ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ A ΛΥΚΕΙΟΥ Κεφ. 2, 20-23 Λακεδαιμόνιοι δὲ οὒκ ἔφασαν πόλιν Ἑλληνίδα ἀνδραποδιεῖν μέγα ἀγαθὸν εἰργασμένην ἐν τοῖς μεγίστοις κινδύνοις γενομένοις τῇ Ἑλλάδι, ἀλλ ἐποιοῦντο εἰρήνην ἐφ ᾧ τά τε μακρὰ τείχη καὶ τὸν Πειραιᾶ καθελόντας καὶ τάς ναῦς πλὴν δώδεκα παραδόντας καὶ τοὺς φυγάδας καθέντας, τὸν αὐτὸν ἐχθρὸν καὶ φίλον νομίζοντας Λακεδαιμονίοις ἕπεσθαι καὶ κατὰ γῆν καὶ κατὰ θάλατταν ὅποι ἂν ἡγῶνται. Θηραμένης δὲ καὶ οἱ σῦν αὐτῷ πρέσβεις ἐπανέφερον ταῦτα εἰς τάς Ἀθήνας. Εἰσιόντας δ αὐτοὺς ὄχλος περιεχεῖτο πολύς, φοβούμενοι μὴ ἄπρακτοι ἥκοιεν οὐ γὰρ ἔτι ἐνεχώρει μέλλειν διὰ τὸ πλῆθος τῶν ἀπολλυμένων τῷ λιμῷ. Τῇ δὲ ὑστεραίᾳ ἀπήγγελλον οἱ πρέσβεις ἐφ οἷς ο οἱ ο Λακεδαιμόνιοι ποιοῖντο τὴν τ εἰρήνην ε προηγόρει δὲ αὐτῶν Θηραμένης, λέγων ὡς χρή πείθεσθαι Λακεδαιμονίοις καὶ τὰ τεί- χη περιαιρεῖν. Ἀντειπόντων δέ τινων αὐτῷ, πολὺ δὲ πλειόνων συνεπαινεσάντων ἔδοξε δέχεσθαι τὴν εἰρήνην. Μετὰ δὲ ταῦτα Λύσανδρός τε κετέπλει εἰς τὸν Πειραιά καὶ οἱ φυγάδες κατῇσαν καὶ τὰ τείχη κατέσκαπτον ὑπ αὐλητρίδων πολλῄ προθυμία, νομίζοντες ἐκείνην τὴν ἡμέραν τῇ Ἑλλάδι ἄρχειν τῆς ἐλευθερίας. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Α. Ποιοι ήταν οι όροι της ειρήνης σύμφωνα με το παραπάνω απόσπασμα; Ποιον από αυτούς ο Ξενοφώντας θεωρεί πιο σημαντικό και πώς φαίνεται αυτό μέσα στο κείμενο; Β. Οι Αθηναίοι αποδέχτηκαν τους όρους των Λακεδαιμονίων; Ποιοι, κατά τη γνώμη σας, παράγοντες έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην τελική τους απόφαση; Γ. α) Να γίνει εγκλιτική αντικατάσταση στους παρακάτω ρηματικούς τύπους: ποιοῖντο, ἡγῶνται β) Να γίνει χρονική αντικατάσταση στους ρηματικούς τύπους: ἀπήγγελλον, λέγων γ) Να γράψετε τις πλάγιες πτώσεις των παρακάτω ουσιαστικών του κειμένου, στον αριθμό που βρίσκονται: τείχη, ναῦς, πρέσβεις, θάλατταν. α) Να αναγνωρίσετε συντακτικά τις παρακάτω δευτερεύουσες προτάσεις: 1. μή ἄπρακτοι ἥκοιεν 2. ἔφ οἱς οἱ Λακεδαιμόνιοι ποιοῖντο τήν εἰρήνην 3. Ὡς χρή πείθεσθαι Λακεδαιμονίοις καί τά τείχη περιαιρεῖν β) Να αναγνωρίσετε συντακτικά τις υπογραμμισμένες λέξεις του κειμένου: πόλιν, παραδόντας, φίλον, ἄπρακτοι, πείθεσθαι, ἀντειπόντων, ἄρχειν. Ε. Με ποιες λέξεις του κειμένου έχουν ετυμολογική συγγένεια τα: αυτόφωρο, κάθετος, απόγονος, νηοπομπή, πρακτικός, χυμός. ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α. Οι όροι που πρότειναν οι Λακεδαιμόνιοι ήταν να γκρεμίσουν τα Μακρά Τείχη και τα τείχη του Πειραιά. Να παραδώσουν το στόλο τους εκτός από τα δώδεκα πλοία. Να δεχτούν την επιστροφή στην πόλη των εξόριστων ολιγαρχικών. Να έχουν τους ίδιους φίλους και εχθρούς με τους Λακεδαιμόνιους και να ακολουθούν αυτούς σε όλες τις εκστρατείες. Ο Ξενοφώντας θεωρεί ότι ο πιο βασικός - 1 -
όρος που προτείνουν οι Λακεδαιμόνιοι είναι να τους ακολουθούν οι Αθηναίοι ως σύμμαχοι στις εκστρατείες που εκείνοι θα αποφάσιζαν και θα εκτελούσαν. Ο όρος αυτός δίνεται με το απαρέμφατο «ἕπεσθαι». Το απαρέμφατο είναι χρόνου ενεστώτα για να δείξει την παντοτινή ισχύ του όρου. Β. Οι όροι που έθεσαν οι Λακεδαιμόνιοι για ειρήνη συζητούνται στην εκκλησία του δήμου μέσα σε μια ατμόσφαιρα που χαρακτηρίζουν οι αντικρουόμενες απόψεις και η ένταση. Τελικά οι Αθηναίοι αποδέχονται τους όρους (ἔδοξε δέχεσθαι τήν εἰρήνην). Καθοριστικό ρόλο στην τελική τους απόφαση έπαιξαν, αφενός, οι δύσκολες συνθήκες διαβίωσης των Αθηναίων και αφετέρου ο Θηραμένης, ο οποίος ενεργώντας ύπουλα και προδοτικά όλο αυτό το διάστημα και προσδοκώντας πολιτικά οφέλη από τους Σπαρτιάτες συνηγορεί υπέρ της αποδοχής των όρων από την πλευρά των Αθηναίων. Γ. α) Οριστική Υποτακτική κή Ευκτική κή Προστακτική Απαρέμφατο Μετοχή ἡγοῦνται ἡγῶνται ἡγοῖντο ἡγείσθων / ἠγείσθωσαν ἡγεῖσθαι ἡγούμενος / -μένη / -μένον ποιοῦντο ποιῶνται ποιοῖντο ποιείσθων / ποιείσθωσαν ποιεῖσθαι ποιούμενος / -μένη / -μένον β) Ενεστώτας Παρατατικός Μέλλοντας Αόριστος Παρακείμενος Υπερσυντέλικος ἀπαγγέλλουσιν ἀπήγγελλον ἀπαγγελοῦσι ἀπήγγειλαν ἀπηγγέλκασιν ἀπηγγέλκεσαν λέγων - λέξων - ἐρῶν λέξας - εἰπών εἰρηκώς - γ) Γενική οτική Αιτιατική τῶν τειχῶν τοῖς τείχεσι τὰ τείχη τῆς νεώς τῇ νηί τήν ναῦν τῶν πρέσβεων τοῖς πρεσβεσι τούς πρέσβεις τῆς θαλάττης τῇ θαλάττη τήν θάλατταν. α) 1. ευτερεύουσα ονοματική ενδοιαστική πρόταση. Εισάγεται με τον ενδοιαστικό σύνδεσμο μη. Εκφέρεται με ευκτική του πλαγίου λόγου (ἥκοιεν), γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (άμεση εξάρτηση από τη μετοχή φοβούμενη, έμμεση από το ρήμα περιεχεῖτο). Λειτουργεί ως αντικείμενο στη μετοχή φοβούμενοι 2. ευτερεύουσα ονοματική πλάγια ερωτηματική πρόταση μερικής άγνοιας. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία ἐφ οἷς. Εκφέρεται με ευκτική του πλαγίου λόγου (ποιοῖντο) γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (ἀπήγγελον). Λειτουργεί ως αντικείμενο στο ρήμα της κύριας πρότασης εξάρτησης. 3. ευτερεύουσα ονοματική ειδική πρόταση. Εισάγεται με τον ειδικό σύνδεσμό ὡς προς δήλωση υποκειμενικής κρίσης. Εκφέρεται με απλή οριστική ενεστώτα (χρή) και δηλώνει το πραγματικό στο παρόν. Λειτουργεί ως α- ντικείμενο στην μετοχή της κύριας πρότασης (λέγων). - 2 -
β) πόλιν : αντικείμενο στο ειδικό απαρέμφατο ἀνδραποδιεῖν παραδόντας : χρονική μετοχή συνημμένη στο Ἀθηναίους. Προτερόχρονο στο μέλλον φίλον : κατηγορούμενο στο αντικείμενο της μετοχής νομίζοντας ἄπρακτοι : επιρρηματικό κατηγορούμενο του τρόπου πείθεσθαι : τελικό απαρέμφατο υποκείμενο στο απρόσωπο ρήμα χρή ἀντειπόντων : γενική απόλυτη χρονική μετοχή. Προτερόχρονο στο παρελθόν ἄρχειν : ειδικό απαρέμφατο αντικείμενο στη μετοχή νομίζοντες. Ε. αυτόφωρο : ἐπανέφερον κάθετος : καθέντας απόγονος : γενομένοις νηοπομπή : ναῦς πρακτικός : ἄπρακτοι χυμός : περιεχεῖτο - 3 -
Κεφ. 3, 50-51 Ὡς δὲ εἰπὼν ταῦτα ἐπαύσατο καὶ ἡ βουλὴ δήλη ἐγένετο εὐμενῶς ἐπιθορυβήσασα, γνοὺς ὁ Κριτίας ὅτι εἰ ἐπιτρέψοι τῇ βολῇ διαψηφίζεσθαι περὶ αὐτοῦ, ἀναφεύξοιτο, καὶ τοῦτο οὐ βιωτὸν ἡγησάμενος, προσελθὼν καὶ διαλεχθεὶς τὶ τοῖς τριάκοντα ἐξῆλθε, καὶ ἐπιστῆναι ἐκέλευσε τοὺς τὰ ἐγχειρίδια ἔχοντας φανερὼς τῇ βουλῇ ἐπὶ τοῖς δρυφάκτοις Πάλιν δὲ εἰσελθὼν εἶπεν «Ἐγώ, ὦ βουλή, νομίζω προστάτου ἔργον εἶναι οἵου δεῖ, ὃς ἂν ὁρῶν τοὺς φίλους ἐξαπατωμένους μὴ ἐπιτρέπῃ. Καὶ ἐγὼ οὖν τοῦτο ποιήσω. Καὶ γὰρ οἵδε οἱ ἐφεστηκότες οὔ φασιν ἡμῖν ἐπιτρέψειν, εἰ ἀνήσομεν ἄνδρα τὸν φανερὼς τὴν ὀλιγαρχίαν λυμαινόμενον. Ἐστὶ δὲ ἐν τοῖς καινοῖς νόμοις τῶν μὲν ἐν τοῖς τρισχιλίοις ὄντων μηδένα ἀποθνῄσκειν ἄνευ τῆς ὑμετέρας ψήφου, τῶν δ ἔξω τοῦ καταλόγου κυρίους εἶναι τοὺς τριάκοντα θανατοῦν. Ἐγὼ οὖν, ἔφη, Θηραμένην τουτονὶ ἐξαλείφω ἐκ τοῦ καταλόγου, συνδοκοῦν ἅπασιν ἡμῖν. Καὶ τοῦτον ἔφη, ἡμεῖς θανατοῦμεν» ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Α. Ο Κριτίας ενώ στην ουσία παίρνει μόνος του τις αποφάσεις, τις παρουσιάζει ως προϊόν συναπόφασης και ομοφωνίας. α) Από που φαίνεται αυτό; β) Για ποιο λόγο τις παρουσιάζει έτσι; Β. α) Να γίνει χρονική αντικατάσταση στους ρηματικούς τύπους: ἐγένετο, ἀναφεύξοιτο, ὁρῶν β) Να γραφούν οι πλάγιες πτώσεις στον αριθμό και το γένος που βρίσκονται τα παρακάτω: διαλεχθείς, ἄνδρα, τῆς ὑμετέρας, τοῦτον, ὃς Γ. α) Να αναγνωρίσετε συντακτικά τις λέξεις που σας δίνονται: ταῦτα, τῇ βουλῇ, ἐπὶ τοῖς δρυφάκτοις, ἐξαπατωμένους, οὐκ ἐπιτρέψειν, θανατοῦν β) Να αναγνωρίσετε συντακτικά τις παρακάτω δευτερεύουσες προτάσεις: «ὅτι ἀναφεύξοιτο», «ὃς ἄν μὴ ἐπιτρέπῃ». Να δοθούν στη νέα ελληνική δύο παράγωγα (απλά ή σύνθετα) ουσιαστικά ή επίθετα για κάθε ένα από τα παρακάτω ρήματα: γίγνομαι, φεύγω, ἔχω, ὀρῷ, λυμαίνομαι ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α. Ο Κριτίας πράγματι είναι αποφασισμένος να εξοντώσει με κάθε μέσο το Θηραμένη. Την απόφαση του αυτή τροφοδοτεί το μίσος του για το μέχρι πριν από λίγο συνεργάτη και ομοϊδεάτη του. Το κλίμα τρομοκρατίας που προσπαθεί να δημιουργήσει, με την παρουσία παρακρατικών στη δίκη, προκειμένου να επηρεάσει την απόφαση των δικαστών σε βάρος του Θηραμένη. Η καταστρατήγηση και κατάλυση κάθε έννοιας δικαίου και νομιμότητα καθώς στερεί από τους Βουλευτές τη δυνατότητα και το δικαίωμα να αποφασίζουν ελεύθερα. Η παραβίαση ακόμη και των δικών του αποφάσεων. Η αυθαίρετη διαγραφή του ονόματος του Θηραμένη από τον κατάλογο των «τρισχιλίων». Η καταδίκη του Θηραμένη σε θάνατο χωρίς την ψήφο της Βουλής. Όλα αυτά αποδεικνύουν ότι η εξόντωση του Θηραμένη αποτελεί γι αυτόν μονόδρομο. Η χρήση της προσωπικής αντωνυμίας α προσώπου στον πληθυντικό αριθμό ἡμῖν, ἡμεῖς δείχνει ότι οι αποφάσεις είναι - 4 -
προϊόν συναπόφασης και ομοφωνίας θέλει να μοιραστεί τις ευθύνες των αυθαιρεσιών του και των εγκληματικών πράξεων του. Επιχειρεί να προσδώσει κύρος στις αποφάσεις και στις ενέργειες του. Β. α) Ενεστώτας Παρατατικός Μέλλοντας Αόριστος Παρακείμενος Υπερσυντέλικος Ενεστώτας Παρατατικός Μέλλοντας Αόριστος Παρακείμενος Υπερσυντέλικος γίγνεται ἐγίγνετο γενήσεται / γενηθήσεται ἐγένετο / ἐγενήσατο / ἐγενήθη γεγένηται / γέγονε ἐγεγένητο / ἐγεγόνει ὁρῶν - ὀψόμενος ἰδὼν ἑωρακὼς - ἀναφεύγοι - ἀναφεύξοιτο / ἀναφευξοῖτο ἀναφύγοι ἀναπεφευγὼς εἴη - β) Γενική οτική Αιτιατική τοῦ διαλεχθέντος τῷ διαλεχθέντι τὸν διαλεχθέντα τοῦ ἀνδρὸς τῷ ἀνδρὶ τὸν ἄνδρα τῆς ὑμετέρας τῇ ὑμετέρᾳ τὴν ὑμετέραν τούτου τούτῳ τοῦτον οὗ ὧὂ ὅν Γ. α) ταῦτα : σύστοιχο αντικείμενο της μετοχής εἰπών τῇ βουλῇ : έμμεσο αντικείμενο στο ρήμα ἐπιτρέψοι ἐπὶ τῆς δρυφάκτοις : εμπρόθετος προσδιορισμός που δηλώνει τρόπο ἐξαπατωμένους : συνημμένη κατηγορηματική μετοχή που αναφέρεται στο αντικείμενο τοὺς φίλους από τη μετοχή ὁρῶν οὐκ ἐπιτρέψειν : ειδικό απαρέμφατο αντικείμενο στο ρήμα φασίν, ταυτοπροσωπία θανατοῦν : απαρέμφατο της αναφοράς εξαρτώμενο από το κυρίους β) ὅτι ἀναφεύξοιτο ευτερεύουσα ονοματική ειδική πρόταση. Εισάγεται με τον ειδικό σύνδεσμο ὅτι προς δήλωση αντικειμενικής κρίσης. Εκφέρεται με ευκτική του πλαγίου λόγου (ἀναφεύξοιτο) γιατί εξαρτάται από μετοχή ιστορικού χρόνου (γνούς). Λειτουργεί ως αντικείμενο στη μετοχή της κύριας πρότασης γνούς. ὃς ἄν μὴ μ ἐπιτρέπἐ πιτρέπῃ ευτερεύουσα επιρρηματική αναφορικοϋποθετική πρόταση. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία ὃς και τον υποθετικό σύνδεσμο ἂν. Εκφέρεται με υποτακτική. Απόδοση του αναφορικοϋποθετικού λόγου είναι η κύρια πρόταση. Έχουμε λανθάνων αναφορικοϋποθετικό που δηλώνει την αόριστη επανάληψη στο παρόν - μέλλον. Γ. γίγνομαι : γένος, απόγονος φεύγω : πρόσφυγας, καταφύγιο ἔχω : μετοχή, σχεδόν ὁρῶ : όραση, οπτικός λυμαίνομαι : απολύμανση, λύματα - 5 -
Κεφ.. 75, 1-4 Τῇ δὲ ἐπιγιγνομένῃ ἡμέρα Νικόστρατος ὁ ιειτρέφους Ἀθηναίων στρατηγὸς παραγίγνεται βοηθῶν ἐκ Ναυπάκτου δώδεκα ναυσὶ καὶ Μεσσηνίων πεντακοσίοις ὁπλίταις ξυμβασίν τε ἔπρασσε καὶ πείθει ὥστε ξυγχωρήσαι ἀλλήλοις δέκα μὲν ἄνδρας τοὺς αἰτιωτάτους κρίναι, οἱ οὐκέτι ἔμειναν, τοὺς δ ἄλλους οἰκεῖν σπονδὰς πρὸς ἀλλήλους ποιησαμένους καὶ πρὸς Ἀθηναίους, ὥστε τοὺς αὐτοὺς ἐχθροὺς καὶ φίλους νομίζειν. Καὶ ὁ μὲν ταῦτα πράξας ἔμελλεν ἀποπλεύσεσθαι οἱ δὲ τοῦ δήμου προστάται πείθουσιν αὐτὸν πέντε μὲν ναῦς τῶν αὐτοῦ σφίσι καταλιπεῖν, ὅπως ἧσσον τὶ ἐν κινήσει ὦσιν οἱ ἐνάντιοι, ἴσας δὲ αὐτοὶ πληρώσαντες ἐκ σφῶν αὐτῶν ξυμπέμψειν. Καὶ ὁ μὲν ξυνεχώρησεν, οἱ δὲ τοὺς ἐχθροὺς κατέλεγον ἒς τάς ναῦς. είσαντες δὲ ἐκεῖνοι μης ἒς τάς Ἀθήνας ἀποπεμφθῶσι καθίζουσιν ἒς τὸ τῶν ιοσκόρων ἱερόν. Νικόστρατος δὲ αὐτοὺς ἀνίστη τε καὶ παρεμυθεῖτο. Ὡς δ οὒκ ἔπειθεν, ὁ δῆμος ὁπλισθεὶς ἐπὶ τῇ προφάσει ταύτῃ, ὡς οὐδὲν αὐτῶν ὑγιὲς διανοουμένων τῇ τοῦ μὴ ξυμπλεὶν ἀπιστίᾳ, τά τε ὅπλα αὐτῶν ἐκ τῶν οἰκιῶν ἔλαβε καὶ αὐτῶν τινας οἷς ἐπέτυχον, εἰ μὴ Νικόστρατος ἐκώλυσε, διέφθειραν ἄν. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Α. Ποιοι ήταν οι όροι της συμφωνίας που διαπραγματευόταν ο Νικόστρατος; Β. Με ποιους τρόπους οι κερκυραίοι δημοκρατικοί προσπάθησαν να αποδυναμώσουν την αντίπαλη ολιγαρχική παράταξη; Γ. Να γραφούν οι ζητούμενοι τύποι: α) ὁπλίταις : η γενική και κλητική ενικού β) ἄνδρας : η κλητική ενικού και η δοτική πληθυντικού γ) ἀνίστη : το ίδιο πρόσωπο στον άλλο αριθμό δ) διέφθειραν : το α ενικό πρόσωπο οριστικής Μέλλοντα στην ίδια φωνή. Να αντικατασταθούν εγκλιτικά οι παρακάτω ρηματικοί τύποι: παραγίγνεται, ἔμειναν, ἐπέτυχον Ε. Να αναγνωριστούν συντακτικά οι παρακάτω τύποι: στρατηγός, οἰκεῖν, πράξας, ὡς διανοουμένων, τινὰς Στ. Να γραφούν τα συνώνυμα στην αρχαία ελληνική των παρακάτω λέξεων: κρίνω, νομίζω, δέδοικα, κωλύω ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α. Ο Νικόστρατος προσπαθεί να διαλλάξει και να συμβιβάσει τους αντιπάλους προτείνοντας να δικαστούν οι πρωταίτιοι των επεισοδίων. Να οδηγηθούν σε δίκη οι δέκα ολιγαρχικοί που ήταν οι κύριοι υπαίτιοι για τη σφαγή στο βουλευτήριο και για τη μάχη που επακολούθησε. Να συναφθούν σπονδές ανάμεσα στους Αθηναίους και τον κερκυραϊκό λαό και ανάμεσα στις αντιμαχόμενες παρατάξεις. Β. Αρχικά οι δημοκρατικοί προσπάθησαν να επιβιβάσουν ολιγαρχικούς στα αθηναϊκά πλοία ως κωπηλάτες, για να τους απομακρύνουν από το νησί της Κέρκυρας. Στη συνέχεια προσπάθησαν να τους σκοτώσουν. Τελικά έστειλαν ένα μεγάλο μέρος από αυτούς στο νησί Βίδο αποκλείοντας τους από ό,τι συνέβαινε στην πόλη. - 6 -
Γ. α) τοῦ ὁπλίτου / ὢ ὁπλῖτα β) ὢ ἄνερ / τοῖς ἀνδράσι γ) ἀνίστασαν δ) διαφθερῶ. Οριστική Υποτακτική Ευκτική κή Προστακτική κή παραγίγνεται παραγίγνηται παραγίγνοντο παραγιγνέσθω ἔμειναν μείνωσι μείναιεν μεινάντων / μεινάτωσαν ἐπέτυχον ἐπιτύχωσι ἐπιτύχοιεν ἐπιτυχόντων / ἐπιτυχέτωσαν Ε. στρατηγός : παράθεση στο Νικόστρατος οἰκεῖν : αντικείμενο του απαρεμφάτου ξυγχωρήσαι, τελικό απαρέμφατο πράξας : επιρρηματική χρονική μετοχή συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος ὁ μὲν ὡς διανοουμένων : επιρρηματική αιτιολογική μετοχή υποκειμενικής αιτιολογίας γενική απόλυτη με υποκείμενο το αὐτῶν. τινὰς : αντικείμενο του ρήματος διέφθειραν ἂν Στ. κρίνῳ : δικάζω νομίζω : ἡγοῦμαι δέδοικα : φοβοῦμαι κωλύω : εἵργω - 7 -
Κεφ. 79-81 Κερκυραίοι δὲ αἰσθόμενοι τάς τε Ἀττικὰς ναῦς προσπλεούσας τάς τε τῶν πολεμίων οἰχομένας, λαβόντες τούς τε Μεσσημίους ἒς τὴν πόλιν ἤγαγον πρότερον ἔξω ὄντας, καὶ τάς ναῦς περιπλεύσαι κελεύσαντες ἅς ἐπλήρωσαν ἒς τὸν Ὑλλαϊκὸν λιμένα, ἐν ὅσῳ περιεκομίζοντο, τῶν ἐχθρῶν εἰ τίνα λάβοιεν, ἀπέκτεινον καὶ ἐκ τῶν νεὼν ὅσους ἔπεισαν ἐσβήναι ἐκβιβάζοντες ἀπεχρῶντο, ἒς τὸ Ἡραῖόν τε ἐλθόντες τῶν ἱκετῶν ὡς πεντήκοντα ἄνδρας δίκην ὑποσχεῖν ἔπεισαν καὶ ἀκτέγνωσαν πάντων θάνατον. Οἱ δὲ πολλοὶ τῶν ἱκετῶν, ὅσοι οὐκ ἐπείσθησαν, ὡς ἑώρων τὰ γιγνόμενα, διέφθειρον αὐτοῦ ἐν τῷ ἱερῷ ἀλλήλους, καὶ ἐκ τῶν δένδρων τινὲς ἀπήγχοντο, οἱ δ ὡς ἕκαστοι ἐδύναντο ἀνηλοῦντο. Ἡμέρας τε ἑπτά, ἄς ἀφικόμενος ὁ Εὐρυμέδων ταῖς ἑξήκοντα ναυσὶ παρέμεινε, Κερκυραίοι σφῶν αὐτῶν τοὺς ἐχθροὺς δοκοῦντας εἷναι ἐφόνευον, τὴν μὲν αἰτίαν ἐπιφέροντες τοῖς τὸν δῆμον καταλύουσιν, ἀπέθανον δέ τινες καὶ ἰδίας ἔχθρας ἕνεκα, καὶ ἄλλοι χρημάτων σφίσιν ὀφειλομένων ὑπὸ τῶν λαβόντων πᾶσά τε ἰδέα κατέστη θανάτου, καὶ οἷον φιλεῖ ἐν τῷ τοιούτῳ γίγνεσθαι, οὐδὲν ὅτι οὐ ξυνέβη καὶ ἔτι περαιτέρω. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Α. Τι είδους ήταν, κατά το Θουκυδίδη, τα αίτια που προκάλεσαν τον εμφύλιο πόλεμο; Β. «Έτσι οι εμφύλιοι σπαραγμοί έγιναν αιτία ν απλωθή σ όλο τον ελληνικό κόσμο κάθε μορφή κακίας και το ήθος, που είναι το κύριο γνώρισμα της ευγενικής ψυχής, κατάντησε να είναι καταγέλαστο κ εξαφανίστηκε. Ο ανταγωνισμός δημιούργησε απόλυτη δυσπιστία και δεν υπήρχε τρόπος που να μπορεί να την διαλύση, ούτε εγγυήσεις ούτε όρκοι φοβεροί. Όλοι, όταν επικρατούσαν, ξέροντας ότι δεν υπήρχε ελπίδα να κρατηθούν μόνιμα στην εξουσία, προτιμούσαν, αντί να δώσουν πίστη στους αντιπάλους τους, να πάρουν τα μέτρα τους για να μην πάθουν οι ίδιοι. Τις περισσότερες φορές επικρατούσαν οι διανοητικά κατώτεροι. Φοβόταν την δική τους ανεπάρκεια και την ικανότητα των αντιπάλων τους και έτσι, για να μην νικηθούν στην συζήτηση και για να μην πέσουν θύματα των όσων οι άλλοι θα επινοούσαν, δεν είχαν κανένα δισταγμό να προχωρήσουν σε βίαιες πράξεις. Όσοι, πάλι, περιφρονούσαν τους αντιπάλους τους, νόμιζαν ότι μπορούσαν σύγκαιρα να καταλάβουν τα σχέδιά τους. Θεωρούσαν ότι δεν ήταν ανάγκη να μεταχειριστούν βία για τα όσα μπορούσαν, καθώς νόμιζαν, να πετύχουν με τις ραδιουργίες τους. Έτσι, τις περισσότερες φορές, δεν φυλάγονταν και οι αντίπαλοί τους τους αφάνιζαν». Να αναφέρεις, με βάση τα όσα αφηγείται ο ιστορικός στο παραπάνω κείμενο (Γ 83), δύο επιπτώσεις που είχαν οι εμφύλιοι πόλεμοι στις μεταξύ των Ελλήνων σχέσεις. Γ. Για ποιους λόγους θαυμάστηκε ο Θουκυδίδης σε όλες τις εποχές;. α) ἐσβῆναι, κατέγνωσαν: Να γραφούν στον ίδιο χρόνο το γ ενικό ευκτικής και το β ενικό προστακτικής. β) ναῦς, λιμένα: Να γραφούν οι πλάγιες πτώσεις στον άλλο αριθμό. - 8 -
Ε. Να συνδεθούν οι μετοχές της στήλης Α με τους συντακτικούς χαρακτηρισμούς της στήλης Β. Στήλη Α Στήλη Β α. προσπλεούσας 1. επιθετική / αναφορική β. κελεύσαντες 2. κατηγορηματική γ. ἐκβιβάζοντες 3. επιρρηματική δ. τοὺς δοκοῦντας ε. ὀφειλομένων Στ. Τα ρήματα της στήλης Β είναι συνώνυμα των ρημάτων της στήλης Α. Να συνδεθούν. Στήλη Α Στήλη Β α. κομίζω 1. δαπανῶμαι β. αἰσθάνομαι 2. ἐντέλλομαι γ. οἴχομαι 3. φέρω δ. κελεύω 4. ἀπέρχομαι ε. ἀποκτείνω 5. φαίνομαι στ. ὁρῶ 6. φονεύω ζ. ἀναλίσκομαι 7. θεῶμαι η. δοκῶ 8. ἐννοῶ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α. α) πολιτικά (αντεκδίκηση για την κατάλυση της δημοκρατίας, τα οξυμένα πολιτικά πάθη). β) κοινωνικά (προσωπικές έχθρες, οφειλόμενα χρέη, κοινωνικές αντιθέσεις). Β. Ανάλγητοι, σκληροί, ωμοί, βίαιοι, τυφλοί από τα πολιτικά πάθη σκοτώνουν χωρίς διακρίσεις, διαπράττουν βαρβαρότητες και οδηγούνται σε ακρότητες. Γ. Θαυμάστηκε για: α) την αμεροληψία του στην έκθεση των γεγονότων β) τη δύναμη της γραφής του γ) το βάθος του προβληματισμού του. α) ἐσβαίη, ἐσβήθι καταγνοίη, κατάγνωθι β) Γενική οτική Αιτιατική τῆς νεὼς τῇ νηὶ τὴν ναῦν τῶν λιμένων τοῖς λιμέσι(ν) τοὺς λιμένας Ε. α - 2, β - 3, γ - 3, δ - 1, ε - 1 Στ. α - 3, β - 8, γ - 4, δ - 2, ε - 6, στ - 7, ζ - 1, η - 5-9 -
Κεφ. 79-81 Καὶ ἀφικομένης Ἀττικῆς τε νεῶς καὶ Κορινθίας πρέσβεις ἀγουσῶν καὶ ἔς λόγους καταστάντων ἐψηφίσαντο Κερκυραίοι Ἀθηναίοις μὲν ξυμμάχοι εἶναι κατὰ τὰ ξυγκείμενα, Πελοποννησίοις δὲ φίλοι ὥσπερ καὶ πρότερον. Καὶ (ἢν γὰρ Πειθίας ἐθελοπρόξενός τε τῶν Ἀθηναίων καὶ τοῦ δήμου προειστήκει) ὑπάγουσιν αὐτὸν οὕτοι οἱ ἄνδρες ἒς δίκην, λέγοντες Ἀθηναίοις τὴν Κέρκυραν καταδουλοῦν. Ὁ δὲ ἀποφυγὼν ἀνθυπάγει αὐτῶν τοὺς πλουσιωτάτους πέντε ἄνδρας, φάσκων τέμνειν χάρακας ἐκ τοῦ τε ιὸς τοῦ τεμένους καὶ τοῦ Ἀλκίνου ζημία δὲ καθ ἑκάστην χάρακα ἐπέκειτο στατήρ. Ὀφλόντων δὲ αὐτῶν καὶ πρὸς τὰ ἱερὰ ἱκετῶν καθεζομένων διὰ πλῆθος τῆς ζημίας, ὅπως ταξάμενοι ἀποδῶσιν, ὁ Πειθίας (ἐτύγχανε γὰρ καὶ βουλῆς ὤν) πείθει ὥστε τῷ νόμῳ χρήσασθαι. Οἱ δ ἐπειδὴ τῷ τε νόμῳ ἐξείργοντο καὶ ἅμα ἐπυνθάνοντο τὸν Πειθίαν, ἕως ἔτι βουλῆς ἐστι, μέλλειν τὸ πλῆθος ἀναπείσειν τοὺς αὐτοὺς Ἀθηναίοις φίλους τε καὶ ἐχθροὺς νομίζειν, ξυνίσταντό τε καὶ λαβόντες ἐγχειρίδια ἐξαπιναίως ἒς τὴν βολὴν ἐσελθόντες τόν τε Πειθίαν κτείνουσι καὶ ἄλλους τῶν τε βουλευτῶν καὶ ἰδιωτῶν ἒς ἑξήκοντα οἱ δὲ τίνες τῆς αὐτῆς γνώμης τῷ Πειθίᾳ ὀλίγοι ἒς τὴν Ἀττικὴν τριήρη κατέφυγον ἔτι παροῦσαν. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Α. Να δοθούν οι βασικοί νοηματικοί άξονες του κειμένου. Β. Να καταγραφούν ο εξελίξεις στο εσωτερικό της Κέρκυρας αμέσως μετά την κύρωση του ψηφίσματος για το καθεστώς των διμερών σχέσεων με Αθήνα και Σπάρτη και να επισημανθούν οι στόχοι τους. Γ. Τι είναι δημηγορίες και ποια η σημασία τους;. «Αλλά και η συγγένεια θεωρήθηκε χαλαρότερος δεσμός από την κομματική αλληλεγγύη, γιατί οι ομοϊδεάτες ήσαν έτοιμοι να επιχειρήσουν ο,τιδήποτε, χωρίς δισταγμό, και τούτο επειδή τα κόμματα δεν σχηματίστηκαν για να επιδιώξουν κοινή ωφέλεια με νόμιμα μέσα, αλλά, αντίθετα, για να ικανοποιήσουν την πλεονεξία τους παρανομώντας. Και η μεταξύ τους αλληλεγγύη βασιζόταν περισσότερο στην συνενοχή τους παρά στους όρκους τους στους θεούς. Τις εύλογες προτάσεις των αντιπάλων τις δέχονταν με υστεροβουλία και όχι με ειλικρίνεια για να φυλαχτούν από ένα κακό αν οι άλλοι ήσαν πιο δυνατοί. Και προτιμούσαν να εκδικηθούν για κάποιο κακό αντί να προσπαθήσουν να μην το πάθουν. Όταν έκαναν όρκους για κάποια συμφιλίωση, τους κρατούσαν τόσο μόνο όσο δεν είχαν τη δύναμη να τους καταπατήσουν, μην έχοντας να περιμένουν βοήθεια από αλλού. Αλλά μόλις παρουσιαζόταν ευκαιρία, εκείνου που πρώτοι είχαν ξαναβρεί το θάρρος τους, αν έβλεπαν ότι οι αντίπαλοί τους ήσαν αφύλαχτοι, τους χτυπούσαν και ένοιωθαν μεγαλύτερη χαρά να τους βλάψουν εξαπατώντας τους, παρά χτυπώντας τους ανοιχτά. Θεωρούσαν ότι ο τρόπος αυτός όχι μόνο είναι πιο ασφαλής αλλά και βραβείο σε αγώνα δόλου». Πώς λειτουργούν οι έννοιες «συγγένεια» και «όρκος» σε συνθήκες εμφυλίου πολέμου, σύμφωνα με το παραπάνω κείμενο; Ε. α) Να συνδεθούν τα ουσιαστικά της στήλης Α με τα δεδομένα της στήλης Β. Στη στήλη Γ να γραφούν η κλητική ενικού και η δοτική πληθυντικού. - 10 -
Στήλη Α Στήλη Β Στήλη Γ α. ἄνδρες 1. α κλίση α.... β.... β. χάρακας 2. β κλίση α.... β.... γ. ἱκετῶν 3. γ κλίση α.... β.... δ. πλῆθος α.... β.... ε. ἐγχειρίδια α.... β.... στ. τριήρη α.... β.... β) Να συνδεθούν οι ρηματικοί τύποι της στήλης Α με τα δεδομένα της στήλης Β. Στη στήλη Γ να γραφεί το α ενικό οριστικής του ίδιου χρόνου και του ενεστώ- τα. Στήλη Α Στήλη Β Στήλη Γ α. ἀφικομένης 1. ενεργητ. Αορ. β α.... β.... β. ἐψηφίσαντο 2. μέσος αόρ. α α.... β.... γ. ἀποφυγών 3. μέσος αόρ. β α.... β.... δ. ὀφλόντων α.... β.... ε. ταξάμενοι α.... β.... στ. λαβόντες α.... β.... Στ. α) Να συνδεθούν οι προτάσεις της στήλης Α με τους συντακτικούς χαρακτηρισμούς της στήλης Β. Στήλη Α Στήλη Β α. καὶ τοῦ δήμου προειστήκει 1. κύρια παρενθετική β. ὥστε... χρήσασθαι 2. δευτερεύουσα χρονική γ. ἐπειδή... ἐξείργοντο 3. δευτερεύουσα αιτιολογική δ. ἕως ἔτι... ἐστὶ 4. κύρια ε. ζημία δέ... στατήρ 5. δευτερεύουσα συμπερασματική β) Να χαρακτηριστούν οι παρακάτω μετοχές: 1. ἀφικομένης 2. ἀγουσῶν 3. λέγοντες 4. ἀποφυγὼν 5. ὤν 6. λαβόντες 7. παροῦσαν Ζ. α) Να συμπληρωθούν τα παρακάτω κενά με νεοελληνικά παράγωγα (απλά ή σύνθετα) των: ἵημι / ἵεμαι, ἐγγυάομαι, -ῶμαι, ποιέω, -ῶ, ἄγω, εἰμῖ, λέγω, τέμνω, δίδωμι, ὀφλισκάνω, λαμβάνω. 1. εν του δάνεισε χρήματα, επειδή τον θεωρεί... πρόσωπο. 2. Η... του έδωσε ιδιαίτερη χαρά στον οικοδεσπότη. 3. Η ομιλία του ήταν... αλλά περιεκτική. 4. Η... του λογαριασμού της ΕΗ μπορεί να γίνει και μέσω των ΕΛΤΑ. 5. Οι πολλές ρευστοποιήσεις είχαν ως αποτέλεσμα την... πτώση του δείκτη του Χρηματιστηρίου Αξιών. 6. Η οικονομική του δυσχέρεια τον οδήγησε σε... των εμπορευμάτων του καταστήματός του. - 11 -
7. Η... του κακοποιού είναι θέμα χρόνου. 8. Μειώθηκαν οι... των εσπεριδοειδών προς τη Ρωσία. 9. Η... του στο μάθημα των Θρησκευτικών ήταν μέτρια. 10. Λόγω... τον εξέτασαν προφορικά. β) Να μεταφερθούν στα αρχαία ελληνικά οι φράσεις: 1. Κατήγγειλαν τον Πειθία με την κατηγορία ότι προσπαθεί να υποδουλώσει την Κέρκυρα στους Αθηναίους. 2. Ο Πειθίας τύχαινε να είναι μέλος της βουλής. 3. Επειδή ο Πειθίας έκανε συνωμοσία, μπήκαν στη βουλή ξαφνικά και τον σκότωσαν. ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α. α) Φτάνουν στην Κέρκυρα Αθηναίοι και Κορίνθιοι πρέσβεις. β) Οι Κερκυραίοι αποφασίζουν να διατηρήσουν φιλικές σχέσεις και με τις δύο πλευρές. γ) ικάζεται και αθωώνεται ο δημοκρατικός Πειθίας. δ) Καταδικάζονται κάποιοι ολιγαρχικοί για οικονομικά παραπτώματα. ε) Οργανώνεται συνωμοσία από τους ολιγαρχικούς. στ) Φονεύονται ο Πειθίας και μέλη της δημοκρατικής ομάδας. Β. Οι Κερκυραίοι, ύστερα από διαπραγματεύσεις με Αθηναίους και Κορινθίους πρέσβεις, αποφάσισαν να είναι σύμμαχοι με τους Αθηναίους και φίλοι με τους Πελοποννήσιους όπως ακριβώς και πρωτύτερα. Το γεγονός αυτό προκάλεσε μια σειρά από ραγδαίες εξελίξεις δημοκρατικοί και ολιγαρχικοί αλληλομηνύονται για υποθέσεις που αφορούν το δημόσιο συμφέρον οι ενέργειες αυτές δίνουν το έναυσμα πιο δυναμικών συγκρούσεων. Στόχος των ενεργειών των ολιγαρχικών ήταν ο επικεφαλής του δήμου και μέλος της κερκυραϊκής βουλής, ο Πειθίας στόχος των δημοκρατικών (του Πειθία) να αποκαλυφθούν οι κοινωνικές προκλήσεις των ολιγαρχικών, να αποδειχθεί το μέγεθος της παράβασής τους και να βοηθηθεί το δικαστήριο στην επιδήκαση του προστίμου σε βάρος τους. Γ. Οι δημηγορίες είναι λόγοι που εκφωνήθηκαν από πολιτικούς και στρατιωτικούς κατά την προετοιμασία του πολέμου ή κατά τη διάρκεια των πολεμικών επιχειρήσεων. Η σημασία τους είναι μεγάλη γιατί: αποδίδουν τα κίνητρα, τους σχεδιασμούς, τους στόχους - τις ιδέες - την προσωπικότητα - το ήθος των ομιλητών. αποτελούν σημαντικό στοιχείο στην επιστημονική ανάλυση των ιστορικών γεγονότων.. Η συγγένεια, στην εμπόλεμη κατάσταση, καταντάει δεσμός πιο ξένος απ αυτόν που δημιουργεί η ένταξη σε μια πολιτική παράταξη. Το νόημα και η βαρύτητα του όρκου αλλοιώνονται, γιατί τους όρκους που έκαναν για συμφιλίωση τους κρατούσαν όσο βρίσκονταν σε αδιέξοδο. Μόλις έβρισκαν την ευκαιρία τους καταπατούσαν μάλιστα όποιος από τους αντιπάλους κατάφερνε πρώτος να βρει το θάρρος του, αν έβλεπε αφύλακτο τον άλλον, τον εκδικιόταν με μεγαλύτερη ικανοποίηση για την ευπιστία του στους όρκους, παρά αν έπαιρνε την εκδίκησή του ίσια και αντρίκια. - 12 -
Ε. α) α - 3, ὦ ἄνερ / τοῖς ἀνδράσι(ν) β - 3, ὦ χάραξ / τοῖς χάραξιν(ν) γ - 1, ὦ ἱκέτα / τοῖς ἱκέταις δ - 3, ὦ πλῆθος / τοῖς πλήθεσι(ν) ε - 2, ὦ ἐγχειρίδιον / τοῖς ἐγχειριδίοις στ - 3, ὦ τριῆρες / ταῖς τριήρεσι(ν) β) α - 3, ἀφικόμην / ἀφικνοῦμαι β - 2, ἐψηφισάμην / ψηφίζομαι γ - 1, ἀπέφυγον / ἀποφεύγω δ - 1, ὦφλον / ὀφλισκάνω ε - 2, ἐταξάμην / τάσς(ττ)ὅμαι στ - 1, ἔλαβον / λαμβάνω Στ. α) α - 1, β - 5, γ - 3, δ - 2, ε - 4. β) 1. ἀφικομένης : χρονική συνημμένη (προτερόχρονο στο παρελθόν) 2. ἀγουσῶν : επιθετική μετοχή 3. λέγοντες : τροπική συνημμένη 4. ἀποφυγὼν : χρονική συνημμένη (προτερόχρονο στο παρελθόν) 5. ὤν : κατηγορηματική από το ἐτύγχανε 6. λαβόντες : χρονική συνημμένη (προτερόχρον στο παρελθόν) 7. παροῦσαν : επιθετική, αναφέρεται στο τριήρη Ζ. α) 1. αφερέγγυο 2. παρουσία 3. σύντομη 4. εξόφληση 5. κάθετη 6. εκποίηση 7. σύλληψη 8. εξαγωγές 9. επίδοση 10. δυσλεξίας. β) 1. Ὑπάγουσι Πειθίαν ἒς δίκην λέγοντες Ἀθηναίοις τὴν Κέρκυραν καταδουλοῦν. 2. Πειθίας ἐτύγχανε βουλῆς ὤν 3. Ἐπειδὴ Πειθίας ξυνίστατο, ἐξαπιναίως ἒς τὴν βουλὴν ἐσῆλθον καὶ ἀπέκτειναν αὐτόν. ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΘΕΜΑΤΩΝ: ΜΑΝ ΑΝΗΣ ΑΡΓΥΡΗΣ - 13 -