Εαρινό εξάμηνο 2018-2019 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΔΙΔΑΣΚΟΥΣΑ: ΜΑΡΙΑ ΔΑΣΚΟΛΙΑ ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΡΙΑ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΤΜΗΜΑ Φ.Π.Ψ.
4-18/3/2019 2. Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ
Περιβαλλοντική Εκπαίδευση Εκπαίδευση και περιβάλλον ΠΕ: Μία εκπαίδευση σχετικά με το περιβάλλον (αντικείμενο μάθησης) από και μέσα στο περιβάλλον (πηγή/μέσο για τη μάθηση) για το περιβάλλον (σκοπός της μάθησης)
Για να ξεκινήσουμε το μάθημα. Άσκηση 2: «Τι σας έρχεται στο νου όταν ακούτε την έννοια περιβάλλον;» «Περιβάλλον»: να καταγράψετε τις 5 πρώτες λέξεις που σας έρχονται στο μυαλό. Να συνεργαστείτε σε ζευγάρια και να ελέγξετε ποιες λέξεις σας ήταν κοινές και ποιες όχι, και αν αναφέρονται σε κοινές ή όχι έννοιες. Σε μικρές ομάδες να συνεργαστείτε για να διαμορφώσετε μια λίστα από περιβαλλοντικές κατηγορίες, στις οποίες θα κατατάξετε τις λέξεις/ έννοιες που καταγράψατε.
«Περιβαλλοντικές» κατηγορίες Φύση/ φυσικό περιβάλλον/ οικόσφαιρα οικοσύστημα (φύση, πράσινο, χλωρίδα, οικοσύστημα, Προβλήματα Άνθρωπος δράση του ανθρώπου (ενέργειες) ( ) Κοινωνικό Κατασκευασμένο Πολιτικό, πολιτισμικό, οικογενειακό, σχολικό,.
Η έννοια του περιβάλλοντος Η έννοια «περιβάλλον» στην Περιβαλλοντική Εκπαίδευση: κεντρική έννοια, πλαίσιο αναφοράς Όμως το «περιβάλλον» και κάθε «περιβαλλοντικό» αποτελούν και όρους της καθημερινότητάς μας Εκφράζουν τη σύγχρονη πραγματικότητα Έχουν ποικιλία σημασιών κυμαινόμενα όρια Ποιος τη χρησιμοποιεί Μέσα σε ποιο πλαίσιο
Το «περιβάλλον» ως έννοια Σύγχρονη συχνά χρησιμοποιούμενη έννοια Κυρίως ταυτίζεται με: τη φύση, κοινωνικό περίγυρο, Έχει συνδεθεί και με την έννοια «πρόβλημα» (κίνδυνος, απειλή προστασία μέτρα) Μπορεί να αναφέρεται σε διαφορετικά επίπεδα: πλανητικό/ τοπικό, συλλογικό/ προσωπικό Προσδιορίζεται και οριοθετείται από επίθετα και ιδιότητες (φυσικό, αστικό, πολιτικό, υδάτινο, δασικό, / καθαρό, ευχάριστο, επικίνδυνο, ) Έννοια πολυσήμαντη και πολυδιάστατη Δεν υπάρχει ένας ορισμός μία επιστημονική θεωρία να προσεγγίζει το περιεχόμενο του όρου στην πληρότητά του
Το «περιβάλλον» ως έννοια Ποικιλία χρήσεων και σημασιών Χώρος ζωής Χώρος διαβίωσης, μάθησης, κοινωνικοποίησης Πεδίο δράσης, δημιουργίας, παραγωγής, κατανάλωσης Σύστημα σχέσεων Έκφραση πολιτισμού/ κουλτούρας Αγαθό προς εκμετάλλευση..
Το «περιβάλλον»: προσεγγίσεις Δύο προσεγγίσεις: Η οικολογική προσέγγιση Η προσέγγιση του συνολικού περιβάλλοντος του ανθρώπου
α - Η «οικολογική» προσέγγιση Περιβάλλον: ταυτίζεται με την έννοια του οικοσυστήματος ή με την Οικόσφαιρα Περιβάλλον: ένα δυναμικό και αυτοεξελισσόμενο σύστημα που οργανώνεται από τις αλληλεπιδράσεις ανάμεσα σε καθένα και σε όλα τα στοιχεία που το συγκροτούν, βιολογικά και φυσικοχημικά.
β - το περιβάλλον «του ανθρώπου» Άνθρωπος: οργανισμός, βιολογικός παράγοντας Όμως, ακόμα: δημιουργός και φορέας πολιτισμού Περιβάλλον του ανθρώπου: σύστημα που διαμορφώνεται από τη συνδυασμένη δράση και αλληλεπίδραση παραγόντων που δεν είναι μόνο βιο-φυσικοί αλλά και κοινωνικοί και ευρύτερα πολιτισμικοί
Υποσυστήματα / τρόποι διάκρισης του συνολικού περιβάλλοντος Διάκριση σε: Βιόσφαιρα Γεώσφαιρα Τεχνόσφαιρα Κοινωνική σφαίρα...ή σε: (Βιο-)φυσικό Ανθρωπογενές (κοινωνικές δομές/ θεσμοί, τεχνητά κατασκευάσματα)
Υποσυστήματα / τρόποι διάκρισης του συνολικού περιβάλλοντος Φυσικό περιβάλλον βιο-συστήματα (δάση, ποτάμια, λιβάδια, λίμνες, θάλασσες, ωκεανοί ) αυτοσυντηρούμενα, αυτάρκη χωρίς ενεργειακές και οικονομικές εισροές ρυθμιζόμενες από τον άνθρωπο φυσικές διαδικασίες και κύκλοι απορροφούν τις όποιες εκροές χωρίς να επιβαρύνουν χρησιμοποιούνται και από άνθρωπο ανθρώπινες δραστηριότητες διαταραχές: αλλαγές στη δομή, τη λειτουργία τους και στην ικανότητα αναπαραγωγής τους
Υποσυστήματα / τρόποι διάκρισης του συνολικού περιβάλλοντος Κατασκευασμένο περιβάλλον τεχνο-συστήματα (πόλεις, συστήματα μεταφοράς, βιομηχανικά συγκροτήματα, ) ενεργοβόρα - ενεργειακές εισροές: ορυκτά καύσιμα εκροές: μεγάλα ποσά αποβλήτων, ρύπανση Προσαρμοσμένο ή μικτό περιβάλλον βιο-τεχνο-συστήματα (διαχειριζόμενες αγροτικές εκτάσεις, δασικές εκτάσεις, τεχνητές λίμνες, ) ενεργειακές εισροές: ήλιος, καύσιμα, εργασία (ενεργοβόρα) μεγάλη κατανάλωση πόρων (νερό, έδαφος) περιβαλλοντική υποβάθμιση (ρύπανση/ διάβρωση εδάφους, )
Υποσυστήματα / τρόποι διάκρισης του συνολικού περιβάλλοντος Φυσικό + Προσαρμοσμένο = Περιβάλλον υποστήριξης της ζωής Φυσικοί πόροι, βιοποικιλότητα, φυσικοί κύκλοι/ διεργασίες (παραγωγής τροφής, ανακύκλωσης, νερού, απορρόφησης αποβλήτων, καθαρισμού αέρα, ) Σε αλληλεπίδραση μεταξύ τους καλύπτουν όλες τις φυσικές ανάγκες της ζωής (ενέργεια, τροφή, αέρας, νερό, ) Ο άνθρωπος εξαρτάται από αυτό. Ο άνθρωπος παρεμβαίνει και το διαμορφώνει.
Το συνολικό περιβάλλον Οι διακρίσεις και οι διαχωρισμοί σε υποσυστήματα γίνονται για καθαρά λειτουργικούς λόγους: Τα όρια είναι δυσδιάκριτα Υπάρχει συνύφανση των υποσυστημάτων (π.χ. βλέπε «αστικό περιβάλλον») Τα τεχνοσυστήματα εξαρτώνται από τα φυσικά Τα φυσικά επηρεάζονται από τα τεχνοσυστήματα Η περιβαλλοντική πραγματικότητα = ένα σύνθετο και περίπλοκο οικο-κοινωνικό σύστημα, που οργανώνεται από βιοφυσικές και κοινωνικές διαδικασίες, και όπου όλα τα στοιχεία του επικαλύπτονται, αλληλεπιδρούν και αλληλοσυμπληρώνονται.
Διαφορετικές κλίμακες θεώρησης του «περιβάλλοντος» Το περιβάλλον υπό τη γενική του θεώρηση Η περιβαλλοντική πραγματικότητα στο σύνολό της (πλανήτης): οικόσφαιρα + ανθρωπότητα Ανάλογα με τα κριτήρια που χρησιμοποιούνται το περιβάλλον οριοθετείται διαφορετικά γεωγραφικά, κοινωνικά, πολιτισμικά, πολιτικά, οικονομικά, οικολογικά,. γεωγραφικά, κοινωνικά, πολιτισμικά, πολιτικά, οικονομικά, οικολογικά,. Ανάλογα με τη θέση και το ρόλο του ανθρώπου/ κοινωνίας σε αυτό ποια στοιχεία τον περιβάλλουν, ποιο το δίκτυο των σχέσεων, ποιο το είδος των δράσεων