ΕΙΔΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΥΔΑΤΩΝ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ & ΚΛΙΜΑΤΙΚΗΣ ΑΛΛΑΓΗΣ Κοστολόγηση και Τιμολόγηση Νερού στο Πλαίσιο της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ Ανδρέας Ανδρεαδάκης Καθηγητής ΕΜΠ Ειδικός Γραμματέας Υδάτων ΥΠΕΚΑ 1/7/2010 1/23
Το νερό αποτελεί δημόσιο αγαθό που πρέπει να καλύπτει τις ανάγκες της κοινωνίας διαχρονικά και με σεβασμό στο οικοσύστημα, βασικό παραγωγικό συντελεστή του οικονομικού συστήματος. Απαιτείται μια προσέγγιση, η οποία θα θεωρεί το νερό ως δημόσιο αγαθό (δυνητικά σε ανεπάρκεια) χωρίς να παραγνωρίζει το ρόλο του στο οικονομικό σύστημα. 1/7/2010 2/23
Η παραδοσιακή προσέγγιση χαρακτηρίζει το νερό ως ένα αγαθό ελεύθερο και δημόσιο Υπό την προϋπόθεση ότι το νερό είναι προσβάσιμο από όλους, χωρίς παραγωγική προσπάθεια διατίθεται σε απεριόριστες ποσότητες και διατίθεται, στη φυσική του μορφή, σε κατάλληλη ποιότητα. 1/7/2010 3/23
Η παραδοσιακή προσέγγιση, μπορεί να ίσχυε κατά το παρελθόν σήμερα όμως είναι προβληματική καθώς το πρόβλημα της ποσοτικής και ποιοτικής ανεπάρκειας του νερού είναι αισθητό σε πολλές περιοχές του πλανήτη και επιτείνεται. Η διατήρηση της παραδοσιακής αυτής προσέγγισης υπό τις νέες συνθήκες μπορεί να αποτελέσει αιτία για την κακή διαχείριση των υδατικών πόρων Επιπρόσθετα, στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, η παροχή αλλά και η ασφαλής διάθεση του χρησιμοποιημένου νερού δεν είναι εφικτή χωρίς την παραγωγική προσπάθεια και τη κατανάλωση και άλλων πόρων (εργασία, κεφάλαιο και άλλοι φυσικοί πόροι). Για να φτάσει το πόσιμο νερό στα σπίτια ή το αρδευτικό νερό στις καλλιέργειες απαιτούνται ένας μεγάλος αριθμός έργων και ενέργειας (αντλιοστάσια, αγωγοί μεταφοράς, μονάδες επεξεργασίας του νερού, κ.ά.). 1/7/2010 4/23
ΣτηΔιεθνήΔιάσκεψητουΔουβλίνου, το 1992, υιοθετήθηκαν οι βασικές αρχές σχετικά με το νερό, μεταξύ των οποίων αναφέρεται ότι: το νερό είναι πεπερασμένος και ευαίσθητος φυσικός πόρος, απαραίτητος για τη διατήρηση της ζωής, την ανάπτυξη και το περιβάλλον η διαχείριση του νερού πρέπει να βασίζεται στην αρχή της συμμετοχής της κοινωνίας το νερό έχει οικονομική αξία σε όλες τις ανταγωνιστικές μεταξύ τους χρήσεις και πρέπει να αναγνωριστεί ως οικονομικό αγαθό. Το 2002 σε σύνοδο του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη υιοθετήθηκε η προσέγγιση του νερού ως αγαθού με αξία Περιβαλλοντική Κοινωνική Οικονομική 1/7/2010 5/23
Πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης και Οδηγία Πλαίσιο για τα Νερά Βασική κατεύθυνση Από την πολιτική αποτροπής της στρέβλωσης της οικονομίας της αγοράς προς την πολιτική προστασίας του περιβάλλοντος ως αυθύπαρκτης αξίας με άσκηση κοινής περιβαλλοντικής πολιτικής των χωρών μελών Κύριοι στόχοι - εργαλεία Συνύπαρξη και συγκερασμός πολιτικών απορρύθμισης και πολιτικών υπερρύθμισης (μύθος αόρατου χεριού) Ενίσχυση του ρόλου της κοινωνίας των περιβαλλοντικά ευαίσθητων πολιτών της Ευρώπης «Εσωτερίκευση» στην τιμή του νερού του «εξωτερικού» κόστους της περιβαλλοντικής υποβάθμισης 1/7/2010 6/23
Περιβαλλοντική υποβάθμιση ως «εξωτερικό» κόστος Η υποβάθμιση του περιβάλλοντος (αλλά τελικά ακόμα και πολλές βασικές πλευρές του οικονομικού συστήματος) δεν εντάσσεται στο μηχανισμό της αγοράς και αποτελεί αρνητικό εξωτερικό κόστος. Απαιτείται και εδώ η διόρθωση της ανεπάρκειαςτουμηχανισμούτηςαγοράςμετην, άμεση ή έμμεση, ενσωμάτωση του εξωτερικού κόστους: Υποχρεωτική χρήση αντιρρυπαντικής τεχνολογίας ή/και άλλων καθαρότερων (και πιθανώς ακριβότερων) πρώτων υλών & ενεργειακών πόρων Υιοθέτηση κατάλληλων οικονομικών πολιτικών από την πολιτεία (π.χ. πρόσθετοι φόροι, νέες τιμολογιακές πολιτικές κλπ) για την εσωτερίκευση του εξωτερικού κόστους Η αποτροπή ή ελαχιστοποίηση της περιβαλλοντικής υποβάθμισης δημιουργεί όφελος στην κοινωνία, καθώς συμβάλλει στην ορθολογική και βιώσιμη διαχείριση των φυσικών πόρων στην εξασφάλιση καλύτερου περιβάλλοντος για τις παρούσες και μέλλουσες γενιές Ωστόσο, αυτή η επιθυμητή αποτροπή ή ελαχιστοποίηση της περιβαλλοντικής υποβάθμισης δημιουργεί και ένα κοινωνικό κόστος: Στους παραγωγούς, λόγω αύξησης του κόστους παραγωγής Στους καταναλωτές, λόγω αύξησης της τιμής των προϊόντων 1/7/2010 7/23
Οδηγία Πλαίσιο για τα Νερά Ένα από τα καινοτόμα στοιχεία που εισήγαγε η Οδηγία 2000/60 είναι ότι για πρώτη φορά στην πολιτική της ΕΕ για το περιβάλλον, ένα νομικό κείμενο (Οδηγία) προτείνει οικονομικές αρχές και οικονομικά εργαλεία ως βασικά μέτρα για την επίτευξη συγκεκριμένων περιβαλλοντικών στόχων. Η Οδηγία προσπαθεί να ισορροπήσει ανάμεσα στην κοινωνική, περιβαλλοντική και οικονομική αξία του νερού. 1/7/2010 8/23
Οδηγία Πλαίσιο για τα Νερά. Τιμολόγηση Νερού (Άρθρο 9) (Άρθρο 9.1: «Μέχρι το 2010 τα Κράτη Μέλη εξασφαλίζουν ότι οι πολιτικές τιμολόγησης του ύδατος παρέχουν κατάλληλα κίνητρα στους χρήστες για να χρησιμοποιούν αποτελεσματικά τους υδάτινους πόρους και κατά συνέπεια συμβάλλουν στην επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων της παρούσας οδηγίας...». Εισαγωγή οικονομικών εργαλείων στη διαχείριση των υδατικών πόρων 1/7/2010 9/23
Χρήση Οικονομικών Εργαλείων Προσέγγιση για την χρήση οικονομικών εργαλείων στη διαχείριση των υδατικών πόρων 1. Κοστολόγηση 2. Προσδιορισμός ποσοστού ανάκτησης κόστους 3. Κατανομή ανακτώμενου κόστους μεταξύ χρηστών 1/7/2010 10/23
Κοστολόγηση Το συνολικό κόστος υπηρεσιών νερού αποτελείται από τρεις συνιστώσες (Άρθρο 9): 1. Χρηματοοικονομικό κόστος 2. Περιβαλλοντικό κόστος 3. Κόστος Πόρου (Διαθεσιμότητας) 1/7/2010 11/23
Χρηματοοικονομικό κόστος Κόστος κεφαλαίου αφορά στο κόστος της αρχικής επένδυσης για την παροχής υπηρεσιών νερού Λειτουργικό κόστος αφορά στις δαπάνες για την εύρυθμη λειτουργία κάθε έργου (π.χ. ηλεκτρική ενέργεια) Κόστος συντήρησης αφορά στις δαπάνες για αναλώσιμα υλικά και εργασία, ώστε οι υπάρχουσες υποδομές να βρίσκονται σε καλή λειτουργική κατάσταση Κόστος διοίκησης & άλλα κόστη κατασκευή των υποδομών αφορά στα έξοδα διοίκησης των φορέων παροχής υπηρεσιών νερού (π.χ. προσωπικό διοίκησης, ενοίκια κεντρικών γραφείων κ.α.).) 1/7/2010 Κλασικές οικονομοτεχνικές αναλύσεις 12/23
Περιβαλλοντικό κόστος Περιβαλλοντική υποβάθμιση: απόκλιση της κατάστασης των Υ.Σ. από την καλή ποιοτική και ποσοτική κατάσταση. Περιβαλλοντικό κόστος: κόστος για την αποτροπή της υποβάθμισης ή έκφραση της αποδεκτής περιβαλλοντικής υποβάθμισης (υποβάθμιση ποιότητας ζωής) με τη μορφή οικονομικού κόστους- εσωτερίκευση εξωτερικού κόστους. Κόστος αποκατάστασης (κυρίως αντιρρυπαντική τεχνολογία) Κόστος υποκατάστασης (εναλλακτική πηγή) Κόστος που προσδιορίζεται με expert judgment (τοπικό( ή ευρύτερο κοινωνικό σύνολο? ομάδες πίεσης? τεχνοκράτες? γραφειοκράτες? σοφοί πανεπιστημιακοί?) -δύσκοληδύσκολη που είναι η δημοκρατία 1/7/2010 13/23
Κόστος Πόρου (Διαθεσιμότητας) Κόστος πόρου: το κόστος που προκύπτει λόγω μη δυνατότητας αξιοποίησης (τώρα ή στο μέλλον) μιας εναλλακτικής χρήσης του νερού. Κατά μία έννοια σχετίζεται με το κόστος περιορισμού της ελευθερίας επιλογών (και στο μέλλον), λόγω της υιοθέτησης συγκεκριμένης χρήσης. Χρειάζεται προσοχή ώστε να διακρίνεται από το περιβαλλοντικό κόστος (διπλός υπολογισμός του κόστους) 1/7/2010 14/23
Συνολικό Κόστος Χρηματοοικονομικό Περιβαλλοντικό Κόστος πόρου Το χρηματοοικονομικό κόστος αποτελεί κατά κανόνα το μεγαλύτερο ποσοστό ανάλογα και με το είδος χρήσης π.χ. ύδρευση, άρδευση 1/7/2010 15/23
Κύπρος: Ύδρευση Σε τιμές 2007 1/7/2010 16/23
Κύπρος: Άρδευση Σε τιμές 2007 1/7/2010 17/23
Συνολικό Κόστος Ποιος το εισπράττει και γιατί? Χρηματοοικονομικό (Υπηρεσίες νερού για κάλυψη δαπανών) Περιβαλλοντικό και κόστος πόρου (Κεντρική διοίκηση? Τοπική κοινωνία?) για προώθηση έργων και μέτρων προστασίας και διαχείρισης των υδατικών πόρων (γαλάζιο ταμείο?) 1/7/2010 18/23
Προσδιορισμός ποσοστού ανάκτησης συνολικού κόστους (από τους χρήστες) Κατανομή του συνολικού κόστους μεταξύ ευρύτερου κοινωνικού συνόλου χρηστών Πρόκειται για σύνθετο πολιτικό/κοινωνικό ζήτημα Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν υπαγορεύει τον τρόπο κατανομής αλλά στην ουσία υποδεικνύει 1/7/2010 19/23
Κατανομή του συνολικού κόστους Ευρύτερο κοινωνικό σύνολο Διάχυση του κόστους Μικρότερη αντίδραση από ομάδες χρηστών Εξασφάλιση νερού σε οικονομικά ευπαθείς ομάδες χρηστών Διατηρεί την (πλασματική) παραδοσιακή αντίληψη ότι το νερό είναι ελεύθερο και δεν κοστίζει Χρήστες Τήρηση της αρχής ο ρυπαίνων (στη συγκεκριμένη περίπτωση ο χρήστης) πληρώνει Λειτουργεί ως οικονομικό εργαλείο για την συνετότερη διαχείριση των υδατικών πόρων (εξοικονόμηση, τεκμηρίωση της χρήσης κλπ) 1/7/2010 20/23
Κατανομή του συνολικού κόστους: Γενικές τάσεις Ύδρευση, αποχέτευση, βιομηχανία: πλήρης ανάκτηση Άρδευση: Μερική ανάκτηση 1/7/2010 21/23
Κατανομή μεταξύ επί μέρους χρηστών συγκεκριμένης κατηγορίας χρήσης Πάγιο τέλος (συνήθως για ανάκτηση του κόστους) Κλιμακούμενη ογκομετρική χρέωση (εν μέρει για ανάκτηση κόστους και εν μέρει ως εργαλείο για εξοικονόμηση νερού, ανάλογα με το βαθμό ελαστικότητας) Μέτρα για οικονομικά ευπαθείς ομάδες χρηστών Γεωγραφικές ιδιαιτερότητες Στόχος παραμένει η ανάκτηση του προσδιορισμένου ποσοστού ανάκτησης με τρόπο που να συμβάλλει και στη λειτουργία της τιμολογιακής πολιτικής ως οικονομικού εργαλείου συνετότερης διαχείρισης και προστασίας 1/7/2010 22/23
σας ευχαριστώ για την προσοχή σας 1/7/2010 23/23