ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΑΚΑ. ΕΤΟΣ 2003-2003 ΣΧΟΛΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ 4 ο ΕΞΑΜΗΝΟ Μάρτιος 2004 ΤΟΜΕΑΣ Ι ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΥ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΥ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΣ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ 4 ιδακτική Οµάδα: Βαλεντίνη Καρβουντζή Λέκτορας (Π.. 407/80) Μαρία Μαρλαντή Λέκτορας (Π.. 407/80) ήµητρα Νικολάου Λέκτορας (Π.. 407/80) Θεανώ Φωτίου Καθηγήτρια 1
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ: Α. ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Β. ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΡΟΠΟΣ Ι ΑΣΚΑΛΙΑΣ Γ. Η ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΑΙ ΤΟ ΟΙΚΟΠΕ Ο. ΚΤΙΡΙΟΛΟΓΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Ε. ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΠΑΡΑ ΟΣΗ ΣΤ. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑΤΑ Στο 4 ο εξάµηνο συνεχίζουµε τον προβληµατισµό και την συνθετική διαδικασία σε θέµατα κατοικίας µικρής κλίµακας που ξεκίνησε στο προηγούµενο εξάµηνο. Στο 3 ο εξάµηνο σχεδιάζουµε µια µονοκατοικία, στο 4 ο αντίστοιχα ένα σύνολο περισσότερων κατοικιών. Περνάµε δηλαδή από την µονάδα κατοικίας τη µονοκατοικία στην οµάδα κατοικιών στο σύνολο. Η ενασχόλησή µας µε τα θέµατα κατοικίας σε δύο συνεχή εξάµηνα γίνεται γιατί η κατοικία είναι από τα σηµαντικότερα συνθετικά προβλήµατα. Είναι η κατοικία που συγκροτεί κυρίως τον ιστό της πόλης και διαµορφώνει την εικονογραφία της, που καθορίζει τον τρόπο ζωής του καθενός και αποτελεί κοινό αγαθό και η οποία θα αποτελέσει ένα από τα σηµαντικότερα πεδία της επαγγελµατικής σας απασχόλησης ως αρχιτέκτονες στο µέλλον. Στόχος του 4 ου εξαµήνου όπως και του 3 ου είναι να εξοικειωθείτε µ αυτό το µεγάλο θέµα, να το αγαπήσετε, για να σχεδιάσετε και να χτίσετε στο µέλλον σπίτια «δοχεία ζωής», όπως λέει ο Άρης Κωνσταντινίδης. Σπίτια µε γνώση, µε φαντασία, µε στοχασµό Η έµφαση στη συνθετική διαδικασία στο 4 ο εξάµηνο είναι ο συνδυασµός και οι σχέσεις των κατοικιών στο χώρο, η οργάνωση των µονάδων σε ενιαίο σύνολο αντιµετωπίζοντας την κάθε µία χωριστά, ως µονάδα αλλά και ως µέρος ενός συνόλου, µελετώντας τις σχέσεις που δηµιουργούν στη ζωή και στον χώρο. Θα συνεχίσετε εποµένως και θα διευρύνετε τον προβληµατισµό που αναπτύξατε το 3 ο εξάµηνο. Παράλληλα όµως, στη δική µας οµάδα, σας ζητάµε να προβληµατιστείτε και να απαντήσετε σε τρία µείζονα ζητήµατα της εποχής µας: α. τις αλλαγές στην πυρηνική οικογένεια β. τις βιοκλιµατικές ανάγκες των σπιτιών. γ. τον υπαίθριο τρόπο ζωής των Ελλήνων. 2
ηλαδή να σχεδιάσετε και να προτείνετε: α. Σπίτια ανοιχτά στις εξελίξεις του µέλλοντος, που θα στεγάσουν πέρα από την γνωστή πυρηνική οικογένεια (πατέρας, µητέρα, παιδιά) µε την οποία ασχοληθήκατε, νέες συγκατοικήσεις και νέες συλλογικότητες. β. Σπίτια που θα είναι βιώσιµα γιατί η επιδερµίδα τους, οι όψεις τους θα ανταποκρίνονται στις κλιµατικές αλλαγές µέσα στη µέρα και τον χρόνο κρύο, βροχή, ήλιος, σκιά, άνεµος. γ. Σπίτια που θα υλοποιούν στο χώρο τον αίθριο τρόπο ζωής των Ελλήνων. Β. ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΡΟΠΟΣ Ι ΑΣΚΑΛΙΑΣ Ο προτεινόµενος τρόπος διδασκαλίας υλοποιεί τους στόχους που θέτει το µάθηµα και οι οποίοι για τη διδακτική οµάδα είναι οι εξής: 1. Η γνώση και η εµπειρία που κατακτήθηκε στο 3 ο εξάµηνο χρησιµοποιείται ως βάση, διευρύνεται και επανεξετάζεται. Αυτό µπορεί να σηµαίνει εκπαιδευτικά π.χ. ότι οι σπουδαστές - σπουδάστριες χρησιµοποιούν κατ αρχήν εφ όσον το επιθυµούν για το σχεδιασµό της µεγαλύτερης κατοικίας, την κατοικία που σχεδίασαν στο προηγούµενο εξάµηνο. Βεβαίως θα την επανεξετάσουν, θα την τροποποιήσουν και θα την εντάξουν στα νέα δεδοµένα. 2. Η συνθετική έµφαση του µαθήµατος είναι η µετάβαση από τη µονάδα στο σύνολο, από την ιδιο κατοίκηση στην συγκατοίκηση. Θα αναζητηθούν λοιπόν µεθοδικά τα συνθετικά εκείνα στοιχεία που οδηγούν σ αυτή τη µετάβαση, δηλαδή: Οι τόποι ιδιωτικού δηµόσιου και οι διαβαθµίσεις τους. Η κοινή λογική δοµής και µετρικών σχέσεων που διέπουν τις 4 κατοικίες. Η σχέση τους και η θέση τους στο χώρο, σε τοµή, σε κάτοψη, σε όγκο 3. Η κατανόηση ότι η αναλυτική και συνθετική διαδικασία είναι ενιαία και αδιαίρετη και ότι η ανάλυση και η σύνθεση αποτελούν µία ενότητα. Προτείνουµε λοιπόν µια µεθοδολογία που προωθεί ταυτόχρονα από την αρχή του µαθήµατος τις αναλυτικές επεξεργασίες προγράµµατος, σενάρια, νοήµατα και τις χωρικές τους εκδοχές:. Αυτό θα γίνει σε τρία επίπεδα: α. νοηµατικό συγκρότηση σεναρίων έννοιες. β. χωρικό διερεύνηση χωρικών σχέσεων τόπος. γ. υλικό διερεύνηση της υλικότητας του χώρου µαλακό σκληρό, διαφανές αδιαφανές. Γ. Η ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΑΙ ΤΟ ΟΙΚΟΠΕ Ο. Το οικόπεδο βρίσκεται στην περιοχή της Ανω Γλυφάδας η οποία συνορεύει µε τον ήµο Ελληνικού, τη Γλυφάδα και τη Βούλα. Μικρός οικισµός αλιέων κατά τη δεκαετία του 1920, η Γλυφάδα γνώρισε συνεχή ανάπτυξη ως παραθαλάσσιο θέρετρο ήδη από την δεκαετία του 1930 και ως δυναµικό προάστειο της Αθήνας κατά τις τελευταίες δεκαετίες. Αποτελεί περιοχή αναψυχής και κατοικίας 3
υψηλών και µέσων εισοδηµάτων, µε διαρκή πληθυσµιακή αύξηση. Η οικονοµική της δραστηριότητα κυριαρχείται από τους τοµείς του εµπορίου και των εστιατορίων. Οι χρήσεις τουρισµού, αναψυχής και αθλητισµού απευθύνονται σ ένα ευρύ φάσµα εισοδηµάτων και ενδιαφερόντων, κυριαρχούν στην παραλιακή ζώνη της Γλυφάδας, η οποία αποτελεί επίσης βασικό πόλο προσέλκυσης για ολόκληρο το λεκανοπέδιο της Αθήνας. Το οικόπεδο βρίσκεται στις παρυφές του Υµηττού και χαρακτηρίζεται ως προς τη µορφολογία του εδάφους απ αυτόν. Το κλίµα της περιοχής είναι το κλίµα της Αττικής. ηλαδή: Ζεστά ξηρά καλοκαίρια και ήπιο βροχερό χειµώνα. Οι διευθύνσεις των ανέµων εντοπίζονται σε δύο κύριους άξονες Β ή ΒΑ και Ν ή ΝΑ. Το µεσηµέρι και τις πρώτες απογευµατινές ώρες οι άνεµοι ισχυροποιούνται. Τους µήνες εκέµβριο και Ιανουάριο σχεδόν τις µισές µέρες του µήνα κατά µέσο όρο βρέχει, ενώ ο Ιουνιος και ο Ιούλιος είναι οι ξηρότεροι µήνες. Η φυσική βλάστηση της περιοχής χαρακτηρίζεται από τα σχίνα και τις αγριεληες και µπορεί να διακριθεί σε δύο κατηγορίες: α) έντρα και θάµνοι της µεσογειακής χλωρίδας π.χ. πεύκα, κυπαρίσσια, πουρνάρια, σχίνα και εληές. β) έντρα και θαµνοστοιχίες καλλοπιστικών ειδών κυρίως ξενικών π.χ. ευκάλυπτος, πικροδάφνη, δενδρολίβανο, πυράκαθνος, µιµόζα.. ΤΟ ΚΤΙΡΙΟΛΟΓΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ. Το συγκρότηµα θα αποτελείται από τέσσερις κατοικίες: Μια κατοικία των 120 τ.µ. 140τ.µ. ύο κατοικίες των 90-100 τ.µ. Μια κατοικία των 60-75τ.µ. Κοινός χώρος χαλάρωσης και νερού Αποθηκευτικοί χώροι, 10 τ.µ. περίπου για κάθε κατοικία. Λεβητοστάσιο κοινόχρηστο 15 τ.µ. Χώροι στάθµευσης για 4 αυτοκίνητα. Εσείς θα επιλέξετε το σενάριο ζωής των χρηστών για την κάθε κατοικία, δοκιµάζοντας και νέες µορφές συγκατοίκησης πέρα από το στερεότυπο της πυρηνικής οικογένειας, λαµβάνοντας υπ όψη ότι όλοι µαζί θα συνυπάρξουν µέσα σε ένα πλαίσιο ανοικτών συλλογικών χώρων. Πρέπει να επισηµάνουµε ότι τα εµβαδά αναφέρονται στους κτισµένους χώρους και ότι οι ηµιυπαίθριοι χώροι υπολογίζονται επιπλέον. Ε. ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΠΑΡΑ ΟΣΗ. Το µάθηµα θα οργανωθεί µε εισηγήσεις από την διδακτική οµάδα και διδασκαλία µε βάση τις προτάσεις των σπουδαστών και σπουδαστριών στις 4 διδακτικές οµάδες που θα συγκροτηθούν. 4
Η επίσκεψη στο οικόπεδο, το ηµερολόγιο των διαλέξεων και δύο ενδιάµεσες παραδόσεις και κριτική θα ανακοινωθούν µετά την έναρξη του µαθήµατος. Η διδασκαλία απαιτεί την συµµετοχή, παρουσία και συµβολή όλων, γιατί βασίζεται στην αλληλοδιδαχή και στη συγκριτική ανάδειξη κοινών προβληµάτων. Συνιστάται η δηµιουργία διµελών οµάδων από τους σπουδαστές στριες. Τελική Παράδοση. Με την ολοκλήρωση του µαθήµατος σας ζητείται να παραδώσετε τα παρακάτω: 1. Τοπογραφικό σε κλίµακα 1/100, που θα περιέχει το κτίριο µέσα στον άµεσο περιβάλλοντα χώρο. Θα επισηµαίνονται το όριο του οικοπέδου, χαρακτηριστικές στάθµες, η θέση του Βορρά, γύρω δρόµοι και κτίρια. 2. Όλες οι κατόψεις (µε τον εξοπλισµό των χώρων) σε κλίµακα 1/100. 3. Τοµές και όψεις σε κλίµακα 1/100. 4. Κάτοψη, τοµή και όψη χαρακτηριστικού τµήµα του συγκροτήµατος σε κλίµακα 1/50. 5. Σκίτσα, φωτογραφίες, κολλάζ και προοπτικά που αποτυπώνουν την εξέλιξη του θέµατος και αποσαφηνίζουν την τελική πρόταση. 6. Μία σελίδα Α4 µε κείµενα και σκίτσα στα οποία αναδεικνύονται τα σενάρια ζωής και οι βασικές, νοηµατικές και χωρικές ιδέες στις οποίες βασίζεται η πρόταση. 7. Μακέτα σε κλίµακα 1:100. 1) Αρης Κωνσταντινίδης, ιπλοκατοικία στις Σπέτσες, Θέµατα Χώρου και Τεχνών 2/1971 2) Τ.Μπίρης και.μπίρης, Τριπλοκατοικία στην Πολιτεία, Αρχιτεκτονικά Θέµατα 23/1989 3) Atelier 66, Οικισµός προσωπικού Εταιρείας Μεταλλείων, ίστοµο Βοιωτίας, Θέµατα Χώρου και Τεχνών 25/1994 4) Ελένη Πορτάλιου, Τριπλοκατοικία στο Μετς, Πανελλήνια Έκθεση Αρχιτεκτονικού Έργου, Πάτρα 2000. 5) Αγνή Κουβελά, Εξοχική Κατοικία στην Άνδρο, Θέµατα Χώρου και Τεχνών 32/2001 6) Παντελής Νικολακόπουλος, Τρεις κατοικίες στην Εκάλη, Θέµατα Χώρου και Τεχνών 32/2001 7) Μies van der Rohe, Farnsworth house, Piano Illinois, Mies in America ed. Ph. Lampert, Harry N. Abrams Inc., Publ.2001 8) Le Corbusier, Two house for the city of Stuttgart Weissnhof, Le Corbusier 1910-1960, Boesinger/Girsberger, ed.zurich, 1960. 5