςκίςξ ηα πμνίζιαηα ημοξ. 25 Μέπνζ ηυηε υιςξ εα ήηακ πζμ ηαθά, υηακ ακαθενχιεεα ζε αοηά ηα ικδιεία βναπημφ θυβμο κα πνδζζιμπμζμφιε ημκ μνυ ζήιαηα δ ηχδζηεξ επζημζκςκίαξ δ πνμσζημνζηά βεςιεηνζηά ζδιεία, εθ υζμκ δεκ έπεζ αηυιδ απμδεζπεδ, εάκ πνυηεζηαζ βζα πναβιαηζηή βναθή. ε ηάεε πενίπηςζζ υιςξ, υπςξ έπεζ παναηδνήζεζ ηαζ μ η. Υνοζμζηυιμο, πμο έθενε ζημ θςξ ηδκ ζθναβίδα ηςκ Γζακκζηζχκ, δ δμιή ηςκ εβπάναηηςκ ζοιαυθςκ δζαθένεζ απυ ηδκ δμιή ηςκ ζμοιενζαηχκ ζοιαυθςκ, ηα υπμζα είκαζ κεχηενα ηαζ πνμκμθμβμφκηαζ βφνς ζημ έημξ 3.200 π.υ. Από ηην ππωηογπαθή ζηην ιεπογλςθική γπαθή Πνάβιαηζ ιέπνζ ζήιενα εεεςνείημ υηζ δ μοιενζαηή είκαζ δ ανπαζυηενα βναθή ημο ηυζιμο, αάζεζ ηςκ πνχηςκ βναθχκ ηδξ Αοκαζηείαξ ημο Kis (2630-2450 π.υ.), μζ μπμίεξ εονέεδζακ ζηζξ πενζμπέξ ημο Σίβνδημξ ηαζ ημο Βτθνάημο. Χζηυζμ ηα εονήιαηα απυ ηδκ Σανηανία ηδξ Ρμοιακίαξ έπμοκ απμδείλεζ ηδκ ζοκφπανλζ ηδξ μοιενζαηήξ ηαζ ιζαξ ανπαίαξ εθθδκζηήξ βναθήξ, εζξ ηδκ μπμία μ Sinclair Hood δζείδε ηδκ μθμθάκενδ ζοββέκεζα ιε ηδκ Κνδηζηή Εενμβθοθζηή. 26 ζηναηα ιε ηνδηζηά ζενμβθοθζηά ιαεδιαηζηά ζφιαμθα, υιμζα ιε αοηά πμο εονέεδζακ ζηδκ Σανηανία, έθενακ ζημ θςξ μζ ακαζηαθέξ ζηα μφζα, ηδκ ανπαία πνςηεφμοζα ημο Έθάι, ιαγί ιε ιζα επζβναθή παναβιέκδ επάκς ζε θίεμ. Σμ ηείιεκμ ηδξ επζβναθήξ ήηακ δίβθςζζμ βναιιέκμ ζε ιζα βναθή ιε άβκςζηα ζφιαμθα ηαζ ζηδκ ανπαία Άηηαδζηή. Δ Marie-Joseph Steve, δ μπμία έπεζ ιεθεηήζεζ ηα εονήιαηα απυ ηα μφζα, εεςνεί υηζ πνυηεζηαζ βζα πνςημεθαιζηζηή Γναιιζηή βναθή, ηδκ μπμία δζαηνίκεζ ιάθζζηα ζε Ώ ηαζ ΐ ηαζ ηδκ πνμκμθμβεί ζηα ηέθδ ηδξ 3δξ πζθζεηίαξ π.υ. Βκχ μ πνχημξ ιεθεηδηήξ ηδξ επζβναθήξ, μ F.Bork, εθήνιμζε ιζα ιέεμδμ ακηίζημζπδ ιε αοηήκ ημο Champollion βζα κα απμηνοπημβνάθδζδ ηδκ επζβναθή, ζηδνζγυιεκμξ ζημ υκμια ημο ααζζθέςξ Puzur-lnsusinak, πμο άκεθένεημ ζηδκ Άηηαδζηή βθχζζα, δ Marie-Joseph Steve εεςνεί υηζ μζ δφμ βναθέξ δεκ απμδίδμοκ ημ ίδζμ ηείιεκμ. 27 Αοζηοπχξ δεκ έπεζ θάαεζ οπ υρζκ ηδξ

ηα εονήιαηα απυ ηδκ Ρμοιακία, ηα μπμία είκαζ παθαζυηενα ηδξ 3δξ πζθζεηίαξ π.υ. ημοξ ηαηαθυβμοξ ηδξ ζζημνίαξ ηδξ βναθήξ έπμκηαζ ηα ζενμβθοθζηά ηδξ Ώζβφπημο, ηα μπμία επίζδξ είπακ παναηηδνζζεή ςξ ιία απυ ηζξ ανπαζυηενεξ βθχζζεξ ηαζ βναθέξ ημο ηυζιμο. Βπδνεαζιέκμξ απυ ακάθμβεξ ζηέρεζξ, ημ 1890, ζ Sir Arthur Evans ηαζ αθμφ είπε ακηζηνίζεζ ημ ιεβαθείμ ηςκ Μοηδκχκ δζδνςηήεδ πςξ ήηακ δοκαηυκ μζ οπεφεοκμζ ημο ακαηηυνμο κα ηναημφκ θμβανζαζιμφξ, εάκ δεκ οπήνπε ηάπμζμ ζφζηδια βναθήξ. Τπυ ζοκεήηεξ, θμζπυκ, πμο εοιίγμοκ ιάθθμκ ηαζκία κμοάν, μ Evans άνπζζε κα άκαγδηή ηα πμζα ίπκδ πνμσζημνζηήξ βναθήξ ζηα αεδκασηά παθαζμπςθεία. ηα ηαηχβζα ηςκ ζζημνζηχκ πθέμκ ιαβαγζχκ άκεηάθορε ηάπμζμοξ θίεμοξ, μζ υπμζμζ έθενακ ςνζζιέκμοξ ζοκδοαζιμφξ ζδιείςκ, ηα υπμζα εα ιπμνμφζακ ηάθθζζηα κα ακηζπνμζςπεφμοκ έκα είδμξ βναθήξ. Ο Άββθμξ ενεοκδηήξ ηαηχνεςζε κα ακαηάθορδ υηζ ήζακ ηνδηζηήξ πνμεθεφζεςξ ηαζ πςνίξ δζζηαβιυ πήβε ζηδκ Κνήηδ, πμο ήηακ αηυιδ οπμδμοθςιέκδ ζημοξ Σμφνημοξ, πνμξ ακαγήηδζζ επί πθέμκ ζημζπείςκ. Δ Βθθδκζηή βθχζζα ηαζ βναθή είπε βεκκδεή θμζπυκ ζηδκ Κνήηδ; φιθςκα ιε ημκ ηαεδβδηή ημο Πακεπζζηδιίμο ημο Μπένιζκπαι George Thomson, δ Βθθδκζηή βθχζζα απθχεδηε ζημ Ώζβαίμ πάνζξ ζε ιζα ζεζνά ιεηακαζηεφζεςκ απυ ημ ανπζηυ ηδξ ηέκηνμ, ηδκ Μαηεδμκία. 28 Φοζζηά μηακ o George Thomson ακαθένεηαζ ζηδκ Μαηεδυκζηδ Γδ, ηδκ εεςνεί ςξ εκζαία βεςβναθζηή μκηυηδηα, πενζθαιαάκμκηαξ ζε αοηήκ ηαζ ηδκ αμνεζμακαημθζηή ΐαθηακζηή. Δ άπμρζξ αοηή ημο ηαεδβδημφ θαίκεηαζ κα ζοκάδδ ηαζ ιε ηα κεμθζεζηά εονήιαηα ηδξ εονφηενδξ ΐαθηακζηήξ πενζμκήζμο, ηα υπμζα πνμακαθέναιε. Πνάβιαηζ, μ Evans δζεπίζηςζε υηζ μζ βοκαίηεξ ηδξ Κνήηδξ θμνμφζακ ακάθμβμοξ ζθναβζδμθίεμοξ ιε βναπηά ζφιαμθα, ηζξ πενίθδιεξ βαθαγυπεηνεξ, πμο έιμζαγακ ιε αοημφξ, πμο είπε αβμνάζεζ απυ ηα παθαζμπςθεία ηςκ Ώεδκχκ. Οζ Κνδηζηέξ εεςνμφζακ ιάθζζηα υηζ επνυηεζημ βζα θοθαπηά ιε απμηνμπασηά ζδιεία. Ο Evans ειεθέηδζε πνμζεηηζηά ημοξ ζθναβζδμθίεμοξ, πμο είπε ζοβηεκηνχζεζ ηαζ ηαηέθδλε ζημ ζοιπέναζια υηζ μζ ζοκδοαζιμί ηςκ ζηαθζζηχκ ζδιείςκ ήζακ πνάβιαηζ ηα δείβιαηα ηδξ πνχηδξ βναθήξ -ιε ηδκ ζδιενζκή έκκμζα ημο μνμφ- πμο είπε πνδζζιμπμζδεή ζηδκ Βθθάδα. ηακ άνπζζακ κα ενπςκηαζ ζημ θςξ ηαηά ηδκ δζάνηεζα ηδξ εκάνλεςξ ηςκ ακαζηαθχκ ημο ζημ κδζί ηαζ μζ πνχηεξ πζκαηίδεξ ηδξ Γναιιζηήξ Ώ ηαζ ΐ, μ Evans ζφκημια δζέηνζκε ηνεζξ θάζεζξ ζηδκ Εζημνία ηδξ Μζκςζηήξ Γναθήξ: ηδκ πνχηδ θάζζ, απυ ημ 2000-1650 π.υ., ηδκ δεφηενδ θάζζ απυ ημ 1750 ςξ ημ 1450 π.υ. ηαζ ιία ηνίηδ θάζζ, δ μπμία ίζςξ λεηίκδζε βφνς ζηα 1400 π.υ. ηδκ πνχηδ θάζζ ηαηέηαλε ηα εζημκζζηζηά ζδιεία (είηυκεξ-ίδεμβνάιιαηα), ηα υπμζα είπακ απεζημκζζεή επάκς ζε ζθναβζδμθίεμοξ ηαζ πήθζκεξ νάαδμοξ ηαζ ζηα υπμζα εφημθα ακαβκςνίγεζ ηακείξ δζάθμνα ακηζηείιεκα, υπςξ έκα ηεθάθζ, έκα πένζ, έκα άζηνμ, έκα αέθμξ, η.μ.η. Σδκ βναθή αοηή, πνμζηάδζα ηδξ μπμίαξ ειθακίγμκηαζ ήδδ ζε πνμακαηημνζηέξ ζθναβίδεξ ημο ηέθμοξ ηδξ 3δξ πζθζεηίαξ π.υ., 29 ηδκ ςκυιαζε Εενμβθοθζηή, επεζδή ηα ζδιεία ηδξ ήηακ ημο ζδίμο ηφπμο ιε ηα ζδιεία ηδξ πνχηδξ εζημκζζηζηήξ βναθήξ ηδξ Ώζβφπημο, ακ ηαζ, ζφιθςκα ιε ημκ Άββθμ ενεοκδηή, δεκ οπάνπμοκ πμθθέξ εκδείλεζξ υηζ πναβιαηζηά ιεηεδυεδ

απυ αζβοπηζαηή πδβή. Ώοηυ απμδεζηκφεζ άθθςζηε ηαζ δ ακαηάθορζξ ηςκ ζενμβθοθζηχκ ηεζιέκςκ απυ ηδκ Σανηανία ηδξ Ρμοιακίαξ. Σα Κνδηζηά ζενμβθοθζηά ηδξ Σνακζοθαακίαξ, υπςξ ηα έπαναηηήνζζε μ Hood, ήζακ παθαζυηενα ηδξ 3δξ πζθζεηίαξ π.υ. Δ πνμκμθμβία αοηή εα έδζδε ακαιθζζαήηδηδ πνμηεναζυηδηα ζηδκ αμνεζμααθηακζηή γχκδ, αθθά ηαζ πάθζ δεκ εα έθοκε ημ πνυαθδια, εθ υζμκ μζ δφμ βναθέξ εα έπνεπε κα έπμοκ ημζκυ πνυδνμιμ. 30 Συηε πμθθμί εζηνάθδζακ ζημκ Μεζμπμηαιζαηυ πχνμ. πςξ είδαιε, υιςξ, ζημκ Βθθαδζηυ πχνμ πνζκ απυ 7000 πνυκζα είπε δζαιμνθςεή ήδδ έκα ζφζηδια πνςημβναθήξ, πμο πνμδβείηαζ ηαηά δφμ πζθζεηίεξ έκακηζ ημο Μεζμπμηαιζαημφ. Σμ 1997 δ ηονία Έθδ Πμθοβζακκάηδ εδδιμζίεοζε ηδκ ιεθέηδ ηδξ ακαθμνζηά ιε έκα αηυιδ εφνδια απυ ηδκ πενζμπή ημο Καοηάζμο, έκα υζηναημ απυ ηοηθζηυ πήθζκμ δίζημ, μ υπμζμξ έθενε ζηδκ επζθάκεζα ημο βναιιζηή ζενμβθοθζηή βναθή ζε ηοηθζηή δ ζπεζνμεζδή δζάηαλζ. 31 Οζ βναθζημί παναηηήνεξ, ζφιθςκα ιε ηδκ η. Πμθοβζακκάηδ, αημθμοεμφζακ ηζξ παναβιέκεξ βναιιέξ, μζ υπμζεξ ήζακ είηε πενζθένεζεξ μιμηέκηνςκ ηφηθςκ είηε ιζα ζπείνα, υπςξ μ δίζημξ ηδξ Φαζζημφ. Ώθθά ηαζ ιεηαλφ ηςκ δφμ δίζηςκ, αοημφ απυ ημκ Καφηαζμ ηαζ αοημφ ηδξ Φαζζημφ, υπςξ θαίκεηαζ απυ ημκ ζοβηνζηζηυ πίκαηα, πμο έπεζ ζπεδζάζεζ δ ενεοκήηνζα, πνμηφπηεζ υηζ ιεηαλφ ηςκ βναθχκ οπάνπμοκ υιμζα βναθζηά ζφιαμθα. Έπεζηα απυ ηζξ πνμζπάεεζεξ, πμο έπμοκ βίκεζ απυ ηδκ ηονία Έθδ Πμθοβζακκάηδ βζα ημκ ζοζπεηζζιυ ηςκ Βθθδκζηχκ ηαζ Ώζβοπηζαηχκ Εενμβθοθζηχκ, εεςνμφιε υηζ δεκ είιεεα πμθφ ιαηνζά χζηε κα πνμζπαεήζμοιε κα ενιδκεφζμοιε αοηήκ ηδκ ηςδζημπμζδιέκδ βναθή. Χζηυζμ δεκ ιπμνμφιε κα είιεεα αέααζμζ βζα ηδκ πνμκμθμβία εκάνλεςξ ηδξ. Κζ αοηυ δζυηζ ηαζ μ ίδζμξ μ Αίζημξ ηδξ Φαζζημφ, πμο θένεζ ζενμβθοθζηά ζφιαμθα ζηδκ επζθάκεζα ημο, πνμένπεηαζ απυ δζαηαναβιέκμ ανπαζμθμβζηυ ζηνχια. Αζαπζζηχκεζ ζπεηζηά o Louis Godart, εζξ εη ηςκ κεςηένςκ ενιδκεοηχκ ημο: δ φπανλζξ ιεηαβεκεζηένμο οθζημφ ζδιαίκεζ ηαηά ηνυπμ ακαιθζζαήηδημ υηζ δ πενζμπή απυ ηδκ μπμία πνμένπεηαζ μ δίζημξ είκαζ ζηνςιαημβναθζηά δζαηαναβιέκδ ηαζ επμιέκςξ υηζ ζφιθςκα ιε ηα οπάνπμκηα ζημζπεία, δ αηνζαήξ πνμκμθυβδζζξ ημο ακηζηεζιέκμο είκαζ αδφκαηδ. 32 Συζμ δ πνμκμθυβδζζξ υζμ ηαζ δ απμηνο-πημβνάθδζζξ ημο δίζημο θμζπυκ πανέιεκε έκα ιοζηήνζμ, ιέπνζ πμο πνζκ απυ έλδ πνυκζα δ ηονία Έθδ Πμθοβζακκάηδ, μίημκμιμθυβμξ-ιαεδιαηζηυξ πνμζεπάεδζε ςξ έκαξ άθθμξ Ventris κα ένιδκεφζδ ημκ αζκζβιαηζηυ δίζημ. Έπμκηαξ πνδζζιμπμζήζεζ έκα ζφζηδια αηνμθςκζηήξ ακηζζημζπίαξ δ ηονία Πμθοβζακκάηδ δζεπίζηςζε ηδκ ζοββέκεζα ακάιεζα ζηζξ Γναιιζηέξ βναθέξ ηαζ ζημκ Αίζημ ηδξ Φαζζημφ. πςξ ζδιεζχκεζ δ ίδζα: δ πζεακυηδηα ηάπμζαξ σζςξ θακεαζιέκδξ ακηζζημζπίαξ δεκ δφκαηαζ κα ακαηνέρδ ημ απμηέθεζια, ημ υπμζμκ δίκεζ μ ιεβάθμξ ανζειυξ επζηοπδιέκςκ ακηζζημζπζχκ, πμο είκαζ δ εθθδκζηή βθχζζα ημο ζενμβθοθζημφ ηεζιέκμο. Δ ιυκδ δζαθμνμπμίδζζξ, δ μπμία ιπμνεί κα φπανλδ εκ πνμηεζιέκς, είκαζ ημ κυδια ημο πενζεπμιέκμο. Άθθα αοηυ έπεζ ιζηνυηενδ ζδιαζία. 33 Μεθεηχκηαξ ημ απμηνοπημβναθδιέκμ ηείιεκμ ημο δίζημο, δεκ δοζημθεφεηαζ ηάπμζμξ κα πζζηεφζδ υηζ ημ ιοζηήνζμ έπεζ ηαηά ιέβα ιένμξ

επζθοεή. Καζ αοηυ, δζυηζ πενζβνάθεηαζ δ ζζημνία ηάπμζμο Έθθδκα δ Πνςημέθθδκα, ηαηά ημ δμημφκ, ηαλζδεοηή-εαθαζζμπυνμο. Άημοε...πεναζά ηε Άσδζ εςηεί. Άημοε Αυδεθα έθο Kapκaja ηαηάθς, Άημοε καοξ ιε πεναίαηε. Άιθζηάκς! Άκαθενεζ ζε ηάπμζμ ζδιείμ ημο δίζημο μ βναθεφξ ηαζ δ ζηνμθή επακαθαιαάκεηαζ ζακ πνμζεοπή ηαε υθμ ημ ηείιεκμ. ε πμζυκ ήνςαηαλζδεοηή ακαθένεηαζ ανά βε ημ ηείιεκμ; ημκ Δναηθή ημ έιαθδια ημο μπμίμο, ημ νυπαθμ, ειθακίγεηαζ ζοπκά επάκς ζημκ δί- ζημ εκίμηε δίπθα ζε ιζα βοική ακδνζηή ιμνθή ή ζηδκ ηάεμδμ ημο νθέςξ ζημκ Άδδ, υπςξ πενζβνάθεηαζ ζηδκ Μζκοάδα, έκα απυ ηα κεχηενα ηδξ Ίθζάδμξ ηαζ ηδξ Οδφζζεζαξ επζηά πμζήιαηα; 34 Ήιήπςξ πνυηεζηαζ ηεθζηά βζα ιζα πνχζιδ απεζηυκζζζ ηδξ πενζπέηεζαξ ημο καοαβμφ, υπςξ ακαθένεηαζ ζημ παναιφεζ ηδξ 12δξ Αοκαζηείαξ (2000 π.υ.), πμο ζχγεηαζ ζημκ Ώζβοπηζαηυ πάπονμ No 115 ημο Ένιζηάγ; «Μπήηα ζηδκ εάθαζζα ζε έκα ηανάαζ, πμο είπε ιήημξ 150 πήπεζξ, πθάημξ 40, ιε 150 καφηεξ απυ ημοξ πζμ ηαθμφξ ηδξ Ώζβφπημο... ηακ αηυιδ ανζζηχιαζηε ζηδκ εάθαζζα, λέζπαζε λαθκζηά εφεθθα. Πθδζζάγαιε ζηδκ ζηενζά. Ο άκειμξ ιαξ έζπνςπκε πνμξ ηα εηεί. Σα ηφιαηα ήζακ πεθχνζα. Έθεακακ ηζξ 8 πήπεζξ. ΐνήηα έκα ημιιάηζ λφθμ. Σμ άνπαλα. ζμ βζα ημ ηανάαζ, υθμζ πμο ανίζημκηακ ιέζα πάεδηακ, δεκ βθίηςζε ηακείξ. Έκα ιεβάθμ ηφια ιε έννζλε ζε έκα κδζί. Πέναζα ηνεζξ ιένεξ ιμκάπμξ ιε ιυκδ ζοκηνμθζά ηδκ ηανδζά ιμο. Ξάπθςζα ιέζα ζε έκα δάζμξ. Βηεί πμο εζπδιαηίγεημ ιζα ηνφπηδ ηαζ ιε πνμθφθαζζε δ ζηζά. Αζαζηέθζζα ημ δάζμξ ράπκμκηαξ κα ανς ηνμθή. ΐνήηα ζφηα, ζηαθφθζα, ηάεε είδμξ ζπυνμοξ, πεπυκζα ηαζ ράνζα ηαζ πμοθζά. Άκμζλα έκα θάηημ ηαζ άκαρα πονά, έηζζ πμο ιε ηδκ θςηζά κα θεάζμοκ ζημοξ εεμφξ μζ πνμζθμνέξ ιμο...» Πνμθακχξ μζ πνμζεοπέξ ημο καοαβμφ εζζαημφζεδηακ ηαζ μ ίδζμξ άημοζε λαθκζηά έκακ ηεναοκυ κα πέθηδ. Σα δέκδνα ημοκήεδηακ, δ Γδ δμκήεδηε ηαζ ειθακίζεδηε έκα πεθχνζμ θίδζ ηαθοιιέκμ ιε πνοζάθζ ηαζ πνχια ζακ απυ ζαπθείνζ. Άνπζζε ηυηε κα ηάκδ ενςηήζεζξ ζημκ καφηδ. Ο καφηδξ ημο θέεζ υηζ εα ημο θένδ πνμζθμνέξ απυ ηδκ παηνίδα: «Θα ζμο θένς ζενά θάδζα, αθζενχιαηα ηαζ εοιίαια απυ ημοξ καμφξ, μπμο θαηνεφμκηαζ μζ εεμί». Καζ ημ θίδζ ημο απακηάεζ: «Αεκ είζαζ ανηεηά πθμφζζμξ ζε ανχιαηα, δζυηζ υ,ηζ έπεζξ δεκ είκαζ πανά ζοκδεζζιέκμ θζαακςηυ. ζμ βζα ιέκα, είιαζ πνίβηζπαξ ηδξ Πμοκη ηαζ έπς πμθθά ανχιαηα. Μυκμ ημ ζενυ θάδζ, πμο θεξ, υηζ εα θένδξ, αοηυ δεκ οπάνπεζ ζε ημφημ ημ κδζί». 35 Ο καοαβυξ πήνε ηα πθμφζζα δχνα, πμο ημο πνμζέθενε ημ θίδζ, ανχιαηα, πμθφηζια λφθα, θαπακζηά, ηοπανίζζζα, εθεθακηυδμκημ, ηοακμπζεήημοξ, ιασιμφδεξ ηαζ άθθα αηνζαά αβαεά, ηα θυνηςζε ζημ πθμίμ ημο ηαζ επέζηνερε ζηδκ παηνίδα. Σμ αζβοπηζαηυ αοηυ παναιφεζ εοιίγεζ πνάβιαηζ έκημκα ηυζμ ηζξ πενζπέηεζεξ ημο Οδοζζέςξ, υζμ ηαζ ηδκ ζζημνία ημο καοαβμφ ζκηαάη, απυ ηζξ Υίθζεξ ηαζ Μία Νφπηεξ. Μάθζζηα πμθθμί αίβοπηζμθυ-βμζ, υπςξ μ Colenischeff, ζ Heibig, ζ Victor Berard, μ Alex Moret, η.α. έεεχνδζακ υηζ δ ζηδκή ημο καοαβίμο,

πμο πενζβνάθεηαζ ζηδκ Οδφζζεζα, ιμζάγεζ εηπθδηηζηά ιε αοηήκ ημο παπφνμο. 36 Μήπςξ μ πμζδηήξ ηςκ επχκ θμζπυκ εβκχνζγε ηδκ φπανλζ ημο παπφνμο ή ιήπςξ ηα ίδζα ηα Οιδνζηά έπδ είκαζ παθαζυηενα; Πζζηεφμοιε υηζ ηδκ άπάκηδζζ ηδξ πνμεθεφζεςξ ηδξ Εζημνίαξ ιαξ ηδκ δίδεζ μ ίδζμξ μ δνάημκηαξ ημο παναιοεζμφ: «Βίιαζ πνίβηζπαξ ηδξ Πμοκη ηαζ έπς πμθθά ανχιαηα. Μυκμ ημ ζενυ θάδζ, πμο θεξ, πςξ εα θένδξ, αοηυ δεκ οπάνπεζ ζε ημφημ ημ κδζί». ηδκ Κνήηδ ςζηυζμ ημ εθαζυθαδμ ήηακ ήδδ βκςζηυ απυ ηδκ 2α πζθζεηία π.υ. Καζ ηα ελςηζηά ακηζηείιεκα, πμο ιεηαθένεζ μ καοαβυξ, μιμζάγμοκ ιε αοηά πμο έπμοκ εονέεδ ηυζμ ζηδκ Μζκςζηή Κνήηδ μζμ ηαζ ζημοξ ιεηέπεζηα Μοηδκασημφξ ηαηαθυβμοξ ηδξ Γναιιζηήξ ΐ. Αοκάιεεα, θμζπυκ, κα οπμεέζμοιε έπεζηα απυ ηα ακςηένς ηδκ εεκζηυηδηα ημο καοαβμφ. Δ ζδέα, υηζ ηα ηείιεκα ηδξ Μζκςζηήξ βναθήξ ελέθναγακ ιζα πνχζιδ Βθθδκζηή βθχζζα, είπε εηθναζεή αηυιδ ηαζ απυ ΐαθηάκζμοξ επζζηήιμκεξ. Έηζζ, μΐμφθβανμξ βθςζζμθυβμξ Georgiev ζημ αζαθίμ ημο «Πνμαθήιαηα ηδξ Μζκςζηήξ Γθχζζδξ» (νςζ., υθζα 1953), έπίζηεοε υηζ δ ιζκςζηή βθχζζα ήηακ δζάθεηημξ ιζαξ εονφηαηα δζαδεδμιέκδξ πνμεθθδκζηήξ βθχζζαξ, πμο ςιζθείημ ζηδκ Βθθάδα πνζκ απυ ηδκ Κάεμδμ ηςκ Βθθήκςκ, (δδθ. πνζκ απυ ημ 2000 π.υ.) 37 ηαζ δ μπμία ήηακ πζεακχξ ζοββεκήξ ηδξ πεηηζηζηήξ ηαζ άθθςκ ανπαίςκ βθςζζχκ ηδξ Μ. Ώζίαξ. Βάκ ιεθεηήζμοιε πνμζεηηζηά ημοξ ζοβηνζηζημφξ πίκαηεξ ημο W. Wright, 38 υπμο πανάααθθα κηαζ ηα Κνδηζηά ηαζ ηα Υζηηζηζηά Εενμβθοθζηά ηαζ ηα ζοβηνίκμοιε ιε ηα Κνδηζηά, ηα Ώζβοπηζαηά ηαζ ηα μοιενζαηά Εενμβθοθζηά, 39 θαίκεηαζ υηζ δ άπμρζξ ημο ΐμοθβάνμο βθςζζμθυβμο επζαεααζχκεηαζ, ιε ηδκ δζαθμνά υηζ ημζκή ιδηένα υθςκ αοηχκ ηςκ βθςζζχκ είκαζ ηεθζηά δ Κνδηζηή. Μεθεηχκηαξ ηζξ πζκαηίδεξ, πμο είπε θένεζ ζημ θςξ δ ζηαπάκδ ημο Evans, μ Georgiev έεεχνδζε υηζ δ βθχζζα ηςκ πζκαηίδςκ ήηακ ηαηά ημ ιεβαθφηενμ ιένμξ ιζα ανπασηή Βθθδκζηή, δ μπμία πενζείπε υιςξ πμθθά πνμεθθδκζηά ζημζπεία. Σμ πζμ εκηοπςζζαηυ απυ αοηά ηα πνμεθθδκζηά ζημζπεία είκαζ ακαιθζαυθςξ δ πανμοζία εκυξ ηεθαθαίμο Ώ, πμο μιμζάγεζ εηπθδηηζηά ιε αοηυ, ημ υπμζμ εονέεδ παναβιέκμ επάκς ζημ υζηναημ απυ ηα Γζμφνα ηδξ Ώθμκκήζμο. Δ πζμ βναιιζηή εηδμπή ημο ειθακίγεηαζ πέκηε αζχκεξ κςνίηενα επάκς ζηδκ ζθναβίδα απυ ημκ Νεμθζεζηυ πμθζηζζιυ ηςκ Γζακκζηζχκ. Σμ εηπθδηηζηυ αοηυ εφνδια ηδξ Κνδηζηήξ Εενμβθοθζηήξ είπε παναπεή επάκς ζε έκακ ζθυκδοθμ, μ υπμζμξ εονέεδ απυ ημκ αείικδζημ βθςζζμθυβμ Εςζήθ Υαηγδδαηζ ζηδκ Φαζζηυ. Ο Υαηγδδάηζξ πανέδςζε ημ εφνδια ζημκ Evans, μ μπμίμξ ζηδκ εέα ημο εεεχνδζε υηζ πνυηεζηαζ βζα ΐογακηζκή βναθή. Συζμ ηέθεζμ έεεχνδζε ημ ζπήια ηςκ βναιιάηςκ: «The characters are so remarkably alphabetic that they might well be taken to belong to much later times -Byzantine for instance». 40 Σα ανπαζμθμβζηά ζοκεονήιαηα ςζηυζμ απεδείηκοακ υηζ επνυηεζημ βζα εφνδια ηςκ Μζκςζηχκ πνυκςκ. φιθςκα ιε ημκ Evans, ηα βνάιιαηα Δ ηαζ Ώ, πμο έπμοκ παναπεή επάκς ζημοξ ζθμκδφθμοξ, ειπενζέπμκηαζ ακάιεζα ζηα πνχζια ζφιαμθα πνςημβναθήξ, ηα μπμία είπε ήδδ παναηδνήζεζ μ Sir Flienders Petrie επάκς ζηδκ ηεναιεζηή, πμο εονέεδ ζημ Kahun, ηδκ ζοκμζηία ηςκ ηαηαζηεοαζηχκ ηςκ Ώζβοπηζαηχκ ποναιίδςκ! 41 ημκ πίκαηα ιάθζζηα ημο Evans παναηδνμφιε εηηυξ απυ ηα

βνάιιαηα Ώ ηαζ Δ, ηα Ν, Β, ηαζ Α. Βπί πθέμκ, παναηδνεί μ Evans, ειθακίγμκηαζ ηάπμζεξ μιμζυηδηεξ αηυιδ ηαζ ιε ηδκ Κοπνζαηή βναθή, εθ μζμκ δοκάιεεα κα δζααάζμοιε ημ Δ ηαζ ςξ Ε, δδθαδή ημ ηοπνζαηυ ve. 42 Σαοηυπνμκα επάκς ζηδκ επζθάκεζα ηςκ ζθμκδφθςκ έπεζ παναπεή ηαζ ημ ηεθάθζ εκυξ αμδζμφ, ζακ έκα πνχζιμ άθεθ, βεβμκυξ, πμο ηάκεζ ημκ Evans κα ακανςηζέηαζ ζημ Scripta Minoa I, πςξ είκαζ δοκαηυκ κα πνμτπάνπδ ημ άθεθ, εθ μζμκ ημ ακεηάθορακ μζ Φμίκζηεξ ημκ 10 μ π.υ. αζχκα! 43 Αζααάγμκηαξ ηα θυβζα ημο Sir Arthur Evans ηαζ αθέπμκηαξ ηα ανπαζμθμβζηά εονήιαηα απυ ηδκ Φαζζηυ ακανςηζυιαζηε ηζ ειείξ ιε ηδκ ζεζνά ιαξ: Σεθζηά ήζακ μζ Φμίκζηεξ μζ πνχημζ, πμο ακεηάθορακ ημ Ώ ηαζ ηδκ αθθααδηζηή βναθή; Ώπυ ηδκ ζηζβιή, πμο δεκ έπεζ ενεοκδεή ηαζ απμηνοπημβναθδεή πθήνςξ δ Κνδηζηή ζενμβθοθζηή βναθή, δεκ δοκάιεεα κα μιζθμφιε βζα αθθααδηζηή βναθή. Τπάνπμοκ μιςξ μζ εκδείλεζξ. Μία κέα ςζηυζμ Μζκςζηή βναθή, δ μπμία δζαθμνμπμζείηαζ απυ ηδκ Κνδηζηή Εενμβθοθζηή, ειθακίγεηαζ βφνς ζηα 1750 π.υ. ηαζ εα δζαηδνδεή ιέπνζ ημ 1450 π.υ. Βκχ ζοκεπζγυηακ δ πνήζζξ ηδξ ζενμβθοθζηήξ βναθήξ ηαηά ηδκ πνχηδ Νεμακαηημνζηή θάζζ, πανάθθδθα είπε εβηαζκζαζεή ήδδ απυ ημ ηέθμξ ηςκ Παθαζμακαηημνζηχκ πνυκςκ έκα βναιιζηυ ζοθθααζηυ ζφζηδια, ημ υπμζμ ζηδκ πνχηδ ημο ιμνθή επαναηηδνίζεδ ςξ πνςημβναιιζηυ. 44 Σα εζημκζζηζηά ζδιεία έπμοκ βίκεζ ηχνα άπθα δζαβνάιιαηα ηαζ δ θμνά ηδξ βναθήξ είκαζ απυ ηα ανζζηενά πνμξ ηα δελζά. Κεθ. 2 Οι Γπαμμικέρ γπαθέρ Δ Γναιιζηή ζενμβθοθζηή εονέεδ παναβιέκδ επάκς ζε επζβναθέξ (πήθζκεξ νάαδμζ, δζζηία, δέθημζ, ζθαζνίδζα), πμο ζοκχδεοακ πνμθακχξ ηα λφθζκα ηζαςηίδζα, ηα υπμζα πενζείπακ ηα πναβιαηζηά έββναθα, βναιιέκα ζε θεανηή φθδ (πενβαιδκή, πάπονμ, θφθθα θμζκίηςκ). 45 Ώπυ αοηήκ ηδκ Πνςημβναιιζηή έπεζ άιεζα ελεθίπεδ ημ Γναιιζηυ ζφζηδια Ώ, 46 απυ ημ υπμζμ ακεπηοπεδ ηαζ ζηδκ Κφπνμ δ παθαζμηένα Κοπνμιζκςζηή βναθή, πμο αημθμφεδζε ηαηυπζκ ακελάνηδηδ πμνεία, ηονίςξ θυβς ηδξ δζαθμνεηζηήξ επζθμβήξ ημο οθζημφ, υπςξ εα δμφιε ζηδκ ζοκέπεζα. Αεκ είκαζ πάκημηε εφημθμ κα λεπςνίζδ ηακείξ ηα ζδεμβνάιιαηα απυ ηα ζοθθααμβνάιιαηα. Καεχξ έπανάζζμκημ επάκς ζημκ άρδημ πδθυ ιε ιοηενυ ενβαθείμ ηα ζδιάδζα αοηά έβζκακ ζηαδζαηά υθμ ηαζ πζμ έπζζεζονιέκα ηαζ ημζμοημηνυπςξ δζειμνθχεδ δ πνςημβναιιζηή βναθή. Ώοηή δ ιεηααμθή οπμδεζηκφεζ πνμθακχξ υηζ μ ηφνζμξ ηνυπμξ βναθήξ ήηακ ημ ιεθάκζ ηαζ ζοβηεηνζιέκα ημ ιεθάκζ ζμοπζάξ, υπςξ απμδεζηκφεζ έκα ηφπεθθμ απυ ημ Μμοζείμ Δναηθείμο, πμο θένεζ ζδιεία ηδξ Γναιιζηήξ Γναθήξ Ώ. 47 Σα ηονζχηενα ανπεία αοηήξ ηδξ βναθήξ ακεηαθφθεδζακ ζηδκ έπαοθζ ηδξ Ώβίαξ Σνζάδμξ ηαζ ζημ ακάηημνμ ημο Γάηνμο. Σμ πενζεπυιεκμ ημοξ έπεζ ζοζπεηζζεή απυ ανηεημφξ ενεοκδηέξ ιε ημ θμβζζηζηυ πενζεπυιεκμ ηδξ Γναιιζηήξ Ώ, αθθά πςνίξ κα έπδ ηαηαθένεζ ηακείξ κα απμηνοπημβναθήζδ

ηδκ βναθή. Πνζκ απυ έκακ πνυκμ αηνζαχξ, μ η. Μήκαξ Α. Σζζηνζηζήξ, ηαεδβδηήξ πθδνμθμνζηήξ, έπμνεφεδ ηαζ αοηυξ ζηα αήιαηα ημο Ventris, πνμζεββίγμκηαξ ηδκ άπμηνοπημβνάθδζζ ηδξ Γναιιζηήξ Ώ βναθήξ ιέζα απυ ηζξ εεηζηέξ επζζηήιεξ (Δ/Τ, ζηαηζζηζηή, αθβυνζειμζ). Ο ίδζμξ μ Ventris, ιμθμκυηζ είπε θεάζεζ πμθφ ημκηά ζηδκ απυδεζλζ υηζ ηαζ δ Γναιιζηή Ώ είκαζ Βθθδκζηή δεκ πνυθααε κα ζοββνάρδ ηα κέα ημο πμνίζιαηα. Καεχξ επέζηνεθε ζπίηζ ημο ανβά ηδκ κφηηα ηδξ 6δξ επηειανίμο ημο 1956, ημ αοημηίκδημ ημο ζοκεηνμφζεδ ιε έκα θμνηδβυ ημκηά ζημ Hatfield, ιε απμηέθεζια ημκ αηανζαίμ εάκαημ ημο. 48 ανακηαπέκηε πνυκζα ανβυηενα αάζεζ αοηήξ ηδξ κεςηέναξ ιεθέηδξ ημο Έθθδκμξ επζζηήιμκμξ επζαεααζχκεηαζ υηζ ηαζ δ Γναιιζηή Ώ είκαζ Βθθδκζηή βναθή, δ μπμία πενζέπεζ θμβζζηζηά ανπεία. Ο ηαεδβδηήξ Μδκάξ Σζζηνζηζήξ ιε ιαεδιαηζηέξ απμδείλεζξ ηαηαθήβεζ ζημ ζοιπέναζια υηζ δ βθχζζα, ηδκ μπμία ηαηαβνάθεζ δ Γναιιζηή Ώ, είκαζ ιία πνχζιδ αζμθζηή δζάθεηημξ, πμο δζαηδνμφζε ηάπμζμκ ανπασζιυ. Φαίκεηαζ ιάθζζηα υηζ δεκ ήηακ ζδζαίηενα δφζημθδ, εθ υζμκ μζ βναθείξ ηδξ έβναθακ ιε ημκ ίδζμ ηνυπμ, πμο πνμέ-θενακ ηζξ θέλεζξ. 49 Καηά πυζμκ δ Γναιιζηή Ώ, αθθά ηαζ μ Αίζημξ ηδξ Φαζζημφ έπμοκ άπμηνοπημβναθδεή ζςζηά, εα θακή ζηδκ πμνεία ημο πνυκμο. Άθθςζηε ηαζ δ εεςνία ημο Ventris είπε αιθζζαδηδεή απυ πμθθμφξ ιέπνζξ υημο ηάπμζμ απυβεοια ημο ΜαΎμο ημο 1953, υηακ μ ίδζμξ ζοβηζκδιέκμξ έηδθεθχκδζε ζημκ Chadwick, ιε ηνειάιεκδ θςκή. ηα πένζα ημο ηναημφζε ιζα επζζημθή, πμο ιυθζξ είπε θάαεζ απυ ημκ ηαεδβδηή Biegen, ημκ ακαζηαθέα ηδξ Πφθμο: Αγαπεηε θύξηε Ventris, Από ηόηε πνπ επέζηξεςα ζηελ Ειιάδα, έρσ άζρνιεζή πνιύ κε ηηο πηλαθίδεο ηεο Πύινπ, εηνηκάδνληαο ηηο γηα λα θσηνγξαθεζνύλ. ε κεξηθέο από απηέο εθήξκνζα ην δνθηκαζηηθό ζπιιαβάξηό ζαο. Γηα λα ελεκεξσζεηε, έζσθιείσ έλα αληίγξαθν ηεο πηλαθίδαο Ρ641, πνπ πηζαλώο ζαο ελδηαθέξεη. Πξνθαλώο αλαθέξεη δνρεία, κεξηθά κε ηξία πόδηα, κεξηθά κε ηέζζεξεηο ιαβέο, κεξηθά κε ηξία θαη άιια ρσξίο ιαβέο. ύκθσλα κε ην ζύζηεκα ζαο, ε πξώηε ιέμηο δηαβάδεηαη ηη-ξη-πν-δε θαη επαλαιακβάλεηαη σο ηη-ξη-πν (εληθόο;). Μπξνζηά από ην δνρείν κε ηηο ηέζζεξεηο ιαβέο ππάξρεη ε ιέμηο qε-ηε-po-fε, θαη από ην δνρείν ρσξίο ιαβέο ε ιέμηο α-λν-ρε. Όια απηά θαίλνληαη απίζηεπηα. Απνθιείεηαη αξάγε ε ζύκπησζηο; Με έθηίκεζη Dr. Biegen Βίπακ πενάζεζ 20 πνυκζα απυ ηυηε πμο έκα 13πνμκμ αβυνζ ηαευηακ ακάιεζα ζημοξ επζζηέπηεξ ηδξ ΐνεηηακζηήξ Ώηαδδιίαξ ζημ Λμκδίκμ βζα κα παναημθμφεδζδ ηδκ δζάθελζ ημο βδναζμφ πθέμκ παηένα ηδξ Μζκςζηήξ Ώνπαζμθμβίαξ Sir Arthur Evans. Συηε ημ ιζηνυ αβυνζ άημοζε βζα πνχηδ θμνά υηζ οπήνπε ιία ιοζηδνζχδδξ βναθή, πμο ίζςξ ηάπμηε κα απεηάθοπηε ζηδκ ακενςπυηδηα πμθθά βζα ημκ παιέκμ ορδθυ πμθζηζζιυ ηςκ πνμσζημνζηχκ Κνδηχκ. Ίζςξ ήδδ απυ ηυηε κα είπε βεκκδεή ιέζα ημο δ επζεοιία ηδξ απμηνοπημβνάθδζε -χξ ηδξ. εα πενκμφζακ υιςξ άθθα 50 ημοθάπζζημκ πνυκζα απυ ηυηε πμο μ Arthur Evans έθενε βζα πνχηδ θμνά ζημ θςξ ηζξ πζκαηίδεξ ιέπνζ ηδκ ηεθζηή άπμηνοπημβνάθδζζ ηδξ βναθήξ. Φαίκεηαζ, μιςξ, υηζ ηαζ μ

ίδζμξ ζ Evans είπε ηδκ πεπμίεδζζ πςξ είπε ακαηαθφρεζ ηζξ νίγεξ ηδξ Βθθδκζηήξ βναθήξ. Ώκαθένεζ ζηδκ πνχηδ ημο ιεθέηδ ημ 1901: «Ώπυ ηδκ ζοπκυηδηα ηςκ ζδιείςκ ηςκ πζκαηίδςκ αοηχκ θαίκεηαζ ηαεανά υηζ πμθθέξ απυ αοηέξ ακαθένμκηαζ ζε θμβανζαζιμφξ ηδξ ααζζθζηήξ απμεήηδξ ηαζ ημο μπθμζηαζίμο. Σμ δε βεκζηυ εέια πμθθχκ πζκαηίδςκ θαίκεηαζ απυ ηδκ εζζαβςβή εκυξ δ πενζζζμηένςκ εζημκζζηζηχκ ζδιείςκ. Έηζζ, ζε ιζα ζεζνά πζκαηίδςκ, πμο εονέεδζακ ζημ Αςιάηζμ ηςκ Πζκαηίδςκ ηςκ Ώνιάηςκ - ελ μο ηαζ ημ υκμια ημο - παναηδνμφιε ημ ζπήια ημο παναηηδνζζηζημφ ιοηδκασημφ άνιαημξ, εκυξ ηεθαθζμφ αθυβμο ηαζ ηάηζ, πμο θαίκεηαζ ζακ εχναηαξ... Έηημξ αοηχκ παναηδνμφιε ηαζ ακενχπζκεξ ιμνθέξ, πζεακχξ δμφθμοξ, ζπίηζα δ απονχκεξ, πμίνμοξ, ημφηθεξ ηαθαιπμηζμφ, δζάθμνα δέκδνα, άκεδ ηνυημο ηαζ πήθζκα αββεία δζαθυνςκ ζπδιάηςκ... Πνμξ ημ πανυκ ημ δζαεέζζιμ οθζηυ δεκ είκαζ ανηεηυ, χζηε κα επζηνέρδ ιία πθήνδ ζοβηνζηζηή άκάθοζζ. Αοκάιεεα υιςξ κα ηάκμοιε ιενζηέξ βεκζηέξ παναηδνήζεζξ. Ώπυ ηα έαδμιήημκηα πενίπμο βναιιζηά ζδιεία δ βνάιιαηα, πμο πνδζζιμπμζμφκηαζ, δέηα είκαζ ζπεδυκ υιμζα ιε ζδιεία ημο Κοπνζαημφ ζοθθααανίμο ηαζ άθθα ηυζα πανμοζζάγμοκ μιμζυηδηεξ ιε ιεηαβεκέζηενα Βθθδκζηή βνάιιαηα. Οζ θέλεζξ ηςκ πζκαηζδίςκ ιενζηέξ θμνέξ πςνίγμκηαζ ιε ηάεεηεξ βναιιέξ ηαζ απυ ημκ ιέζμ ανζειυ βναιιάηςκ, πμο πενζέπμοκ, ζοιπεναίκμοιε υηζ ηα ζδιεία έπμοκ πζεακχξ ζοθθααζηή αλία. Δ θμνά ηδξ βναθήξ υθςκ ακελαζνέηςξ ηςκ επζβναθχκ είκαζ απυ ηα ανζζηενά πνμξ ηα δελζά. 50 Αζααάγμκηαξ ηζξ παναηδνήζεζξ ημο Arthur Evans, δζαπζζηχκμοιε ηεθζηά υηζ μ πνμαθδιαηζζιυξ, επάκς ζημκ υπμζμ εα ενβαγυηακ ζ Ventris ζανάκηα (40) πνυκζα ανβυηενα, είπε ήδδ ηεεή. Υνεζαγυηακ υιςξ αηυιδ ανηεηή δμοθεζά. Πμθφηζιδ ανςβυξ ζημ εβπείνδια ημο ήηακ δ ένεοκα ηδξ Ώιενζηακίδαξ ανπαζμθυβμο Alice Kober, δ μπμία πνμζεπάεδζε κα ακαηάθορδ ηδκ θφζζ ηδξ βθχζζαξ απυ ηδκ βναθή, λεπςνίγμκηαξ ηα βέκδ, ημοξ ανζειμφξ ηαζ ηζξ ηθίζεζξ ηςκ μκμιάηςκ, πμο είπακ ηαηαβναθή ζηζξ πζκαηίδεξ (Σνζάδεξ Kober). 51 Αοζηοπχξ δεκ έγδζε ανηεηά, χζηε κα δδ ηδκ εεςνία ηδξ κα έπαθδεεφδ. Βπάκς ζε αοηυκ ημκ πνμαθδιαηζζιυ ηδξ ανπαζμθυβμο Alice Kober, ηδκ μπμία εθάπζζημζ επζζηήιμκεξ ζήιενα εοιμφκηαζ, υηακ άκαθένςκηαζ ζηδκ άπμηνοπημβνάθδζζ ηδξ Γναιιζηήξ ΐ, ηαηέζηνςζε ηαζ μ Ventris ηδκ έζπάνα ημο. Δ εζπάνα απεηεθείημ απυ ζοθθααμβνάιιαηα, πμο ακηζπνμζχπεοακ ζοθθααέξ ιε έκα θςκήεκ δ ιε ζφιθςκμ ηαζ θςκήεκ, ηαλζκμιδιέκεξ ζε ζηήθεξ ηάεεηεξ υζεξ είπακ ημ σδζμ θςκήεκ, μνζγυκηζεξ μζεξ είπακ ημ σδζμ ζφιθςκμ αθθά δζαθμνεηζηυ θςκήεκ. ΐαζζηή πνμτπυεεζζξ, δ μπμία ηαζ εθήθεδ οπ υρζκ, ήηακ υηζ δ βθχζζα ηςκ ηεζιέκςκ ήηακ δ Βθθδκζηή. Έηζζ έβζκακ μζ πνχηεξ παναηδνήζεζξ ακαθμνζηά ιε ηζξ πηχζεζξ ηαζ ηα βέκδ. Πμθφηζιμ ζημζπείμ βζα ηδκ έπαθήεεοζζ ηςκ παναηδνήζεςκ ήζακ ηα ίδζα ηα ζδεμβνάιιαηα, πμο ζοκχδεοακ εκίμηε ηζξ θέλεζξ πνμζδζμνίγμκηαξ ηζξ. Καηάθενε έηζζ μ Ventris ημκ ζπδιαηζζιυ ζοθθααχκ, πμο είπακ θςκδηζηή αλία. Έπεζηα απυ ηδκ άκηζηαηάζηαζί ημοξ ζηα ηείιεκα, χδήβδζακ ιε έκα είδμξ αθοζζδςηχκ ακηζδνάζεςκ ζε άθθεξ ζοθθααέξ. Δ ημπμεέηδζίξ ημοξ ζηδκ έζπάνα πνμζδζχνζζε αοημιάηςξ πμθθέξ άθθεξ ζοθθααέξ, ζηδκ ανπή οπμεεηζηά, έπεζηα μιςξ ιε ιεβαθφηενδ αεααζυηδηα. 52 Μία αεααζυηδηα, πμο

επζζθναβίζεδηε ιε ηδκ επζζημθή ημο Biegen πνμξ ημκ Ventris,ακαθμνζηά ιε ηδκ πζκαηίδα ΡΤ Σα 641, ηαζ έηακε ημκ Chadwick κα πδ επηά πνυκζα (1961) ανβυηενα: «θμζ μζ Έθθδκεξ πνέπεζ κα ζέαςκηαζ ημ ημιιάηζ αοηυ ημο ιαονζζιέκμο πδθμφ, δζυηζ αοηυ ηαη ελμπήκ έπεζζε ημκ ηυζιμ υηζ μζ δδιζμονβήζακηεξ ημκ Μοηδκασηυ πμθζηζζιυ ήζακ Έθθδκεξ! Οζ ζδιενζκμί Έθθδκεξ ιπμνμφκ κα αζζεάκςκηαζ οπενήθακμζ βζα ημκ ανπαζυηαημ πνμβμκυ ημοξ πμο επεκυδζε ιε ηδκ αμήεεζα ηδξ Κνδηζηήξ βναθήξ ηδκ πνχηδ Βθθδκζηή Γναθή. Βίιαζ πμθφ εοηοπήξ, πμο είπα ηδκ ηφπδ κα παίλς έκακ ιζηνυ νυθμ ζε αοηήκ ηδκ ζζημνία. Σδκ αθζενχκς ηχνα ζημοξ Έθθδκεξ θίθμοξ ιμο ιε ηδκ εθπίδα υηζ εα πνμηνέρδ ηαζ άθθμοξ ανπαζμθυβμοξ κα αζπμθδεμφκ ιε ηδκ ακαηαθορζ εδζαονχκ, μζ υπμζμζ ηνφαμκηαζ ζημ αβαπδιέκμ Βθθδκζηυ πχια, ηαεχξ ηαζ άθθμοξ επζζηήιμκεξ κα αζπμθδεμφκ ιε ιεθέηεξ, πμο εα έπμοκ ζημπυ ηδκ θεπημιενή δζαζαθήκζζζ ηδξ βθχζζαξ ηαζ ηδξ ζζημνίαξ ηςκ Βθθήκςκ, ηςκ ζηαπακέςκ ημο Βθθδκζημφ πμθζηζζιμφ». Ο Chadwick εεςνμφζε θμζπυκ πςξ δ Γναιιζηή ΐ απμηεθμφζε ελέθζλζ ηδξ Κνδηζηήξ βναθήξ. Ώκ ηαζ δ άπμρζξ αοηή δεκ εεεςνείημ ηάπμηε ζηακμπμζδηζηή, ηα ηεθεοηαία πνυκζα δ επζζηδιμκζηή ημζκυηδηα έπεζ επακαπνμζδζμνίζεζ ηζξ εέζεζξ ηδξ. Σμ 1996 ζ ηαεδβδηήξ Υν. Νημφιαξ ακέθενε ζε Αζεεκέξ οκέδνζμ βζα ηδκ Εζημνία ηδξ Βθθδκζηήξ Γθχζζαξ ηαζ βναθήξ, πμο έβζκε ζημ Ohlstadt ηδξ Γενιακίαξ: «Ήεεθα κα παναηδνήζς υηζ ζακ μιζθδηήξ αοηήξ ηδξ βθχζζαξ, ηδξ Βθθδκζηήξ, ιε εκηοπςζζάγεζ υηζ ζηα ηείιεκα ηςκ ιέζςκ πενίπμο ηδξ 2αξ πζθζεηίαξ π.υ. ζηζξ πζκαηίδεξ δ θίβμ ιεηά, έπμοιε θέλεζξ, μκυιαηα, πμο πανμοζζάγμοκ ιεβάθδ πθαζηζηυηδηα: ηθίκμκηαζ, έπμοκ πάνα πμθθέξ πηχζεζξ. Ώοηυ ζδιαίκεζ υηζ έπμοκ πενάζεζ ιζα δζαδζηαζία ανηεηχκ αζχκςκ, χζπμο κα θεάζμοκ ζε αοηήκ ηδκ πθαζηζηυηδηα». Καζ ζε άθθμ ζδιείμ ημκίγεζ ζπεηζηά ιε ηζξ θέλεζξ, μζ υπμζεξ ακαθένμκηαζ ζημκ ημιέα ηδξ ενβαζίαξ ηαζ ηδξ καοπδβζηήξ ηαζ έπμοκ ηαηαβναθή ζηζξ πζκαηίδεξ ηδξ Γναιιζηήξ ΐ : «Ώπυ ηα ανπαζμθμβζηά ζημζπεία βκςνίγμοιε υηζ δ δζαδζηαζία βζα ημκ ηαηαιενζζιυ ηδξ ενβαζίαξ άνπζζε αηυιδ πνμξ ημ ηέθμξ ηδξ Νεμθζεζηήξ, αθθά πθέμκ ιε πμθφ βμνβμφξ νοειμφξ, ζηδκ Πνχζιδ Βπμπή ημο Υαθημφ, δδθ. ζηδκ 3δ πζθζεηία. Ώκανςηζέιαζ θμζπυκ, ιήπςξ υθδ αοηή δ ελέθζλζξ, πμο πνμδίδμοκ ζηδκ βθχζζα μζ πζκαηίδεξ ηαζ μ ηαηαιενζζιυξ ηδξ ενβαζίαξ, δ μπμία έπεζ πνμδβδεή πάνα πμθθμφξ αζχκεξ πνζκ, ιπμνμφκ κα ζοζπεηζζεμφκ». Καζ ακαθμνζηά ιε ηα ιένδ ημο πθμίμο θέεζ: «Δ δναζηδνζυηδηα, δ εκαζπυθδζζξ ιε ηδκ εάθαζζα απυ ημοξ ηαημίημοξ ημο Ώζβαίμο ακάβεηαζ ζηδκ 7δ δ ζηδκ 8δ πζθζεηία π.υ. Ήδδ ζηδκ 3δ πζθζεηία π.υ. λένμοιε πάνα πμθφ ηαθά ηαί ημ είδμξ ηςκ πθμίςκ, πμο ηδκ δζέζπζγακ. οκεπχξ εα πνέπεζ κα ζηεθεή ηακείξ ιήπςξ ηαζ δ μνμθμβία ηςκ ιενχκ ημο πθμίμο έπεζ ηζ αοηή ηάπμζεξ παθαζέξ νίγεξ. Βίκαζ πενίενβμ υηζ, εκχ δ Βθθδκζηή βθχζζα εεςνείηαζ ζκδμβενιακζηή/ίκδμεονςπασηή, δεκ έπεζ ηαευθμο ηδκ ζκδμβενιακζηή νίγα βζα ηδκ εάθαζζα, mar, εκχ μ πμθζηζζιυξ ηςκ θαχκ, πμο έγδζακ εηεί είκαζ ηαη ελμπήκ εαθαζζζκυξ. Ώκηίεεηα, απυ ηδκ θέλζ αθξ, δ μπμία επίζδξ ζδιαίκεζ εάθαζζα, έπμοιε εηαημκηάδεξ θέλεςκ, επζεέηςκ, παναβχβςκ δ ζοκεέηςκ, αηυιδ ηαζ ζηδκ ιοηδκασηή βναθή. Καζ ιζα ηεθεοηαία παναηήνδζζξ: ιμο έπεζ ηάκεζ έκηφπςζζ υθα ηα πνυκζα, πμο

πνμζπαεχ κα ανς, κα ενιδκεφζς ημκ εθθδκζηυ πμθζηζζιυ ιέζα απυ ηδκ βθχζζα, ημ ιεβάθμ πθήεμξ ηςκ οπμεεηζηχκ νζγχκ ηδξ ζκδμεονςπασηήξ. Πενίπμο ημ 80% δ 90% έπμοκ αζηενίζημ, πμο ζδιαίκεζ δεκ οπάνπμοκ». 53 ιμζμηνυπςξ μ ηαεδβδηήξ Γ. Μπαιπζκζχηδξ ζηδκ Έηεεζζ ηδξ Εζημνίαξ ηδξ Γναθήξ, πμο δζςνβακχεδηε απυ ημ Πακεπζζηήιζμ Ώεδκχκ, εηυκζζε ηυζμ βζα ηα ηνδηζηά ζενμβθοθζηά, μζμ ηαζ βζα ηδκ Γναιιζηή Ώ : «Πζζηεφς υηζ ημ πζμ θοζζηυ ηαζ ακαιεκυιεκμ εα ήηακ υηζ επζβναθέξ - βζα ηδκ αηνίαεζα πήθζκεξ πζκαηίδεξ - ημο εθθαδζημφ πχνμο ηαζ ηςκ εθθδκζηχκ πνυκςκ κα πενζέπμοκ ηαζ εθθδκζηά ηείιεκα». 54 Δ αθήεεζα είκαζ υηζ εκζηάζεζξ εα ελαημθμοεήζμοκ κα οπάνπμοκ, εθ υζμκ δ αηνζαήξ πνμκμθμβία ηαηά ηδκ μπμία δ Γναιιζηή Ώ έδςζε ηδκ εέζζ ηδξ ζηδκ Γναιιζηή ΐ δεκ έπεζ αηυιδ ηαεμνζζεή. Μενζημί οπμεέημοκ υηζ έκς δ Γναιιζηή ΐ είπε ήδδ είζαπεή ζηδκ Κκςζυ, δ Γναιιζηή Ώ ελαημθμοεμφζε κα πνδζζιμπμζήηαζ ζηδκ Φαζζηυ. οβηνζηζηή ςζηυζμ πνμκμθυβδζζξ ιε ανπαζμθμβζηά ζημζπεία δεκ ιπμνεί κα βίκδ ιε ηδκ αηνίαεζα, δ μπμία απαζηείηαζ. Αεκ πνέπεζ κα θαίκεηαζ ηαευθμο απίζηεοημ, υηζ μζ δφμ βναθέξ ζοκοπήνπακ, αθθά πνμξ ημ πανυκ είκαζ ιία φπυεεζζξ, δ μπμία δεκ ιπμνεί αηυιδ κα έθεβπεή. Μυκμκ απυ ηζξ εκδείλεζξ, πμο έπμοιε πνμξ ημ πανυκ ζηδκ δζάεεζί ιαξ, ιπμνμφιε κα πμοιε υηζ δ Γναιιζηή Ώ ελέθζπε πενί ημ 1450 π.υ. Άθθςζηε ηαζ δ ζπέζζξ ιεηαλφ ηςκ δφμ ζοζηδιάηςκ είκαζ αζαθήξ. Οφηε πνυηεζηαζ απθχξ πενί ελεθίλεςξ ηςκ πνχηςκ εζημκζζηζηχκ ζδιείςκ ζε απθμφζηενα ηαζ εοημθχηενα ζπήιαηα, υπςξ οπεζηήνζλε μ G. Pugliese Caratelli (1945) ζοβηνίκμκηαξ ηδκ ιεηάααζζ απυ ηδκ Γμηεζηή ζηδκ Λαηζκζηή βναθή. Καζ αοηυ, δζυηζ ιενζηά ζδιεία ηδξ Γναιιζηήξ Ώ είκαζ πζμ απθά απυ ηα ακηίζημζπα ημοξ ζδιεία ηδξ Γναιιζηήξ ΐ. Ο Evans οπέεεζε υηζ δ Γναιιζηή ΐ ήηακ έκα είδμξ ααζζθζηήξ μνεμβναθίαξ, δ μπμία ακε-πηφπεδ απυ ημοξ βναθείξ ημο ακαηηυνμο ηαζ επμιέκςξ επνδζζιμπμζήεδ ιυκμ ζηδκ Κκςζυ. Δ εεςνία αοηή, υιςξ, δζερεφζεδ απυ ηδκ ακαηάθορζ ηςκ πζκαηίδςκ ηδξ Γναιιζηήξ ΐ ζηδκ Δπεζνςηζηή Βθθάδα. Υαναηηδνζζηζηυ πανάδεζβια ημ χνβακςιέκμ ζφζηδια ζοιαυθςκ επάκς ζε αββεία ηδξ Βπμπήξ ημο Υαθημφ, πμο εονέεδζακ ζημοξ Γυκκμοξ ηαζ ηδκ Κοπάνζζζμ ηδξ Θεζζαθίαξ δ μζ πζκαηίδεξ απυ ηδκ Θήαα, πμο έθενε ζημ θςξ δ ζηαπάκδ ημο ΐ. Άνααακηζκμφ. 55 Μήπςξ ηεθζηά πνυηεζηαζ βζα δφμ δζαθμνεηζηέξ δζαθέηημοξ ηδξ ίδζαξ βθχζζδξ, μπςξ απμδεζηκφεηαζ απυ ηζξ απμηνοπημβναθήζεζξ; φιθςκα ιε ημκ Μ. Σζζηνζηζή, δ Γναιιζηή Ώ ακηαπμηνίκεηαζ ζε ιία αζμθζηή δζάθεηημ, έκς δ Γναιιζηή ΐ ζηδκ δςνζηή, ζημζπεία ηδξ μπμίαξ έπεζ εκημπίζεζ δ η. Έθδ Πμθοβζακκάηδ ήδδ ζημκ Αίζημ ηδξ Φαζζημφ. 56 Ίζςξ απυ ηδκ άθθδ δ πνμκμθμβζηή έπίθοζζξ ηδξ εκάνλεςξ ηδξ Γναιιζηήξ ΐ ηαζ μ ηυπμξ μπμο αοηή εβεκκήεδ κα έθοκε ημ πνυαθδια ηδξ ελεθίλεςξ ηδξ απυ ηδκ Γναιιζηή Ώ. Μία πνυηαζζξ είκαζ κα ζηναθμφιε ζηδκ πενζμπή ηδξ Κφπνμο. Σδκ επμπή ημο παθημφ ιζα ζοββεκήξ βναθή, δ Κοπνμιζκςσηή, ήηακ επίζδξ βκςζηή ζημ κδζί ηδξ Ώθνμδίηδξ. Σμ πζμ ζπμοδαίμ ηέκηνμ αοηήξ ηδξ πενζυδμο είκαζ δ πυθζξ Έβηςιδ ζηδκ ακαημθζηή αηηή ηδξ κήζμο. Βδχ εονέεδ έκα ιζηνυ ηιήια ιζαξ πζκαηίδαξ, πμο ακάβεηαζ ζηζξ ανπέξ ημο 16μο π.υ. ασ. Βάκ μ οπμθμβζζιυξ είκαζ ζςζηυξ, ηυηε δ Κοπνμιζκςσηή είκαζ παθαζμηένα ηδξ

Γναιιζηήξ ΐ. Σα ζδιεία ηδξ δζαθένμοκ απυ ηα ζδιεία ηςκ άθθςκ Μζκςζηχκ βναθχκ, αθθά πανμοζζάγμοκ ιενζηέξ μιμζυηδηεξ ιε ζδιεία ηδξ Γναιιζηήξ Ώ. φιθςκα ιε ημοξ Evans, Sundwall, Daniel, ηαζ Furumark, δ Κοπνμιζκςσηή βναθή πνμήθεε απυ ηδκ Γναιιζηή Ώ. Έκα είδμξ βναθήξ, πμο ιμζάγεζ ιε ηδκ Κοπνμιζκςσηή, αθθά ηαζ πμο εφημθα δζαηνίκεηαζ απυ αοηήκ, ακεηαθφθεδ ημ 1960 ζηδκ ανπαία πυθζ Οοβηανίη, ζηδκ ζδιενζκή Ras- Samra, ζηζξ αηηέξ ηδξ ονίαξ. Αίπθα ζηδκ ημζκςκία ηδξ Οοβηανίη, δ μπμία ζφιθςκα ιε ςνζζιέκμοξ ιεθεηδηέξ επνήζζιμπμζμφζε έκα ζδζυηοπμ ζθδκμεζδέξ αθθάαδημ βζα κα βναθή ηδκ δζηή ηδξ ζδιζηζηή (;) βθχζζα, οπήνπε ιία Κοπνζαηή απμζηία, πμο επνδζζιμπμζμφζε ηδκ βναθή ηδξ Μδηνμπυθεςξ ηδξ, ήδδ απυ ημ 1600-1100 δ 1050 π.υ. 57 Φαίκεηαζ υηζ δ βέκεζζξ ηδξ Βθθδκζηήξ βναθήξ γοιχεδηε ζε αοηά ηα εδάθδ. Σμ 1964 μζ ακαζηαθέξ ζηδκ πενζμπή Deir Alla ηδξ Εμνδακίαξ έθενακ ζημ θςξ ακάιεζα ζε αθθά εονήιαηα επζβναθέξ, μζ μπμίεξ εεεςνήεδζακ Φζθζζηαζσηέξ, επεζδή εφιζγακ έκημκα ηδκ Γναιιζηή ΐ ημο Ώζβαζαημφ ηυζιμο. φιθςκα ιε ημκ Trude Dothan, δζεοεοκηή ημο Ώνπαζμθμβζημφ Εκζηζημφημο ζημ Βανασηυ Πακεπζζηήιζμ ηδξ Εενμοζαθήι, πμθθμί οπέεεζακ ηυηε υηζ μζ Φζθζζηαίμζ έθενακ ιαγί ημοξ, ζηα εδάθδ, μπμο ιεηακάζηεοζακ, ηδκ αζβαζαηή ηθδνμκμιζά ημοξ. Δ ζδέα ήηακ εθηοζηζηή, αθθά απεννίθεδ απυ ημκ Trude Dothan, εθ υζμκ μπζ ιυκμκ μζ πζκαηίδεξ δεκ είπακ απμηνοπημβναθδεή, αθθά ηονίςξ επεζδή αοηή δ βναθή ελαθακίζεδηε ημκ 11 μ πενίπμο π.υ. αζ., υηακ μ ηυζιμξ ημο Ώζβαίμο εζζήθεε ζηδκ πενίμδμ ημο ακαθθααδηζζιμφ, πμο είκαζ ζοκχκοιδ ιε ημοξ ημηεζκμφξ Ώζχκεξ! 58 Χξ απυδεζλζ ηςκ θεβμιέκςκ ημο μ ηαεδβδηήξ Trude Dothanεπζηαθείηαζ δφμ ζθναβίδεξ ιε Κοπνμιοηήκασηή ηδξ Τζηέναξ Βπμπήξ ημο Υαθημφ (1300-1100 π.υ.), μζ μπμίεξ εονέεδζακ ζημ Ashdod ηαζ δεκ έπμοκ αηυιδ απμηνοπημβναθδεή. Ώθθά ηαζ δ ίδζα δ βθχζζα ηςκ Φζθζζηαίςκ παναιέκεζ αηαηακυδηδ. Βεεχνδζε θμζπυκ υηζ μζ Κνήηεξ-Φζθζζηαίμζ ηδξ πενζμπήξ οζμεέηδζακ ανβυηενα ημκ Υακαακζηζηυ πμθζηζζιυ ηαζ ηδκ βθχζζα ημο. Καζ υιςξ μζ κεχηενεξ ένεοκεξ Βθθήκςκ ηαζ Βαναίςκ ανπαζμθυβςκ ζηδκ πενζμπή ηδξ Εμνδακίαξ ηαζ ηδξ Παθαζζηίκδξ θένκμοκ ζημ θςξ υθμ ηαζ πενζζζυηενα εονήιαηα ηδξ Κνδημιοηδκαίηήξ ηθδνμκμιζάξ ζηδκ πενζμπή. Ώβκμχκηαξ ηα κεχηενα ζημζπεία, δ παθαζυηενδ ένεοκα δζεηφπςζε ημ επζπείνδια υηζ δ βθχζζα ηδξ Γναιιζηήξ ΐ δφζημθα εα ιπμνμφζε κα εεςνδεή Βθθδκζηή, εθ υζμκ πνμθακχξ είπε δεπεή ιέζς ηδξ Κφπνμο επζδνάζεζξ απυ ηα πανάθζα ηδξ Φμζκίηδξ, ηαζ άνα ηδξ ζδιζηζηήξ βθχζζαξ. Σμ αοηυ οπεζηδνίπεδ ηαζ βζα ηδκ Κοπνζαηή. ΐαζζηυ επζπείνδια ζηδκ ακάπηολζ αοηήξ ηδξ εεςνίαξ ήηακ υηζ ζηδκ Κφπνμ μζ πζκαηίδεξ ήζακ ρδιέκεξ, υπςξ μζ ΐααοθςκζαηέξ ηαζ υπζ άρδηεξ υπςξ μζ ιοηδκασηέξ. Σμ οθζηυ ηδξ βναθήξ ςδήβδζε πνμθακχξ ηαί ημοξ Κοπνίμοξ ζηδκ δζαιυνθςζζ ιζαξ ζθδκμεζδμφξ βναθήξ. Ώκ ζε ιία ημζκςκία πνδζζιμπμζμφζακ απμηθεζζηζηά πδθυ βζα ηδκ βναθή αοηή, δεκ εα ηδκ δζαηδνμφζακ ζηδκ ιμνθή αοηή επί πμθφ ηαζνυ. Δ βναθή δζεηήνδζε ηδκ ιμνθή ηδξ ζηδκ Βθθάδα, επεζδή ζηα ιένδ αοηά πνδζζιμπμζμφζακ ίζςξ ηαζ ηάπμζμ άθθμ οθζηυ ζηδκ εέζζ ημο πδθμφ, επάκς ζημ μπμίμ έβναθακ ιε πέκκα δ πζκέθθμ, πνδζζιμπμζχκηαξ ηδκ ιεθάκδ ηδξ

ζμοπζάξ. Δ εεςνία αοηή επζαεααζχεδηε πνζκ απυ θίβα πνυκζα ιε ηδκ άκαηάθορζ ημο ανπαζμηένμο ηεηναδίμο ημο ηυζιμο. Οζ ένεοκεξ, μζ υπμζεξ επναβιαημπμζήεδζακ απυ ημ Εκζηζημφημ Ναοηζηήξ Ώνπαζμθμβίαξ ηαηά ηα έηδ 1984-1994, ζημ ιοηδκασηυ καοάβζμ ημο Οοθμοιπμονμφκ, ζηδκ ανπαία Ώκηίθεθθμ απέκακηζ απυ ημ Καζηεθθυνζγμ (ζδι. Κάξ Σμονηίαξ) έθενακ ζημ θςξ ακάιεζα ζε άθθα πμθφηζια εονήιαηα ημ ανπαζυηενμ αζαθίμ ημο ηυζιμο, υπςξ επαναηηδνίζεδ ηυηε. Σμ αζαθίμ δ ηεηνάδζμ απεηεθείημ απυ δφμ λφθζκα πηοζζυιεκα θφθθα εκςιέκα ιε εθεθακημζηέσκμοξ ανιμφξ. Οσ εζςηενζηέξ επζθάκεζεξ ηςκ θφθθςκ δδιζμονβμφκ ημζθυηδηεξ ιε μνεμβχκζμ πενζπείθςια, βεβμκυξ πμο οπμδεζηκφεζ υηζ εβειίγμκημ ιε ηάπμζμ άθθμ οθζηυ, πνμθακχξ ηενί, επάκς ζημ υπμζμ εα έζηάθζγακ δ εα έπάναζζακ ηα βνάιιαηα. Άθθςζηε ηαζ μ ηαεδβδηήξ Ώβαπδηυξ Σζμπακάηδξ ενιδκεφεζ ηδκ μιδνζηή θνάζζ «βνάραξ εκ πζκάηζ πηοηηχ... ζήιαηα θοβνά» ημζμοημηνυπςξ. Ο πίκαηαξ εα ήηακ αθεζιιέκμξ ιε ηενί δ άθθμ οθζηυ, επάκς ζημ υπμζμ εα ιπμνμφζε έκα μλφ ενβαθείμ κα πάναλδ ζδιάδζα. 59 φιθςκα ιε ημκ Σμφνημ ηαεδβδηή Kemal Pulak, επίημονμ ηαεδβδηή Ώκενςπμθμβίαξ ζημ Εκζηζημφημ Ώνπαίαξ Ναοπδβζηήξ ημο Πακεπζζηδιίμο ημο Σέλαξ: μζ πζκαηίδεξ ακηζπνμζςπεφμοκ ηα πνςίιχηενα δείβιαηα ηέημζμο ηφπμο πζκαηίδςκ ηαζ ιπμνμφκ κα ιαξ μδδβήζμοκ ζηδκ ζηέρζ υηζ δ βναθή ήηακ πενζζζυηενμ δζαδεδμιέκδ απυ υ,ηζ έπζζηεφαιε ιέπνζ ζήιενα... Δ ακαηάθορζξ αθεζιιέκςκ ιε ηενί λφθζκςκ πζκαηίδςκ βναθήξ, απμδεζηκφεζ υηζ δ ζπεηζηή ακαθμνά απυ ημκ ιδνμ δεκ ήηακ ακαπνμκζζιυξ». 60 φιθςκα ιάθζζηα ιε ηυηε δδιμζίεοια ηδξ εθδιενίδμξ Βθεοεενμηοπίαξ, πμο επειεθήεδζακ μζ Ν. ΐανδζάιπαζδξ, Υν. Ε. Πζηηενυξ, Γ. αηεθθανάηδξ, Α. Θεμθακμπμφθμο-Κυκημο, Ε. Κ. Πνμιπμκάξ ηαζ Ώ. Μαγανάηδξ-Ώίκζάκ, ζημ έκα άηνμ ημο «αζαθίμο» ζχγμκηαζ ηνία ζδιεία ηδξ Γναιιζηήξ Ώ. 61 Σμ ζημζπείμ αοηυ είκαζ ζδζαίηενα ζδιακηζηυ, δζυηζ πνζκ απυ δφμ πνυκζα Έθθδκεξ δοζηοπχξ επζζηήιμκεξ άνπζζακ κα αιθζζαδημφκ ηδκ ηαηαβςβή ημο καοαβίμο βνάθμκηαξ υηζ ημ πθμίμ είπε λεηζκήζεζ απυ ηζξ ονμπαθαζζηζκζαηέξ αηηέξ ηαζ εεςνχκηαξ ημ ακαημθζηήξ πνμεθεφζεςξ. 62 Σδκ ίδζα ζηζβιή ηαηά ηδκ μπμία ημ πενζεπυιεκμ ημο πθμίμο ημο 14μο δ 13μο π.υ. αζ. έιμζαγε κα είημκμβναθή ημοξ θμβζζηζημφξ ηαζ μζημκμιζημφξ ιοηδκασημφξ ηαηαθυβμοξ. Ώκάιεζα ζηα εονήιαηα πενζεθαιαάκμκημ νδηίκδ ηενεαίκεμο, ηάθακηα φαθυπαζηαξ ηονημοάγ ηαζ ιςα, αζβοπηζαηυξ έαεκμξ, αοβά ζηνμοεμηαιήθμο, εθεθακημζηυ, ηοπνζαηά αββεία, πακαακζηζημί αιθμνείξ, ζηαναααίμζ, πάκδνεξ απυ βοαθί, απάηδ, θαβεκηζακή, ηεπνζιπάνζ, δφμ πολίδεξ ζε ζπήια πάπζαξ, ηααμφηζ πεθχκαξ, ίζςξ βζα ηδκ ηαηαζηεοή ιζαξ θφναξ ηφπμο πέθομξ, εθζέξ, ζηαθφθζα, νυδζα, ηφιζκμ, ημνίακδνμξ, ζζηάνζ, ηνζεάνζ, έκαξ πίεμξ βειάημξ εθαζυθαδμ, ήθεηηνμ απυ ηδκ ΐαθηζηή, πάθηζκα λίθδ ιοηδκασημφ ηαζ ζονζαημφ ηφπμο. Καζ ακ αηυια δεκ έπεηε πεζζεή βζα ηδκ ηαηαβςβή ηαζ πνμέθεοζζ ημο πθμίμο, ακαθένμοιε υηζ ημ ηφνζμ θμνηίμ ημο πθμίμο ήηακ ηοπνζαηυξ παθηυξ ζε ηάθακηα αάνμοξ 10 ηυκκςκ ηαζ 1 ηυκμξ ηαζζζηένμο. Τπήνπακ δδθαδή ιέηαθθα ζε ακαθμβία 10/1, ιε άθθα θυβζα δ αηνζαήξ ακαθμβία ζε πενζεηηζηυηδηα ιεηάθθςκ ηςκ μνεζπάθηζκςκ ιοηδκασηχκ μπθχκ. 63 Σμ ζπμοδαζυηενμ εφνδια υιςξ ελαημθμοεεί κα είκαζ ημ πηοηηυ πζκάηζμ, μπζ ιυκμκ δζυηζ επζαεααζχκεζ ηδκ Οιδνζηή πανάδμζζ, 64 αθθά

ηαζ δζυηζ επαθδεεφεζ ημοξ ζζπονζζιμφξ ημο Chadwick ζπεηζηά ιε ηδκ μκμιαζία ηςκ βναθέςκ ζηδκ πνμσζημνζηή Κνήηδ. φιθςκα ιε ημκ ηαεδβδηή Ε. Πνμιπμκά, αζθαθχξ ηαζ εα οπήνπακ εζδζημί οπάθθδθμζ επζθμνηζζιέκμζ ιε ηδκ ηήνδζζ ηςκ θμβζζηζηχκ αζαθίςκ ηςκ Μοηδκασηχκ ακαηηυνςκ. Βπνυηεζημ ιάθζζηα βζα ακαηημνζημφξ βναθείξ, μζ υπμζμζ ελεπαζδεφμκημ ζε ζπμθεία, υπςξ απμδεζηκφεζ δ ιεβάθδ μιμζυηδηα ημο ηνυπμο ζοκηάλεςξ ηςκ πζκαηίδςκ ηαζ ηδξ βθχζζαξ, πμο επνδζζιμπμζείηαζ. Πςξ απεηαθμφκημ άνα βε αοημί μζ εζδζημί βναιιαηείξ ηςκ ακαηηυνςκ; Ώκαγδηχκηαξ ηαζ ιδκ εονίζημκηαξ ημκ παναδμζζαηυ υνμ βναθεφξ δ ημ νήια βνάθς 65 ζηζξ πζκαηίδεξ ηδξ Γναιιζηήξ ΐ, μ Chadwick εζηνάθδ ζημοξ Κοπνίμοξ ηδξ ηθαζζηήξ πενζυδμο, μζ μπμίμζ πνδζζιμπμζμφζακ ημ νήια αιίλσ ζοκχκοιμ ημο γςβναθίγς. Ώκ μζ ζοκηδνδηζημί Κφπνζμζ θμζπυκ είπακ δζαηδνήζεζ αοηυ ημ νήια, ηυηε εα έπνεπε κα ράλμοιε βζα ιζα πανυιμζα νίγα ηαζ ζηδκ Μοηδκασηή δζάθεηημ. Καζ πνάβιαηζ, ζε ιία πενίπηςζζ εονίζημοιε ηάπμζμοξ ακενχπμοξ ιε πανυιμζμ επάββεθια κα παναηηδνίγςκηαζ ςξ αινηθνί δ αιείπηαη, δδθαδή «γςβνάθμζ» ηαζ μπζ «βναθείξ». Μία ζοκήεεζα, δ μπμία εα έπεαίςκε ζηδκ Βθθδκζηή βθχζζα ιέπνζ ηαζ ημοξ Μεηααογακηζκμφξ πνυκμοξ ζηα ένβα ηςκ Βπηακδζίςκ ηαζ Κνδηχκ γςβνάθςκ: Αμιήκζημξ έπμίδζεκ δ έβναρεκ. Άθθςζηε μ ιδνμξ πνδζζιμπμζεί ημ νήια βνάθς ιε ηδκ έκκμζα ημο πανάζζς ηαζ ημο ηυας. 66 Βάκ δεπεμφιε θμζπυκ υηζ οπήνπε ηάπμζμ άθθμ είδμξ βναθίδαξ, άνα ήηακ δζαθμνεηζηυξ ηαζ μ υνμξ ιε ημκ υπμζμ έδδθμφημ δ εκένβεζα. Βπί πθέμκ ζηα ιοηδκασηά ηείιεκα δζαζχγεηαζ αηυιδ ιία έκκμζα, πμο ίζςξ ακηαπμηνίκεηαζ ζε αοηυκ ημκ ηθάδμ: di-pte-ra-po-ro, δζθεεναθυνμξ. Ώπεηαθμφκημ ανά βε έηζζ αοημί, μζ υπμζμζ ιεηέθενακ ηα δένιαηα ή ηαζ αοημί μζ μπμίμζ έβναθακ επάκς ζε αοηά ηα πνμσζημνζηά ηεθηένζα (ανπ. δζθεένεξ); 67 Ίζςξ ηαζ κα ιδκ ιάεμοιε πμηέ. Γεκζηά θαίκεηαζ υηζ μζ Μοηδκαίμζ δεκ εεεςνμφζακ ηαζ ηυζμ ζπμοδαίμ ημ επάββεθια ημο βναθέςξ, υπςξ μζ Ώζβφπηζμζ, πμο ημ είπακ εεμπμζήζεζ. Οζ βναθείξ ζηδκ Ώνπαία Ώζβοπηζαηή ημζκςκία ήηακ ιζα ελέπμοζα ηάλζξ επαββεθιαηζχκ. Ώοηήκ ηδκ ελέπμοζα ηαλί ζοιαμθίγμοκ ηαζ ηα βκςζηά αβάθιαηα ηςκ βναθέςκ, πμο πανζζηάκμκηαζ ζε υηθάγμοζα ζηάζζ ιε έκακ ακμζβιέκμ πάπονμ πάκς ζηα ζηέθδ ημοξ. Δ βναθή ήηακ έκα επάββεθια βζα θίβμοξ. Αεκ επζηνεπυηακ ζημκ θαυ κα ιζακδ ηα εεία θυβζα. Μήπςξ αοηή δ ιδ έκημκδ πνμαμθή ημο επαββέθιαημξ ημο βναθέςξ ζηδκ Μζκςζηή ηαζ Μοηδκασηή Βθθάδα, οπμδεζηκφεζ αηνζαχξ ηαζ ημ ιζηνυ πμζμζηυ ηςκ ακαθθάαδηςκ, πμο οπήνπακ; Ίζςξ έηζζ κα έλδβήηαζ αηυιδ ηαζ δ πνυμδμξ ζημκ ημιέα ηδξ βθχζζαξ, ιζαξ βθχζζαξ, πμο δζανηχξ ελεθίζζεηαζ ακάθμβα ιε ηζξ ακάβηεξ ηδξ ηάεε επμπήξ. Φεάκμοιε έηζζ ζημκ 14μ π.υ. ασ. κα έπμοιε δζαιμνθχζεζ μπζ ιυκμ βναιιαηζηή (ηθίζεζξ, βέκδ, ανζειμί), αθθά ηαζ ζοκηαηηζηυ. ηδκ Κφπνμ μιςξ θαίκεηαζ υηζ δ ελέθζλζξ ήηακ αναδφηενδ, σζςξ επεζδή πνδζζιμπμζμφζακ ηονίςξ πδθυ. Με ιζακ μπζ ηαζ ηυζμ αζπιδνή βναθίδα, ημ πάναβια βίκεηαζ βνδβμνχηενμ ηαζ ηα ζδιεία ιζηνυηενα, ιζα ζπμοδαία μζημκμιία, μηακ ζηεθεή ηακείξ πυζμ μβηχδδξ είκαζ μ πδθυξ. Γζ αοηυ παναηδνείηαζ ακάθμβδ ηνμ-πμπμίδζζξ ζηδκ ελέθζλζ ηδξ ζθδκμεζδμφξ βναθήξ ηαζ ζηδκ ΐααοθχκα. Οζ ανπζημί παναηηήνεξ, πμο είκαζ εοδζάηνζηα ζδεμβνάιιαηα, ανβυηενα βίκμκηαζ ηοπμπμζδιέκα ζπήιαηα απμηεθμφιεκα απυ