Ταυτότητες και branding πόλης: Πες µου τον ανταγωνιστή σου να σου πω ποιός είσαι; ΑΛEΞΙΟΣ ΕΦΝΕΡ ΜΕ ΤΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΤΩΝ ΘΕΟ ΩΡΟΥ ΜΕΤΑΞΑ ΚΑΙ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΚΑΡΑΧΑΛΗ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΥ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΥ, ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ, ΠΟΛΕΟ ΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΣΕΡΡΕΣ, 2013
ΕΝΟΤΗΤΕΣ 2 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 3 1. ΠΡΟΣ ΙΟΡΙΣΜΟΙ 5 2. ΓΙΑΤΙ ΤΟ ΜΤΠ ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΑ ΣΧΕ ΙΑΣΜΕΝΗ ΙΑ ΙΚΑΣΙΑ 8 3. ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ & ΑΠΟΤΥΧΙΑΣ ΤΟΥ ΜΤΠ 11 4. ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΑ Ι ΙΑΙΤΕΡΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΠΟΛΕΩΝ 15 5. ΙΕΘΝΗΣ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ 17 6. ΒΑΣΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΣΣΜ 24 7. ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ ΤΟΥ ΣΣΜ ΓΙΑ ΜΙΑ ΠΟΛΗ 27 8. ΛΟΓΟΙ ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΣΣΜ 29 9. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 31-34
ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1/2 Ερωτήµατα 3 BRANDING ΠΟΛΕΩΝ Πόσο καινούριο είναι; Είναι εξέλιξη του µάρκετινγκ; ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ Τα άτοµα αναζητούν την ταυτότητά τους στον ελεύθερο χρόνο, οι πόλεις; Η ταυτότητα είναι το ίδιο µε την εικόνα και το όραµα; ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ Πόσο είναι απαραίτητος στο branding; Υπερισχύει της ταυτότητας; ΕΜΦΑΣΗ ΣΤΟ ΠΑΡΟΝ Ή ΣΤΟ ΜΕΛΛΟΝ; Τι είναι και τι δεν είναι Στρατηγικό Σχέδιο Μάρκετινγκ (ΣΣΜ);
ΕΙΣΑΓΩΓΗ 2/2 Ερωτήµατα 4 ΕΠΙΤΥΧΗΜΕΝΟ ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΚΑΙ BRANDING Παράγοντες επιτυχίας και αποτυχίας. Υπάρχουν µετρήσιµα αποτελέσµατα; ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ Ικανή συνθήκη για την ανάπτυξη. Αναγκαία; ΜΙΜΗΣΗ Να το κάνουµε επειδή το κάνουν κάποιοι άλλοι ή επειδή πρέπει να το κάνουµε; ΣΛΟΓΚΑΝ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΥΠΟ Αφετηρία ή ολοκλήρωση;
1. ΠΡΟΣ ΙΟΡΙΣΜΟΙ 1/3 5 Μάρκετινγκ του τόπου (Hospers and Penn, 2011) «Είναι µία µακροπρόθεσµη διαδικασία ή στρατηγική αλληλένδετων ενεργειών και µέτρων µε σκοπό τη διατήρηση ή αύξηση της ελκυστικότητας ενός τόπου για συγκεκριµένες οµάδες του πληθυσµού». Branding του τόπου Η απόδοση συγκεκριµένης χωρικής ταυτότητας σε µία περιοχή ή πόλη ώστε να διαµορφωθεί µία κεντρική ιδέα για τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της. Στόχος είναι η σύνδεση της πόλης, της περιφέρειας ή της χώρας µε µία ιδιαίτερη ταυτότητα.
ΠΡΟΣ ΙΟΡΙΣΜΟΙ 2/3 6 Το µάρκετινγκ της πόλης δεν αποτελεί κάτι το καινούργιο για τη διεθνή πραγµατικότητα. Απλώς η διερεύνησή του αποκτάει µεγαλύτερο ενδιαφέρον στη διεθνή βιβλιογραφία τα τελευταία 30 χρόνια όπου και παρατηρείται έντονα η τάση των πόλεων/ τόπων να διαµορφώσουν ανταγωνιστικά πλεονεκτήµατα έναντι άλλων οµοειδών πόλεων/ τόπων Η εξ αρχής δηµιουργία, ή αναδηµιουργία, της εικόνας των πόλεων/ τόπων βασιζόµενη στον προσδιορισµό και την αξιολόγηση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών τους, αποτελεί µείζονος σηµασίας προτεραιότητα, κυρίως για τις ευρωπαϊκές πόλεις
ΠΡΟΣ ΙΟΡΙΣΜΟΙ 3/3 7 Στο πλαίσιο αυτής της προσπάθειας, οι πόλεις/ τόποι υιοθετούν και εφαρµόζουν συγκεκριµένες πολιτικές ανταγωνιστικότητας και στρατηγικά σχέδια ανάπτυξης και/ ή µάρκετινγκ προκειµένου να προσελκύσουν δυνητικές αγορές στόχους: επενδύσεις και επιχειρήσεις, τουρίστες, νέους κατοίκους, εξειδικευµένο ανθρώπινο δυναµικό κ.ά. Αλλά, αφετηρία είναι πάντοτε οι υπάρχοντες κάτοικοι
2. ΓΙΑΤΙ ΤΟ ΜΤΠ ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΑ ΣΧΕ ΙΑΣΜΕΝΗ ΙΑ ΙΚΑΣΙΑ 1/3 Το µάρκετινγκ της πόλης/ τόπου, αποτελεί µια στρατηγικά σχεδιασµένη διαδικασία που κρίνεται επιτυχηµένη εφόσον ικανοποιούνται δυο βασικοί στόχοι: α) η επίτευξη των αναπτυξιακών στόχων που ορίζονται από τη διαδικασία αυτή, και 8 β) η ικανοποίηση των απαιτήσεων και των προσδοκιών των αγορών στόχων που η εκάστοτε πόλη/ τόπος επιδιώκει να προσελκύσει
ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΑ ΣΧΕ ΙΑΣΜΕΝΗ ΙΑ ΙΚΑΣΙΑ 2/3 Επίσης, η επιτυχία του ΜΤΠ εξαρτάται και από το βαθµό δυνατότητας της κάθε πόλης/ τόπου να ικανοποιήσει τις αγορές στόχους της Το Στρατηγικό Σχέδιο Μάρκετινγκ (ΣΣΜ) δεν είναι κάτι που αποβλέπει: στο σήµερα, αλλά στο µέλλον 9
ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΣΧΕ ΙΟ ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΠΟΛΗΣ 3/3 10 ΤΙ ΕΝ ΕΙΝΑΙ: Γενικό Αναπτυξιακό ή Στρατηγικό Σχέδιο Master Plan Ειδικό Σχέδιο ενταγµένο σε κάποιο γενικότερο Χωροταξικό ή Πολεοδοµικό ΤΙ ΕΙΝΑΙ: ΤΙ ΕΙΝΑΙ: Ένα Στρατηγικό Σχέδιο αποκλειστικά για τη διαµόρφωση, προβολή και υποστήριξη της εικόνας και της φήµης της πόλης. Ένα Σχέδιο ενταγµένο σε προκαθορισµένες φάσεις, µε συγκεκριµένες δράσεις /και συγκεκριµένο χρονικό ορίζοντα εφαρµογής Βασίζεται στη διάγνωση, ανάλυση και αξιολόγηση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της πόλης, στις δυνατότητες ανάπτυξής της και στο µοναδικό χαρακτήρα της
3. ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ & ΑΠΟΤΥΧΙΑΣ ΤΟΥ ΜΤΠ Επιτυχία 1/4 11 Σαφής προσδιορισµός του οράµατος για την πόλη Εφαρµογή της Ανάλυσης του Περιβάλλοντος της Πόλης, και της ιάγνωσης των Ιδιαίτερων Χαρακτηριστικών της Επένδυση σε τοµείς ανάπτυξης που συνδέονται µε το ιστορικό-οικονοµικό παρελθόν της πόλης Αφύπνιση, υποστήριξη και συµµετοχή της τοπικής κοινωνίας Ανάπτυξη συνεργασιών µεταξύ όλων των δυνάµεων της πόλης: τοπικές αρχές, επιχειρήσεις, οργανισµοί κάτοικοι
ΕΠΙΤΥΧΙΑ ΤΟΥ ΜΤΠ 2/4 12 ιαµόρφωση των βέλτιστων στρατηγικών, τακτικών, και εναλλακτικών σεναρίων Σχεδιασµός των κατάλληλων δράσεων Έλεγχος και ανατροφοδότηση της κάθε φάσης ανάπτυξης
ΑΠΟΤΥΧΙΑ ΤΟΥ ΜΤΠ 3/4 13 Όταν: Λαµβάνεται υπόψη ως κάτι το τυχαίο και βραχυπρόθεσµο (δεν κρατάει µόνο όσο διαρκεί η περίοδος Μάιος-Οκτώβριος αναφορικά µε τον τουρισµό) Πραγµατοποιείται επειδή το έκαναν κάποιοι άλλοι µε επιτυχία Λείπουν: η γνώση, η εξειδίκευση, ο σχεδιασµός/ προγραµµατισµός, και ο έλεγχος (γίνεται αποσπασµατικά) Εµπορευµατοποιείται το µάρκετινγκ ηµιουργούνται µη πραγµατικές εικόνες
ΑΠΟΤΥΧΙΑ ΤΟΥ ΜΤΠ 4/4 Όταν: Πιστεύεται ότι: ένας τουριστικός οδηγός, ένα site στο διαδίκτυο, ένα σλόγκαν και ένα λογότυπο, και κάποιες χωρίς σχεδιασµό και προγραµµατισµό εκδηλώσεις είναι µάρκετινγκ - Αυτό δεν αγγίζει καν τον όρο, τη λειτουργία και τη σηµασία του εν γνωρίζουµε σε βάθος την πόλη και τη δυναµική της Η πόλη αλλάζει συχνά όραµα και στόχους Η ανάπτυξη και η ανταγωνιστικότητα της πόλης δεν αποτελούν κοινό όραµα και συµφέρον για όλες τις οµάδες 14
4. ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΑ Ι ΙΑΙΤΕΡΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΠΟΛΕΩΝ 1/2 Επένδυση στα Τοπικά Ιδιαίτερα Χαρακτηριστικά (ΤΙ ) διότι; Η κάθε πόλη είναι κάτι το ξεχωριστό: ιστορία, στόχοι, όραµα, άνθρωποι Η κάθε πόλη έχει συγκεκριµένους τοµείς ανάπτυξης και εξειδίκευσης Η κάθε πόλη έχει τα δικά της φυσικά χαρακτηριστικά 15
Ι ΙΑΙΤΕΡΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΠΟΛΕΩΝ 2/2 16 Η κάθε πόλη έχει ξεχωριστούς φορείς δηµόσιας διοίκησης µε διαφορετικό βαθµό ικανότητας σχεδιασµού και οργάνωσης Η κάθε πόλη έχει τις δικές δυναµικές και ικανότητες έλκυστικότητας και αναγνωρισιµότητας Η κάθε πόλη µπορεί να δηµιουργήσει το δικό της ανταγωνιστικό πλεονέκτηµα..αλλά όλες οι πόλεις έχουν τον ίδιο γενικό στόχο: Να γίνουν αναγνωρίσιµες, ελκυστικές και ανταγωνιστικές σε σύγκριση µε άλλες πόλεις
5. ΙΕΘΝΗΣ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ 1/7 ιεθνής 17 Στο εξωτερικό οι διαδικασίες µάρκετινγκ εµφανίζουν µεγάλη δηµοτικότητα Γερµανία, Ολλανδία, Μεγάλη Βρετανία, ΗΠΑ Στοχευµένη Προβολή Εξειδίκευση: Έξυπνη πόλη (Αϊντχόβεν, Άαρχους) Πράσινη Πόλη (Mοντρεάλ) Νεανική Πόλη (Βερολίνο, Βαρκελόνη) Πόλη-επίκεντρο (Ουτρέχτη, Λιλ)
18
Έρευνα/Ανάλυση: παράγοντας επιτυχίας H Έρευνα Μάρκετινγκ καθορίζει το αποτέλεσµα 19 Το αποτέλεσµα πρέπει να είναι πρωτότυπο, αξιοµνηµόνευτο, κατανοητό και εύχρηστο Εναλλακτικές εικόνες του Άµστερνταµ Στόχος είναι η ταύτιση µε την πόλη και το αίσθηµα υπερηφάνειας για κατοίκους/ επισκέπτες
e-marketing και Κοινωνικά ίκτυα 4/7 20 Πλεονεκτήµατα χρήσης του ιαδικτύου Ντουµπρόβνικ: ιαγωνισµός στο Facebook Χαµηλό κόστος / 24ωρη λειτουργία υνατότητα άντλησης στοιχείων από τους διαδικτυακούς επισκέπτες (Ανατροφοδότηση - Feedback) Social Media Marketing/ Viral Marketing υνατότητα για προσωποποίηση υπηρεσιών
Ο τοµέας του Μάρκετινγκ του Τόπου στην Ελλάδα 5/7 Περιορισµένη δηµοτικότητα Στρατηγικές City Branding Αθήνας - Θεσσαλονίκης Μεγάλα γεγονότα: ΟΑ 2004 Πολιτιστική Πρωτεύουσα Ευρώπης 1985-1997-2006 Έµφαση στην τουριστική προβολή & σε σλόγκαν και λογότυπο Μάθηµα MTΠ στο ΤΜΧΠΠΑ 21
22
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ 7/7 23 Νέα Ιωνία Μαγνησίας: εκπόνηση το 2005-6 (από το Εργαστήριο Τουριστικού Σχεδιασµού, Έρευνας και Πολιτικής - ΕΤΟΥΣΕΠ- του ΤΜΧΠΠΑ) Πιλοτικού Στρατηγικού Σχεδίου Μάρκετινγκ µε έµφαση: στον Πολιτισµό, τη Γαστρονοµία, και τον Αθλητισµό Λάρισα (2013-15, ΕΤΟΥΣΕΠ) Κοζάνη (2013-15, ΕΤΟΥΣΕΠ)
6. ΒΑΣΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΣΣΜ 1/3 Ερωτήµατα 1. Πού βρισκόµαστε (χαρτογράφηση της υπάρχουσας κατάστασης) Μέγεθος και ρυθµοί ανάπτυξης πόλης και ανάλυση προοπτικών Μέγεθος, αριθµός, στόχοι και στρατηγικές του ανταγωνισµού (benchmarking) Υπάρχοντα κανάλια προώθησης δυνατά σηµεία Μακροοικονοµικό περιβάλλον 2. Πού θέλουµε να πάµε (στόχοι) Στόχοι µάρκετινγκ Άλλοι στόχοι 24 3. Πώς θα πετύχουµε τους στόχους µας (στρατηγική) Ποιο είναι το κοινό µας (target groups) Ποιες υπηρεσίες θα προσφέρουµε και πώς θα τις «τοποθετήσουµε» στο µυαλό του καταναλωτή Πως θα τιµολογήσουµε συγκεκριµένες υπηρεσίες Με ποια κανάλια διανοµής θα προωθήσουµε τις υπηρεσίες µας 4. Πώς θα προωθήσουµε τις υπηρεσίες µας (διαφήµιση, οµάδα προβολής, άµεσο marketing, προώθηση πωλήσεων, e-marketing)
Σύγχρονες Τάσεις και Μέσα 2/3 Από τα 8 Ps στα 4Rs και 7As 25 8 Ps PRODUCT Αγαθά (Προϊόντα) PARTNERSHIP - Συνεργασίες PEOPLE Άνθρωποι PACKAGING - Πακέτα PROGRAMMING - Προγραµµατισµός PLACE Κανάλια διανοµής (Τόπος) PRICE Κόστος PROMOTION - Προώθηση 4 Rs RIGHTS - ικαιώµατα ROLES Ρόλοι RESPONSIBILITIES Ευθύνες RELATIONSHIPS Σχέσεις Χωρική διάσταση;
Σύγχρονες Τάσεις και Μέσα 3/3 Από τα 8 Ps στα 4Rs και 7As 26 8 Ps PRODUCT Αγαθά (Προϊόντα) PARTNERSHIP - Συνεργασίες PEOPLE Άνθρωποι PACKAGING - Πακέτα PROGRAMMING - Προγραµµατισµός PLACE Κανάλια διανοµής (Τόπος) PRICE Κόστος PROMOTION - Προώθηση 7Αs AWARENESS επίγνωση AUDIENCE-CENTRIC - επικεντρωµένο στο κοινό ACCESSIBILITY - προσβασιµότητα ACTION-ORIENTED - προσανατολισµένο στη δράση AMAZE & ATTRACT κατάπληξη και προσέλκυση AFFINITY - δεσµός ATMOSPHERIC - ατµοσφαιρικότητα
7. ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ ΤΟΥ ΣΣΜ ΓΙΑ ΜΙΑ ΠΟΛΗ 1/2 27 Πρώτη προϋπόθεση: να αγαπούν οι κάτοικοι την πόλη τους Η ανάπτυξη και η προώθηση της εικόνας της πόλης είναι κοινή υπόθεση Λεπτοµερής καταγραφή των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της πόλης αλλά και της δυναµικής τους Σχεδιασµός και υλοποίηση ερευνών αγοράς στο εσωτερικό και εξωτερικό περιβάλλον της πόλης Συνεχής αναζήτηση για συµµετοχή της πόλης σε προγράµµατα πολιτιστικής και τουριστικής ανάπτυξης της Ε.Ε Αποτελεσµατικό site, έντυπο υλικό, διοργάνωση εκδηλώσεων και άλλων προωθητικών δράσεων
ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ 2/2 28 Στρατηγικός σχεδιασµός δράσεων µε συγκεκριµένο χρονικό ορίζοντα αποπεράτωσης και ελέγχου Εγρήγορση αναπτυξιακών φορέων, οργανισµών αλλά και της τοπικής κοινωνίας Αποσαφήνιση των ρόλων, των υποχρεώσεων, των αρµοδιοτήτων και των ευθυνών όλων όσων συµµετέχουν στην υλοποίηση του έργου ιαµόρφωση λειτουργικής οργανωτικής δοµής: σύσταση συγκεκριµένης εξειδικευµένης οµάδας (Executive Management Group) ή Γραφείου Μάρκετινγκ, µε ευθύνη για την εφαρµογή και την υποστήριξη του Σχεδίου Μάρκετινγκ για την πόλη
8. ΛΟΓΟΙ ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΣΣΜ 1/2 Θα συµβάλλει στα ακόλουθα: Ενίσχυση του ρόλου της πόλης Αντιµετώπιση του ισχυρού ανταγωνισµού (και από µικρότερες πόλεις) Ανάδειξη µιας πλούσιας ταυτότητας η οποία µπορεί να αξιοποιηθεί πολύ περισσότερο Αποτελεσµατική αξιοποίηση της ιδιαίτερης δυναµικής της πόλης 29
ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ 2/2 30 Επίσης, θα συµβάλλει σε: Άνοιγµα σε νέες αγορές Προσέλκυση επενδύσεων & επιχειρήσεων, τουριστών αλλά και νέων κατοίκων & εξειδικευµένου ανθρώπινου δυναµικού, επειδή παράγοντες όπως, ο πολιτισµός, η ψυχαγωγία, η ποιότητα αστικών υποδοµών και η αισθητική εικόνα των πόλεων λαµβάνονται σοβαρά υπ όψιν Τοπική ανάπτυξη και ανταγωνιστικότητα της πόλης, µε την προϋπόθεση ότι θα σχεδιαστεί αποτελεσµατικά
9. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 1/4 Απαντήσεις 31 BRANDING ΠΟΛΕΩΝ ιαµόρφωση ταυτότητας. Πρόσφατη έµφαση ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ Σχετίζεται µε τα Τοπικά Ιδιαίτερα Χαρακτηριστικά (ΤΙ ). Περισσότερα κοινά σηµεία µε το όραµα παρά µε την εικόνα. Καλό είναι να µην προβάλλονται περισσότερες από 3 ταυτότητες διότι δηµιουργείται σύγχυση ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ Βασικό χαρακτηριστικό του µάρκετινγκ. Προέχει η διαµόρφωση της ταυτότητας µε βάση τα ΤΙ ΕΜΦΑΣΗ ΣΤΟ ΜΕΛΛΟΝ Απαραίτητο το Στρατηγικό Σχέδιο Μάρκετινγκ (ΣΣΜ). Ωστόσο, δεν αποτελεί ένα γενικό στρατηγικό σχέδιο. Μας ενδιαφέρει κυρίως πού θα είµαστε σε 5 χρόνια
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 2/4 Απαντήσεις 32 ΕΠΙΤΥΧΗΜΕΝΟ ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΚΑΙ BRANDING εν υπάρχει µαθηµατικός τρόπος που να εξηγεί τη σχέση ενός ΣΣΜ µε ποσοτικά στοιχεία, π.χ. την αύξηση των τουριστών ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ Ικανή και αναγκαία συνθήκη για την ανάπτυξη. Ωστόσο το ΣΣΜ δεν αποτελεί ακόµη ένα αναπτυξιακό σχέδιο ΜΙΜΗΣΗ Να ωφεληθούµε από τη διεθνή και εθνική εµπειρία, αλλά προέχει η εκπόνηση του ΣΣΜ για δικούς µας λόγους ΣΛΟΓΚΑΝ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΥΠΟ Αποτέλεσµα έµπνευσης αλλά και γνώσης. Ολοκλήρωση και όχι αφετηρία.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 3/4 33 Το ΣΣΜ δεν τελειώνει αύριο, σε 3, σε 6 µήνες ή σε 1 χρόνο. Είναι µια συνεχιζόµενη διαδικασία P. Κotler: τα χρόνια που χρειάζονται για να υλοποιηθεί το ΜΤΠ θα περάσουν ούτως ή άλλως, σηµασία έχει σε τι κατάσταση θα βρίσκεται τότε η πόλη Η εφαρµογή ενός ΣΣΜ για µια πόλη δεν είναι µια απλή και εύκολη υπόθεση. Είναι όµως µια διαδικασία που αξίζει να σχεδιαστεί και να υλοποιηθεί, προκειµένου να γίνουν βήµατα προς το µέλλον Κ. Lynch (1972): βιώσιµη ανάπτυξη είναι η διατήρηση του µέλλοντος
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 4/4 34 Το Σχέδιο Μάρκετινγκ πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα του ηµοτικού Συµβουλίου, του επιχειρηµατικού κόσµου και της τοπικής κοινωνίας Η πόλη πρέπει να σχεδιάσει το µέλλον της ξεκινώντας από τώρα: για να πετύχει κανείς σπουδαία πράγµατα χρειάζεται ένα σχέδιο και όχι αρκετό χρόνο (Leonard Bernstein)